Bài Học Về Phát Triển Bền Vững Cho Các Nhtm Việt Nam

thể “xanh ngay cả khi các khoản vay này nhằm mục đích đầu tư vào các lĩnh vực tiết kiệm năng lượng.

Đề xuất vay vốn

- Thứ hai, các dự án vay vốn sẽ được đánh giá kỹ lưỡng nếu có thể được phân loại là tài chính bền vững. Hai nguyên tắc này được minh họa dưới đây:

Có

Không

Có

Không được phân loại là tài chính bền

Đề xuất đạt tài chính bền vững

Tuân thủ của công ty: Theo tiêu chuẩn PROPER

(Tối thiểu là Xanh)

Tuân thủ của công ty: Bắt buộc tuân thủ các tiêu chuẩn về môi trường

Phân loại dự án tài chính bền vững

Brazil

Khung pháp lý cho NHBV ở Brazil được mô tả bởi sự kết hợp của việc tự điều chỉnh của các ngân hàng và các quy định do Ngân hàng Trung ương Brazil (BCB) và các Bộ ngành liên quan đề xuất. Từ năm 2004, bốn ngân hàng Brazil đã ký các nguyên tắc xích đạo (Equator Principles- FP): Itau Unibanco (2004), Banco Bradesco S.A. (2006), Banco do Brasil S.A. (2006), và CAIXA Economica Federal (2009). Năm 1990, Nghị định thư Xanh đầu tiên được đưa ra. Thông qua khuôn khổ này, các ngân hàng thương mại nhà nước phải cam kết không tài trợ cho các dự án làm suy thoái môi trường và cung cấp tín dụng hỗ trợ cho các hệ thống sản xuất bền vững. Để đạt được điều này, các ngân hàng đã điều chỉnh các thủ tục để phân tích và cho vay tín dụng. Trong năm 2009, Hiệp hội ngân hàng Brazil (Febraban) và Bộ Môi trường đã giới thiệu Nghị định thư Xanh thứ hai, đưa ra tiêu chuẩn về tính bền vững cho các tổ chức tài chính. Bộ Môi trường và BCB cũng thành lập một thỏa thuận hợp tác kỹ thuật để giám sát các hoạt động xã hội và môi trường trong hệ thống tài chính.

Từ kinh nghiệm phát triển bền vững hệ thống ngân hàng thương mại ở các quốc gia đang phát triển, nhận thấy rằng vai trò tích cực của các cơ quan quản lý nhà nước từ Chính phủ, ngân hàng trung ương và các Bộ ngành liên quan. Khung

pháp lý hoàn thiện, sự giám sát và hỗ trợ của các cơ quan quản lý là nền tảng quan trọng góp phần thúc đẩy hệ thống ngân hàng phát triển bền vững. Ở Bangladesh, ngân hàng trung ương buộc các ngân hàng thương mại phải xây dựng khung quản lý rủi ro môi trường và xã hội, xây dựng lộ trình phát triển bền vững ngân hàng qua 3 giai đoạn trong vòng 3 năm. Ở Indonesia, Bộ môi trường phân loại, đánh giá các công ty về tính tuân thủ các quy định và tiêu chuẩn môi trường hiện hành theo 5 mức độ làm cơ sở xếp loại các khoản vay có đạt tiêu chuẩn tài chính bền vững hay không. Tại Brazil, Hiệp hội ngân hàng Brazil (Febraban) và Bộ Môi trường đã giới thiệu Nghị định thư Xanh nhằm đưa ra tiêu chuẩn về tính bền vững cho các tổ chức tài chính. Bộ Môi trường và Ngân hàng trung ương phối hợp nhằm giám sát các hoạt động xã hội và môi trường trong hệ thống tài chính.

1.3.1.2 Tại các quốc gia phát triển

Hà Lan

Đề án quỹ đầu tư xanh tại Hà Lan là một khoản kết hợp giữa tín dụng và thuế miễn thuế cho nhà đầu tư vào các quỹ xanh. Chương trình cung cấp một sự đầu tư an toàn cho các nhà đầu tư, trong khi giảm chi phí tài chính cho các dự án đủ điều kiện thân thiện với môi trường. Kể từ khi thực hiện chương trình trong năm 1995, có 234.400 cá nhân đã đầu tư hơn 6,8 tỷ EUR trong quỹ xanh, tài trợ cho hơn 5.000 dự án. (Vikas và cộng sự, 2014).

Đề án qũy đầu tư xanh là một đề án về môi trường khá tiên tiến, hiệu quả và sáng tạo ở châu Âu. Đề án này cho thấy rằng một ngân hàng với khuôn khổ pháp lý phù hợp có thể góp phần vào các tiến bộ về môi trường. Chính phủ Hà Lan thiết lập Đề án trong năm 1995 như là một khuôn khổ chính sách toàn cầu để khuyến khích các sáng kiến môi trường. Trong đề án Quỹ Xanh, thuật ngữ "môi trường" đã được xem xét theo nghĩa rộng nhất bao gồm tài nguyên thiên nhiên và năng lượng. Những thành công ban đầu của đề án thúc đẩy các nhà quản lý Hà Lan mở rộng phạm vi ban đầu của nó ngoài các mục tiêu môi trường để phục vụ mục tiêu xã hội và văn hóa. Đề án này có thể được xem như một công cụ chính sách toàn diện để thúc đẩy phát triển bền vững tại Hà Lan.

Nhờ vào một khuôn khổ chính sách được thiết kế tốt, các tổ chức tài chính có một sự khuyến khích đầu tư vào các dự án môi trường cụ thể và xác định trước, do

đó cải thiện việc phân bổ vốn đầu tư theo hướng bền vững. Chương trình này thúc đẩy một số ngân hàng Hà Lan tài trợ các dự án xanh, bền vững và công nghệ sáng tạo và điều này sẽ giúp người dân tìm các nguồn lực để tài trợ cho các sáng kiến này.

Đề án quỹ đầu tư xanh là một khung pháp lý rõ ràng dựa trên ba trụ cột:

- Ưu đãi thuế để khuyến khích công dân đầu tư vào các dự án xanh

- Chương trình xanh, trong đó vạch ra những tiêu chí mà các các ngân hàng xanh và Quỹ Xanh cần phải đáp ứng để tham gia vào chương trình này.

- Dự án xanh, trong đó chỉ ra các loại dự án đủ điều kiện dự án xanh

Đề án nhằm mục đích hỗ trợ tiếp cận tài chính cho các doanh nghiệp có chính sách môi trường phù hợp với chính sách quốc gia, và để nâng cao nhận thức cá nhân về các vấn đề môi trường. Việc đưa vào các vấn đề xã hội trong các quyết định đầu tư tại Hà Lan phát triển mạnh vào giữa thế kỷ 20, và vào cuối năm 2007, ngành công nghiệp đầu tư trách nhiệm xã hội ở Hà Lan là một trong những ngành đầu tư lớn nhất trên thế giới, thời gian này tổng vốn đầu tư hơn 435 tỷ EUR.

Vương quốc Anh

Ở Anh giá trị tài sản của hệ thống tài chính gấp 8 lần so với GDP, do vậy đây không chỉ tập trung các tổ chức tài chính lớn nhất trên thế giới mà còn là nơi diễn ra nhiều sáng kiến tài chính bền vững trong nước và trên thế giới. Cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 đã gây ra rất nhiều chi phí cho nền kinh tế Anh, ảnh hưởng sâu sắc đến cấu trúc và quản trị của thị trường tài chính. Điều này tạo nên các áp lực cho các nhà quản lý và các nhà lập pháp nhằm khôi phục lòng tin của công chúng vào sự toàn vẹn của hệ thống tài chính. Trong 15 năm qua, bốn “làn sóng đổi mới tài chính bền vững đã diễn ra ở Anh, bắt đầu với vấn đề đầu tư có đạo đức, chuyển sang lồng ghép các yếu tố môi trường vào đầu tư của các công ty, sự gia tăng của cải cách hậu khủng hoảng và trọng tâm hiện nay là vấn đề về rủi ro khí hậu và nguy cơ các-bon.

Trên khắp các mô hình kinh doanh đổi mới ở Anh xuất hiện các doanh nhân xã hội và các tổ chức xã hội dân sự đang nâng cao kỳ vọng đối với các định chế tài chính, để tận dụng kỳ vọng thị trường mới và cuối cùng là các quy định được truyền thông rộng rãi nhằm đảm bảo thực hiện tốt mô hình kinh doanh bền vững.

Hiện tại, có sáu lĩnh vực ưu tiên cho tài chính bền vững ở Anh, bao gồm: (UNEP, 2016)

- Thứ nhất, đổi mới xã hội: gắn kết tài chính nhằm mang lại lợi ích cho khách hàng và rộng hơn là cộng đồng.

- Thứ hai, quản lý thể chế: đặt các yếu tố bền vững vào trung tâm của các lĩnh vực tài chính chủ đạo, nhất là quản lý đầu tư.

- Thứ ba, huy động thị trường vốn: kết hợp tính bền vững vào vốn cổ phần và công bố thông tin, chẳng hạn như báo cáo bắt buộc về khí nhà kính tại Sở Giao dịch Chứng khoán Luân Đôn. Trái phiếu xanh cũng là lĩnh vực tăng trưởng quan trọng, Anh Quốc là thị trường trái phiếu xanh lớn thứ 3 thế giới vào năm 2015.

- Thứ tư, tài chính nhà ở: cải thiện hiệu suất năng lượng và môi trường của cổ phiếu nhà ở thông qua các cách thức huy động tài chính.

- Thứ năm, quản trị thận trọng: gắn tính bền vững vào sự an toàn và hợp lý của các ngành then chốt, chẳng hạn như ngân hàng của Anh xem xét bảo hiểm và thay đổi khí hậu.

- Thứ sáu, bảng cân đối tài chính công: huy động các nguồn tài chính và các nguồn lực khác để tạo thuận lợi cho việc chuyển đổi sang nền kinh xanh thông qua thành lập Ngân hàng Đầu tư Xanh đầu tiên trên thế giới.

Đức

Hệ thống ngân hàng thương mại có vai trò quan trọng đóng góp vào giảm lượng cacbon của các ngành công nghiệp, hướng đến nền kinh tế xanh của nước Đức. Trong đó có một nhóm các ngân hàng đang tiên phong và có những đóng góp tích cực đối với cải thiện môi trường và các vấn đề xã hội. Chiến lược kinh doanh của các ngân hàng này là hoạt động có trách nhiệm và tạo ra các tác động bên ngoài tích cực cho môi trường và xã hội. Cho đến nay các ngân hàng này đã cung cấp nhiều phương pháp tốt nhất cho tài chính xanh vì họ thường có kinh nghiệm lâu năm trong lĩnh vực này.

Theo số liệu thống kê của Diễn đàn Đầu tư Bền vững (Forum Nachhaltige Geldanlage- FNG) vào năm 2015, 13 ngân hàng của Đức đã có số tiền đặt cọc của khách hàng là 29,3 tỷ Euro, khối lượng tăng đều kể từ năm 2010 cùng với các khoản đầu tư trực tiếp của các ngân hàng vào thị trường vốn là 41,9 tỷ Euro, số tiền

này nhằm đầu tư vào các dự án có trách nhiệm với môi trường và xã hội. Đầu tư của họ tập trung vào các nguồn năng lượng tái tạo, công nghệ xanh, đầu tư vào các công ty liên quan đến xử lý khí thải và biến đổi khí hậu. Vào năm 2015 nhóm ngân hàng này đã đầu tư 71,2 tỷ Euro dưới sự giám sát của SRI (Socially Responsible Investments đã có tác động rõ rệt góp phần cải thiện môi trường và xã hội…

ĩnh vực kinh doanh của KfW

Các chương trình được hỗ trợ

Quỹ đầu tư

Tài chính công ty

Cải tiến

Bảo vệ môi trường và khí hậu

Khoản vay từ KfW

Cải tiến các chương trình của DNVVN

Chương trình hỗ trợ khu vực DNVVN

Quỹ khởi nghiệp của DNVVN

Chương trình về môi trường của KfW

Chương trình

EE của KfW

Vốn CSH cho tăng trưởng, cải tiến

Chương trình RE của KfW

Chương trình liên kết với xã hội

Chương trình năng lượng gió của KfW

Quỹ đầu tư công nghệ cho khởi nghiệp

KfW và các đối tác

KfW,

NHTM và các đối tác

Quỹ cổ phần cho DNNVV

Khởi nghiệp

Cho vay các DNVVN

Vốn đầu tư

choDNVVN

Hình 1.6: Danh mục sản phẩm của KfW

Schäfer (2017)

Vốn vay

Tài trợ một phần

Vốn chủ sở hữu

Tập đoàn KfW của Nhà nước được biết đến như là trung tâm lớn nhất của nước Đức về các chính sách và hoạt động thân thiện với môi trường. Tập đoàn này cung cấp các khoản tài trợ liên quan đến khí hậu rất lớn trong những thập kỷ qua và đóng vai trò then chốt trong vấn đề năng lượng và các ưu đãi về tài chính cho các hộ gia đình cá nhân, các tổ chức cộng đồng và ngành công nghiệp với nhiều nỗ lực thân thiện với môi trường trong hoạt động của họ. Trên trường quốc tế, các khoản tài trợ liên quan đến khí hậu của Tập đoàn KfW cũng nổi trội. Vào năm 2015, một

nửa số vốn của KfW cung cấp cho các dự án liên quan đến môi trường và biến đổi khí hậu là 74 tỷ Euro.

Là một thành viên rất năng động trong thị trường vốn của Đức và quốc tế, tập đoàn KfW đóng vai trò tiên phong trong việc phát hành trái phiếu xanh và khí hậu. Từ năm 2014 nó đã phát hành trái phiếu xanh với khối lượng là 7,8 tỷ Euro (1) góp phần vào hoạt động tài chính xanh trong nước và quốc tế. KfW đã khởi xướng "Quỹ Xanh cho Tăng trưởng" (GGF), tài trợ cho các tổ chức tài chính và các dự án liên quan đến khí hậu ở Đông Nam Âu và khu vực MENA ở Bắc Phi (2). Quỹ này đóng một vai trò quan trọng đối với chính sách tài chính xanh của Đức và tài trợ năng lượng cho các nước đang phát triển và các nước mới nổi.

1.3.2 Bài học về phát triển bền vững cho các NHTM Việt Nam

Thứ nhất, khung pháp lý hoàn thiện về phát triển bền vững NHTM

Khung pháp lý được thiết kế tốt và hoàn thiện sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các ngân hàng phát triển bền vững. Ở các nước phát triển khung pháp lý được thiết kế tốt và các sáng kiến về tính bền vững có vai trò quan trọng thúc đẩy hệ thống ngân hàng thương mại thực hiện phát triển theo mô hình bền vững.

Khung pháp lý được thiết kế bao gồm xây dựng lộ trình và các giai đoạn phát triển bền vững của hệ thống NHTM, trong đó xác định rõ các mục tiêu cần đạt được và có hệ thống đánh giá, đo lường mức độ bền vững của hệ thống NHTM. Chính phủ, Ngân hàng trung ương và các Bộ ngành liên quan xây dựng các chính sách khuyến khích, hỗ trợ hệ thống NHTM thực hiện kinh doanh bền vững. Các chính sách này bao gồm: xác định các dự án đủ tiêu chuẩn dự án “xanh , giúp NHTM ra quyết định tín dụng nhanh và chính xác. Tăng cường công tác truyền thông, cung cấp thông tin môi trường về các ngành, lĩnh vực khác nhau.

Công bố các NHTM thực hiện tốt mô hình kinh doanh bền vững nhằm nâng cao uy tín, thương hiệu của ngân hàng, tạo động lực cho NHTM cạnh tranh, nâng cao hiệu quả hoạt động và thực hiện kinh doanh theo mô hình bền vững.

Bên cạnh đó, khung chính sách bao gồm các biện pháp ưu đãi về thuế cho người gửi tiền và đầu tư vào các dự án, chương trình xanh, có hình thức xử phạt

1 KfW (2014), KfW (2015), KfW (2016).

2 Green for Growth Fund (2016) .

NHTM vi phạm các quy định về môi trường, điều này nhằm đảm bảo các quy định về môi trường hiện hành phải được thực thi trong toàn hệ thống ngân hàng.

Khung pháp lý phải bao gồm các tiêu chuẩn và nguyên tắc phát triển bền vững, bộ tiêu chuẩn đánh giá, đo lường hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường.

Thứ hai, khung chính sách quốc gia về quản lý rủi ro m i trường và xã

hội:

Có nhiều quốc gia xây dựng khung chính sách nhằm khuyến khích hoặc bắt

buộc hệ thống NHTM thực hành phát triển bền vững. Bảng 1.1 trình bày một số quốc gia có khung chính sách về môi trường, xã hội nhằm hướng dẫn ngành ngân hàng thực hiện lộ trình phát triển xanh và hướng đến bền vững.

Các quốc gia	Tên khung chính sách	Năm phát hành	Tự nguyện hoặc bắt buộc
Bangladesh	Hướng dẫn quản lý rủi ro môi trường (ERM)	2011	Tự nguyện
China	Hướng dẫn tín dụng xanh	2007, 2012, 2014	Bắt buộc
Indonesia	Lộ trình phát triển tài chính bền vững ở Indonesia	2014	Bắt buộc
Brazil	Nghị định Verde	2009, 2012	Tự nguyện Nghị định thư xanh
Brazil	Chính sách trách nhiệm với môi trường	2009, 2012	Bắt buộc
Nigeria	Các nguyên tắc phát triển ngân hàng bền vững ở Nigeria	2012	Bắt buộc
Colombia	Nghị định thư xanh	2012	Tự nguyện