Các Giải Pháp Hoàn Thiện Pháp Luật Về Giao Dịch Cổ Phiếu Niêm Yết Trên Thị

tạo lập nên thị trường chứng khoán, pháp luật về giao dịch cổ phiếu trên thị trường chứng khoán tập trung tại Việt Nam cũng cần xây dựng và hoàn thiện các tiêu chí đáp ứng được chuẩn mực quốc tế của thị trường này. Để có thể xây dựng và hoàn thiện một cách có hiệu quả và nhanh chóng, việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật về các tiêu chuẩn quốc tế trong hoạt động này của Việt Nam cần học hỏi và tiếp thu được những thành tự khoa học pháp lý của các quốc gia trên thế giới trong việc xây dựng và pháp triển thị trường chứng khoán này [1].

Thứ tư, với chức năng và vai trò chính của mình, pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung tại Việt Nam phải được xây dựng với mục tiêu bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư khi tham gia các giao dịch này. Với trọng tâm là quyền và lợi ích của các chủ thể tham gia vào giao dịch cổ phiếu niêm yết, đặc biệt là chủ thể nhà đầu tư, pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết cần phải được xây dựng dựa trên cơ sở là nguyên tắc bảo đảm quyền và lợi ích của chủ thể này. Bởi trên thực tế, trước hết thị trường chứng khoán được thiết lập để thu hút các nhà đầu tư tham gia với mục tiêu thu hút vốn đầu tư từ chủ thể này và trả lại cho họ một phần lợi nhuận từ việc đầu tư, đồng thời, sự giam gia của các nhà đầu tư mới có thể tạo dựng nên sự lớn mạnh của thị trường. Do đó, khi pháp luật đảm bảo được quyền và lợi ích hợp pháp cho nhà đầu tư, điều này đồng nghĩa với việc pháp luật đang gián tiếp xây dựng nên một thị trường chứng khoán vững chắc, ổn định và có nhiều tiềm năng, đồng thời tạo lợi nhuận cũng như lợi ích xứng đáng dành cho nhà đầu tư, trực tiếp góp phần phát triển kinh tế cá nhân của các nhà đầu tư và gián tiếp thúc đẩy kinh tế quốc gia pháp triển.

Thứ năm, xây dựng pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung tại Việt Nam vào giao đoạn này cần đảm bảo được tính công khai, minh bạch, công bằng, góp phần tạo lập nên thị trường

chứng khoán tập trung lành mạnh, có nhiều tiềm năng, góp phần phát triển lớn mạnh thị trường chứng khoán Việt Nam. Với vai trò là tạo không gian cho các giao dịch cổ phiếu niêm yết được tiến hành, thị trường chứng khoán tập trung có trách nhiệm cũng như đặc điểm không thể tách rời đó là khả năng đảm tính công bằng, minh bạch và công khai mọi thông tin về các giao dịch được thực hiện. Với yêu cầu này, thị trường chứng khoán tập trung sẽ tạo lập được một môi trường công bằng, khách quan và đúng với bản chất của một thị trường tài chính tập trung, đảm bảo cho các giao dịch được diễn ra trên cơ sở những thông tin và hoạt động minh bạch, các giao dịch được thực hiện có thể đảm bảo được quyền và lợi ích của các bên cũng như quyền và lợi ích chung của thị trường này. Đồng thời, có thể nhận thấy, sự tham gia và phát triển thị trường chứng khoán của các nhà đầu tư chịu ảnh hưởng không nhỏ vào khả năng đảm bảo tính minh bạch, khách quan của thị trường, bởi đây là nơi các quyền và nghĩa vụ hợp pháp cũng như những lợi ích vật chất tác động trực tiếp và không hề nhỏ đến nhà đầu tư. Không chỉ vậy, yêu cầu này đối với thị trường chứng khoán tập trung cũng là yêu cầu chung đối với tất cả các thị trường tài chính trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay. Do đó, pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung tại Việt Nam cũng cần được xây dựng và hoàn thiện đảm bảo được vấn đề này.

3.2. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung ở Việt Nam

Với vai trò và chức năng của mình trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội của Việt Nam giai đoạn gần đây, pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung cần phải được hoàn thiện hơn nữa cả về hệ thống và nội dung điều chỉnh của pháp luật lĩnh vực này nhằm tạo sức mạnh pháp lý tối đa giải quyết các bất cập, tồn tại thực tiễn đồng thời tạo lập và củng cố được một thị trường chứng khoán Việt Nam an

toán, lớn mạnh. Để có thể đạt được mục tiêu trên, pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết cần được hoàn thiện cả về mô hình thị trường, pháp luật về chủ thể, cơ chế giao dịch cũng như cơ chế giải quyết tranh chấp và các vi phạm trên thị trường chứng khoán tập trung tại Việt Nam.

Thứ nhất, hoàn thiện quy định về mô hình tổ chức và cơ chế vận hành của thị trường chứng khoán tập trung để làm cơ sở cho việc phát triển giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung.

Đối với mô hình tổ chức thị trường chứng khoán tập trung, xuất phát từ những bất cập và vướng mắc trong quá trình vận hành thị trường chứng khoán tập trung như hiện này, giải pháp hoàn thiện pháp luật về mô hình tổ chức chị trường chứng khoán tập trung theo hướng đẩy mạnh xã hội hóa cơ cấu tổ chức thị trường này bằng cách đa dạng hóa sở hữu các Sở giao dịch chứng khoán xây dựng Sở giao dịch chứng khoán trở thành một tổ chức quản lý hoạt động chứng khoán tự quản đúng nghĩa, theo mô hình công ty TNHH hoặc công ty cổ phần theo như công lệ quốc tế mà Việt Nam là thành viên. Trong trường hợp các Sở giao dịch chứng khoán được đa dạng hóa sở hữu, các đơn vị này có thể tận dụng được tiềm năng tài chính của nhân dân, tạo cơ sở vật chất cũng như kinh nghiệm từ các chủ sở hữu khác nhau tạo nên hiệu quả cho công tác quản lý thị trường chứng khoán cũng như nâng cao chất lượng công tác vận hành thị trường chứng khoán tập trung. Khi cho phép các Sở giao dịch chứng khoán được phép tự chủ hoạt động, một số hoạt động liên quan đến giao dịch cổ phiếu niêm yết sẽ được đơn vị này xử lý và giải quyết một cách nhanh chóng và kịp thời hơn, tránh các trường hợp kéo dài thời hạn giải quyết, xử lý, gây mất thời gian và tạo ra thiệt hại lớn cho các bên liên quan. Bên cạnh đó, với chức năng và vai trò của các Sở giao dịch chứng khoán là quản lý hành chính nhà nước về các hoạt động chứng khoán trên thị trường chứng khoán.

Thứ hai, hoàn thiện quy định về chủ thể tham gia giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

Các quy định của pháp luật về chủ thể tham gia giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung cũng đang là một trong những vấn đề vô cùng quan trọng cần phải thực hiện để hoàn thiện pháp luật lĩnh vực này.

Đối với chủ thể trực tiếp thực hiện giao dịch là các tổ chức chứng khoán trung gian, pháp luật về chủ thể này cần được hoàn thiện và xây dựng đáp ứng được tiêu chí của IOSCO về các nguyên tắc tổ chức và hoạt động hướng tới mục đích: (i) Bảo vệ nhà đầu tư một cách tối đa; (ii) Bảo đảm cho thị trường minh bạch, công bằng và hiệu quả; (iii) Giảm thiểu tối đa những rủi ro hệ thống trên thị trường. Do đó, với mục tiêu này, pháp luật về chủ thể của giao dịch cổ phiếu niêm yết đối với các đơn vị tổ chức chứng khoán trung gian cần xây dựng Bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp hành nghề kinh doanh chứng khoán. Việc xây dựng thành công bộ quy tắc này góp phần yêu cầu và thúc đẩy hoạt động kinh doanh chứng khoán của các đơn vị chứng khoán trung gian được chuyên nghiệp hơn, đồng thời gián tiếp bảo vệ quyền và lợi ích cho nhà đầu tư khi tham gia giao dịch cổ phiếu niêm yết được an toàn hơn, hiệu quả hơn và đặc biệt hơn hết là tạo được hiệu quả trong việc vận hành thị trường chứng khoán tập trung.

Đối với chủ thể chính của giao dịch cổ phiếu niêm yết bao gồm các nhà phát hành và các nhà đầu tư, pháp luật cũng cần phải được hoàn thiện theo hướng tạo điều kiện tối đa giúp các chủ thể này có thể dễ dàng tham gia vào thị trường chứng khoán tập trung và nhanh chóng nằm bắt được những quyền lợi và nghĩa vụ của mình khi thực hiện các giao dịch cổ phiếu niêm yết. Theo đó, pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết khi muốn bảo vệ nhà phát hành, nhà đầu tư thì các đơn vị chủ quản của thị trường nảy phải tiến hành các biện pháp nâng cao kiến thức, kinh nghiệm của nhà đầu tư, vai trò, trách nhiệm của

nhà phát hành khi tham gia giao dịch.Vấn đề này phải được xây dựng theo hướng đặt ra các yêu cầu và tiêu chuẩn để các nhà phát hành và nhà đầu tư nhận biết được quyền và lợi ích cũng như trách nhiệm của của mình thi thực hiện hoạt động hoạt động mua bán cổ phiếu niêm yết.Điều này đồng nghĩa với việc củng cố hơn nữa nguyên tắc tự chịu trách nhiệm cao nhất cho mọi thiệt hại đến từ hành vi giao dịch của các chủ thể đã tiến hành. Dựa vào nguyên tắc này, khi tham gia vào thị trường chứng khoán, pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết có thể thiết lập một cam kết của các chủ thể khi tham gia vào thị trường này về năng lực nhận biết pháp luật chứng khoán cũng như nhu cầu tiến hành giao dịch, nhằm giúp cho các đơn vị chủ quản nắm bắt được tình trạng nhà đầu tư, hoạt động của nhà phát hành và đưa ra được phương án điều chỉnh, hỗ trợ giúp cho nhà phát hành, nhà đầu tư có thể có được những giao dịch hiệu quả nhất.Bên cạnh đó, để có thể thu hút mạnh mẽ hơn nữa sự tham gia của các nhà đầu tư chứng khoán, pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết cũng cần thay đổi quy định về nhà đầu tư tham gia giao dịch cổ phiếu niêm yết theo hướng đa dạng hóa nhà đầu tư. Theo quy định pháp luật hiện hành, người được phép tham gia các giao dịch cổ phiếu niêm yết phải là người đã mở một tài khoản tại công ty chứng khoán, điều này đồng nghĩa với việc một người chỉ được phép thực hiện các giao dịch cổ phiếu niêm yết một cách độc lập, vậy trong trường hợp nhà đầu tư là một nhóm người, một hộ gia đình thì việc tham gia gia dịch cổ phiếu niêm yết này sẽ được thực hiện như thế nào? Do đó pháp luật về vấn đề này cần nghiên cứu hoàn thiện theo hướng cho phép các nhà đầu tư đồng sở hữu tài khoản và được phép tham gia giao dịch cổ phiếu niêm yết thông qua chế định đại diện. Liên quan đến vấn đề này, pháp luật về đại diện tham gia giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường hứng khoán tập trung cũng cần được nghiên cứu và sửa đổi theo hướng, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư có thể thực

hiện các giao dịch chứng khoán một cách dễ dàng thông qua phương thức ủy quyền mà không cần bắt buộc phải công chứng ủy quyền, thay vào đó, việc đại diện tham gia giao dịch này có thể được pháp luật quy định bằng việc xác nhận của đơn vị trung gian chứng khoán về việc ủy quyền của nhà đâu tư cho bên nhận đại diện tham gia giao dịch.

Ngoài ra, khi quy định về các vấn đề liên quan đến chủ thể là nhà đầu tư, pháp luật về giao dịch cổ phiếu niêm yết cũng cần được xây dựng, và giải thích một cách đơn giản, dễ hiểu, tạo khả năng nắm bắt thông tin và hiểu biết pháp luật cho nhà đầu tư có thể tiếp cận một cách dễ dàng và hiểu quả, góp phần nâng cao chất lượng các giao dịch đầu tư được thực hiện bởi các nhà đầu tư có kiến thức và kinh nghiệm. Điều này góp phần xây dựng một thị trường chứng khoán tập trung lành mạnh, an toàn và hiệu quả.

Thứ ba, hoàn thiện quy định về cơ chế giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung.

Hiện nay, cơ chế giao dịch cổ phiếu niêm yết đã được xây dựng và hoàn thiện về cơ bản, trong đó, ngoài các hình thức giao dịch cơ bản, hình thức giao dịch trực tuyến cũng đã được triển khai thông qua Thông tư số 134/2017/TT-BTC về hướng dẫn giao dịch điện tử trên thị trường chứng khoán tập trung, tuy nhiên, hình thức tiến hành giao dịch này cũng cần phải được nghiên cứu và hoàn thiện hơn nữa trong việc đảm bảo an toàn cho cơ chế giao dịch. Xuất phát từ việc kiểm chứng thông tin cũng như ý chí thực hiện giao dịch khi các giao dịch được tiến hành qua giao dịch điện tự, các rủi ro trong việc nhà đầu tư để lộ những thông tin liên quan đến việc giao dịch điện tử chứng khoán cũng như ngày càng nhiều hành vi phạm tội được thực hiện thông qua các giao dịch điện tử sẽ khiến nhà đầu tư khi tiến hành phương thức này dễ gặp rủi ro và thiệt hại bởi các hành vi trái luật nhưng không chịu sự điều chỉnh trực tiếp của pháp luật chứng khoán, dẫn đến việc xuất hiện các

thiệt hại lớn, trực tiếp và khó có khả năng thu hồi, bồi đắp thiệt hại cho nhà đầu tư. Do đó, khi phát triển phương thức giao dịch điện tử này, pháp luật chứng khoán cần xây dựng cơ chế đảm bảo an toàn bí mật thông tin cũng như nâng cao tính xác thực cho các giao dịch bằng việc đặt ra thiết chế xác thực lại thông tin khi tiến hành giao dịch điện tử thông qua các mật mã, lệnh xác nhận hoặc bảo mật hai lớp đối với nhà đầu tư tham gia vào giao dịch.

Ngoài ra, với có chế ngày giao dịch T+ như hiện nay, một khoảng trống pháp lý liên quan đến quyền của nhà đầu tư đối với cổ phiếu niêm yết mà mình đã mua khi thực hiện giao dịch cũng đang tồn tại vướng mắc. Đối với các giao dịch chứng khoán, sự biến động về giá luôn là một trong những biến động ảnh hưởng rất lớn tới quyền và lợi ích của nhà đầu tư, do đó, khi việc kéo dài và chậm chễ khả năng thực hiện các quyền quyết định của nhà đầu tư đối với chứng khoán đã được giao dịch thành công này dẫn tới những ảnh hưởng không nhỏ có thể gây ra những thiệt hại về vật chất cho nhà đâu tư khi không thể thực hiện các quyền bán chứng khoán hoặc nhận tiền bán chứng khoán.

Do đó, pháp luật về cơ chế giao dịch này cần hoàn thiện theo hướng bổ sung các quyền của nhà đầu tư trong trường hợp chứng khoán chưa về tài khoản của người mua, bằng cách nới rộng quyền bán trước và đơn giản hóa thủ tục bán trước chứng khoán. Đối với nhà đầu tư nhận tiền tự việc bán chứng khoán, pháp luật về vấn đề này cũng nên quy định theo hướng nhà đầu tư và đơn vị chứng khoán trung gian có thể thỏa thuận cho phép nhà đầu tư được ứng trước hoặc rút trước tiến bán chứng khoán. Điều này tạo rất nhiều thuận lợi cho các nhà đầu tư thực hiện các giao dịch cổ phiếu tiếp theo trên thị trường.

Thứ tư, hoàn thiện quy định về xử lý vi phạm pháp luật và giải quyết tranh chấp phát sinh trong quá trình giao dịch cổ phiếu niêm yết trên thị trường chứng khoán tập trung.

Với tính chất là thị trường vốn dài hạn,bất kỳ một hành vi vi phạm hay tranh chấp nào xảy ra trên thị trường chứng khoán cũng có thể tạo ra những thiệt hại vô cùng lớn đối với nhà đầu tư nói riêng và thị trường chứng khoán nói chung. Do đó, đối với một số vi phạm mang tính chất nghiêm trọng, việc gây thiệt hại cho nhà đâu tư hay bất cứ chủ thể nào tham gia vào giao dịch, điều này đồng nghĩa với việc hành vi này đã xâm phạm một cách trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư, đặc biệt là quyền tài sản đối với cổ phiếu niêm yết được giao dịch, do đó, những hành vi này mang tính chất nguy hiểm cho xã hội ở mức cao và cần thiết phải xử lý bằng chế tài hình sự. Vì vậy, pháp luật hình sự cần có những chế tài quy định về các hành vi xâm phạm quyền sở hữu chứng khoán cũng như các hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng đến thị trường chứng khoán như các hành vi thao túng chứng khoán, thâu tóm chứng khoán có tính chất nguy hiểm, gây thiệt hại lớn cho thị trường chứng khoán.Đối với các tranh chấp phát sinh diễn ra trên thị trường chứng khoán tập trung liên quan đến các giao dịch cổ phiếu niêm yết, cơ chế giải quyết tranh chấp như hiện nay chưa hoàn toàn phát huy được chức năng giải quyết tranh chấp, do đó còn tạo ra nhiều vướng mắc trong việc giải quyết tranh chấp, gây ra những thiệt hại không đáng có cho nhà đầu tư. Chính vì vậy, để có thể hoàn thiện pháp luật về cơ chế giải quyết các giao dịch này, cơ chế giải quyết tranh chấp cần được kiện toàn theo hướng mở rộng thẩm quyền giải quyết tranh chấp của cơ quan quản lý chuyên ngành trong việc giải quyết tranh chấp liên quan đến giao dich chứng khoán. Theo đó, các đơn vị quản lý là Ủy ban chứng khoán nhà nước và Hiệp hội các nhà kinh doanh chứng khoán từ trước đến nay không có chức năng trong việc thực hiện vai trò là đơn vị hòa giải khi có tranh chấp xảy ra, thi nay pháp luật về cơ chế giải quyết tranh chấp cần xem xét xác lập và nâng cao thẩm quyền giải quyết tranh chấp cho các đơn vị này. Nếu cần thiết có thể thành lập Ban hòa giải thuộc quản lý