Tổ Chức Hoạt Động Trải Nghiệm Cho Học Sinh Tiểu Học

mình vào trang mạng này và có thể nhận được khoản kinh phí nhỏ để thực hiện dự án của mình [30].

Chương trình trải nghiệm của nước Anh cung cấp hàng loạt tình huống cuộc sống thực tiễn hàng ngày cho học sinh và yêu cầu học sinh phải sử dụng nhiều tri thức, kĩ năng của mình để giải quyết vấn đều nhằm đạt kết quả cao nhất; đồng thời cung cấp cho các em các cơ hội sáng tạo, đổi mới, dám nghĩ, dám làm…[31] Tại trung tâm giáo dục trải nghiệm Widehorizon (Chân trời rộng mở) ở thành phố London là nơi tổ chức các hoạt động trải nghiệm hàng đầu nước Anh. Tham gia vào các hoạt động trải nghiệm tại đây học sinh sẽ có cơ hội được trải nghiệm. Trung tâm đã trang bị đầy đủ cơ sở vật chất như: phòng học, vườn/công viên; thiết kế, xây dựng, nghề nghiệp, kiến trúc,... để tổ chức các loại hình trải nghiệm dành cho học sinh. Nội dung chương trình trải nghiệm cung cấp các tình huống đa dạng mà các em hay gặp trong cuộc sống và yêu cầu các em phải vận dụng kinh nghiệm của mình để giải quyết vấn đề.

Các hoạt động trải nghiệm tại Đức rất quan tâm đến tầm quan trọng của các kĩ năng như: sáng tạo; khả năng học tập độc lập; tư duy phê phán và học từ kinh nghiệm của chính mình [31].

Giáo dục của Nhật Bản được thiết kế dựa trên việc coi trọng các trải nghiệm của học sinh, lấy chúng làm nguyên liệu, đầu mối, xuất phát điểm để xây dựng nội dung chương trình. Trong chương trình giáo dục, học tập trải nghiệm với các hoạt động cụ thể được triển khai ở tất cả các môn học: xã hội, khoa học, đời sống,… chỉ tính riêng trong môn xã hội và các hoạt động liên quan đã có hàng vạn các “thực tiễn giáo dục” lấy hoạt động trải nghiệm làm trọng tâm. Ví dụ như các hoạt “Đời sống làng quê”; “Cuộc đời của một con người”; “Ga Fukuoka”; “Con chó ở ụ vỏ sò Kassori”,… [12].

Nhìn chung, các nghiên cứu nêu trên đã đề cập đến những khía cạnh cơ bản của tổ chức hoạt động trải nghiệm, đã nhấn mạnh tầm quan trọng của kinh nghiệm trong việc hình thành nhân cách của trẻ; thông qua trải nghiệm, trẻ sẽ

tích lũy kinh nghiệm, phát triển các kỹ năng và những phẩm chất đạo đức cho cuộc sống sau này; hoạt động trải nghiệm nhằm định hướng phát triển năng lực người học.

1.1.2. Các công trình trong nước

Ở Việt Nam, một số công trình nghiên cứu về lí luận dạy học cũng đề cập đến vấn đề học tập dựa vào trải nghiệm. Phạm Minh Hạc cho rằng thông qua hoạt động của cá nhân mỗi người mà con người mới được hình thành và phát triển. Trong quá trình học tập, người học thu nhận được các kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo, các giá trị xã hội. Bản thân mỗi cá nhân con người có tự nghiên cứu, tìm hiểu thì mới có thể trang bị các tri thức cho bản thân mình.

Đỗ Ngọc Thống đã giới thiệu kinh nghiệm tổ chức trải nghiệm của nước Anh và Hàn Quốc. Hoạt động trải nghiệm có thể được tổ chức bằng các hình thức đa dạng như: ngoại khóa, câu lạc bộ, diễn đàn, tham quan dã ngoại,... [30].

Nghiên cứu của tác giả Đinh Thị Kim Thoa đề cập và ứng dụng lí thuyết của Kolb vào việc dạy học trong trường học. Theo tác giả, hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục thông qua sự trải nghiệm và sáng tạo của mỗi cá nhân trong việc ứng dụng các kinh nghiệm, kỹ năng được học trong nhà trường để giải quyết các vấn đề của thực tiễn cuộc sống, nhờ đó các kinh nghiệm được tích lũy thêm và dần chuyển hóa thành năng lực... [29].

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 124 trang tài liệu này.

Trong nước, thời gian qua cũng có nhiều bài báo, bài nghiên cứu khoa học về tình hình học tập trải nghiệm.

Năm 2006, dự án học tập dựa vào trải nghiệm được đề cập trong tài liệu “Học mà chơi - Chơi mà học”. Trong đó hướng dẫn tổ chức các hoạt động giáo dục môi trường trải nghiệm do Dự án giáo dục môi trường Hà Nội và Trung tâm Con người và Thiên nhiên biên soạn. Chương trình Dự án này được triển khai tại 12 trường cấp 1 tiểu học và 11 trường trung học cơ sở tại Hà Nội. Nội dung tài liệu dự án giới thiệu tóm tắt khái niệm liên quan đến giáo dục môi trường nói chung và học tập dựa vào trải nghiệm nói riêng, giới thiệu một số hoạt động trò chơi thực hành nhằm giáo dục cho HS tiểu học và trung học cơ sở [7].

Năm 2011, lần đầu tiên khoa Quốc tế - Đại học Quốc gia Hà Nội liên kết với Đại học Keuka, Mỹ sinh viên thuộc chương trình đào tạo Cử nhân khoa học ngành Quản lí, được tiếp cận với môn học “Giáo dục trải nghiệm”. Môn học nhằm giúp sinh viên gần gũi hơn với cuộc sống, với xã hội và có thêm được những trải nghiệm thực tế trong cuộc sống [25].

Năm 2014, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức hội thảo: “Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh phổ thông và mô hình phổ thông gắn với sản xuất kinh doanh tại địa phương” đã thu hút rất nhiều bài viết của các tác giả trong cả nước. Đã có 19 bài của 21 tác giả gửi đến hội thảo, trong số đó có một số bài viết đề cập ở mức độ nóng vấn đề tổ chức hoạt động trải nghiệm ở cho học sinh. Bài viết của tác giả Lê Huy Hoàng về “Một số vấn đề về hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong chương trình giáo dục phổ thông mới” có đề cập những vấn đề khái quát nhất của hoạt động trải nghiệm như nội dung, đặc điểm của hoạt động trải nghiệm [3].

Xác định vị trí, vai trò của hoạt động trải nghiệm trong dạy học, Nghị quyết Hội nghị trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo có đề cập đến vấn đề tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh như là một phương pháp dạy học tích cực trong quá trình dạy học. Bản chất của hoạt động trải nghiệm là những hoạt động giáo dục nhằm rèn luyện, phát triển những phẩm chất, tri thức, kĩ năng sống mà con người trong xã hội hiện đại cần có cho học sinh [9].

Năm 2017, hoạt động trải nghiệm được đưa vào chương trình giáo dục phổ thông - Chương trình tổng thể. Chương trình đã xác định nội dung trải nghiệm của bậc tiểu học được lồng ghép vào môn học và hoạt động trải nghiệm bắt buộc như: Tiếng Việt, Toán, Đạo đức, Ngoại ngữ 1 (lớp 3,4,5); Tự nhiên và xã hội (lớp 1,2, 3); Lịch sử và địa lí (lớp 4,5); Khoa học (lớp 4,5); Tin học và công nghệ (lớp 3,4,5); Giáo dục thể chất; Nghệ thuật; Hoạt động trải nghiệm. Nội dung Chương trình được thiết kế thành các chủ đề; các em được lựa chọn học phần, chủ đề phù hợp với nguyện vọng của bản thân và khả năng tổ chức của nhà trường” [1].

Như vậy, vấn đề trải nghiệm, tổ chức hoạt động trải nghiệm đã được nhiều nhà khoa học và nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu ở nhiều khía cạnh khác nhau. Các tác giả đã chỉ ra tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm và tổ chức hoạt động trải nghiệm, đồng thời đề xuất các biện pháp để quản lý tốt hoạt động này. Tuy nhiên, còn rất ít công trình nghiên cứu về tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học. Cụ thể, chúng tôi nhận thấy cần tiếp tục được quan tâm, nghiên cứu.

1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài

1.2.1. Hoạt động trải nghiệm

* Trải nghiệm:

Theo từ điển Tiếng Việt về hoạt động trải nghiệm được giải thích như sau: "trải có nghĩa là đã từng qua, từng biết, từng chịu đựng; còn nghiệm có nghĩa là kinh qua thực tế nhận thấy điều nào đó là đúng" [27, tr.1020].

Theo từ điển Bách khoa Việt Nam "trải nghiệm theo nghĩa chung nhất là bất kì một trạng thái có màu sắc xúc cảm nào được chủ thể cảm nhận, trải qua, đọng lại thành bộ phận (cùng với tri thức, ý thức…) trong đời sống tâm lí của từng người. Theo nghĩa hẹp hơn, chuyên biệt hơn của tâm lí học, là những tín hiệu bên trong, nhờ đó nghĩa của các sự kiện đang diễn ra đối với cá nhân được ý thức, chuyển thành ý riêng của cá nhân, góp phần lựa chọn tự giác các động cơ cần thiết, điều chỉnh hành vi của cá nhân” [20].

Như vậy, trải nghiệm là quá trình hoạt động của cá nhân khi tham gia vào hoạt động thực tiễn. Trong quá trình đó, mỗi cá nhân sẽ sử dụng các giác quan của mình để quan sát, cảm nhận về sự vật hiện tượng và đúc rút thành kinh nghiệm cho bản thân họ.

Trải nghiệm là quá trình học sinh bằng hoạt động của mình tham gia vào các mối quan hệ xã hội, thực hiện những thao tác, hoạt động nhất định tác động vào thế giới xung quanh. Qua đó thu nhận biểu tượng về thế giới xung quanh, kiến thức, hành vi và những kỹ năng cần thiết để người học phát triển năng lực cá thể.

1.2.2. Hoạt động trải nghiệm

Hoạt động trải nghiệm là một bộ phận của quá trình giáo dục, được tổ chức ngoài giờ học các môn văn hóa trên lớp và có mối quan hệ bổ sung, hỗ trợ cho hoạt động dạy học. Thông qua các hoạt động thực hành, những việc làm cụ thể và các hành động của học sinh, hoạt động trải nghiệm sẽ khai thác kinh nghiệm của mỗi cá nhân, tạo cơ hội cho các em vận dụng một cách tích cực những kiến thức đã học vào thực tế và đưa ra được những sáng kiến của mình, từ đó phát huy tính sáng tạo của mỗi cá nhân của học sinh” [2].

Theo Hiệp hội “Giáo dục trải nghiệm” quốc tế: “hoạt động trải nghiệm là một phạm trù bao hàm nhiều phương pháp trong đó người dạy khuyến khích người học tham gia các trải nghiệm thực tế, sau đó phản ánh, tổng kết lại để tăng cường hiểu biết, phát triển kĩ năng, định hình các giá trị sống và phát triển các năng lực bản thân, tiến tới đóng góp tích cực cho cộng đồng và xã hội”[2].

Bên cạnh đó, hoạt động trải nghiệm còn được coi là “hoạt động giáo dục, trong đó, từng cá nhân học sinh được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong môi trường nhà trường cũng như môi trường gia đình và xã hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất nhân cách, các năng lực,… từ đó tích luỹ kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng năng sáng tạo của cá nhân mình” [3].

Như vậy, chúng tôi hiểu hoạt động trải nghiệm là hoạt động mà khi thực hiện, con người phải huy động vốn sống, kinh nghiệm, tri thức, kỹ năng, khả năng sáng tạo trong giải quyết những vấn đề của thực tiễn hoạt động qua đó phát triển năng lực cá nhân.

1.2.3. Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học

Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học là quá trình sư phạm được tổ chức có mục đích, kế hoạch hướng vào sự hình thành phát triển nhân cách người học, đặc biệt là năng lực nhận thức, năng lực hành động được hình thành và phát triển trong quá trình học sinh tham gia, trải nghiệm tri thức, kỹ

năng, thái độ trong mối quan hệ với các em học sinh khác với giới hạn phạm vi hoạt động mà các em được tham gia.

Theo tiếp cận quản lý giáo dục nhà trường, tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường tiểu học là những biện pháp tác động có mục đích, có kế hoạch của hiệu trưởng trường tiểu học đến quá trình tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh (bao gồm mục tiêu tổ chức hoạt động, lực lượng tham gia tổ chức hoạt động trải nghiệm, huy động nguồn lực trong tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh, hình thức tổ chức hoạt động, hoạt động của giáo viên và hoạt động của học sinh) nhằm hình thành kiến thức, kỹ năng cho học sinh qua đó phát triển nhân cách toàn diện cho các em.

1.3. Một số vấn đề cơ bản về hoạt động trải nghiệm ở trường tiểu học

1.3.1. Mục tiêu hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường tiểu học

Mục tiêu của hoạt động trải nghiệm ở trường tiểu học nhằm hình thành ở học sinh các kĩ năng sống cơ bản, thói quen sinh hoạt tích cực trong cuộc sống thực tiễn, nề nếp học tập ở nhà cũng như ở trường; biết tuân thủ các nội quy, quy định; có thể tự định hướng, hình thành những hành vi giao tiếp, ứng xử có văn hóa; có ý thức làm việc nhóm, ý thức tham gia hoạt động xã hội, hoạt động phục vụ cộng đồng; làm quen và hình thành hứng thú với một số nghề gần gũi với cuộc sống của học sinh trong môi trường hoạt động thực [33].

Tổ chức hoạt động trải nghiệm ở trường tiểu học nhằm thu hút, lôi cuốn học sinh tiểu học tham gia. Qua quá trình đó HS nhận thức, khám phá, phát triển kỹ năng mới, hình thành và phát triển những kỹ năng mới đồng thời cũng là dịp để các em được trải nghiệm, thể nghiệm những kiến thức, kỹ năng đã được hình thành trước đó.

1.3.2. Vị trí, vai trò của hoạt động trải nghiệm trong chương trình giáo dục bậc tiểu học

Hiện nay các trường tiểu học đều tiến hành tổ chức các hoạt động trải nghiệm. Hoạt động này được coi là chìa khóa thực hiện việc học đi đôi với

hành, học qua làm, học giải quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống ngay trong lớp, trong trường. Hoạt động này được coi là phương pháp để phát triển năng lực sáng tạo, giúp các em tự mình chiếm lĩnh kiến thức, giáo dục đức -thể

- mĩ, phát triển tình cảm, thái độ, xây dựng niềm tin, chuẩn mực xã hội, nguyên tắc hành vi, hình thành các phẩm chất và kỹ năng sống cho bản thân mình. Thông qua hoạt động trải nghiệm góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục bậc tiểu học, phát triển năng lực cho HS tiểu học.

Hoạt động học tập trải nghiệm là các hoạt động giáo dục thực tiễn được tiến hành song song với hoạt động dạy học trong nhà trường. Hoạt động trải nghiệm là một bộ phận của quá trình giáo dục được tổ chức ngoài giờ học các môn văn hóa ở trên lớp và có mối quan hệ bổ sung, hỗ trợ cho hoạt động dạy học.

Thông qua các hoạt động thực hành, những việc làm cụ thể về các chủ đề, chủ điểm, nội dung giáo dục đa dạng và phong phú, học sinh sẽ phát huy vai trò cụ thể, tính tích cực, chủ động, tự giác và sáng tạo của bản thân. Các em được tham gia vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động từ thiết kế, chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả.

Bên cạnh đó, các em còn được bày tỏ quan điểm ý tưởng và lựa chọn ý tưởng của chính mình. Do vậy mà các em thật sự hào hứng và rất tích cực khi được học tập dưới dạng hoạt động trải nghiệm.

1.3.3. Nội dung, hình thức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường tiểu học theo chương trình giáo dục phổ thông mới

1.3.3.1. Nội dung hoạt động trải nghiệm ở bậc tiểu học

Chương trình trải nghiệm bậc tiểu học, tập trung chủ yếu vào các hoạt động phát triển bản thân, các kỹ năng sống, kỹ năng quan hệ với bạn bè, thầy cô và những người thân trong gia đình. Thông qua các hoạt động trải nghiệm, học sinh có cơ hội phát triển các năng lực cá nhân sau đây [4]:

* Về năng lực chung:

1. Năng lực tự chủ và tự học

1.1. Tự lực Tự làm được những việc của mình ở nhà và ở trường theo sự phân công, hướng dẫn.

1.2. Tự khẳng định và bảo vệ quyền, nhu cầu chính đáng. Có ý thức về quyền và mong muốn của bản thân; bước đầu biết cách trình bày và thực hiện một số quyền lợi và nhu cầu chính đáng.

1.3. Tự kiểm soát tình cảm, thái độ, hành vi của mình

- Nhận biết và bày tỏ được tình cảm, cảm xúc của bản thân; biết chia sẻ tình cảm, cảm xúc của bản thân với người khác.

- Hòa nhã với mọi người; không nói hoặc làm những điều xúc phạm người khác.

- Thực hiện đúng kế hoạch học tập, lao động; không mải chơi, làm ảnh hưởng đến việc học hành và các việc khác.

1.4. Tự định hướng nghề nghiệp

- Bộc lộ được sở thích, khả năng của bản thân.

- Biết tên, hoạt động chính và vai trò của một số nghề nghiệp; liên hệ được những hiểu biết đó với nghề nghiệp của người thân trong gia đình.

1.5. Tự học, tự hoàn thiện

- Có ý thức tổng kết và trình bày được những điều đã học.

- Nhận ra và sửa chữa sai sót trong bài kiểm tra qua lời nhận xét của thầy cô.

- Có ý thức học hỏi thầy cô, bạn bè và người khác để củng cố và mở rộng hiểu biết.

- Có ý thức học tập và làm theo những gương người tốt.

2. Năng lực giao tiếp và hợp tác

2.1. Xác định mục đích, nội dung, phương tiện và thái độ giao tiếp

- Nhận ra được ý nghĩa của giao tiếp trong việc đáp ứng các nhu cầu của bản thân.

- Tiếp nhận được những văn bản về đời sống, tự nhiên và xã hội có sử dụng ngôn ngữ kết hợp với hình ảnh như truyện tranh, bài viết đơn giản.