Mục Tiêu Dạy Học Môn Tiếng Anh Theo Tiếp Cận Năng Lực

nhập và phát triển kinh tế xã hội. Môn Tiếng Anh ở trường THPT còn góp phần phát triển tư duy và hỗ trợ cho việc truyền tải nội dung của nhiều môn học khác, góp phần hình thành và phát triển nhân cách học sinh, giúp cho việc thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện ở trường phổ thông. Nhận thức được vị trí và vai trò quan trọng của môn Tiếng Anh trong trường phổ thông, Đảng và Nhà nước đã có nhiều nghị quyết, chỉ thị, thông tư về công cuộc đổi mới và không ngừng nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Anh trong các trường THPT.

Tiếng Anh được đưa vào chương trình giáo dục THPT nhằm đạt ba mục đích: sử dụng Tiếng Anh như một công cụ giao tiếp, nâng cao trình độ văn hóa và bồi dưỡng phẩm chất đạo đức. Cả ba mục đích đều quan trọng và có quan hệ mật thiết với nhau, song do đặc thù của bộ môn mà mục đích thực hành giao tiếp trở thành cơ bản nhất, còn hai mục đích còn lại luôn gắn chặt với mục đích thứ nhất. Quán triệt được mục tiêu của dạy học môn Tiếng Anh ở trường THPT là cung cấp cho học sinh những kiến thức, kỹ năng cơ bản về Tiếng Anh và phát triển phẩm chất trí tuệ để tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động.

Mục tiêu của chương trình giảng dạy môn Tiếng Anh ở THPT là sau khi hoàn thành chương trình, học sinh phải sử dụng ngôn ngữ đó để thực hiện các giao tiếp đơn giản hàng ngày, có thể sử dụng ngôn ngữ đó để đọc hiểu các sách báo, các tài liệu tham khảo phù hợp với trình độ học vấn.

1.3.3. Mục tiêu dạy học môn Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực

Tiếng Anh được đưa vào chương trình giáo dục THPT nhằm đạt mục tiêu: nhằm cung cấp cho học sinh những kiến thức, kỹ năng cơ bản về tiếng Anh, giúp học sinh sử dụng tiếng Anh như một công cụ giao tiếp, nâng cao trình độ văn hóa và bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, phát triển phẩm chất trí tuệ để tiếp tục học lên cao hơn hoặc đi vào cuộc sống lao động.

Mục tiêu này cụ thể ở những năng lực cần hình thành ở học sinh đến từng bài giảng của giáo viên và hoạt động học tập của học sinh

- Về kiến thức

Sau khi học xong chương trình THPT, học sinh đã nắm được kiến thức cơ bản và tương đối hệ thống về tiếng Anh thực hành hiện đại, phù hợp với lứa tuổi; có sự hiểu biết khái quát ban đầu về văn hóa của một số nước sử dụng tiếng Anh.

- Về kỹ năng Học sinh có kỹ năng cơ bản sử dụng tiếng Anh như một công cụ giao tiếp ở mức độ đơn giản dưới các dạng nghe, nói, đọc, viết. Cụ thể là:

Kỹ năng nghe bao gồm: Nghe hiểu được tiếng Anh sử dụng trong lớp học; Nghe hiểu được tiếng Anh về các chủ điểm với nội dung ngôn ngữ được đề cập trong chương trình.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 151 trang tài liệu này.

+ Kỹ năng nói bao gồm: Thực hiện các yêu cầu giao tiếp hàng ngày bằng tiếng Anh trong lớp học và ngoài lớp học; diễn đạt các nội dung giao tiếp đơn giản hàng ngày liên quan đến các chủ điểm và nội dung ngôn ngữ đã học trong chương trình.

+ Kỹ năng đọc bao gồm: Đọc hiểu nội dung chính của đoạn văn ngắn (khoảng 150 từ), đơn giản (phạm vi 1500 từ tối thiểu) về các chủ điểm đã học trong chương trình; Đọc hiểu các nội dung thông tin trên cơ sở ngữ liệu đã học, có kết hợp với suy đoán và tra cứu từ điển.

+ Kỹ năng viết bao gồm: Viết các hướng dẫn,các đoạn văn mô tả hoặc báo cáo tường thuật về các hoạt động của cá nhân hay lớp học trong khuôn khổ ngôn ngữ và chủ điểm của chương trình; Viết để phục vụ các nhu cầu giao tiếp cá nhân, xã giao đơn giản (như điền vào các phiếu cá nhân, bảng điều tra, viết thư cho bạn…).

- Về thái độ, tình cảm

Học tiếng Anh giúp học sinh có tình cảm và thái độ đúng đắn với đất nước, con người, nền văn hóa, ngôn ngữ của đất nước đang học tiếng, trên cơ sở đó bồi dưỡng, phát triển thái độ, tình cảm tốt đẹp biết tự hào, yêu quý, tôn trọng đối với ngôn ngữ và văn hóa dân tộc mình. Bước đầu có nhu cầu tìm hiểu, biết cách tự học để nắm vững, sử dụng tiếng nước ngoài trong học tập cũng như trong đời sống. Xây dựng và phát triển ý thức, năng lực làm việc trong cộng đồng thông qua các hoạt động ngôn ngữ.

1.3.4. Đặc điểm dạy học môn Tiếng Anh

Ngôn ngữ, với tư cách là phương tiện giao tiếp của con người, là sự thống nhất chặt chẽ giữa ngôn ngữ (language) và lời nói (speak). Ngôn ngữ và lời nói là hai mặt của một hiện tượng, trong đó ngôn ngữ chỉ một hiện thực

khách quan và có tính chung toàn xã hội; còn lời nói là sự vận dụng ngôn ngữ chung của mỗi cá nhân vào các tình huống giao tiếp cụ thể do đó nó mang tính chất cá thể. Ngôn ngữ và lời nói hợp thành một thể thống nhất biện chứng giữa cái chung và cái riêng.

Ngôn ngữ là một hệ thống gồm ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp và luôn mang tính chất tĩnh và ổn định; lời nói là sự kết hợp các nội dung ngôn ngữ trong hoạt động giao tiếp như nghe, nói, đọc, viết và mang tính chất động và biến đổi thường xuyên tùy theo từng tình huống giao tiếp cụ thể.

Ngôn ngữ và nền văn hóa của cộng đồng có mối quan hệ biện chứng với nhau. Ngôn ngữ vừa là phương tiện biểu đạt vừa là phương tiện tàng trữ những giá trị văn hóa của dân tộc sản sinh ra ngôn ngữ ấy. Điều này có nghĩa là dạy và học ngoại ngữ phải nhằm đạt hai mục đích: trang bị cho học sinh một công cụ giao tiếp mới đồng thời thông qua việc sử dụng công cụ giao tiếp đó học sinh tiếp thu những giá trị văn hóa của các dân tộc sử dụng ngôn ngữ đang học bao gồm những hiểu biết về đất nước, con người, phong tục, tập quán, khoa học, kĩ thuật.

Nói cách khác, dạy và học ngoại ngữ phải mang mục đích kép là vừa hình thành và phát triển một công cụ giao tiếp mới vừa thông qua đó để tiếp thu những giá trị văn hóa của dân tộc có ngôn ngữ đang học. Trong hai mục đích đó thì mục đích thứ nhất vừa là mục đích dạy và học ngoại ngữ vừa là cách thức hay con đường nhằm đạt được mục đích lâu dài hơn là mục đích thứ hai. Điều này giúp cho quá trình dạy và học sinh động hơn, hấp dẫn hơn, dễ dàng hơn và do vậy kết quả dạy và học sẽ nhanh hơn và bền vững hơn.

Mục tiêu dạy học ngoại ngữ là người học có thể phát triển khả năng hiểu và sử dụng ngôn ngữ được học. Kỹ năng sử dụng ngôn ngữ được chia làm 2 loại: kỹ năng thu nhận gồm kỹ nghe, đọc và kỹ năng tái tạo bao gồm kỹ năng nói, viết. Người dạy cần phải phân biệt yêu cầu của từng kỹ năng để có PP dạy thích hợp và người học có phương pháp học tương ứng.

Dạy học ngoại ngữ là một loại hoạt động đặc thù của con người, nghĩa là cũng bao gồm các thành tố có quan hệ và tác động đến nhau: động cơ, mục đích,

điều kiện và hoạt động, hành động, thao tác. Như vậy muốn thỏa mãn động cơ đề ra, phải thực hiện lần lượt các hành động cụ thể để đạt được mục đích cụ thể.Trong quá trình dạy học kết quả học tập phụ thuộc chủ yếu vào người học.Vì vậy, nhiệm vụ chính của giáo viên là tổ chức, hướng dẫn hoạt động học của người học để thông qua hoạt động học của mình, người học có thể lĩnh hội các kỹ năng cần thiết để phục vụ cho công việc của họ sau khi ra trường.

Dạy ngoại ngữ nói chung và dạy tiếng Anh nói riêng là một hoạt động truyền thụ và lĩnh hội một thứ tiếng nước ngoài một cách có mục đích, chương trình, nội dung, phương pháp, kế hoạch tổ chức rõ ràng nhằm hình thành ở người học khả năng hiểu biết, thu nhận, tái tạo và sử dụng ngôn ngữ được học.

Nói một cách cụ thể hơn, quá trình dạy học môn tiếng Anh trong trường THPT là truyền thụ cho học sinh nắm vững những kiến thức cơ bản tối thiếu, tương đối có hệ thống cùng những kỹ năng nghe, nói, đọc, viết về tiếng Anh và sử dụng nó như một công cụ giao tiếp.

Tiếng Anh là một ngôn ngữ giao tiếp do đó môn học này không đòi hỏi học sinh phải suy nghĩ hay tư duy nhiều mới tiếp thu được như những môn học khác. Bởi vì, ngôn ngữ giao tiếp không tác động suy nghĩ, tư duy mà chỉ là một cách phản ánh suy nghĩ và tư duy. Nói cách khác khi suy nghĩ, tư duy thì không cần ngôn ngữ. Chỉ có sự khác biệt về văn hóa nên giữa tiếng Việt và tiếng Anh có sự khác nhau đặc biệt là: chất giọng, ngữ âm, ngữ điệu, và ngữ nghĩa. Chỉ cần có phương pháp hợp lí luyện tập để thay đổi ngữ âm, ngữ điệu, và chất giọng thì ai cũng nói được tiếng Anh. Nhưng để nói được tiếng Anh một cách lưu loát còn cần cấu trúc đúng, có vốn từ vựng nhiều, các phương pháp nghe, diễn đạt ý, biết rõ yêu cầu về nội dung trả lời, đó là các kỹ năng sử dụng ngôn ngữ.

Dạy và học Tiếng Anh không giống với các môn học khác. Trong quá trình dạy và học, người học sinh phải luôn tham gia với tư thế chủ động hơn. Các kỹ năng nghe- nói- trả lời câu hỏi luôn đòi hỏi người học phải có khả năng tư duy nhanh và đặc biệt người học phải phản xạ kịp thời, mạnh dạn để khả năng giao tiếp trong giờ học tốt. Nhằm đạt được yêu cầu đó người giáo viên phải đóng một

vai trò hết sức quan trọng, là người lập kế hoạch, tổ chức, sắp xếp, kiểm tra đánh giá và khích lệ học sinh trong quá trình để giúp các em từng bước lĩnh hội kiến thức của môn Tiếng Anh. Thực tế hoạt động dạy học ngoại ngữ nói chung và dạy học Tiếng Anh nói riêng đều phải quan tâm đến 4 chức năng Nghe - Nói - Đọc - Viết và hoạt động dạy học Tiếng Anh phải là một quá trình liên tục, giúp người học từng bước làm chủ được 4 kỹ năng của ngôn ngữ mà họ học. Vì thực tế học Tiếng Anh là học một ngôn ngữ, một thứ tiếng nói không phải là tiếng mẹ đẻ để biết và sử dụng ngôn ngữ đó như một công cụ giao tiếp. Việc lựa chọn các phương pháp dạy học Tiếng Anh cụ thể phải phối hợp tối ưu những năng lực sáng tạo của giáo viên, kinh nghiệm nhận thức của học sinh và những đặc điểm, nội dung của môn học.

1.3.5. Nội dung dạy học môn tiếng Anh ở trường THPT

- Cung cấp những tri thức về ngôn ngữ Tiếng Anh: Củng cố kiến thức và kỹ năng thực hành tiếng cơ bản, nâng cao và mở rộng các kiến thức ngôn ngữ Tiếng Anh và các cung cấp những tri thức về văn hóa Nội dung tri thức văn hóa của bộ môn ngoại ngữ gồm hai phần: tri thức ngôn ngữ và tri thức đất nước đang theo học.

- Cung cấp những tri thức về đất nước Anh: Học sinh sẽ được trang bị vốn kiến thức về từ vựng, ngữ pháp, ngữ âm và các kỹ năng Nghe, Nói, Đọc và Viết theo một hệ thống chủ điểm gắn liền với hoạt động sinh hoạt thường nhật (xã hội, tư nhiên, văn hoá, kinh tế và môi trường…). Từ đó cung cấp thêm những tri thức về đất nước Anh.

- Rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm: Học sinh được nâng cao và biết sử dụng tiếng Anh có hiệu quả trong các tình huống giao tiếp và về một số chủ điểm thông thường. Đây là khối lượng tiếng Anh nằm trong khối lượng kiến thức chung cơ bản tiến tới mở rộng và nâng cao kiến thức và kỹ năng thực hành tiếng Anh. Thông qua hoạt động học tập, học sinh sẽ phát triển được kỹ năng làm việc nhóm, để cùng nhau nâng cao hiệu quả học tập môn Tiếng Anh.

- Bồi dưỡng phẩm chất chính trị: Học sinh có khả năng sử dụng các cấu trúc cơ bản của ngôn ngữ một cách tự tin, làm chủ được một khối lượng tự vựng thuộc

nhiều lãnh vực, vận dụng được các chiến lược giao tiếp phù hợp trong các tình huống giao tiếp khác nhau. Khả năng hiểu, phân tích ở cấp độ văn bản các thông tin chính và chi tiết, cấu trúc và bố cục của văn bản. Có khả năng lập văn bản thuộc các thể loại khác nhau, mô tả hoặc tường thuật được các sự kiện, sự việc trình bày được quan điểm hoặc biện luận về một vấn đề xã hội nào đó. Thông qua đó sẽ bồi dưỡng được phẩm chất chính trị cho học sinh

- Bồi dưỡng tư tưởng đạo đức: Là một bộ môn văn hóa cơ bản, ngoại ngữ có khả năng góp phần hình thành thế giới quan và nhân sinh quan tiến bộ cho thế hệ trẻ thông qua các bài học với những nội dung hết sức đa dạng và phong phú giúp học sinh xây dựng cho mình thói quen đạo đức và hành vi văn minh cần thiết nhất trong đời sống xã hội, những quan điểm chính kiến khoa học về tự nhiên, về xã hội, về lối sống cao đẹp của con người.

- Rèn luyện kỹ năng giao tiếp bằng Tiếng Anh: Ngôn ngữ Tiếng Anh cũng như bất kỳ ngoại ngữ nào đều có chức năng là công cụ giao tiếp. Nội dung kỹ năng giao tiếp bằng Tiếng Anh bao gồm bốn dạng hoạt động giao tiếp là: nghe, nói, đọc, viết. Cả bốn nội dung này đều xuất hiện thường trực đan xen vào nhau trong suốt quá trình dạy học môn tiếng Anh. Nội dung kỹ năng thực hành giao tiếp được thể hiện dưới dạng hệ thống các bài tập tương ứng với yêu cầu hình thành kỹ năng nghe, nói, đọc, viết.

Như vậy, nội dung dạy học tiếng Anh là những nội dung tri thức khoa học cơ bản, tối thiểu về ngoại ngữ được học, giúp học sinh nhận thức và có thể vận dụng chủ động, tự giác tiếng Anh như một công cụ giao tiếp. Đồng thời, việc dạy tiếng Anh còn kết hợp giới thiệu cho người học những kiến thức văn hóa nền tảng, giúp người học hiểu thêm về đất nước, con người của dân tộc có ngôn ngữ họ học, góp phần hỗ trợ cho việc học tập các môn khác, phát triển trí tuệ cần thiết để tiếp tục học tiếp hoặc đi vào cuộc sống lao động.

1.3.6. Phương pháp dạy học Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực ở trường THPT

Có nhiều phương pháp khác nhau để tiến hành dạy học Tiếng Anh theo tiếp cận năng lực học sinh. Mỗi phương pháp có những ưu điểm và hạn chế nhất định.

Đối với môn Tiếng Anh trong nhà trường THPT, các phương pháp có ưu thế, khá hiệu quả trong việc đảm bảo thực hiện tốt các mục đích dạy học đối với tất cả các đối tượng học sinh, khuyến khích phát triển tối đa và tối ưu những khả năng của cá nhân học sinh thường được sử dụng ở trường THPT bao gồm:

- Diễn giải: Diễn giải là phương pháp dạy học thông dụng nhất, nhưng không phải lúc nào cũng là hiệu quả nhất. Giáo viên dùng lời nói cùng với các phương tiện kỹ thuật thông tin, nghe nhìn như: Bảng - phấn, văn bản in, video/film, máy tính,… để diễn giảng cho người học nghe, phát hiện và hiểu ý nghĩa của các từ, nội dung của các đoạn hội thoại... trong học tập môn Tiếng Anh.

- Đàm thoại: là phương pháp giáo viên khéo léo đặt hệ thống câu hỏi để HS trả lời nhằm gợi mở cho HS sáng tỏ những vấn đề mới; tự khai phá những tri thức mới bằng sự tái hiện những tài liệu đã học hoặc từ những kinh nghiêm đã tích lũy được trong cuộc sống, nhằm giúp HS củng cố, mở rộng, đào sâu, tổng kết, hệ thống hóa tri thức đã tiếp thu được nhằm mục đích kiểm tra, đánh giá và giúp HS tự kiểm tra, tự đánh giá việc lĩnh hội tri thức, kĩ năng, kĩ xảo trong quá trình dạy học môn Tiếng Anh.

- Nêu và giải quyết vấn đề: là việc giáo viên đặt câu hỏi hoặc nêu vấn đề và bài tập có vấn đề, còn học sinh thì tự lực suy nghĩ, thảo luận, giải đáp dưới sự định hướng của giáo viên. Quá trình suy nghĩ, thảo luận, giải đáp là điều kiện tốt để kích thích tính năng động sáng tạo, sự độc lập suy nghĩ, học sinh dần dần tiếp thu kinh nghiệm hoạt động sáng tạo hình thành phong cách học tập và làm việc mới.

- Thực hành các kỹ năng, nghe, nói, đọc, viết: Là phương pháp giáo viên tăng cường hoạt động thực hành của học sinh để hình thành và phát triển kỹ năng nghe, nói, đọc, viết thông qua quá trình luyện tập.

- Dạy học theo dự án: Là một hình thức của hoạt động học tập trong đó, nhóm người học xác định một chủ đề làm việc, thống nhất về một nội dung làm việc, tự lập kế hoạch và tiến hành công việc để dẫn đến một sự kết thúc có ý nghĩa, thường xuất hiện một sản phẩm có thể trình ra được. Học theo dự án nhấn mạnh vai trò của người học.

- Dạy học theo tình huống và dạy học nghiên cứu trường hợp: là việc dạy học dựa trên tình huống có thật hoặc giống như thật, đòi hỏi người học phải tìm hiểu, suy nghĩ, đề ra được quyết định thích hợp nhất.

- Dạy theo đề án kịch: là phương pháp tổ chức cho HS thực hành, “làm thử” một số cách ứng xử nào đó trong một tình huống giả định. Đây là phương pháp nhằm giúp HS suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề bằng cách tập trung vào một sự việc cụ thể mà các em vừa thực hiện hoặc quan sát được. Việc “diễn kịch” không phải là phần chính của phương pháp này mà điều quan trọng là sự thảo luận sau phần diễn ấy.

Để có được phương pháp dạy tiếng Anh tốt, giáo viên cần được đào tạo cơ bản, có trình độ chuyên môn và nghiệp vụ vững vàng, có khả năng kết hợp hài hòa các phương pháp và kỹ thuật dạy học, sử dụng hiệu quả các thiết bị, đồ dùng dạy học và các tài liệu hỗ trợ nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh.

1.3.7. Hình thức tổ chức dạy học Tiến Anh theo tiếp cận năng lực ở trường THPT

Hình thức tổ chức dạy học là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu quyết định đến chất lượng dạy và học, quyết định đến chất lượng của nguồn nhân lực cho xã hội. Khi mà quá trình bùng nổ thông tin diễn ra mạnh mẽ, có tính toàn cầu, dung lượng tri thức tăng theo cấp số nhân, nội dung dạy học không còn nằm trong khuôn khổ những cuốn giáo trình, những tập bài giảng, thậm chí cả những tiết giảng của giáo viên, mà người học còn có thể tiếp cận nó ở mọi lúc, mọi nơi với mọi phương tiện từ máy tính, kết nối internet,... cho phép giáo viên có thể kết hợp được nhiều hình thức dạy học một cách linh hoạt, hiệu quả.

Hiệu trưởng lấy năng lực cần hình thành ở học sinh sau khi kết thúc chương trình dạy học môn Tiếng Anh ở trường THPT làm căn cứ, chỉ đạo tổ chuyên môn, giáo viên lựa chọn các hình thức tổ chức dạy học có tính chất định hướng năng lực, định hướng hành động để dạy học Tiếng Anh: Hình thức học theo dự án; Học trải nghiệm; Học thông qua xử lý tình huống; Học theo hình thức nghiên cứu trường hợp; Học qua đóng vai, học qua môi trường Elerning, tự học Tiếng Anh, Câu lạc bộ yêu thích Tiếng Anh,... Tất cả những hình thức tổ chức dạy học trên