Nội Dung Đổi Mới Ppdh Các Môn Khtn Ở Trường Thcs

1.3.1.3. Nội dung đổi mới PPDH các môn KHTN ở trường THCS

Để nâng cao chất lượng dạy - học các môn khoa học tự nhiên ở các trường THCS, Hiệu trưởng cần quan tâm đổi mới PPDH các môn KHTN theo các nội dung sau:

- Đổi mới việc vận dụng các PPDH:

+ Cải tiến PPDH truyền thống: Phát huy mặt tích cực của PPDH truyền thống đồng thời phối hợp với các PPDH hiện đại để tích cực hóa hoạt động nhận thức, tư duy, tình cảm của học sinh, phát huy tối đa tiềm năng, năng lực của học sinh trong học tập.

+ Kết hợp đa dạng các PPDH: Thực tế dạy học các môn KHTN cho thấy, không có một phương pháp dạy học nào được áp dụng tách biệt hoàn toàn với các phương pháp khác, chẳng hạn các phương pháp dùng lời thường kết hợp với việc sử dụng thí nghiệm biểu diễn và các phương tiện trực quan. Việc giải các bài tập Toán, Vật lí, Hóa học hay Sinh học (phương pháp thực hành) thường kết hợp với việc giải thích, minh hoạ bằng hình ảnh... do vậy phải kết hợp đa dạng các phương pháp để nâng cao hiệu quả giảng dạy.

+ Vận dụng dạy học giải quyết vấn đề: Trong dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, giúp học sinh vừa nắm được tri thức mới, vừa nắm được phương pháp chiếm lĩnh tri thức đó, phát triển tư duy tích cực sáng tạo.

+ Vận dụng dạy học tình huống: Trong quá trình dạy học, giáo viên phải luôn hiểu được nhu cầu, nguyện vọng, hứng thú, năng lực... của người học, đồng thời phải nắm được hoàn cảnh, điều kiện, môi trường... khi quá trình dạy học đang diễn ra. Trên cơ sở đó quyết định dạy cái gì, dạy như thế nào, sử dụng phương tiện và hình thức gì?... để tạo ra những hoạt động phong phú, hấp dẫn, nhằm khơi dậy hứng thú, lòng ham học tập, tìm tòi, kích thích tư duy sáng tạo của học sinh.

+ Chú trọng đổi mới PPDH với đặc thù của các môn KHTN để đem lại hiệu quả trong giảng dạy: Tăng cường các hoạt động thực hành, thí nghiệm để học sinh hình thành và phát triển kỹ năng, hứng thú học tập.

- Đổi mới hình thức tổ chức dạy học: Khắc phục những mặt hạn chế của hình thức dạy học theo mô hình lớp học; Tăng cường dạy học phân hóa đối tượng học sinh; Hợp tác nhóm nhỏ; Dạy học bên ngoài nhà trường; Dạy học theo đề án; Dạy học tích hợp…

- Đổi mới việc ứng dụng CNTT, TBDH: Ứng dụng CNTT phải phù hợp với nội dung bài dạy, coi CNTT là công cụ hỗ trợ, tránh việc “Thầy chiếu - Trò chép”; Việc sử dụng TBDH mang lại hiệu quả rất lớn trong dạy học các môn KHTN giáo viên cần phải nâng cao kỹ năng sử dụng TBDH, thiết bị thí nghiệm thực hành và rèn cho HS kỹ năng sử dụng TBDH, thiết bị thí nghiệm thực hành.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 122 trang tài liệu này.

1.3.2. Hiệu trưởng trường THCS với việc quản lí đổi mới PPDH các môn KHTN

1.3.2.1. Nhiệm vụ, quyền hạn của hiệu trưởng trường THCS

Nhiệm vụ và quyền hạn của hiệu trưởng trường THCS được quy định tại điều 19 điều lệ trường THCS [18].

- Xây dựng, tổ chức bộ máy nhà trường;

- Thực hiện các quyết nghị của Hội đồng trường được quy định tại khoản 3 Điều 20 của Điều lệ này;

- Xây dựng quy hoạch phát triển nhà trường; xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch nhiệm vụ năm học; báo cáo, đánh giá kết quả thực hiện trước Hội đồng trường và các cấp có thẩm quyền;

- Thành lập các tổ chuyên môn, tổ văn phòng và các hội đồng tư vấn trong nhà trường; bổ nhiệm tổ trưởng, tổ phó; đề xuất các thành viên của Hội đồng trường trình cấp có thẩm quyền quyết định;

- Quản lý giáo viên, nhân viên; quản lý chuyên môn; phân công công tác, kiểm tra, đánh giá xếp loại giáo viên, nhân viên; thực hiện công tác khen thưởng, kỉ luật đối với giáo viên, nhân viên; thực hiện việc tuyển dụng giáo viên, nhân viên; ký hợp đồng lao động; tiếp nhận, điều động giáo viên, nhân viên theo quy định của Nhà nước;

- Quản lý học sinh và các hoạt động của học sinh do nhà trường tổ chức; xét duyệt kết quả đánh giá, xếp loại học sinh, ký xác nhận học bạ, ký xác nhận hoàn thành chương trình tiểu học cho học sinh tiểu học (nếu có) của trường phổ thông có nhiều cấp học và quyết định khen thưởng, kỷ luật học sinh;

- Quản lý tài chính, tài sản của nhà trường;

- Thực hiện các chế độ chính sách của Nhà nước đối với giáo viên, nhân viên, học sinh; tổ chức thực hiện quy chế dân chủ trong hoạt động của nhà trường; thực hiện công tác xã hội hoá giáo dục của nhà trường;

- Chỉ đạo thực hiện các phong trào thi đua, các cuộc vận động của ngành; thực hiện công khai đối với nhà trường;

- Được đào tạo nâng cao trình độ, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và hưởng các chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật.

Với những nhiệm vụ và quyền hạn như trên, người hiệu trưởng phải thường xuyên rèn luyện, tu dưỡng, phấn đấu để thể hiện tốt các vai trò của minh. Để nâng cao chất lượng đổi mới PPDH các môn KHTN trong nhà trường, người hiệu trưởng phải biết phát huy tốt chức năng quản lý của mình với 4 thành tố sau:

1.3.2.2. Nội dung quản lý đổi mới PPDH các môn KHTN ở trường THCS

a) Lập kế hoạch đổi mới PPDH các môn KHTN ở trường THCS

Lập kế hoạch là yếu tố đầu tiên trong quá trình quản lí, với ý nghĩa là vạch định mục tiêu và các nhiệm vụ, các giải pháp hoàn thành mục tiêu đề ra. Vì vậy, Hiệu trưởng chỉ đạo tổ KHTN, nhóm chuyên môn, các bộ phận, giáo viên tham gia lập kế hoạch đổi mới PPDH tại nhà trường nhằm thực hiện tốt mục tiêu đổi mới PPDH của từng môn học và của nhà trường.

Việc lập kế hoạch đổi mới PPDH các môn KHTN có thể xây dựng riêng theo từng môn học, hoặc có thể nằm trong kế hoạch năm học chung của tổ KHTN nhưng Hiệu trưởng nhà trường phải phê duyệt kế hoạch. Dựa trên điều kiện CSVC, trang thiết bị dạy học của nhà trường, đặc trưng của môn KHTN giáo viên, nhóm chuyên môn, tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch, hiệu trưởng nhà trường tổ chức thảo luận, xem xét điều chỉnh để kế hoạch sát với thực tế của nhà trường và mang tính khả thi, phê duyệt, quản lý và tổ chức thực hiện.

Cách tổ chức xây dựng kế hoạch theo quy trình hai chiều như trên đảm bảo quá trình tổ chức bộ máy và phân công, phân nhiệm, đảm bảo đúng pháp lí và dân chủ. Những ý kiến, nguyện vọng của giáo viên được bàn bạc trong tổ chuyên môn, nhóm chuyên môn và thống nhất với lãnh đạo trường. Quy trình trên vừa đảm bảo tính thống nhất trong định hướng phát triển của tập thể tổ, trường; vừa phát huy sự

chủ động, tích cực và sáng tạo của giáo viên.

Nội dung của bản kế hoạch đổi mới PPDH phải đảm bảo các yêu cầu:

- Cơ sở pháp lý để xây dựng kế hoạch.

- Điều kiện thực tế của nhà trường khi xây dựng kế hoạch.

- Dự kiến được mục tiêu đổi mới, chỉ tiêu cụ thể cần đạt.

- Dự kiến nội dung, cách thức thực hiện sự đổi mới.

- Dự kiến các biện pháp thực hiện; nguồn lực thực hiện đổi mới.

- Xác định cách thức tổ chức thực hiện kế hoạch.

Trên cơ sở kế hoạch tổng thể đã được duyệt, hiệu trưởng phổ biến và giao cho phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn hướng dẫn các tổ, nhóm chuyên môn và giáo viên thực hiện. Đồng thời chỉ đạo và kiểm tra thực hiện kế hoạch để đảm bảo cho sự thành công của quá trình đổi mới PPDH.

b) Tổ chức đổi mới PPDH các môn KHTN ở trường THCS

Tổ chức hoạt động đổi mới PPDH các môn KHTN là quá trình phân phối và sắp xếp nguồn lực một cách hợp lý nhất để đảm bảo thực hiện tốt các mục tiêu về đổi mới PPDH đã đề ra. Nó có vai trò hiện thực hoá mục tiêu kế hoạch đã đặt ra và huy động tổng hợp sức mạnh của tập thể vào sự thành công của việc quản lí đổi mới PPDH. Để thực hiện được vai trò quan trọng này, hiệu trưởng cần phải hình thành một cấu trúc của hệ thống quản lí. Đó là:

- Phân quyền và phân nhiệm cho phó Hiệu Trưởng và các tổ trưởng chuyên môn.

- Xây dựng và phát triển đội ngũ cốt cán của việc đổi mới PPDH.

- Tạo cơ chế hoạt động phối hợp giữa tổ chuyên môn với các tổ chức, đoàn thể trong nhà trường trong việc đổi mới PPDH.

- Sự phân bổ nguồn lực và cơ chế thi đua khen thưởng, kỷ luật trong việc thực hiện kế hoạch đổi mới PPDH.

Trong quá trình hoạt động của nhà trường, hiệu trưởng cần phải xác lập được một mạng lưới các mối quan hệ tổ chức và giải quyết tốt các mối quan hệ giữa các bộ phận bên trong nhà trường, cũng như mối quan hệ giữa nhà trường với tổ chức bên ngoài nhà trường.

c) Chỉ đạo thực hiện đổi mới PPDH các môn KHTN ở trường THCS

* Chỉ đạo tổ chuyên môn đổi mới PPDH các môn KHTN

Tổ chuyên môn là tế bào cơ bản giữ vị trí quan trọng nhất trong việc triển khai công tác quản lí đổi mới PPDH; là đầu mối để thực hiện các quyết định, các chủ trương của hiệu trưởng; là nơi tổ chức học tập, ứng dụng những lý luận về đổi mới PPDH mới thông qua việc triển khai kế hoạch dạy học, các chuyên đề dạy học, áp dụng các phương pháp dạy học mới… Vì vậy, quản lý hoạt động của tổ KHTN quan trọng nhất của quản lý đổi mới PPDH các môn KHTN.

Hiệu trưởng cần giao trách nhiệm cho phó hiệu trưởng hướng dẫn tổ trưởng chuyên môn xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH cho từng năm học, tổ chuyên môn chọn những vấn đề cấp thiết tổ chức thực hiện trước, thực hiện đến đâu chác chắn tới đó. Kế hoạch của tổ phải rất cụ thể, chi tiết, ưu tiên đổi mới cái gì trong một năm học, xác định được người thực hiện, thời gian thực hiện, dự kiến kết quả đạt được… Đặc biệt cần đổi mới nội dung sinh hoạt tổ, nhóm chuyên môn tập chung vào các vấn đề SHCM theo nghiên cứu bài học, dạy học theo chuyên đề, chủ đề tích hợp, tích hợp liên môn giải quyết các tình huống trong thực tiễn hay ứng dụng công nghệ thông tin trong đổi mới dạy học các môn KHTN… Đồng thời, hiệu trưởng cần phải kiểm tra tất cả các khâu, từ xây dựng kế hoạch đến tổ chức, chỉ đạo việc thực hiện kế hoạch và tự kiểm tra, đánh giá của tổ. Để đảm bảo nâng cao chất lượng giáo dục, hiệu quả trong việc đổi mới PPDH Hiệu trưởng cần quản lý tốt việc thực hiện quy chế chuyên môn trong nhà trường vì đây là cơ sở pháp lý trong công tác quản lý chuyên môn.

BGH chỉ đạo tổ trưởng chuyên môn hướng dẫn các giáo viên trong tổ chuyên môn cần thực hiện tốt các nội dung sau:

- Xây dựng kế hoạch dạy học theo định hướng đổi mới.

- Thiết kế bài giảng theo tiết học, bài học hoặc chuyên đề theo phân phối chương trình đã được phê duyệt.

- Tổ chức hoạt động dạy học trên lớp theo những yêu cầu sư phạm chung, đảm bảo hoạt động của thầy và hoạt động của trò theo tinh thần đổi mới PPDH, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh.

- Chấm, chữa bài cho học sinh theo đúng quy chế.

- Đánh giá giờ học qua sổ đầu bài đúng quy định của Bộ Giáo dục Đào tạo.

- Cập nhật điểm vào sổ điểm chính theo quy định của Bộ Giáo dục Đào tạo.

- Thực hiện đúng sự phân công của hiệu trưởng về thời khóa biểu lên lớp và các hoạt động giáo dục.

- Tham gia sinh hoạt tổ chuyên môn đúng quy định.

- Có đầy đủ hồ sơ giáo viên theo quy định.

* Chỉ đạo hoạt động đổi mới PPDH các môn KHTN của giáo viên:

- Quản lý việc giáo viên soạn bài và chuẩn bị giờ lên lớp

Để chuẩn bị cho một tiết lên lớp có hiệu quả tốt người giáo viên phải làm tốt từ khâu xây dựng kế hoạch giảng dạy bộ môn mình đảm nhiệm cho từng học kỳ, cả năm học và chi tiết đến từng tháng, từng tuần, từng chương và từng tiết học.

Chuẩn bị kế hoạch giảng dạy cho cả năm học và từng học kỳ: Giáo viên phải dựa trên cơ sở nghiên cứu chương trình dạy học của Bộ giáo dục quy định, năng lực học tập của học sinh, điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học của nhà trường phục vụ cho hoạt động dạy và học, như phòng thí nghiệm, thực hành, nguồn kinh phí cho hoạt động thực tế,... khả năng sử dụng thiết bị, thí nghiệm, khả năng khai thác CNTT, ứng dụng CNTT vào bài dạy, lựa chọn phương pháp giảng dạy, hình thức lên lớp, biện pháp tổ chức quản lý tiết học sao cho có hiệu quả nhất.

Yêu cầu thống nhất trong tổ nhóm chuyên môn mục đích yêu cầu, nội dung cơ bản trọng tâm bài giảng, phương pháp giảng dạy thể hiện các loại bài giảng cụ thể, qua các buổi sinh hoạt chuyên môn tổ nhóm.

Tổ trưởng chuyên môn duyệt giáo án của giáo viên theo định kỳ, giáo viên cần tham khảo trong nhóm chuyên môn những giáo án thiết kế dạy học theo chuyên đề, hay tiết dạy đổi mới PPDH.

- Quản lý giờ lên lớp của giáo viên

Nhà quản lý chỉ đạo hoạt động giảng dạy của giáo viên thông qua ba hướng: Một là chỉ đạo trực tiếp; hai là thông qua việc chỉ đạo hoạt động tổ chuyên môn; ba là phối hợp các tổ chức xã hội. Tuy nhiên, để đảm bảo tính nghiêm minh, sự nhất quán trong dạy học và để nâng cao chất lượng dạy học trong nhiều trường hợp hiệu trưởng cần phổ biến và tác động trực tiếp đến từng giáo viên về những vấn đề cơ bản và quan trọng nhất. Quản lý giờ lên lớp của GV được thực hiện thông qua một số hình thức sau:

Thông qua trực ban hàng ngày để quản lý nề nếp trong các buổi học.

Tổ chức dự giờ, thăm lớp để nắm bắt thực trạng nề nếp, chất lượng các giờ dạy và tổ chức rút kinh nghiệm sư phạm.

Thông qua báo cáo của các tổ chuyên môn và của GV chủ nhiệm để nắm bắt thông tin về HĐDH của GV.

Thông qua kế hoạch dạy học, lịch báo giảng, sổ đầu bài đrr quản lí giờ dạy của GV.

- Áp dụng tiêu chuẩn đánh giá giờ dạy và phương pháp đánh giá chất lượng giảng dạy của giáo viên:

Đánh giá giờ dạy trên lớp có thể coi là minh chứng quan trọng nhằm đánh giá chất lượng giáo viên. Việc đánh giá giờ dạy/ chuyên đề dạy học hiện nay thông qua 3 nội dung chính như sau:

Kế hoạch và tài liệu dạy học (4 tiêu chí)

+ Mức độ phù hợp của chuỗi hoạt động học với mục tiêu nội dung và phương pháp được sử dụng.

+ Mức độ rõ ràng của mục tiêu, nội dung, kỹ thuật tổ chức và sản phẩm cần đạt được của mỗi nhiệm vụ học tập.

+ Mức độ phù hợp của thiết bị dạy học và học liệu được sử dụng để tổ chức các hoạt động của học sinh.

+ Mức độ hợp lí của phương án kiểm tra, đánh giá trong quá trình tổ chức hoạt động học của học sinh.

Tổ chức hoạt động học cho học sinh (gồm 6 tiêu chí)

+ Mức độ sinh động, hấp dẫn học sinh của phương pháp và hình thức chuyển giao nhiệm vụ học tập

+ Khả năng theo dõi, quan sát, phát hiện kịp thời những khó khăn của học sinh

+ Mức độ phù hợp, hiệu quả của các biện pháp hỗ trợ và khuyến khích học sinh hợp tác, giúp đỡ nhau khi thực hiện nhiệm vụ học tập.

+ Mức độ hiệu quả hoạt động của giáo viên trong việc tổng hợp, phân tích, đánh giá kết quả hoạt động và quá trình thảo luận của học sinh.

+ Mức độ hiệu quả trong việc sử dụng học liệu, phương tiện, thiết bị đồ dùng

dạy học trong quá trình tổ chức hoạt động học cho học sinh.

+ Tổ chức hoạt động liên hệ, vận dụng vào thực tiễn cuộc sống và giao nhiệm vụ học tập ở nhà cho học sinh.

Hoạt động của học sinh (gồm 5 tiêu chí)

+ Khả năng tiếp nhận và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập của đa số học sinh trong lớp.

+ Mức độ tích cực, chủ động, sáng tạo, hợp tác của học sinh trong việc thực hiện các nhiệm vụ học tập.

+ Mức độ tham gia tích cực của học sinh trong trình bày, trao đổi, thảo luận

về kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập.

+ Mức độ đúng đắn, chính xác, phù hợp của các kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập của đa số học sinh trong lớp.

+ Khả năng liên hệ, vận dụng kiến thức, kỹ năng đã học vào giải quyết và ứng xử với các tình huống thực tiễn cuộc sống và tiếp nhận nhiệm vụ ở nhà.

Tuy nhiên, có thể thấy chất lượng giảng dạy của giáo viên còn được thể hiện qua minh chứng khác như: Sự chuẩn bị hồ sơ giảng dạy của giáo viên mà quan trọng nhất là thiết kế giáo án, sổ điểm, chất lượng quản lý giờ lên lớp, hiệu quả việc tiếp thu bài của học sinh.

- Quản lý việc giáo viên kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh: Quản lý việc KTĐG kết quả học tập của học sinh là một nội dung không thể thiếu trong việc quản lý hoạt động dạy của GV. Đổi mới PPDH nhằm nâng cao chất lượng dạy học chính là đổi mới phương pháp dạy, phương pháp KTDDG; bởi dạy, học, KTĐG là một quá trình thống nhất, là 3 khâu thên chốt của quá trình dạy học.

Thực tiễn giáo dục cho thấy rằng đánh giá, thi cử thế nào thì sẽ có lối dạy và lối học như thế ấy. Vì thế đổi mới PPDH, thì căn bản phải đổi mới cách kiểm tra, thi cử, đánh giá kết quả học tập của học sinh. Cần phải đổi mới một cách đồng bộ về các khâu; nội dung, hình thức kiểm tra, chấm chữa, đổi mới tiêu chí đánh giá, kết hợp đánh giá của thầy và của tự đánh giá của trò.

Yêu cầu giáo viên thực hiện nghiêm túc, đúng tiến độ kiểm tra, không kiểm tra dồn ép học sinh, chấm trả bài đúng kỳ hạn theo quy định. Khi trả bài có lời nhận xét vào bài của học sinh. Từ việc chấm chữa bài cho học sinh, giáo viên điều chỉnh cách dạy cho phù hợp với đối tượng học sinh.

- Quản lý hoạt động học và hoạt động tự học các môn KHTN của học sinh

Tự học là quá trịnh nỗ lực chiếm lĩnh tri thức của bản thân người học bằng chính hành động của mình, hướng tới mục tiêu nhất định.

Hiện nay, việc hình thành ở học sinh năng lực tự học là mục tiêu cơ bản của quá trình dạy học. Bản chất của hoạt động tự học là tự mình suy nghĩ, sử dụng các năng lực trí tuệ và phẩm chất để chiếm lĩnh các lĩnh vực khoa học.

Quản lý hoạt động tự học của học sinh là một công việc rất khó khăn và được thông qua hoạt động dạy của giáo viên bằng việc sử dụng các PPDH tạo hứng thú cho học sinh để hướng học sinh vào hoạt động tự học không chỉ trên lớp mà ở nhà hay tự nghiên cứu tài liệu qua sách báo, CNTT... Đồng thời, quản lý hoạt động tự học cũng cần sự phối kết hợp giữa nhà quản lý với GV chủ nhiệm và CMHS.