Nhiệm Vụ Cơ Bản Của Giáo Dục Hướng Nghiệp Ở Trường Phổ Thông

được tiến hành với mục đích giúp cho học sinh chọn nghề đúng đắn phù hợp với năng lực, hứng thú, thể lực và tâm lý của cá nhân với nhu cầu nhân lực của xã hội. Hướng nghiệp là một bộ phận cấu thành của quá trình giáo dục - học tập trong nhà trường”.

- Trong tâm lý học: " Hướng nghiệp được coi là hệ thống các biện pháp tâm lý - sư phạm và y học giúp cho thế hệ trẻ chọn nghề có tính đến nhu cầu của xã hội và năng lực của bản thân. Đó là quá trình chuẩn bị cho thế hệ trẻ sự sẵn sàng tâm lý đi vào lao động nghề nghiệp. Sự sẵn sàng tâm lý đó chính là tâm thế lao động - một trạng thái tâm lý tích cực trước hoạt động lao động”.

- Các nhà kinh tế thì nói: “Hướng nghiệp là những mối quan hệ kinh tế giúp cho mỗi thành viên xã hội phát triển năng lực lao động và đưa họ vào một lĩnh vực hoạt động cụ thể phù hợp với sự phân bổ lực lượng lao động xã hội”.

* Hiểu hướng nghiệp trên bình diện xã hội:

Toàn bộ các nhà máy, xí nghiệp, công trường, nông trường... các cơ quan quản lý kinh tế và quản lý nhà nước, cơ quan đoàn thể chính trị và xã hội... đều cần những người có năng lực và những phẩm chất nhân cách phù hợp. Để chọn được người theo đúng tiêu chuẩn đã định, cơ quan tổ chức nói trên có nhiệm vụ làm cho thế hệ trẻ hiểu được nội dung, tính chất, đặc điểm, điều kiện... công tác của cơ quan mình, giúp họ tìm hiểu những nghề nghiệp chuyên môn mà cơ quan mình cần tuyển chọn. Cuối cùng, các cơ quan, cơ sở sản xuất phải tuyển chọn người trên cơ sở nguyện vọng và dự định nghề nghiệp của người đó.

Có thể nói rằng, hướng nghiệp là công việc mà toàn xã hội có trách nhiệm tham gia. Trong những điều kiện lý tưởng, các em cần được hướng nghiệp liên tục và thường xuyên bằng nhiều hình thức, nhiều con đường. Nếu xã hội biết tận dụng các câu lạc bộ, nhà văn hóa, vô tuyến truyền hình, đài phát thanh, nhà xuất bản, thư viện, công nghệ thông tin,... vào công tác hướng nghiệp, tác dụng hướng dẫn chọn nghề đối với các em sẽ rất lớn.

Không nên để các em chọn nghề một cách tự phát, cũng không nên để

việc chọn nghề nghiệp của mỗi học sinh phụ thuộc vào những gì hết sức ngẫu nhiên. Hướng nghiệp là quá trình dẫn dắt thế hệ trẻ đi vào thế giới nghề nghiệp, giúp cho họ phát huy được hết năng lực lao động nghề nghiệp.

Như vậy, hướng nghiệp có thể hiểu như là một hệ thống tác động của xã hội về giáo dục học, y học, xã hội học, kinh tế học,... nhằm giúp cho thế hệ trẻ chọn được nghề vừa phù hợp hứng thú, năng lực, nguyện vọng, sở trường cá nhân, vừa đáp ứng được nhu cầu nhân lực của các lĩnh vực sản xuất trong nền kinh tế quốc dân.

* Hiểu hướng nghiệp trên bình diện trường phổ thông:

Trong trường phổ thông, hướng nghiệp được xem là một dạng hoạt động giáo dục. Hướng nghiệp được coi như là công việc của tập thể giáo viên có mục đích giáo dục học sinh trong việc chon nghề, giúp các em tự quyết định nghề nghiệp tương lai trên cơ sở phân tích khoa học về năng lực, hứng thú của bản thân và nhu cầu nhân lực của các ngành sản xuất trong xã hội. Như vậy, hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông được thể hiện như một hệ thống tác động sư phạm nhằm làm cho các em chọn được nghề phù hợp.

Với cách hiểu này, hướng nghiệp là nhiệm vụ của bất kỳ thành viên nào trong tập thể sư phạm: hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, cán bộ phụ trách các đoàn thể trong nhà trường,...

Từ các khái niệm trên có thể hiểu: Hướng nghiệp là quá trình hướng dẫn chọn nghề, quá trình chuẩn bị cho thế hệ trẻ đi vào lao động sản xuất; hướng nghiệp là một hệ thống biện pháp tác động của gia đình, nhà trường và xã hội, trong đó nhà trường đóng vai trò chủ đạo nhằm hướng dẫn và chuẩn bị cho thế hệ trẻ sẵn sàng đi vào lao động ở các ngành nghề, tại những nơi xã hội đang cần phát triển đồng thời lại phù hợp với hứng thú , năng lực cá nhân.

1.2.3 Quản lý giáo dục hướng nghiệp

1.2.3.1. Khái niệm quản lý giáo dục hướng nghiệp

Quản lý giáo dục hướng nghiệp là một bộ phận của quản lý giáo dục, là hệ thống những tác động có định hướng, có chủ đích, có kế hoạch và hợp quy luật của chủ thể quản lí đến đối tượng quản lí nhằm thực hiện có chất lượng và

hiệu quả mục tiêu hướng nghiệp cho học sinh. Quản lí giáo dục hướng nghiệp bao gồm những yếu tố cơ bản như: Chủ thể quản lý; Đối tượng quản lý; Công cụ quản lý; Phương pháp quản lý.

Chủ thế quản lí là một cá nhân hay nhóm người được giao quyền hạn quản lý và chịu trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo, sử dụng một cách hợp lý và hiệu quả các nguồn lực cho công tác hướng nghiệp tại địa bàn, đơn vị đang quản lý. Trong quản lý giáo dục hướng nghiệp, chủ thể quản lý là lãnh đạo hoặc chuyên viên phụ trách hướng nghiệp của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT, Ban giám hiệu nhà trường. Trên cơ sở quyền hạn, trách nhiệm và năng lực của mình, chủ thể quản lý tác động lên đối tượng bằng phương pháp và công cụ nhất định thông qua việc thực hiện các chức năng quản lý giáo dục hướng nghiệp để đạt mục tiêu.

Đối tượng quản lý là tất cả những người thực hiện và nhận nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp, bao gồm các GV và cán bộ phụ trách hướng nghiệp, tập thể HS ở các trường THCS, các tổ chức, đoàn thể xã hội như Hội cha mẹ học sinh, hội Liên hiệp phụ nữ, các doanh nghiệp… Đối tượng quản lí còn bao gồm các hình thức giáo dục hướng nghiệp, ngân sách, cơ sở vật chất và thiết bị giáo dục cho hướng nghiệp.

Công cụ quản lí là những phương tiện mà cán bộ quản lý hướng nghiệp sử dụng trong quá trình quản lí nhằm định hướng, dẫn dắt, khích lệ và phối hợp hoạt động của các tác nhân hướng nghiệp và HS trong việc thực hiện mục tiêu công tác hướng nghiệp. Công cụ chủ yếu để quản lý giáo dục hướng nghiệp là các quy định của Nhà nước, Bộ GD&ĐT đối với công tác hướng nghiệp, là các cơ chế và chính sách cho công tác hướng nghiệp.

Phương pháp quản lí là cách thức tác động bằng những phương tiện khác nhau của cán bộ quản lý hướng nghiệp đến hệ thống bị quản lí nhằm đạt được mục tiêu quản lý. Phương pháp quản lý bao gồm việc lựa chọn công cụ, phương tiện quản lí và lựa chọn cách thức tác động của cán bộ quản lý hướng nghiệp tới đối tượng quản lý.

1.2.3.2. Nhiệm vụ cơ bản của giáo dục hướng nghiệp ở trường phổ thông

a. Công tác hướng nghiệp ở các trường phổ thông có nhiệm vụ:

- Giáo dục thái độ lao động đúng đắn

- Tổ chức cho học sinh thực tập làm quen với một số nghề.

- Tìm hiểu năng khiếu, khuynh hướng nghề nghiệp của từng học sinh để khuyến khích, hướng dẫn, bồi dưỡng khả năng nghề nghiệp thích hợp

- Động viên, hướng dẫn học sinh đi vào những nghề, những nơi đang cần lao động trẻ tuổi có văn hóa.

b. Yêu cầu đối với thực hiện nhiệm vụ hướng nghiệp:

*Tiến hành định hướng nghề cho học sinh:

Định hướng nghề là việc thông tin cho học sinh biết về đặc điểm hoạt động và yêu cầu phát triển của các nghề trong xã hội, đặc biệt là các nghề và các nơi đang cần nhiều lao động, về những yêu cầu tâm sinh lý của mỗi nghề, về tình hình phân công và yêu cầu điều chỉnh lao động ở cộng đồng dân cư, về hệ thống trường lớp đào tạo nghề của nhà nước, tập thể và tư nhân. Nhà trường cũng cần cung cấp những thông tin nói trên cho cha mẹ học sinh nhằm mục đích phối hợp hướng nghiệp cho học sinh.

Sau việc thông tin nghề nghiệp phải tạo điều kiện cho học sinh làm quen với một số nghề, để từ đó học sinh kiểm nghiệm hứng thú năng lực bản thân, tự giác lựa chọn và đi vào một lĩnh vực nghề phù hợp nhất.

* Tư vấn nghề đối với từng học sinh:

Công việc chủ yếu của tư vấn nghề là khảo sát đặc điểm tâm lý của từng học sinh, đối chiếu các thuộc tính cơ bản nhất như hứng thú, năng lực, hoàn cảnh gia đình... của cá nhân học sinh với đặc điểm, yêu cầu hoạt động của các nghề để xác lập mức độ phù hợp nghề trên cơ sở đó người làm tư vấn cho học sinh những lời khuyên về chọn nghề.

c. Tạo điều kiện cho tuyển chọn nghề nghiệp một cách khoa học:

Việc tuyển chọn nghề nghiệp không thuộc chức năng của nhà trường phổ thông, nhưng có liên quan với công việc định hướng nghề nghiệp, tư vấn nghề nghiệp, phân luồng. Nhà trường phổ thông có nhiệm vụ tư vấn nghề nghiệp, định hướng nghề nghiệp, lưu trữ tư liệu, ví dụ qua hình thức “Sổ hướng nghiệp” để làm cứ liệu khi tuyển học sinh vào các trường dạy nghề, trung cấp chuyên

nghiệp hoặc trực tiếp tuyển chọn lao đông.

1.2.3.3. Nội dung dạy hướng nghiệp ở THCS

Thực hiện theo quy định của Bộ giáo dục và Đào tạo.

Bảng 1.1. Chương trình dạy hướng nghiệp ở THCS

Chủ đề

/ tiết

Tên chủ đề

Nội dung

1/1

Ý nghĩa, tầm quan trọng của việc chọn nghề có cơ sở khoa

học.

1. Cơ sở khoa học của việc chọn nghề.

2. Những nguyên tắc chọn nghề. 3.Ý nghĩa của việc chọn nghề.

2/1

Định hướng phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và địa phương.

1. Một số đặc điểm của quá trình phát triển kinh tế-xã hội ở nước ta.

2. Những việc làm có tính cấp thiết trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội.

3. Phát triển những lĩnh vực kinh tế-xã hội.

3/1

Thế giới nghề nghiệp quanh ta.

1. Tính đa dạng phong phú của thế giới nghề nghiệp.

2. Phân loại nghề.

3. Những dấu hiệu cơ bản của nghề thường được trình bày kĩ trong các bản mô tả nghề.

4. Bản mô tả nghề.

4/1

Tìm hiểu thông tin về một

số nghề ở địa phương

Tìm hiểu nghề của địa phương

5/1

Thông tin về thị trường lao động.

1. Việc làm và nghề nghiệp.

2. Thị trường lao động.

3. Thị trường lao động.

6/1

Tìm hiểu năng lực bản thân và truyền thống nghề nghiệp của gia đình.

1. Năng lực là gì.

2. Sự phù hợp nghề.

3. Phương pháp tự xác định năng lực bản thân để hiểu được mức độ phù hợp nghề.

4. Tự tạo ra sự phù hợp nghề.

7/1

Hệ thống giáo dục THCN và đào tạo nghề của trung ương và địa phương (tuyển sinh

trình độ THCS trở lên).

1. Hệ thống đào tạo nghề.

2. Thông tin các trường dạy nghề.

8/1

Các hướng đi sau khi tốt nghiệp THCS.

1. Thực trạng.

2. Thực trạng phân luồng.

3. Một số biện pháp phân luồng.

4. Một số hướng đi.

9/1

Tư vấn hướng nghiệp.

1. Chọn nghề theo đối tượng lao động.

2. Những lưu ý khi chọn nghề.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 140 trang tài liệu này.

1.2.3.4. Những con đường hướng nghiệp cho học sinh trong nhà trường phổ thông

a. Hướng nghiệp cho học sinh qua hoạt động "giáo dục hướng nghiệp".

Hoạt động giáo dục hướng nghiệp là con đường chính, có tầm quan trọng đặc biệt trong hướng nghiệp cho học sinh phổ thông vì nó cung cấp cho học sinh những thông tin nghề nghiệp, hệ thống đào tạo và thị trường lao động một cách có hệ thống, có chủ đích. Đồng thời qua hoạt động giáo dục hướng nghiệp, các em biết được về năng lực cá nhân, điều kiện và truyền thống gia đình để định hướng lựa chọn nghề trong thế giới nghề nghiệp, chọn hướng đi sau khi tốt nghiệp THCS một cách có ý thức, có cơ sở khoa học nhằm đạt được ước mơ đích thực của mình.

Trong định hướng về phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học cơ sở thì các em sẽ được tổ chức để tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp qua nhiều dạng hoạt động như:

+ Tìm hiểu nghề qua nhiều con đường khác nhau: qua bản mô tả nghề, nghe giới thiệu về nghề, điều tra xã hội,...

+ Thảo luận tìm ra cách thức giải quyết những vấn đề về chọn nghề phù hợp; về các cơ hội, con đường học tập để đạt được ước mơ của bản thân sau khi tốt nghiệp THCS; về cách thức vượt qua những khó khăn trong những giai đoạn chuyển tiếp trong học tập, tìm việc làm và ngay cả khi không đạt được ước mơ của mình.

+ Trao đổi với phụ huynh học sinh về việc định hướng nghề, phân luồng cho học sinh.

+ Giao lưu với những điển hình, những gương vượt khó trong các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, học tập. Giao lưu giữa các lớp, cụm trường... về chủ đề hướng nghiệp.

+ Tham quan ngoại khóa theo các chủ đề.

+ Thực tập lao động nghề qua học nghề phổ thông.

Hoạt động giáo dục hướng nghiệp sẽ được tổ chức theo chủ đề từng tháng được qui định tại chương trình với thời lượng 9 tiết/ lớp/ năm học, bình quân 1 tiết/ lớp / tháng ở bậc THCS.

b. Hướng nghiệp qua hoạt động dạy học các bộ môn văn hoá, khoa học cơ bản:

Trong nhà trường, các môn văn hóa, khoa học cơ bản giữ một vai trò đặc biệt quan trọng đối với quá trình phát triển toàn diện nhân cách của học sinh. Chúng đặt nền tảng cho sự hiểu biết các quy luật phát triển của tự nhiên, xã hội, cung cấp những cơ sở khoa học cho việc giáo dục kỹ thuật tổng hợp; giúp cho việc xây dựng và phát huy những năng lực sở trường đa dạng của học sinh, chuẩn bị cho các em đi vào cuộc sống và lao động nghề nghiệp.

Môn học nào cũng cần và cũng có khả năng hướng nghiệp cho học sinh. Tuy nhiên, đây là việc làm khó khăn đòi hỏi người cán bộ quản lý trường học và người giáo viên phải có quan điểm, nhận thức đúng đắn về giáo dục hướng nghiệp, đồng thời luôn có ý thức quán triệt tinh thần hướng nghiệp trong từng bài dạy văn hóa, khoa học cơ bản.

Biết quán triệt tinh thần hướng nghiệp trong từng môn học chất lượng giảng dạy và học tập sẽ được nâng cao. Vấn đề là biết khai thác những tư liệu nói về nghề nghiệp và biết vận dụng vào nội dung bài học như thế nào.

c. Hướng nghiệp qua dạy - học môn "Công nghệ", dạy nghề phổ thông và giáo dục lao động

- Hướng nghiệp qua dạy - học môn "Công nghệ": môn “Công nghệ” là tên gọi của môn kỹ thuật trước đây, nay được dùng trong chương trình đổi mới của giáo dục phổ thông ở bậc trung học cơ sở. Chương trình môn công nghệ bao gồm kỹ thuật phục vụ, kỹ thuật nông nghiệp, kỹ thuật công nghiệp.

Qua đó cho thấy môn công nghệ có khả năng hướng nghiệp rất lớn. Mặc dù học sinh chưa thật sự đi sâu vào kỹ thuật nghề nghiệp, nhưng qua việc học kỹ thuật các ngành nghề thuộc kỹ thuật phục vụ, nông nghiệp, công nghiệp,...

các em có điều kiện hiểu về những nghề thuộc các ngành này trong xã hội. Nếu đảm bảo khâu thực hành được tiến hành một cách đầy đủ nghiêm túc, học sinh sẽ được thử sức mình với hoạt động kỹ thuật cụ thể, qua đó các em sẽ phát hiện và đánh giá đúng hơn năng lực kỹ thuật của bản thân mình, hứng thú kỹ thuật được phát triển mạnh và ngày càng bền vững. Đó là điều kiện rất thuận lợi cho việc định hướng nghề nghiệp của các em.

- Hướng nghiệp qua hoạt động dạy nghề phổ thông:

Giáo dục nghề phổ thông là một hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông, một bộ phận của nội dung giáo dục toàn diện.

Giáo dục nghề phổ thông chuẩn bị một số kỹ năng lao động có kỹ thuật cho học sinh và góp phần định hướng nghề để học sinh có thể vận dụng vào cuộc sống lao động và lựa chọn hướng phát triển phù hợp với năng lực bản thân, đồng thời tạo điều kiện cho học sinh củng cố và vận dụng những hiểu biết và kỹ năng được trang bị ở môn công nghệ và các môn học khác vào những điều kiện thực tiễn cụ thể.

Giáo dục nghề phổ thông chính là một con đường để hướng nghiệp cho HS.

Hướng nghiệp cho HS phổ thông qua hoạt động giáo dục lao động:

Mặc dù có nhiều cách hiểu khác nhau nhưng các khái niệm về giáo dục lao động đều có chung những điểm sau:

+ Giáo dục lao động là một bộ phận cơ bản của giáo dục phổ thông xã hội chủ nghĩa và là một nội dung giáo dục toàn diện.

+ Giáo dục lao động không chỉ đơn thuần tổ chức cho học sinh tham gia lao động mà có nhiệm vụ chủ yếu là cung cấp cho học sinh kiến thức, rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo về lao động và giáo dục thái độ lao động. Thông qua đó, hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh, giúp học sinh có đủ năng lực và phẩm chất, sẵn sàng về tâm thế để tham gia vào cuộc sống lao động sau khi rời ghế nhà trường.

+ Giáo dục lao động gắn bó hữu cơ với giáo dục kỹ thuật và hướng nghiệp.