Phải Quán Triệt Nguyên Tắc Tập Trung Dân Chủ Và Chế Độ Thủ Trưởng Trong

Những chủ trương trên của Đảng là cơ sở đường lối chính trị quan trọng định hướng cho quá trình bảo đảm hiệu quả thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC. Theo đó, cần tập trung vào một số nội dung sau:

- Xác định rõ vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền… của người đứng đầu theo hướng đề cao vai trò trách nhiệm cá nhân người đứng đầu - Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ trong thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC.

- Xây dựng hành lang pháp lý toàn diện, đồng bộ và đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng, cụ thể về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC; tạo cơ sở pháp lý cho người đứng đầu phát huy tối đa khả năng lãnh đạo, quản lý và thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình trong thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC trong từng ngành, lĩnh vực.

3.1.2. Phải quán triệt nguyên tắc tập trung dân chủ và chế độ thủ trưởng trong các cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ với tư cách là người đứng đầu các ngành, lĩnh vực trong cải cách thủ tục hành chính

Tập trung dân chủ là một trong những nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước nói chung, cơ quan HCNN nói riêng. Đề cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC không có nghĩa là tuyệt đối hóa vai trò và trách nhiệm của người đứng đầu dẫn tới biểu hiện chuyên quyền, độc đoán trong hoạt động quản lý điều hành của người đứng đầu; ngược lại, nếu không phân định rõ trách nhiệm của tập thể và trách nhiệm của cá nhân người đứng đầu sẽ dẫn tới tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm khi có khó khăn hoặc xử lý sai phạm trong hoạt động quản lý, cải cách TTHC của các bộ, ngành. Đồng thời, cần phân định rõ trách nhiệm của tập thể và trách nhiệm của cá nhân người

đứng đầu để tránh tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm khi có khó khăn hoặc xử lý sai phạm trong cải cách TTHC. Đảm bảo tính minh bạch, rõ ràng, cụ thể về vị trí, vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ trong cải cách TTHC chính là cơ sở pháp lý để người đứng đầu phát huy tối đa khả năng lãnh đạo, quản lý và sự sáng tạo trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ.

Thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC là cơ sở pháp lý quan trọng trong quá trình CCHC. Các quy định về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC góp phần bảo đảm hiệu lực, hiệu quả QLNN của các bộ, cơ quan ngang bộ.

3.1.3. Phải nâng cao trách nhiệm cá nhân trong thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

Thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ trong cải cách TTHC có thể coi là một nội dung quan trọng của CCHC và xây dựng Chính phủ điện tử ở Việt Nam hiện nay.

Để nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu, trước hết cần khẳng định rõ ràng, nhất quán vị trí quan trọng, vai trò quyết định của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ đối với kết quả hoạt động cải cách TTHC. Đồng thời, gắn trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ với kết quả thực thi công vụ của cơ quan HCNN trong cải cách TTHC. Điều này phù hợp với xu thế của nền hành chính các nước nói chung và Việt Nam nói riêng đó là có sự chuyển biến mạnh mẽ từ một nền hành chính truyền thống (quản lý dựa trên quy trình thủ tục, kiểm soát các yếu tố đầu vào) sang một nền hành chính phục vụ và hiệu quả dựa trên kết quả đầu ra. Do đó, cần gắn trách nhiệm của người đứng đầu với kết quả thực hiện cải cách TTHC của bộ, ngành mà người đó đứng đầu. Nếu các cơ quan đó thực hiện cải cách TTHC tốt đồng nghĩa với việc người đứng đầu hoàn thành

tốt trách nhiệm và ngược lại. Điều này sẽ giúp gia tăng động lực cũng như sự ràng buộc đối với trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ trong cải cách TTHC.

Bên cạnh đó, cần đảm bảo các điều kiện để người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ thực thi tốt trách nhiệm. Sẽ là bất hợp lý và không khả thi nếu như yêu cầu người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ phải thực hiện tốt trách nhiệm, phải chịu trách nhiệm về kết quả cải cách TTHC của bộ, ngành mình trong khi không đảm bảo đầy đủ các điều kiện để họ thực hiện tốt trách nhiệm. Có nhiều điều kiện tác động đến việc thực hiện trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ, như các điều kiện về thể chế, về tổ chức bộ máy, nguồn nhân lực, tài chính…

Đặc biệt, cần đảm bảo sự kiểm soát đối với việc thực hiện trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ trong cải cách TTHC. Bởi lẽ, nguy cơ tha hóa quyền lực luôn thường trực và song hành cùng quyền lực, đồng thời, bản tính con người là tham lam, vị kỷ. Do đó, sự kiểm soát đối với việc thực hiện trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ trong cải cách TTHC sẽ có tác dụng như chiếc barie để ngăn ngừa những nguy cơ to lớn của việc lộng quyền, lạm quyền, tham ô, tham nhũng…, đảm bảo sự tuân thủ pháp luật trong hoạt động của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ cũng như tính pháp quyền trong cải cách TTHC.

Để thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC phải chú trọng nâng cao trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu là bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ. Đó là việc quy định cụ thể về trách nhiệm của bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ trong việc ban hành văn bản quy định về thủ tục hành chính, đề xuất các biện pháp cải cách TTHC; kiểm soát TTHC và xử lý các vi phạm trong thực hiện TTHC... Có như vậy mới phát huy được hết khả năng, năng lực của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ trong cải cách TTHC, nhất là trong điều kiện cải cách hành chính và hội nhập quốc tế của nước ta hiện nay.

3.1.4. Phải uất phát từ thực tiễn Việt Nam, đồng thời tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính cấp bộ trong cải cách thủ tục hành chính

Công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo từ năm 1986 tới nay đã đạt được những thành tựu nhất định trong đó có CCHC, xây dựng đội ngũ CBCC có đủ năng lực phẩm chất đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới đất nước. Tuy nhiên, CCHC là một vấn đề hết sức phức tạp. Chính vì vậy, trong quá trình CCHC nói chung, hoàn thiện và thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ trong cải cách TTHC nói riêng cần có những bước đi thích hợp xuất phát từ thực tiễn Việt Nam. Bên cạnh đó, cần tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế về xây dựng và đặc biệt là kinh nghiệm trong tổ chức thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp bộ trong cải cách TTHC.

3.2. CÁC GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN THỂ CHẾ VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƯỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ QUAN HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC CẤP BỘ TRONG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH

3.2.1. Hoàn thiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính

3.2.1.1. Chuẩn hóa khái niệm “trách nhiệm” của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước nói chung, cấp Bộ nói riêng

Người đứng đầu cơ quan HCNN nói chung, cấp Bộ nói riêng là người thực hiện vai trò lãnh đạo, quản lý hoạt động của cơ quan HCNN, có quyền cao nhất đối với hoạt động của cơ quan HCNN và chịu trách nhiệm về hoạt động của cơ quan đó.

Pháp luật hiện hành đã quy định phạm vi trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN, bao gồm trách nhiệm đối với nội bộ và trách nhiệm đối với xã hội với những nội dung khá rõ ràng, cụ thể liên quan đến một số vấn đề

như: trong tổ chức quản lý đội ngũ công chức thuộc quyền; trong quản lý tài sản công; trong đấu tranh phòng chống tham nhũng, chống lãng phí và thực hành tiết kiệm... Pháp luật cũng đã quy định các loại hình trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN bao gồm: trách nhiệm chính trị, trách nhiệm pháp lý, trách nhiệm đạo đức trong thực thi công vụ. Đây là những cơ sở pháp lý quan trọng để người đứng đầu cơ quan HCNN thực hiện trách nhiệm cũng như là căn cứ để các cơ quan, tổ chức, cá nhân đánh giá, xem xét trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN trong thực thi công vụ nói chung, cải cách TTHC nói riêng.

Tuy nhiên, các quy định pháp luật chưa thống nhất cách hiểu về “trách nhiệm” của người đứng đầu cơ quan HCNN. Bởi lẽ, theo Nghị định 157/2007/NĐ-CP quy định chế độ trách nhiệm đối với người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị của Nhà nước trong thi hành nhiệm vụ, công vụ thì “trách nhiệm” là việc được làm, phải làm, không được làm, và nếu vi phạm sẽ bị xử lý. Theo văn bản này, chế độ trách nhiệm của người đứng đầu bao gồm: Nghĩa vụ, quyền và việc xử lý (chịu trách nhiệm) nếu vi phạm các quy định về nghĩa vụ và quyền. Trong khi đó, theo Nghị định 123/2016/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ, cơ quan ngang Bộ khi quy định “trách nhiệm của Bộ trưởng” (từ Điều 24 đến Điều 29) thì trách nhiệm được hiểu chỉ là “nhiệm vụ, quyền hạn”.

Vì vậy, trong các văn bản pháp luật thuật ngữ “trách nhiệm” người đứng đầu cơ quan HCNN cần được hiểu theo một nghĩa thống nhất bao gồm ba yếu tố cấu thành: Những việc phải làm, không được làm, hoặc được làm; những thứ được nhận (quyền hạn, quyền lợi), và chế tài xử lý (chịu trách nhiệm). Do đó, trong các quy định về “trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN” phải bao gồm một tổng thể thống nhất tương thích của ba yếu tố: Nghĩa vụ - Quyền - Việc chịu trách nhiệm. Đồng thời, các quy định cần cụ thể hóa vai trò, vị trí, trách nhiệm của người đứng đầu; cần chú trọng đến chế tài xử phạt khi người đứng đầu vi phạm công tác điều hành, quản lý.

3.2.1.2. Hoàn thiện các quy định về nội dung trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính

Việc hoàn thiện các quy định xác định rõ trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ sẽ tạo cơ sở cho việc bảo đảm thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan HCNN trong cải cách TTHC. Theo đó, cần tập trung hoàn thiện các nội dung sau:

- Trách nhiệm trong việc chấp hành đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và chỉ đạo của cấp trên về cải cách TTHC; tổ chức, điều hành cơ quan, tổ chức, đơn vị trực thuộc thực hiện đúng và có hiệu quả cải cách TTHC.

- Trách nhiệm về việc ban hành hoặc trình cơ quan, người có thẩm quyền ban hành văn bản pháp luật bảo đảm tính hợp pháp của văn bản (bao gồm: văn bản quy phạm pháp luật, văn bản cá biệt, công văn chỉ đạo, điều hành và nội quy, quy chế, điều lệ, quy định áp dụng trong nội bộ cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc quy) về cải cách TTHC.

- Trách nhiệm trong việc thực hiện đúng quy định của pháp luật về văn hóa công sở; không để xảy ra tình trạng công chức, viên chức thuộc thẩm quyền quản lý có thái độ hách dịch, cửa quyền, gây phiền hà cho công dân, doanh nghiệp trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, công vụ trong giải quyết TTHC.

- Trách nhiệm trong việc tổ chức thực hiện Quy chế dân chủ trong cơ quan, tổ chức, đơn vị; giải quyết khiếu nại, tố cáo liên quan đến TTHC trong phạm vi thẩm quyền theo đúng quy định của pháp luật.

3.2.1.3. Hoàn thiện các quy định pháp luật về hình thức trách nhiệm đối với người đứng đầu cơ quan chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính

Để nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong cải cách TTHC, cần hoàn thiện quy định về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan HCNN nói chung nếu vi phạm chế độ trách nhiệm, tùy theo tính chất

và mức độ của hành vi vi phạm, phải chịu một hoặc nhiều hình thức trách nhiệm, đó là: Trách nhiệm kỷ luật; Trách nhiệm dân sự; Trách nhiệm vật chất; Trách nhiệm hình sự; Trách nhiệm khác theo quy định của pháp luật. Cụ thể là:

- Trách nhiệm kỷ luật: người đứng đầu và cấp phó của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ vi phạm các quy định của pháp luật trong thi hành nhiệm vụ, công vụ, nếu chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự, thì tuỳ theo tính chất, mức độ của hành vi vi phạm phải bị xử lý kỷ luật. Việc xử lý kỷ luật phải tuân theo các quy định của pháp luật về xử lý kỷ luật đối với cán bộ, công chức.

- Trách nhiệm dân sự: người đứng đầu và cấp phó của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ nếu có hành vi vi phạm pháp luật trong thi hành nhiệm vụ, công vụ, gây thiệt hại, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của cá nhân, uy tín của cơ quan, tổ chức, đơn vị đến mức phải chịu trách nhiệm dân sự thì ngoài việc bị xử lý kỷ luật phải bị xử lý về trách nhiệm dân sự. Việc xử lý trách nhiệm dân sự đối với người đứng đầu và cấp phó của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị của Nhà nước phải tuân theo quy định của pháp luật dân sự và tố tụng dân sự.

- Trách nhiệm vật chất: người đứng đầu và cấp phó của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ nếu có hành vi vi phạm pháp luật trong thi hành nhiệm vụ, công vụ làm mất mát, hư hỏng trang bị, thiết bị hoặc gây ra thiệt hại về tài sản của cơ quan, tổ chức, đơn vị nhưng chưa đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự thì phải chịu trách nhiệm vật chất theo quy định của pháp luật.

- Trách nhiệm hình sự: người đứng đầu và cấp phó của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ trong thi hành nhiệm vụ, công vụ nếu phạm một tội đã được Bộ luật Hình sự quy định thì phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định. Việc xử lý trách nhiệm hình sự đối với người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị của Nhà nước phải tuân theo quy định của pháp luật hình sự và tố tụng hình sự.

3.2.2. Nhóm giải pháp bảo đảm tổ chức thực hiện thể chế về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ trong cải cách thủ tục hành chính

3.2.2.1. Nâng cao nhận thức về trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước cấp Bộ nói chung, trong cải cách thủ tục hành chính nói riêng Nhận thức là cơ sở của hành vi, vì vậy, nếu người đứng đầu cơ quan HCNN

cáp Bộ có nhận thức đúng và đủ về trách nhiệm của mình sẽ đảm bảo thực hiện tốt trách nhiệm của mình. Muốn vậy, cần coi trọng công tác giáo dục, tuyên truyền để nâng cao ý thức pháp luật, đạo đức công vụ, văn hóa trách nhiệm cho cho bản thân những người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ. Trong bối cảnh hiện nay, cần tập trung tăng cường tuyên truyền, giáo dục về đạo đức công vụ của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ.

Để nâng cao đạo đức công vụ của người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ, cần tác động vào nhận thức và hành động của bản thân người đứng đầu để họ có sự tự ý thức sâu sắc, tự thân hướng tới những giá trị đạo đức khi thực thi công vụ. Đây là biện pháp có tính chất gốc rễ, có tác dụng lâu dài và bền vững. Bằng sự tự giác, tự ý thức - kết quả của sự thấm nhuần các giá trị đạo đức - người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ sẽ thực thi trách nhiệm không chỉ dừng lại ở việc tuân thủ đầy đủ các quy định pháp lý mà còn vượt trên, vượt xa các quy định đó để hiệu quả công vụ đạt đến mức tối đa. Đồng thời, khi có sự xung đột giữa lợi ích chung và lợi ích cá nhân, một người đứng đầu có sự tự giác, tự ý thức về các giá trị đạo đức sẽ đặt ưu tiên vào lợi ích chung. Điều này hoàn toàn có tính khả thi, có giá trị thực tiễn, bởi khi giá trị chung được thực hiện thì người lãnh đạo không bị thua thiệt, bởi lợi ích cá nhân nằm trong việc thực hiện lợi ích chung. Khi các giá trị đạo đức thực sự trở thành sự chỉ dẫn, người đứng đầu cơ quan HCNN cấp Bộ sẽ tự giải trừ những gì còn đang sai lạc, sẽ tự hướng tới những giá trị chung, những giá trị tốt đẹp mà xã hội và người người dân mong đợi.