Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Quản Lý Tài Chính Tại Trường Đhcl

ty TNHH một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ), khi đáp ứng đủ các điều kiện sau: Hoạt động dịch vụ sự nghiệp công có điều kiện xã hội hóa cao, Nhà nước không cần bao cấp; giá dịch vụ sự nghiệp công tính đủ chi phí (bao gồm cả trích khấu hao tài sản cố định); được Nhà nước xác định giá trị tài sản và giao vốn cho đơn vị quản lý theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước; hạch toán kế toán để phản ánh các hoạt động theo quy định của các chuẩn mực kế toán có liên quan áp dụng cho DN.

Khi được phép vận dụng cơ chế tài chính như DN, các đơn vị sự nghiệp được xác định vốn điều lệ và bảo toàn vốn; được huy động vốn, đầu tư vốn ra ngoài đơn vị; quản lý, sử dụng và trích khấu hao tài sản cố định theo DN; quản lý doanh thu, chi phí và phân phối lợi nhuận; thực hiện chế độ kế toán, thống kê như DN.

1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính tại trường ĐHCL

Giáo dục đào tạo có mối quan hệ chặt chẽ với những thay đổi, phát triển về xã hội, kinh tế và chính trị. Tác động của những biến đổi này đến trạng thái của hệ thống giáo dục, đến nội dung giáo dục và cấu trúc của các cấp bậc học là rất đa chiều. Đặc trưng cơ bản nhất của giáo dục đại học là tạo ra nguồn nhân lực trình độ cao cho tất cả các lĩnh vực của xã hội. Sự phát triển của hệ thống giáo dục đại học một mặt bị tác động, chi phối đồng thời cũng góp phần thúc đẩy các xu hướng phát triển chung của đời sống văn hóa xã hội hiện đại.

Quản lý tài chính là một hoạt động quan trọng không chỉ đối với các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh mà cả đối với các trường đại học. Nó là một trong những yếu tố quyết định quy mô, chất lượng đào tạo cũng như uy tín của các trường đại học. Nhất là trong điều kiện xã hội hóa giáo dục và nâng cao tính tự chủ tài chính của các trường Đại học công lập như hiện nay. Hoạt động quản lý tài chính phù hợp với điều kiện cụ thể của mỗi trường đại

học sẽ khuyến khích và tạo cơ sở cho các trường đại học phát triển. Do đó hoạt động quản lý tài chính phù hợp với quy mô và tính chất của từng trường đại học đòi hỏi phải tính đến tác động của nhiều nhân tố. Nhìn chung hoạt động quản lý tài chính của trường đại học chịu tác động của các nhân tố cơ bản sau:

1.4.1. Điều kiện kinh tế, xã hội, văn hóa

Những thay đổi về điều kiện kinh tế, xã hội, văn hóa và chính sách chi tiêu công cho giáo dục đại học là các yếu tố tác động đến quá trình đổi mới hệ thống tài chính giáo dục đại học. Trước hết, đó là sự xuất hiện của nền giáo dục đại học đại chúng, hệ quả là môi trường chính sách của giáo dục đại học đã từng bước thay đổi và ngày càng gắn chặt hơn với cấu trúc nền kinh tế, xã hội. Những nhân tố trước đây được xem là phù hợp với yêu cầu quản lý của các trường đại học thì nay không còn thích hợp và đòi hỏi phải có những cải cách, đổi mới. Mục tiêu của sự đổi mới là nâng cao chất lượng đào tạo, sự thích ứng và tính công bằng trong các trường ĐHCL.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 135 trang tài liệu này.

Yếu tố lao động và việc làm cúng đang có những thay đổi quan trọng. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và trước yêu cầu phát triển của một nền kinh tế tri thức, nhu cầu về lực lượng lao động của xã hội đang có sự thay đổi về chất. Trước đây chủ yếu đòi hỏi một đội ngũ lao động phải được đào tạo trong các trường dạy nghề, trung học kỹ thuật, trước khi bước vào thị trường sức lao động, thì ngày nay xã hội đang có nhu cầu ngày càng tăng về lực lượng lao động được qua đào tạo đại học và sau đại học, các nhà khoa học và chuyên gia bậc cao.

Để đáp ứng nhu cầu về học tập của xã hội, hệ thống giáo dục đại học ở hầu hết các nước đều phải mở rộng quy mô nhằm tiếp nhận ngày càng nhiều sinh viên vào học. Kết quả là, số lượng các cơ sở đào tạo đại học ngày càng tăng, mạng lưới các trường đại học ngày càng đa dạng hơn.

Quy mô sinh viên tăng, số lượng các trường đại học tăng nhưng chi phí công cũng như các nguồn lực cung cấp cho phát triển trường đại học không tăng tương ứng. Điều này làm nảy sinh những bất cập và ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng trong các trường đại học.

Nhằm ngăn chặn tình trạng suy giảm chất lượng giáo dục đại học, giải pháp đổi mới cả về tổ chức và quản lý đại học đã được triển khai áp dụng. Ngày nay nâng cao chất lượng trong các trường đại học không còn là việc riêng của từng đại học riêng lẻ, mà đã trở thành mối quan tâm hang đầu có tính toàn cầu của mọi quốc gia.

Mục tiêu của quá trình đổi mới chính sách quản lý giáo dục đại học, trong đó có việc đổi mới hệ thống tài chính giáo dục đại học và từng bước trao quyền tự chủ tài chính cho các trường đại học là nhằm nâng cao chất lượng các hoạt động trong các trường đại học.

1.4.2. Sự phát triển khoa học, công nghệ

Khoa học công nghệ phát triển đòi hỏi hoạt động quản lý tài chính phải thay đổi cho phù hợp, tránh lạc hậu và phải phù hợp với trình độ quản lý chung của trường đại học, giúp trường dễ dàng tiếp cận và thực hiện đúng mục tiêu của cơ chế quản lý tài chính.

Trình độ khoa học, công nghệ ngày càng phát triển đa dạng và phong phú, vì vậy tính truyền thống về nội dung chương trình và phương pháp giảng dạy trong trường đại học bị phá vỡ. Để khỏi bị lạc hậu, trường đại học phải thường xuyên gắn kết với khoa học, công nghệ thông qua các hoạt động nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ. Để tăng tính hấp dẫn của mỗi khóa học và đảm bảo tính phù hợp của khóa học với thực tế sản xuất và đời sống, nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy và hoạt động của trường đại học phải có sự chủ động về học thuật để thích ứng với những thay đổi hằng ngày của cuộc sống. Ngoài mục tiêu nâng cao chất lượng giảng dạy

mang tính truyền thống, hoạt động nghiên cứu khoa học của trường đại học hiện nay còn phải đạt được mục tiêu mở rộng nguồn thu nhằm tăng thu nhập của trường. Muốn vậy trường đại học phải thường xuyên chuyển các nguồn lực nghiên cứu và các đề tài và lĩnh vực mới. Để đảm bảo thành công chính sách ưu tiên cho nghiên cứu ứng dụng và chuyển giao công nghệ trong môi trường cạnh tranh, quy trình cấp vốn cho hoạt động nghiên cứu phải hết sức năng động và linh hoạt. Hệ thống quản lý tài chính đại học cần phải được thay đổi cho phù hợp.

1.4.3. Chính sách của Đảng và Nhà nước đối với giáo dục đào tạo ở các trường ĐHCL

Đây là nhân tố ảnh hưởng quyết định tới hoạt động quản lý tài chính của trường đại học, cơ chế quản lý tài chính đối với đơn vị hành chính sự nghiệp có thu là một bộ phận của chính sách tài chính quốc gia, nó là căn cứ để các trường đại học xây dựng cơ chế quản lý tài chính riêng. Vì vậy nếu cơ chế quản lý tài chính của Nhà nước tạo mọi điều kiện để phát huy tính chủ động, sáng tạo của trường đại học thì đó sẽ là động lực nâng cao tính hiệu quả trong hoạt động quản lư tài chính của mỗi trường.

Trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp, Nhà nước quản lý gần như tất cả các dịch vụ xã hội, trong đó có giáo dục-đào tạo. Khi đó, trường đại học được cấp toàn bộ kinh phí từ NSNN, việc sử dụng nguồn kinh phí đó như thế nào cũng hoàn toàn theo quy định của Nhà nước. Trong điều kiện đó, mọi người dân trong xã hội đều có cơ hội học tập, tuy nhiên do

nguồn NSNN cn hạn hẹp nên Nhà nước không đáp ứng được nhu cầu học tập

của toàn xã hội cả về quy mô lẫn chất lượng giáo dục.

Việc chuyển đổi nền kinh tế sang cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng XHCN đã tạo nên những býớc phát triển výợt bậc

về kinh tế, xã hội, văn hóa. Theo đó lĩnh vự giáo dục cúng có những thay đổi rõ rệt theo hướng xã hội hóa sự nghiệp giáo dục-đào tạo, giảm bớt gánh nặng cho Nhà nước. Hiện nay chính sách tài chính trong giáo dục đào tạo đối với các trường ĐHCL đổi mới theo hướng:

-Tạo quyền chủ động, tự quyết, tự chịu trách nhiệm cho đơn vị sự nghiệp có thu mà trước hết là hiệu trưởng Nhà trường trong việc tổ chức vị trí việc làm, bộ máy, nhân sự và nguồn lực tài chính để hoàn thành nhiệm vụ được giao. Trên cơ sở đó, phát huy mọi khả năng của đơn vị để cung cấp dịch vụ với chất lượng cao cho xã hội, tăng nguồn thu nhằm tứng bước tăng thu nhập cho người lao động.

-Thực hiện chủ trương xã hội hóa trong việc cung cấp dịch vụ cho xã hội, huy động sự đóng góp của cộng đồng xã hội để phát triển các hoạt động sự nghiệp, từng bước giảm dần bao cấp từ NSNN.

-Thực hiện quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm đối với đơn vị trường ĐHCL, Nhà nước vẫn quan tâm đầu tư để hoạt động giáo dục và đào tạo ngày càng phát triển; bảo đảm cho các đối tượng chính sách xã hội, đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn được hưởng các ưu đãi trong giáo dục ngày càng tốt hơn.

1.4.4. Bộ máy quản lý tài chính và năng lực quản lý tài chính của Nhà trường

Con người vẫn là nhân tố trung tâm của bộ máy quản lý. Năng lực cán bộ là yếu tố quyết định trong quản lý nói chung và trong quản lý tài chính nói riêng.

Trình độ quản lý của lãnh đạo Nhà trường tác động rất lớn tới cơ chế quản lý tài chính tại trường. Hiệu trưởng là người có vai trò quan trọng trong việc xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ của đơn vị phù hợp với đặc điểm và nhu cầu hoạt động của nhà trường; quyết định việc xây dựng dự toán thu-chi; một số định mức chi ngoài lương: thu nhập tăng them, phúc lợi lễ, tết và trích lập quỹ của đơn vị trong khuôn khổ quy định của Nhà nước.

Đội ngũ cán bộ làm công tác tài chính kế toán cũng đòi hỏi phải có năng lực và trình độ chuyên môn nghiệp vụ, có kinh nghiệm công tác để đưa công tác quản lý tài chính của trường ngày càng đi vào nề nếp, tuân thủ các chế độ quy định về tài chính kế toán của nhà nước góp phần vào hiệu quả hoạt động chung của trường.

Thông qua cơ chế quản lý tài chính của Nhà nước cho các đơn vị hành chính sự nghiệp, các trường ĐHCL nói chung và các trường đại học dân lập nói riêng, thì mỗi trường phải xây dựng cho mình những cơ chế cho phù hợp với nguyên tắc đảm bảo các chế độ chính sách của Nhà nước. Tùy theo quy mô của mỗi trường sẽ điều chỉnh các quan hệ tài chính khác nhau như việc xác định các hình thức huy động nguồn tài chính, việc phân phối chênh lệch thu chi hằng năm…với các trường có quy mô lớn, nguồn vốn lớn thì dễ dàng trong việc đầu tư nâng cấp và sử dụng các trang thiết bị, nâng cao trình độ giáo viên, chất lượng sinh viên, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

Tuy nhiên nếu quy mô lớn, bộ máy quản lý cồng kềnh thì việc quản lý sẽ kém linh hoạt và tốn kém. Ngược lại với những trường có quy mô nhỏ sẽ dễ dàng thích ứng với những thay đổi về cơ chế, chính sách, tổ chức bộ máy… Nhưng lại khó có thể trang bị những trang thiết bị hiện đại, nâng cao trình độ giáo viên…Do đó khó khăn trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy.

1.5. Kinh nghiệm của một số trường ĐHCL trong việc quản lý tài chính nội bộ trong cơ chế tự chủ tài chính

1.5.1. Kinh nghiệm của một số trường Đại học Công lập trong nước

Trường Đại học Quốc gia Hà Nội

Từ năm 2002, ĐHQGHN đã thực hiện cơ chế tự chủ tài chính theo Nghị định 10/2002/NĐ-CP. Năm 2006, ĐHQGHN đã giao quyền tự chủ tài chính cho các trường đại học và đơn vị sự nghiệp trực thuộc theo Nghị định 43/2006/NĐ-CP. Ngoài ra, ĐHQGHN còn thực hiện cơ chế tài chính Nhà nước đặt hàng đối với các ngành khoa học cơ bản theo tinh thần Kết luận số

37-TB/TW ngày 26/05/2011. ĐHQGHN thực hiện cơ chế quản lý tài chính như sau [39, trang 112-114]:

- Quản lý ngân sách từng bước gắn với yêu cầu về sản phẩm đầu ra;

+ Ban hành các hướng dẫn lập kế hoạch, lập dự toán gắn với hoạt động và sản phẩm đầu ra làm cơ sở phân bổ dự toán theo các nhiệm vụ, chỉ tiêu của ĐHQGHN.

+ Từng bước xây dựng các chỉ số yêu cầu về sản phẩm đầu ra để đánh giá kết quả hoạt động và hiệu quả đầu tư nhằm nâng cao chất lượng.

- Phân bổ ngân sách theo nhiệm vụ và khối lượng công việc:

+ Thực hiện định biên, giao nhân lực và quỹ lương theo khối lượng công việc và nhiệm vụ thực tế đảm nhiệm của các trường đại học và đơn vị trực thuộc. Hiệu trưởng các trường đại học được quyền quyết định tuyển dụng, sử dụng biên chế trong phạm vi số nhân lực và quỹ lương được giao.

+ Phân bổ kinh phí theo nhiệm vụ và chỉ tiêu kế hoạch đã đăng ký và được phê duyệt, kết quả thực hiện các nhiệm vụ và chỉ tiêu của đơn vị năm trước.

- Phân bổ số kinh phí theo trọng số ngành đào tạo dựa trên đặc thù ngành, trong đó có hệ số ưu tiên đối với các ngành khoa học cơ bản có thực nghiệm.

- Thực hiện đầu tư có trọng tâm, trọng điểm cho một số ngành, chuyên ngành sớm đạt trình độ quốc tế.

- Giao quyền tự chủ và tăng cường phân cấp cho các đơn vị trực thuộc về tổ chức, bộ máy, nhân sự và tài chính.

Từ cơ chế quản lý như trên cho phép trường khai thác sử dụng tốt các nguồn lực tập trung, các cơ sở vật chất dùng chung cho tất cả các đơn vị thành viên. Điều này giúp ĐHQGHN vừa khai thác được sức mạnh tối đa của toàn hệ thống, vừa nâng cao được hiệu quả kinh tế, hiệu quả sử dụng và khai thác nguồn nhân tài, vật lực.

Trường Đại học Ngoại thương

Từ năm 2005, trường ĐHNT đã được giao nhiệm vụ thí điểm thực hiện tự chủ tài chính và thực hiện cắt giảm chi thường xuyên. Trong quá trình thực hiện nhà trường đã gặp phải một số khó khăn sau [15, trang 153]:

Nguồn thu giảm: Nguồn thu học phí vẫn phải theo các định mức khung rất thấp (trước năm 2010 theo nghị định 70 và sau năm 2010 theo nghị định

49) trong khi nguồn NSNN lại bị cắt giảm nên nguồn thu của trường giảm. Không tăng được thu nhập cho cán bộ, giảng viên.

Không có tích lũy để cải thiện CSVC và đầu tư phát triển.

Gặp khó khăn trong việc thực hiện chế độ ưu đãi của Nhà nước như chính sách học bổng khuyến khích học tập cho sinh viên, chế độ ưu đãi đối với giảng viên.

Kinh nghiệm của trường Đại học Ngoại thương trong việc tăng nguồn thu và tiết kiệm chi phí:

Xây dựng và triển khai các chương trình chất lượng cao với mức học phí cao hơn giảng dạy bằng tiếng Anh và tiếng Việt.

Phát triển chương trình liên kết với nước ngoài bậc cử nhân và bậc Thạc sỹ.

Thu hút sinh viên quốc tế theo học.

Huy động tài trợ từ doanh nghiệp và các tổ chức quốc tế.

Tích cực nâng cao hiệu quả và năng suất lao động, tổ chức sắp xếp lại bộ máy theo hướng tinh giảm, gọn nhẹ, hợp lý hóa quy trình giảng dạy và làm việc.

Tính toán, xây dựng lại định mức chi tiêu trong quy chế chi tiêu nội bộ.

1.5.2. Kinh nghiệm của nước ngoài

Trong nghiên cứu của PGS, TS Phùng Xuân Nhạ về đổi mới cơ chế tài chính hướng tới nền giáo dục đại học tiên tiến, tự chủ được trình bày tại hội