Phương pháp so sánh trong văn bản luật tục Êđê

so sánh trong luật tục Êđê đối với việc thể hiện chủ đề, nội dung ý nghĩa của luật tục. Luận án đã khái quát toàn bộ các biểu hiện so sánh trong luật tục thành 5 mục đích chính: so sánh nhằm giải thích; so sánh nhằm miêu tả; so sánh để đánh giá; so sánh để bộc lộ cảm xúc và so sánh nhằm cùng lúc thể hiện nhiều mục đích khác nhau. Để giải thích nội dung điều luật rõ ràng, dễ hiểu, người ta thường không chỉ một lần so sánh mà nhiều lần so sánh liên tiếp gần giống nhau về một đối tượng đưa ra so sánh trong câu. Mặt khác còn có các so sánh khác nhau liên tiếp không những giúp cho người nghe hiểu sâu sắc nội dung ý nghĩa của luật tục mà còn hướng tới sự đánh giá đối với người vi phạm luật tục. Do đó, cùng với mục đích dùng so sánh để giải thích, so sánh để miêu tả, người ta còn dùng so sánh để đánh giá và bộc lộ cảm xúc đối với người có hành vi vi phạm luật tục. Để đánh giá, bộc lộ cảm xúc sâu sắc, bên cạnh sử dụng thủ pháp so sánh là chủ yếu, người ta còn dùng so sánh kết hợp trong cách diễn đạt đối lập hoặc kết hợp với một số biện pháp tu từ khác như ẩn dụ, hoán dụ, thậm xưng...

e) Chính những đặc điểm của CTSS và phương tiện hình ảnh so sánh cũng như những mục đích của so sánh đã tạo ra cho so sánh trong luật tục có những khả năng biểu đạt khác nhau: so sánh phù hợp với nội dung biểu đạt, so sánh cụ thể hóa nội dung biểu đạt, so sánh làm nội dung càng sâu sắc, so sánh tăng hiệu quả nội dung biểu đạt. Các khả năng biểu đạt khác nhau đã chứng minh cho ngôn ngữ luật tục là ngôn ngữ bình dân nhưng giàu trí tưởng tượng, mang ý nghĩa sâu sắc. Đặc điểm đó đã làm cho nội dung ý nghĩa luật tục thấm sâu vào nhận thức, tình cảm và lối sống văn hoá của con người, tác động tích cực đến sự ổn định và phát triển chung của đời sống cộng đồng người Êđê.

g) Cuối cùng luận án cũng đã xem xét một số nhân tố văn hoá được thể hiện từ nội dung ý nghĩa của các biểu hiện so sánh trong văn bản luật tục Êđê, như văn hoá trong sản xuất, văn hoá ứng xử trong quan hệ xã hội và với giới tự nhiên, văn hoá về các tri thức dân gian khác. Trong luật tục, mối quan hệ giữa ngôn ngữ và các nhân tố văn hoá này được thể hiện khá sâu sắc, biểu hiện khá rõ những yếu tố văn hoá tộc người, luật tục hiện lên như một bức tranh văn hoá tổng hợp gồm nhiều gam màu khác nhau trong đời sống xã hội cổ truyền của người Êđê.

h) Ngoài ra, so sánh trong luật tục còn có sự kết hợp với việc vận dụng chất liệu văn hoá, văn học dân gian, tạo ra nhiều lớp từ ngữ, góp phần làm phong phú vốn từ ngữ dân tộc. Đặc biệt so sánh trong ngôn ngữ luật tục Êđê có những nét tương đồng với so sánh của luật tục Jrai và cách nói, cách so sánh của người Kinh, nhưng cũng có những nét khác biệt độc đáo, thể hiện sâu sắc bản sắc văn hóa dân tộc Êđê, không thể hoà lẫn vào văn hóa các dân tộc khác.

4. Để có cơ sở dữ liệu minh hoạ thêm cho các nội dung trong luận án, chúng tôi đã xây dựng một bảng Phụ lục: Sự tương đồng giữa so sánh trong luật tục Êđê với cách so sánh và cách nói quen thuộc của người Kinh, có nêu lên 362 trường hợp khác nhau, góp phần làm sáng tỏ thêm về sự đa dạng, phong phú của tiếng nói dân tộc ta.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Vương Anh (2001), Tiếp cận với văn hoá bản mường, Nxb Văn hoá dân tộc.