Nhìn khái quát có thể rút ra một số nhận xét chính đối với các công trình nghiên cứu như sau: Một là, các công trình nghiên cứu cơ bản đi sâu vào lí luận và thực trạng vấn đề quản lý chuyên môn, quản lí hoạt động tổ chuyên môn trong các nhà trường phổ thông từ đó đề xuất các biện pháp giải quyết. Hai là, quản lý hoạt động chuyên môn cũng chủ yếu xoáy sâu vào quản lý các hoạt động dạy và học trong nhà trường và kết quả học tập của học sinh. Các hoạt động chuyên môn khác chưa được quan tâm nhiều. Tuy nhiên, quản lý hoạt động nhóm chuyên môn trong các trường THCS hầu như chưa có công trình nào nghiên cứu.
Do vậy, đề tài nghiên cứu của luận văn có ý nghĩa lí luận, thực tiễn và không có sự trùng lặp với các đề tài nghiên cứu đã công bố.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lí
Quản lý là một hoạt động thiết yếu được hình thành để tổ chức, phối hợp và điều hành các hoạt động của các cá nhân khác nhau trong một nhóm nhỏ hay là tổ chức rộng lớn nhằm đạt mục đích nhất định. Quản lý là một hoạt động phổ biến và cần thiết diễn ra trong mọi lĩnh vực, ở mọi cấp độ và liên quan đến mọi người. Nếu không có quản lý thì sẽ dẫn đến tình trạng tự phát, tuỳ tiện, hỗn loạn trong các tổ chức và hoạt động trở nên kém hiệu quả.
Theo từ điển tiếng Việt “Quản lý là tổ chức điều khiển, hoạt động của một đơn vị, cơ quan" [35].
Quản lý là hoạt động cần thiết, tất yếu của mọi cơ cấu, loại hình nhóm hay tổ chức lớn nhỏ và là một trong ba yếu tố cơ bản (Lao động, tri thức, quản lý) duy trì và thúc đẩy sự phát triển xã hội. Quản lý là sự kết hợp và vận dụng tri thức và lao động để phát triển sản xuất xã hội. Nếu kết hợp tốt thì sẽ thúc đẩy xã hội phát triển, còn ngược lại kết hợp không tốt thì xã hội sẽ bị phát triển chậm lại hoặc trở nên rối ren. Sự kết hợp đó trước hết được thể hiện ở cơ chế; chế độ chính sách; biện pháp quản lý và ở các khía cạnh tâm lý - xã hội khác.
Xã hội phát triển thì trình độ tổ chức, điều hành hay trình độ quản lý nói chung cũng được nâng cao và phát triển theo.
Quản lý là một Khoa học đồng thời là một Nghệ thuật và nhiều nhà khoa học đã đưa ra nhiều khái niệm khác nhau:
- Quản lý là những tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức.
Có thể bạn quan tâm!
-
Quản lý hoạt động của nhóm chuyên môn ở trường trung học cơ sở quận Hồng Bàng - Hải Phòng - 1 -
Quản lý hoạt động của nhóm chuyên môn ở trường trung học cơ sở quận Hồng Bàng - Hải Phòng - 2 -
Nội Dung Quản Lí Hoạt Động Nhóm Chuyên Môn Trường Thcs -
Chỉ Đạo Thực Hiện Hoạt Động Nhóm Chuyên Môn Trường Thcs -
Cách Thức Xử Lý Kết Quả Khảo Sát Và Thanh Điểm Đánh Giá
Xem toàn bộ 115 trang tài liệu này.
- Quản lý là một nghệ thuật đạt được mục tiêu đã đề ra thông qua việc điều khiển, phối hợp, hướng dẫn, chỉ huy hoạt động của người khác.
- Quản lý có các chức năng là kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá. Các chức năng này đồng thời cũng là quy trình của quản lý. Mọi công việc quản lý đều phải bắt đầu từ việc xây dựng kế hoạch tiếp đến là hình thành tổ chức, bố trí nhân sự và các nguồn lực khác để thực hiện công việc tiếp đến là chỉ đạo triển khai công việc và thường xuyên kiểm tra đánh giá các bước, các khâu trong quá trình thực hiện để kịp thời uốn nắn, điều chỉnh tiến độ của kế hoạch, điều chỉnh nhân sự và các nguồn lực khác khi cần thiết. Khi công việc kết thúc cần đánh giá kết quả tổng thể để rút kinh nghiệm trong quản lý.
Tóm lại, do tính đa dạng và tính phức tạp của đối tượng quản lý và tuỳ theo từng giai đoạn lịch sử xã hội cụ thể mà khái niệm quản lý được định nghĩa một cách khác nhau như vậy. Tuy nhiên trong các định nghĩa trên đều có điểm chung cơ bản về quản lý đó là:
- Hoạt động có định hướng, có mục đích, để thực hiện các chức năng quản lý nhằm đạt được mục đích đề ra của tổ chức;
- Điều phối các hoạt động của các cá nhân trong một tổ chức hay nhóm xã hội nhằm hướng tới mục đích chung.
Từ các quan điểm trên, luận văn quan niệm: Quản lí là những tác động có mục đích, có định hướng, có kế hoạch của thể quản lí đến đối tượng quản lí nhằm huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực của tổ chức để đạt được các mục tiêu đã đề ra.
1.2.2. Nhóm chuyên môn, hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS
a) Nhóm chuyên môn
Thực tế hoạt động của các nhà trường THCS hiện nay, căn cứ vào chương trình dạy học, tổ chuyên môn thường được phân chia thành các nhóm chuyên môn theo từng môn học, đồng thới số lượng thành viên ở các nhóm chuyên môn là không đồng đều nhau. Trên cơ sở tiếp cận trên, chúng ta có thể định nghĩa nhóm chuyên môn như sau:
Nhóm chuyên môn là một bộ phận trong cơ cấu tổ chức của tổ chuyên môn có nhiệm vụ tổ chức các hoạt động dạy học theo môn học trong chương trình giáo dục chung và kế hoạch thực hiện các nhiệm vụ dạy học của nhà trường, chịu trách nhiệm về chất lượng đối với từng môn học cụ thể trước cán bộ quản lý nhà trường.
b) Hoạt động nhóm chuyên môn
Hoạt động chuyên môn là cách thức phối hợp, thực hiện các nhiệm vụ trong từng ngành nghề, lĩnh vực cụ thể.
Hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS là cách thức phối hợp giữa các giáo viên giảng dạy cùng một môn học nhằm thực hiện các nhiệm vụ dạy học trong nhà trường THCS.
Về nội dung hoạt động của nhóm chuyên môn bao gồm các quy định về hoạt động của giáo viên trong cùng một môn học về trách nhiệm tham gia các hoạt động chung của nhóm chuyên môn vì mục tiêu nâng cao chất lượng nội dung môn học, chất lượng giảng dạy của giáo viên.
Về hình thức hoạt động của nhóm chuyên môn có thể tổ chức theo từng môn học của nhà trường hoặc liên trường đối với những môn có ít giáo viên và các trường ở phạm vi gần nhau. Việc tổ chức nhóm chuyên môn có sự kết hợp giữa giáo viên nhiều nhà trường THCS cần phải được sự đồng ý của Phòng Giáo dục và Đào tạo. Việc sinh hoạt nhóm chuyên môn liên trường lần lượt do các trường đảm nhận theo kế hoạch cụ thể.
1.2.3. Quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS
Trên cơ sở các khái niệm: quản lí, nhóm chuyên môn và hoạt động nhóm chuyên môn, tác giả luận văn quan niệm về quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS như sau:
Quản lí hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS là những tác động có mục đích, có kế hoạch, có định hướng của hiệu trưởng đến các nhóm chuyên môn trong nhà trường nhằm hướng dẫn, chỉ đạo các hoạt động của nhóm chuyên môn góp phần nâng cao chất lượng dạy học, giáo dục của nhà trường.
1.3. Một số vấn đề về hoạt động nhóm chuyên môn ở trường THCS
1.3.1. Trường THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân
Trường THCS thuộc bậc giáo dục phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân Việt Nam. Theo quy định, giáo dục trung học cơ sở được thực hiện trong bốn năm học, từ lớp sáu đến lớp chín. Học sinh vào học lớp sáu phải hoàn thành chương trình tiểu học, có tuổi là mười một tuổi.
Mục tiêu của giáo dục THCS nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu học; có học vấn phổ thông ở trình độ THCS và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học trung học phổ thông, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động.
Về nội dung, chương trình: Giáo dục THCS phải củng cố, phát triển những nội dung đã học ở tiểu học, bảo đảm cho học sinh có những hiểu biết phổ thông cơ bản về Tiếng Việt, Toán, lịch sử dân tộc; kiến thức khác về khoa học xã hội, khoa học tự nhiên, pháp luật, tin học, ngoại ngữ; có những hiểu biết cần thiết tối thiểu về kỹ thuật và hướng nghiệp (Luật giáo dục) [31].
Trường THCS có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:
1. Tổ chức giảng dạy, học tập và các hoạt động giáo dục khác theo mục tiêu, chương trình giáo dục phổ thông dành cho cấp THCS và cấp THPT do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Công khai mục tiêu, nội dung các hoạt động giáo dục, nguồn lực và tài chính, kết quả đánh giá chất lượng giáo dục.
2. Quản lý giáo viên, cán bộ, nhân viên theo quy định của pháp luật.
3. Tuyển sinh và tiếp nhận học sinh; vận động học sinh đến trường; quản lý học sinh theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
4. Thực hiện kế hoạch phổ cập giáo dục trong phạm vi được phân công.
5. Huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực cho hoạt động giáo dục. Phối hợp với gia đình học sinh, tổ chức và cá nhân trong hoạt động giáo dục.
6. Quản lý, sử dụng và bảo quản cơ sở vật chất, trang thiết bị theo quy định của Nhà nước.
7. Tổ chức cho giáo viên, nhân viên, học sinh tham gia hoạt động xã hội.
8. Thực hiện các hoạt động về kiểm định chất lượng giáo dục.
9. Thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật Trường THCS thuộc cấp quản lí của Phòng Giáo dục và Đào tạo Quận/ Huyện. Trường THCS được tổ chức theo hai loại hình: công lập và tư thục.
a) Trường công lập do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định thành lập và Nhà nước trực tiếp quản lý. Nguồn đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và kinh phí cho chi thường xuyên chủ yếu do ngân sách nhà nước bảo đảm;
b) Trường tư thục do các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế hoặc cá nhân thành lập khi được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép. Nguồn đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và kinh phí hoạt động của trường tư thục là nguồn ngoài ngân sách nhà nước [31].
1.3.2. Nhóm chuyên môn ở trường trung học cơ sở
1.3.2.1. Vị trí, vai trò của nhóm chuyên môn ở trường THCS
Nhóm chuyên môn ở trường THCS có vị trí, vai trò rất quan trọng trong việc triển khai, thực hiện các nhiệm vụ giáo dục nói chung và nhiệm vụ dạy học của nhà trường nói riêng. Có thể thấy, nhóm chuyên môn là một tổ chức cấu thành tổ chuyên môn, chấp hành sự quản lý của cán bộ quản lí, chịu trách nhiệm về toàn bộ kết quả dạy học của nhóm chuyên môn trước Hiệu trưởng nhà trường.
Về vai trò của nhóm chuyên môn:
- Thứ nhất, nhóm chuyên môn là tổ chức trực tiếp thực hiện các nội dung chương trình giáo dục của nhà trường; sự phân công của tổ trưởng tổ chuyên môn.
- Thứ hai, nhóm chuyên môn là tổ chức nòng cốt trực tiếp, thường xuyên tiến hành bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ giáo viên; trực tiếp tiến hành kiểm tra, đánh giá chất lượng giảng dạy của giáo viên; kịp thời phát hiện ra những điểm mạnh, điểm yếu, thuận lợi và khó khăn của từng giáo viên trong quá trình giảng dạy và giáo dục. Là một bộ phận chủ yếu, giữ vai trò quyết định trong công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên trong nhóm.
Với vị trí, vai trò trên, có thể khẳng định, nhóm chuyên môn có vị trí, vai trò rất quan trọng tác động trực tiếp đến chất lượng hoạt động giáo dục của nhà trường THCS. Hoạt động của nhóm chuyên môn tốt, thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ như Điều lệ trường trung học đã qui định sẽ góp phần tích cực, quyết định đến việc nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đáp ứng được những yêu cầu mới trong quá trình đổi mới giáo dục.
1.3.2.2. Đặc điểm của nhóm chuyên môn ở trường THCS
Dựa trên các quy định tại Điều lệ trường phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học ban hành theo Thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT, ngày 28 tháng 3 năm 2011 của Bộ GD&ĐT [7], tác giả luận văn xác định đặc điểm của nhóm chuyên môn ở trường THCS như sau:
a. Đặc điểm của nhóm chuyên môn THCS:
- Nhóm chuyên môn bao gồm các giáo viên giảng dạy cùng một môn học ở cấp học THCS.
- Nhóm chuyên môn bao gồm giáo viên trong cùng một trường hoặc nhóm trường (đối với các môn có ít giáo viên).
- Một tổ chuyên môn có thể có một hoặc một số nhóm chuyên môn nhất định.
- Mỗi nhóm chuyên môn có một nhóm trưởng chuyên môn do Tổ trưởng chuyên môn chỉ định.
- Nhóm chuyên môn thực hiện các hoạt động nghiệp vụ chuyên môn liên quan đến dạy và học theo sự phân công của tổ trưởng tổ chuyên môn và Hiệu trưởng nhà trường.
- Nhóm chuyên môn là đầu mối để Tổ trưởng tổ chuyên môn quản lý về chuyên môn nghiệp vụ theo từng lĩnh vực được Hiệu trưởng phân công.
- Nhóm chuyên môn thực hiện đảm bảo chất lượng dạy và học theo môn học được tổ chuyên môn phân công.
b.Nhiệm vụ và yêu cầu đối với nhóm trưởng chuyên môn:
- Nhiệm vụ:
Nhóm trưởng nhóm chuyên môn do tổ trưởng tổ chuyên môn trực tiếp chỉ định trên cơ sở lấy tín nhiệm của tổ nhiệm kỳ 1 năm học. nhóm trưởng nhóm chuyên môn có nhiệm vụ:
+ Xây dựng chương trình hoạt động, lập báo cáo hoạt động của nhóm, phân phối chương trình dạy học cụ thể, khoa học đến từng giáo viên trong nhóm. Thường xuyên bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, kiểm tra đánh giá chất lượng giảng dạy của Giáo viên trong nhóm; chấp hành và thực hiện chương trình bồi dưỡng, dạy học của tổ chuyên môn. Ghi nhận tâm tư, nguyện vọng Giáo viên trong nhóm tham mưu, đề xuất lên Tổ trưởng tổ chuyên môn giải quyết. Dự giờ việc giảng dạy của giáo viên trong nhóm.
+ Định kỳ báo cáo chất lượng giáo viên, chất lượng chuyên môn hoạt động của nhóm lên tổ trưởng tổ chuyên môn; ghi nhận, phán ánh các trường hợp Giáo viên nghỉ, bỏ, trễ trong tuần, phân công Giáo viên dạy thay khi có Giáo viên được hiệu trưởng duyệt phép; báo cáo cho tổ trưởng tổ chuyên môn những giáo viên chưa hoàn thành nhiệm vụ, năng lực giảng dạy còn hạn chế để có hướng xử lý. Đề xuất khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên.
- Yêu cầu:
+ Nhóm trưởng nhóm chuyên môn phải là người có khả năng xây dựng kế hoạch; điều hành các hoạt động của nhóm theo kế hoạch, chương trình giáo
dục trong năm học của nhà trường. Làm tốt việc bồi dưỡng cho giáo viên về chuyên môn nghiệp vụ trong nhóm; đánh giá, xếp loại và đề xuất khen thưởng, kỹ luật giáo viên thuộc nhóm mình quản lý.
+ Có phẩm chất đạo đức tốt; có năng lực, trình độ, kinh nghiệm chuyên môn cao; có uy tín đối với đồng nghiệp, học sinh. nhóm trưởng nhóm chuyên môn phải là người có khả năng tập hợp giáo viên trong nhóm, biết lắng nghe, tạo sự đoàn kết trong nhóm, gương mẫu, công bằng, kiên trì, khéo léo trong giao tiếp, ứng xử.
1.3.2.3. Nhiệm vụ của nhóm chuyên môn ở trường THCS
Trên cơ sở thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ của tổ chuyên môn, nhóm chuyên môn cần thực hiện tốt và đầy đủ các nhiệm vụ cụ thể sau:
- Xây dựng và quản lý kế hoạch cá nhân của tổ viên theo kế hoạch dạy học của môn học.
- Xây dựng kế hoạch phân công chuyên môn và kế hoạch sử dụng đồ dùng dạy học trong nhóm chuyên môn.
- Tiến hành bồi dưỡng chuyên môn và nghiệp vụ; tham gia đánh giá, xếp loại các thành viên của nhóm theo quy định của Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học và các quy định khác hiện hành.
- Giới thiệu nhóm trưởng, nhóm phó.
- Đề xuất khen thưởng, kỷ luật đối với giáo viên.
1.3.2.4. Nội dung hoạt động của nhóm chuyên
* Thực hiện các chuyên đề chuyên môn
- Đây là nội dung sinh hoạt thường xuyên và rất cần thiết, các chuyên đề cần tập trung vào những vấn đề như đổi mới phương pháp giảng dạy, rèn luyện các kỹ năng bộ môn, dạy các bài khó, ứng dụng CNTT trong dạy học, sử dụng thiết bị dạy học, làm mới đồ dùng dạy học, đổi mới kiểm tra đánh giá, bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu... Hạn chế những chuyên đề nặng về lý luận, khó triển khai trong thực tế.