Các Quy Phạm Pháp Luật Quy Định Về Nguyên Tắc Và Phương Thức Giao Dịch Cổ

hợp, do đó, pháp luật hình thành các quy định cho phép các chủ thể trung gian hoạt động trên thị trường chứng khoán với tư cách đại diện các chủ thể chính và trực tiếp thực hiện các lệnh mua vào, bán ra dựa trên ý chí quyết định của chủ thể chính.

Như vậy, các chủ thể tham gia các giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoan tập trung cũng được điều chỉnh trực tiếp thông qua các quy định của pháp luật về chủ thể giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán [27].

1.2.2.3. Các quy phạm pháp luật quy định về nguyên tắc và phương thức giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung

Trên thị trường chứng khoán tập trung, các giao dịch cổ phiếu niêm yết phải được đảm bảo tuân thủ theo đúng sự điều chỉnh của pháp luật liên quan đến vấn đề này nhằm đảm bảo cho sự quản lý và điều tiết thị trường một cách phù hợp, hiệu quả. Do đó pháp luật phải xây dựng các quy định để định hướng các giao dịch phải được tiến hành dựa trên cơ sở là các nguyên tắc và phương thức giao dịch nhất định.

Các quy định của pháp luật về nguyên tắc và phương thức giao dịch được đề ra là cơ để để các giao dịch cổ phiếu niêm yết được thực hiện một cách dễ dàng, nhanh chóng và hiệu quả. Thị trường chứng khoán tập trung là một thị trường tài chính lớn, các giao dịch diễn ra thường xuyên, liên tục với số lượng lơn, do đó để có thể kiểm soát cũng như năm bắt được toàn diện thị trường và điều tiết một cách có hệ thống, có hiệu quả thì bắt buộc tất cả các giao dịch phải được thực hiện theo các nguyên tắc và phương thức chung. Những phương thức này sẽ xác định hình thức và các bước phải thực hiện khi tiến hành giao dịch cổ phiếu niêm yết. Với vai trò này, các chủ thể khi tham gia giao dịch, các thông tin về thị trường được công khai, các hoạt động được tiến hành một cách minh bạch, dẫn đến những quyền và lợi ích của các chủ thể

tham gia giao dịch cũng được bảo đảm và chú trọng hơn. Điều này được đảm bảo một cách khách quan thông qua các quy định của pháp luật [29]; [36; [38].

Các quy định về nguyên tắc và phương thức giao dịch cổ phiếu niêm yết là cơ sở tiền đề bảo vệ quyền và lợi ích của các chủ thể đồng thời đảm bảo sự an toàn, ổn định khi thực hiện các giao dịch này. Các quy định về nguyên tắc và phương thức giao dịch được xây dựng dựa trên tính chất của thị trường, cơ chế vận hành của thị trường và thực tiễn tiến hành các giao dịch cổ phiếu niêm yết, do đó các quy định này có vai trò đảm bảo quyền sở hữu, quyền và lợi ích khác đối với cổ phiếu niêm yết trong hoạt động chứng khoán trên thị trường chứng khoán tập trung; quyền tự do giao dịch, đầu tư, kinh doanh và dịch vụ chứng khoán của tổ chức, cá nhân; công bằng, công khai, minh bạch; bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mọi chủ thể.

1.2.2.4. Các quy phạm pháp luật quy định về việc ký kết và thực hiện hợp đồng trong giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung

Giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường tập trung mang bản chất là những giao dịch dân sự với sự thỏa thuận, thống nhất ý chí của các bên trong việc mua hoặc bán cổ phiếu niêm yết. Trong các giao dịch này, ý chí của các bên được thể hiện rõ ràng qua các lệnh bán hoặc lệnh mua được thao tác trên hệ thống. Việc tiến hành đồng thời hoạt động mua và bán cùng một đối tượng giao dịch cũng chính là quá trình thực hiện hợp đồng mua bán, hiện thực hóa ý chí mà các bên mong muốn, đồng thời tìm kiếm và gặt hái được kết quả chung mà các bên hướng tới đó là chuyển dịch quyền sở hữu cổ phiếu niêm yết. Do đó, có thể nhận thấy, các giao dịch cổ phiếu niêm yết chính là sự thỏa thuận và thống nhất ý chí về việc chuyển giao quyền sở hữu cổ phiếu niêm yết nhằm tìm kiếm và xác lập mục tiêu chung, hay nói cách khác, hình thức thể hiện của giao dịch về cổ phiếu niêm yết đó chính là hợp đồng mua bán cổ phiếu niêm yết. Theo đó, hợp đồng này là sự thống nhất ý chí của các bên đối

với việc chuyển dịch quyền sở hữu cổ phiếu niêm yết từ người bán sang người mua và hiện thực hóa các hoạt động đó.Do vậy, hợp đồng mua, bán cổ phiếu niêm yết cũng giống như các hợp đồng khác trong các giao dịch dân sự, để đảm bảo hiệu lực của giao dịch mà hợp đồng đã thống nhất, các vấn đề về giao kết hợp đồng và thực hiện hợp đồng trong giao dịch cổ phiếu niêm yết cũng phải được thực hiện theo đúng quy định của pháp luật. Trong đó ký kết các văn bản thỏa thuận về việc mua bán cổ phiếu niêm yết là bước đầu tiên và cơ bản để hợp đồng mua bán cổ phiếu niêm yết có hiệu lực, đồng thời việc thực hiện hoạt động mua bán cũng chính là quá trình hiện thực hóa các nội dung đã được giao kết trong hợp đồng mua bán cổ phiếu niêm yết [27].

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

Ngoài việc ký kết và thực hiện hợp đồng mua bán cổ phiếu niêm yết, trong giao dịch cổ phiếu niêm yết, các bên còn phải ký kết và thực hiện hợp đồng dịch vụ môi giới chứng khoán. Hợp đồng này được ký kết và thực hiện nhằm giúp các bên tham gia đạt được mục đích của mình trong quá trình giao dịch cổ phiếu niêm yết, theo đó bên cung cấp dịch vụ môi giới sẽ thu được lợi nhuận từ việc cung cấp dịch vụ môi giới, còn nhà đầu tư sẽ được bên môi giới mua hộ hoặc bán hộ chứng khoán cho mình trên thị trường chứng khoán tập trung.

Với tính chất là sự thỏa thuận trên cơ sở tự nguyện, tự do ý chí của các bên,những hợp đồng mua bán cổ phiếu niêm yết hay hợp đồng dịch vụ môi giới phải chịu sự điều chỉnh và tuân thủ theo quy định của pháp luật về giao dịch dân sự để hợp đồng có hiệu lực. Trên nguyên tắc, các hợp đồng này phải đảm bảo đầy đủ các nội dung cơ bản nhất của loại hợp đồng mà các bên giao kết. Sự tồn tại của các quy định pháp luật về hợp đồng trong giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung là hết sức cần thiết, bởi đây là căn cứ pháp lý cơ bản để thực hiện các giao dịch, đồng thời nó cũng là căn cứ pháp lý vững chắc có vai trò bảo vệ quyền và lợi ích của các bên khi xảy ra tranh chấp.

1.2.2.5. Các quy phạm pháp luật quy định về xử lý vi phạm và giải quyết tranh chấp phát sinh từ giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung

Thị trường chứng khoán tập trung ngày càng phát triển, các giao dịch cổ phiếu niêm yết ngày càng diễn ra một cách mạnh mẽ và phổ biến với sự tăng lên cả về số lượng và chất lượng trong từng giao dịch. Do đó, những tác động của các giao dịch này đến thị trường chứng khoán và đặc biệt là các chủ thể tham gia giao dịch là rất lớn. Điều này đồng nghĩa với việc khi xảy ra các thiệt hại, tranh chấp, khả năng quyền và lợi ích của các bên bị xâm hại là vô cùng lớn, vì vậy, các quy định về xử lý vi phạm và giải quyết tranh chấp có vai trò quan trọng trong việc bảo toàn sự ổn định của thị trường, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên chủ thể tham gia giao dịch một cách tối đa. Khi có bất cứ sự xâm hại nào về quyền và lợi ích của các bên trên thị trường chứng khoán tập trung, đặc biệt là trong các giao dịch cổ phiếu niêm yết, các hành vi vi phạm hoặc các tranh chấp phát sinh sẽ cần và phải được giải quyết một cách nhanh chóng, hiệu quả và triệt để. Do đó, các quy định về xử lý vi phạm và giải quyết tranh chấp là một bộ phận không thể thiếu khi xây dựng pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết. Các quy định này có vai trò xác định và liệt kê các hành vi được xem là vi phạm khi giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán, đồng thời xác định rõ phương thức đầu tiên và cơ bản để tiến hành giải quyết các tranh chấp liên quan đến giao dịch trên.

Đối với các quy định về xử lý vi phạm, tất cả các hành vi được thực hiện trên thị trường chứng khoán tập trung thông qua các giao dịch phải tuân thủ đúng theo quy định của pháp luật, bất kỳ hành vi vi phạm nào cũng đều bị xử lý.

Về phương diện lý thuyết, để đảm bảo tính minh bạch và tính có căn cứ cho việc xử lý vi phạm một cách thỏa đáng, Nhà nước phải quy định rõ những

hành vi nào được xem là vi phạm pháp luật trong giao dịch chứng khoán niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung; đồng thời phải quy định rõ chế tài tương ứng sẽ được áp dụng đối với hành vi đó là gì. Theo quy định hiện hành, tùy thuộc vào tính chất, mức độ của hành vi vi phạm trong giao dịch cổ phiếu niêm yết mà người vi phạm có thể bị xử lý hành chính, xử lý hình sự hoặc bị truy cứu trách nhiệm dân sự. Khi đó, các quy định về xử lý vi phạm hành chính, xử lý vi phạm hình sự hay xử lý trách nhiệm dân sự sẽ được dẫn chiếu để các chủ thể có thẩm quyền xem xét, áp dụng loại chế tài phù hợp với bản chất của hành vi vi phạm.

Trong quá trình xác lập và thực hiện giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung, có thể phát sinh những tranh chấp giữa các bên tham gia vào giao dịch, do đó Nhà nước cần thiết kế các cơ chế thích hợp để giải quyết những tranh chấp này nhằm đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng cho các bên, đồng thời bảo đảm trật tự, kỷ cương pháp luật.

Để việc giải quyết tranh chấp được thực hiện một cách hiệu quả, nhanh chóng và triệt để, các quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp đối với các giao dịch cổ phiếu niêm yết cần được ban hành, theo hướng phù hợp với các cơ chế giải quyết tranh chấp kinh tế, dân sự hiện nay nhưng có tính đến các yếu tố đặc thù của tranh chấp về giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung ở một quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Theo thông lệ, các tranh chấp phát sinh từ giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung có thể được giải quyết thông qua các cơ chế như: thương lượng, hòa giải, tòa án hoặc trọng tài, tùy thuộc vào thỏa thuận của các bên tham gia giao dịch.

1.2.3. Nguồn của pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung

Giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung với

những đặc điểm cơ bản của giao dịch dân sự và những đặc điểm riêng liên quan đến đối tượng niêm yết là cổ phiếu niêm yết và thị trường chứng khoán tập trung riêng biệt, nguồn của pháp luật điều chỉnh đối với giao dịch này không chỉ dừng lại ở các văn bản quy phạm pháp luật chứng khoán chuyên ngành mà còn bao gồm nhiều nguồn pháp luật khác có liên quan. Bên cạnh các quy phạm pháp luật chứng khoán chuyên ngành, các hoạt động liên quan đến giao dịch chứng khoán trên thị trường chứng khoán tập trung còn phải chịu sự điều chỉnh của pháp luật chung có liên quan như bộ luật dân sự, luật đầu tư, luật doanh nghiệp. Ngoài ra, với sự riêng biệt của thị trường chứng khoán tập tung, bên cạnh sự điều chỉnh của các quy phạm pháp luật, nhà nước cũng thừa nhận sự điều chỉnh của các quy chế tự quản và các quy phạm quy tắc, tập quán tại các sàn giao dịch [49].

Đối với các văn bản quy phạm pháp luật chứng khoán chuyên ngành, đây được xem là nguồn pháp luật chính và điều chỉnh trực tiếp các giao dịch cũng như các hoạt động liên quan đến giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập tung. Các văn bản quy phạm pháp luật này được xây dựng và có vai trò định hướng, điều phối cũng như kiểm soát tất cả các vấn đề liên quan đến thực hiện các giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung. Các giao dịch và các hoạt động liên quan khi được điều chỉnh bởi pháp luật chuyên ngành đã tạo ra được một hành lang pháp lý vững chắc giúp cho các giao dịch và hoạt động được thực hiện một cách dễ dàng, liên tục và tạo hiệu quả tích cực cho thị trường chứng khoán. Đồng thời, qua việc tạo dựng hành lang pháp lý này, các tổ chức, cơ quan và nhà nước có thẩm quyền cũng dễ dàng nắm bắt, kiểm soát và có biện pháp phù hợp đối với việc phát triển thị trường chứng khoán tập trung này. Do đó, pháp luật chứng khoán với tư cách là pháp luật chuyên ngành đã và đang là nguồn pháp luật chủ yếu, có ý nghĩa quyết định trực tiếp đến sự vận hành và phát triển của thị trường chứng khoán tập trung và các giao dịch cổ phiếu niêm yết nói riêng [2].

Ngoài nguồn pháp luật cơ bản nêu trên, các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan đến giao dịch chứng khoán niêm yết (Bộ luật dân sự, Luật doanh nghiệp, Luật thương mại…) cũng là nguồn pháp luật quan trọng tham gia điều chỉnh các giao dịch chứng khoán niêm yết trên thị trường chứng khoán.

Bên cạnh đó, với phương thức giao dịch tập trung và thẩm quyền tự quản của các sở giao dịch, pháp luật cho phép các sở giao dịch chứng khoán xây dựng và áp dụng các quy chế riêng của tổ chức trên cơ sở các nguyên tắc và quy định của pháp luật chuyên ngành, pháp luật chung có liên quan nhằm phục vụ tối đa cho hoạt động quản lý, điều hành và kiểm soát thị trường chứng khoán và các giao dịch. Các quy chế được ban hành bởi các tổ chức tự quản này có vai trò quan trọng trong việc bổ trợ cho pháp luật chuyên ngành trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý mà pháp luật chuyên ngành về chứng khoán đã tạo ra. Các quy chế này điều chỉnh trực tiếp tới tất cả các vấn đề của hoạt động giao dịch cổ phiếu niêm yết, vừa đảm bảo được hiệu quả trong việc điều tiết thị trường, kiểm soát giao dịch, vừa bảo vệ và củng cố các nguyên tắc mà pháp luật đề ra.

Như vậy, nguồn của pháp luật áp dụng đối với các hoạt động, giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung là một nguồn pháp luật có hệ thống, có tính liên kết chặt chẽ với hệ thống pháp luật quốc gia, đồng thời có thể thừa nhận và áp dụng những quy phạm riêng được xây dựng phù hợp với thị trường riêng biệt này.

1.2.4. Các yếu tố tác động, ảnh hưởng đến việc điều chỉnh bằng pháp luật đối với giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung

Thị trường chứng khoán có vai trò rất lớn trong việc thúc đẩy thị trường kinh tế và đời sống xã hội của người dân, do vậy, những tác động mà thị trường chứng khoán đem lại là không hề nhỏ, đặc biệt đối với những quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Điều đó đồng nghĩa với việc kinh tế - xã

hội – chính trị cũng có sự tác động trở lại đối với thị trường thông qua việc điều chỉnh bằng pháp luật đối với thị trường chứng khoán, trong đó có các giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung [23].

Trước hết, chính sách phát triển thị trường chứng khoán, chính sách tiền tệ của nhà nước là một trong những yếu tố tác động đầu tiên và mạnh mẽ nhất đến sự điều chỉnh của lĩnh vực pháp luật này. Để phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước, nhà nước sẽ quyết định thắt chặt hoặc nới rộng chính sách tiền tệ và thị trường chứng khoán thông qua sự điều chỉnh lãi suất dân sự và cân đối trong việc sử dụng tài chính tại thị trường chứng khoán. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ phát triển cũng như tiềm năng của thị trường chứng khoán.

Thứ hai, ảnh hưởng của nền kinh tế tới pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán cũng là một trong những yếu tố tác động rất mạnh mẽ. Sự tác động của nền kinh tế tới thị trường chứng khoán có thể được nhìn thấy bởi tác động của nó đối với lợi nhuận của doanh nghiệp. Khi nền kinh tế đang trong thời kỳ suy thoái và thất nghiệp cao thì lợi nhuận của công ty sẽ giảm. Sự giảm sút này sẽ dẫn việc giá cổ phiếu tụt xuống mức thấp và cuối cùng là một thị trường chứng khoán bị tụt dốc. Khi nền kinh tế đang hoạt động hiệu quả, lợi nhuận doanh nghiệp sẽ tăng lên dẫn đến giá cổ phiếu tăng mạnh. Đứng trước mỗi trường hợp tác động của nền kinh tế lên thị trường chứng khoán, pháp luật điều chỉnh luôn cần phải có sự điều chỉnh, thay đổi kịp thời giúp cho thị trường chứng khoán có thể thích ứng được với những biến đổi về kinh tế và nhanh chóng phục hồi, phát triển trở lại.

Thứ ba, kết quả kinh doanh của các công ty cũng là một yếu tố tác động trực tiếp đến pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung. Cũng như sự ảnh hưởng của nền kinh tế tới thị trường chứng khoán, các công ty tham gia vào thị trường chứng khoán là những chủ thể chính có nhu cầu huy động vốn và đem lại lợi nhuận cho nhà đầu tư từ chính