Một Số Hình Thức, Biện Pháp Sử Dụng Storymap Và Thực Nghiệm Sư Phạm

chế cổ đại phương Đông”. Trong hai phần này GV cần làm nổi bật về sự xuất hiện các tầng lớp, giai cấp trong xã hội cổ đại và khái niệm, cơ sở hình thành nên chế độ chuyên chế. Nếu sử dụng StoryMap để trình bày nội dung này sẽ rất khó có thể làm nổi bật được vấn đề chính của phần nội dung kiến thức. Bởi trong phần nội dung này chủ yếu đề cập về khái niệm và cơ sở hình thành.

Nói tóm lại nội dung thiên về các thể chế chính trị, xã hội, khái niệm, cơ sở hình thành nên rất khó có thể trình bày trên một công cụ thiên về nội dung không gian địa lý như StoryMap (ArcGis Online). Nếu cố gắng thì chỉ có thể trình bày được cơ sở và nơi hình thành thể chế về chính trị và xã hội kèm theo cửa sổ pop-up với thông tin liên quan về nội dung kiến thức. Như vậy khả năng truyền đạt thông tin để học sinh có thể nắm được kiến thức cơ bản một cách hệ thống sẽ bị hạn chế và kém hiệu quả hơn khi sử dụng công cụ khác. Vì vậy nên chọn nội dung phù hợp khi sử dụng với công cụ StoryMap.

Chính vì vậy, để lựa chọn nội dung kiến thức và bài dạy phù hợp để sử dụng công cụ StoryMap cần đáp ứng nguyên tắc và các yêu cầu sau:

Nội dung bài học phải có những vấn đề thiên về không gian, địa lý vì những vấn đề này là cơ sở nền tảng để tạo dựng một bản đồ trong dạy học.

Nội dung bài học cần có nhiều thông tin, dữ liệu liên quan và có thể hiển thị được trên bản đồ.

Nội dung của bài học cần có nhiều kiến thức và vấn đề cần được minh họa qua các hình ảnh, video clip, âm thanh, lược đồ, bản đồ,…

Một số yêu cầu về mục tiêu khi sử dụng StoryMap. Đối với bất cứ một việc gì khi chúng ta làm đều cần phải có mục đích, có mục đích rõ ràng chúng ta mới có cách thức tiến hành phù hợp để đạt được mục đích đó. Xác định mục đích của việc vận dụng StoryMap là việc đưa ra những dự kiến sư phạm về sự biến đổi của học sinh sau khi áp dụng công cụ StoryMap vào trong bài học. Muốn xác

định mục đích khi vận dụng công cụ StoryMap giáo viên phải lập và nắm vững kế hoạch, yêu cầu giảng dạy của bộ môn, tiết học, bài học. Việc xác định mục đích tranh luận cũng phải tiến hành cụ thể trên tất cả ba mặt: Kiến thức, kỹ năng, thái độ khi tiến hành tổ chức các hoạt động trong quá trình dạy học.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 121 trang tài liệu này.

Tiểu kết chương 2

Qua nghiên cứu những vấn đề lí luận và thực tiễn dạy học ở trường THPT Chương Mỹ A, có thể thấy rằng bản thân các giáo viên đã chủ động trong việc đổi mới phương pháp dạy học, đã có ứng dụng CNTT trong các giờ học nhưng chủ yếu vẫn mang tính hình thức, chưa có sự thay đổi về chiều sâu. Bản thân học sinh cũng đã ít nhiều tiếp xúc với các công cụ CNTT trong dạy học nhưng chưa thường xuyên nên việc phát triển NLTH cho các em học sinh còn nhiều hạn chế.

Thực tế này cho thấy rằng việc thiết kế và sử dụng công cụ StoryMap để hướng tới phát triển NLTH cho học sinh trường THPT Chương Mỹ A nói chung và cho HS khối 10 khi học phần lịch sử thế giới cổ đại – trung đại nói riêng là điều rất cần thiết. Do vậy, giáo viên cần phải là người chủ động tìm tòi, tiếp cận, tìm hiểu kĩ về công cụ StoryMap và việc phát triển NLTH để từ đó đưa ra những biện pháp thiết yếu, hợp lí nhằm phát triển NLTH cho học sinh. Ở chương này, chúng tôi đưa ra một số qui trình thiết kế StoryMap trong dạy học lịch sử nói chung và dạy học các nền văn minh thế giới nói riêng, từ đó hướng dẫn cho giáo viên biết cách sử dụng StoryMap và làm chủ được công cụ này trong việc thiết kế và sử dụng khi soạn bài dạy. Đồng thời qua đó cũng thúc đẩy sự phát triển NLTH phần lịch sử thế giới cổ đại – trung đại cho học sinh trường THPT Chương Mỹ A.

CHƯƠNG 3. MỘT SỐ HÌNH THỨC, BIỆN PHÁP SỬ DỤNG STORYMAP VÀ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM

3.1. Một số hình thức, biện pháp sử dụng công cụ StoryMap

3.1.1. Vận dụng công cụ StoryMap vào trong phần “khởi động hoạt động” hình thành và dẫn dắt vào kiến thức mới.

Trong dạy học, tiến trình lên lớp của giáo viên phần “khởi động” bài mới là một trong những khâu quan trọng, không thể thiếu trong một tiết dạy. Bởi lẽ đây là phần để giáo viên tạo sự hứng thú với học sinh trong việc định hướng toàn bộ nội dung tiết học. Nếu phần “Khởi động” tạo cho các em sự tò mò, kích thích sự tìm tòi nhằm chiếm lĩnh kiến thức thì việc giáo viên dẫn dắt đưa các em vào bài giảng của mình vừa nhẹ nhàng mà lại có hiệu quả. Ngược lại nếu giáo viên không gây được hứng thú cho HS trong phần “khởi động” bài mới thì việc lôi kéo các em vào tiết học một cách hào hứng là khó có thể đạt được như mục tiêu đã đề ra.

Trong các hoạt động dạy học việc tạo cho HS có được hứng thú trong học tập là điều hết sức quan trọng, nó có vai trò rất quan trọng trong học tập và công việc, không có việc gì người ta không làm được dưới ảnh hưởng của hứng thú. Theo M.Gorki từng nói: “Thiên tài nảy nở từ tình yêu đối với công việc”. Trong dạy học, nhà giáo dục William A Ward cho rằng: “Chỉ nói thôi là thầy giáo xoàng. Giảng giải là thầy giáo tốt. Minh hoạ và biểu diễn là thầy giáo giỏi. Gây hứng thú học tập là thầy giáo vĩ đại”. Bài học chỉ hấp dẫn khi giáo viên khơi dậy sự tò mò, kích thích sự ham muốn học tập tạo cho học sinh hứng khởi, hăng say khám phá bài học mới.

Đối với vấn đề “khởi động” bài mới Storymap cũng có thể là công cụ đắc lực. Bởi như những nghiên cứu đã cho thấy việc sử dụng Story Map là một công

cụ dạy học sinh đông trong dạy học lịch sử sẽ kích thích sự hứng thú của học sinh với bài học và đây là nhiệm vụ cần đạt được của phần “khởi động”.

Cách vận dụng Storymap vào trong phần “khởi động” bài mới

Bước 1: Chọn nội dung thú vị, hấp dẫn có liên quan đến bài học định sử dụng để khởi động bằng Storymap

Bước 2: Thu thập thông tin và tạo dựng Storymap theo nội dung Bước 3: Có hai cách

Cách 1: Dùng sản phẩm Storymap đã tạo dựng để giới thiệu về một vấn đề liên quan đến bài học

Cách 2: Dùng sản phẩm Storymap để đặt vấn đề cho học sinh tìm hiểu, yêu cầu học sinh thông qua Storymap để tìm ra lời giải

Bằng lợi thế có thể trình bày nội dung một cách mới lạ, sinh động, hiện đại và phong phú, thông qua cách giáo viên sẽ thu hút được sự chú ý của học sinh và khiến học sinh cảm thấy thú vị về bài học từ đó tạo hứng thú cho học sinh tìm hiểu về bài học.

Ví dụ: Khi dạy về các nền văn minh phương Đông cổ đại Giáo viên có thể tạo một StoryMap chứa đựng thông tin về vị trí địa lí, địa điểm, khu vực, lãnh thổ, thiên nhiên, đất nước, văn hóa, con người của các nền văn minh phương Đông. Đây là nội dung mà học sinh quan tâm và cảm thấy thích thú khi được giới thiệu bài học. Vì vậy sẽ tạo được khởi đầu hứng thú cho lớp học, khiến học sinh cảm thấy những thành tựu kì vĩ của các nền văn minh phương Đông đối với nhân loại, điều đó giúp các em rất thú vị và muốn tìm hiểu thêm về lịch sử các nền văn minh phương Đông thông qua bài học.

3.1.2. Vận dụng công cụ StoryMap trong phần tìm hiểu kiến thức mới.

StoryMap là công cụ hữu hiệu để giúp giáo viên thực hiện phần nghiên cứu kiến thức mới trước khi dạy bài mới. Bởi StoryMap là một công cụ có thể

thu thập, lưu trữ, tra cứu, phân tích một lượng thông tin, dữ liệu lớn về vị trí địa lý trên bản đồ động. Nên nó có thể là công cụ hỗ trợ học sinh tìm hiểu kiến thức mới một cách sinh động. Học sinh có thể tìm kiếm kiến thức mới thông qua dữ liệu có trong StoryMap mà vừa cảm thấy thú vị, trực quan và sinh động khi tiếp cận nguồn kiến thức mới.

Cách để vận dụng StoryMap vào phần nghiên cứu kiến thức mới:

Bước 1: Thu thập thông tin liên quan đến bài học để tạo dựng StoryMap. Cần thu thập nhiều thông tin, dữ liệu văn bản, hình ảnh, số liệu, video để có thể tạo lên một StoryMap như một kênh thông tin sinh động nhằm mô tả sự kiện lịch sử từ quá khứ đến hiện tại, từ xa đến gần thông qua không gian địa lí.

Bước 2: Tạo StoryMap

* Lưu ý trong phần tìm hiểu kiến thức mới nội dung StoryMap phong phú nên cần xây dựng StoryMap với nhiều thông tin khác nhau, và nhiều dạng dữ liệu khác nhau để học sinh có thể thoải mái tìm hiểu và tiếp cận thông tin một cách nhanh, khoa học nhất.

Bước 3: Lựa chọn phương pháp dạy học để tiến hành tiếp cận và tìm hiểu nguồn kiến thức mới bằng công cụ StoryMap.

Bước 4: Giáo viên giao sản phẩm StoryMap cho học sinh và nêu nhiệm vụ để học sinh tự tìm hiểu thông qua StoryMap.

Bước 5: Sau khi học sinh trải nghiệm hoạt động tìm hiểu kiến thức mới giáo viên chốt lại để tạo kiến thức cơ bản cho học sinh.

Ví dụ: Cũng trong lịch sử lớp 11, bài 4: Các nước Đông Nam Á cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX. Giáo viên chọn nội dung khái quát về các nước Đông Nam Á. Tạo Storymap trên bản đồ Đông Nam Á thời kỳ cuối thế XIX đầu thế kỉ XX đưa những thông tin về chính trị, con người, văn hóa , kinh tế, xã hội. StoryMap sẽ giống như một bản đồ du lịch và giáo viên sẽ giao bản đồ này cho học sinh

tìm hiểu theo nhóm (3, 4 nhóm) sau đó các nhóm sẽ đóng vai là hướng dẫn viên du lịch hướng dẫn mọi người thăm quan về khu vực Đông Nam Á. Điều này sẽ giúp khắc sâu thông tin về Đông Nam Á với học sinh vừa tạo được không khí sôi nổi đầu giờ và vừa giúp giáo viên có thể dẫn vào bài dạy.

Kiến thức cơ bản là một phần quan trọng của bài giảng bởi đó là nội dung học sinh cần có được sau bài học và giáo viên phải đảm bảo học sinh có thể trình bày được những kiến thức cơ bản. Nhưng để trình bày được kiến thức cơ bản theo đúng nội dung trọng tâm của bài học, ngắn gọn, khoa học,... là một thách thức với học sinh. Bởi việc nêu ra kiến thức cơ bản là chưa đủ mà giáo viên phải có nhiệm vụ diễn giải, chứng minh cho học sinh hiểu và khắc sâu kiến thức cơ bản trong đầu.

StoryMap sẽ có thể đáp ứng được những yêu cầu này vì như nghiên cứu đã được trình bày ở trên. StoryMap có khả năng giúp giáo viên trình nội dung kiến thức một cách sâu sắc và làm nổi bật được khung kiến thức. Và trong quá trình điều tra sau thực nghiệm đã cho thấy đa phần giáo viên và học sinh cho rằng có khả năng khắc sâu kiến thức bài học cho học sinh tốt hơn.

Có nhiều cách để vận dụng StoryMap vào xây dựng nội dung kiến thức nhưng qua nghiên cứu và thực nghiệm tôi thấy rằng nên sử dụng StoryMap như là một công cụ hỗ trợ việc thuyết giảng và chứng minh cho kiến thức trọng tâm của bài dạy.

Ví dụ: Lịch sử 10 - Bài 3 (tiết 3): Các quốc gia cổ đại phương Đông. Kiến thức cơ bản của bài học là tìm hiểu về cơ sở hình thành, những thành tựu về các nền văn minh phương Đông. Để làm rõ được vấn đề trên giáo viên cần phải giúp học sinh tìm hiểu được nội dung về (điều kiện tự nhiên, phát triển kinh tế, dân cư, chính trị - xã hội và những thành tựu cơ bản) của các nền văn minh phương Đông.

Để giúp học sinh tiếp thu vấn đề trên giáo viên yêu cầu học sinh làm theo hướng dẫn và tìm kiếm thông tin về các cuộc phát kiến địa lí trên StoryMap để hoàn thiện bảng theo yêu cầu của giáo viên. Sau đó cho học sinh lên trình bày bài thuyết trình của mình.

3.1.3. Vận dụng công cụ StoryMap trong phần củng cố, ôn tập.

Nội dung củng cố, ôn tập là phần giúp cho học sinh có thể củng cố và khắc sâu nội dung kiến thức hơn và thông qua đó giáo viên có thể giúp học sinh có cơ hội được thực hành kiến thức vừa được học. Để đáp ứng yêu cầu củng cố và khắc sâu kiến thức phần bài tập phải đảm bảo bám sát kiến thức trọng tâm và mục tiêu bài học tạo tiền đề tiếp thu kiến thức mới, đồng thời giúp học sinh mở rộng kiến thức và thực hành áp dụng kiến thức đã học. Chính vì vậy để áp dụng công cụ StoryMap vào nội dung củng cố, ôn tập, giáo viên cũng cần phải đáp ứng được những yêu cầu trên. Có 2 cách chính để vận dụng StoryMap vào phần củng cố, ôn tập cho học sinh sau khi học xong bài học.

Cách 1: Sử dụng StoryMap là một công cụ cho học sinh thực hiện bài tập.

Bước 1: Giáo viên giới thiệu và hướng dẫn cho học sinh về phần mềm ArcGIS để học sinh có thể tạo một StoryMap.

Bước 2: Nêu nhiệm vụ cho học sinh

Bước 3: Học sinh có thể trả lời câu hỏi mà giáo viên đưa ran gay sau khi học xong hoặc về nhà làm và nộp cho giáo viên qua nhóm lớp học.

Ví dụ: Bài 3 (tiết 3) - lịch sử 10 (chương trình chuẩn). Các quốc gia cổ đại phương Đông. Giáo viên đưa ra câu hỏi và giao bài tập về nhà cho học sinh và yêu cầu học sinh sử dụng ArcGIS online để tạo một bản đồ về những thành tựu của các quốc gia cổ đại phương Đông trong đó xác định vị trí, địa điểm, khu vực,…

Cách 2: Sử dụng Story Map là công cụ hỗ trợ cho học sinh làm bài tập về nhà Bước 1: Giáo viên chuẩn bị bài tập và StoryMap chứa nội dung liên quan đến bài tập để học sinh tìm hiểu nội dung kiến thức trong StoryMap

Bước 2: Cung cấp Storymap cho học sinh và giao bài tập cho học sinh trong web lớp học.

Ví dụ: trong Bài 3 (tiết 3) - lịch sử 10 (chương trình chuẩn). Các quốc gia cổ đại phương Đông. Sau khi học sinh học xong bài này giáo viên yêu cầu học sinh tóm tắt những thành tựu và lập bảng so sánh từ đó nêu ý nghĩa của những thành tựu trên đối với nền văn minh nhân loại thông qua công cụ StoryMap.

Như vậy bằng việc sử dụng StoryMap giáo viên có thể đáp ứng được những yêu cầu cần có của bài tập về nhà cho học sinh. Đồng thời khiến cho bài tập về nhà môn lịch sử trở nên mới lạ, kích thích quá trình nhận thức và hứng thú học tập cho học sinh khi học bộ môn lịch sử ở các trường THPT hiện nay.

3.2. Thực nghiệm sư phạm

3.2.1. Mục đích thực nghiệm

Trong bất kì nghiên cứu nào phải tuân thủ nguyên tắc chân lý phải được kiểm nghiệm qua thực tiễn. Để kiểm nghiệm tính thực tiễn khả thi của việc vận dụng StoryMap vào trong dạy học lịch sử lớp 10 ở Việt Nam và sự phù hợp của đề tài với thực trạng giáo dục Việt Nam, tôi đã tiến hành thực nghiệm sư phạm một bài học lịch sử cụ thể tại trường THPT Chương Mỹ A, Hà Nội.

Hoạt động này giúp tôi đánh giá được hiệu quả của việc vận dụng công cụ StoryMap vào trong dạy học lịch sử lớp 10. Từ đó giúp chứng minh giả thuyết khoa học mà luận văn đề ra là có cơ sở. Đồng thời, kết quả của bài thực nghiệm sư phạm còn giúp tôi rút ra được những bài học kinh nghiệm cũng như đề xuất một số giải pháp để nâng cao chất lượng dạy học nói chung và bộ môn lịch sử nói riêng ở các trường THPT.