Một Số Kiến Nghị Nhằm Nâng Cao Hiệu Quả Phân Tích Và Định Giá Cổ Phiếu

ban hành quyết định số 163/2003/QĐ-TTg. Theo quyết định đó, mục tiêu phát triển TTCK Việt Nam là phát triển cả về quy mô và chất lượng hoạt động nhằm tạo ra kênh huy động vốn trung và dài hạn cho đầu tư phát triển, góp phần phát triển thị trường tài chính Việt Nam; duy trì trật tự, an toàn, mở rộng phạm vi, tăng cường hiệu quả quản lý, giám sát thị trường nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người đầu tư… Đồng thời, quyết định cũng đưa ra nhiệm vụ của các cơ quan quản lý nhà nước điều hành thị trường bằng pháp luật đảm bảo quyền lợi và lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia thị trường.

Ngoài ra, để kênh huy động vốn (TTCK) hoạt động có hiệu quả, công bằng và minh bạch thì không thể thiếu sự đóng góp của các chủ thể tham gia thị trường. Trước tiên, tất cả các thành viên trên thị trường cần chấp hành đầy đủ và đúng theo các quy định của pháp luật về công tác huy động vốn, quy trình phát hành cổ phiếu nói chung và quy trình phát hành quyền nói riêng. Tiếp theo cần từng bước hình thành đầy đủ các định chế tài chính tương ứng với TTCK. Những chủ thể mới này sẽ là những người trực tiếp tham gia trên thị trường, ảnh hưởng lớn đến sự vận hành của thị trường nhằm vươn tới một thị trường hoàn chỉnh, đảm bảo tính công khai, minh bạch về thông tin và tính công bằng giữa các nhà đầu tư. Hiện nay, số lượng các chủ thể tham gia vào TTCK ngày càng nhiều nên cần phải có định hướng quản lý và phát triển hoạt động của từng loại chủ thể. Phát triển các công ty chứng khoán theo hai loại hình: Công ty chứng khoán đa nghiệp vụ và Công ty chứng khoán chuyên doanh, nhằm tăng cường chất lượng cung cấp dịch vụ và khả năng chuyên môn hoá nghiệp vụ. Đối với các công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán thì sẽ phát triển về cả quy mô và chất lượng hoạt động, đa dạng hoá các loại hình sở hữu đối với công ty quản lý quỹ đầu tư, khuyến khích các công ty chứng khoán thực hiện nghiệp vụ quản lý danh mục đầu tư. Bên cạnh đó, thành lập các công ty định mức tín nhiệm để đánh giá xếp loại rủi ro các loại chứng khoán niêm yết và định mức tín nhiệm của các doanh nghiệp Việt Nam.

Trong thời gian tới, khi thông tin trên TTCK được công khai hơn, minh bạch hơn sẽ thu hút được nhiều nhà đầu tư trong nước và nước ngoài hơn nữa. Đồng thời, các doanh nghiệp nhận thức rõ hơn vai trò của TTCK đối với doanh nghiệp cũng như đối với nền kinh tế. Theo đó mà số lượng mã chứng khoán sẽ còn tiếp tục tăng. Khi số lượng mã chứng khoán niêm yết trên SGDCK nhiều, buộc các nhà đầu tư phải nghiên cứu, lựa chọn kỹ càng khi đầu tư. Muốn như vậy thì việc phân tích và định giá trở nên hết sức cần thiết. Do vậy, trong tương lai, với lượng thông tin đầy đủ hơn, các nhà đầu tư có thể dễ dàng sử dụng các phương pháp phân tích và định giá CP. Tâm lý đầu tư theo số đông sẽ được hạn chế, tạo ra một TTCK hoạt động hiệu quả, giá chứng khoán biến động sẽ phản ánh sự biến động của tình hình hoạt động kinh doanh của các công ty niêm yết, chứ không phải là do sự biến động khối lượng giao dịch như hiện nay.‌

Cùng với chiến lược phát triển TTCK Việt Nam đến năm 2010, sự quản lý vĩ mô của các cơ quan Nhà nước, và sự đóng góp tích cực của các chủ thể tham gia sẽ giúp cho TTCK Việt Nam ngày càng phát triển, trở thành một kênh dẫn vốn không thể thiếu đối với các doanh nghiệp và của nền kinh tế trong thời kỳ hội nhập.

II. Một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả phân tích và định giá cổ phiếu của các công ty niêm yết trên TTCK Việt Nam.

Hạn chế trước tiên cần khắc phục của TTCK Việt Nam hiện nay là việc công bố thông tin. Khi có thông tin đầy đủ, và chính xác thì các nhà đầu tư mới có thể phân tích và định giá chứng khoán một cách chính xác và hiệu quả. Vì vậy, chúng ta phải nâng cao hiệu quả công bố thông tin, hạn chế những giao dịch nội gián. Ngoài ra, để có thể phân tích và định giá thì việc cấp thiết đặt ra cho các cơ quan ban ngành cũng như các doanh nghiệp là phải đưa ra các chỉ số chung của thị trường và của từng doanh nghiệp.

1. Nâng cao hiệu quả công bố thông tin và quản lý công bố thông tin.

Từ khi hoạt động đến nay, TTCK Việt Nam còn rất nhiều bất cập trong việc công bố thông tin và quản lý công bố thông tin. Đây là một trong những nguyên nhân quan trọng khiến nhiều nhà đầu tư cảm thấy không bình đẳng.

- Công bố thông tin phải nhanh, đầy đủ và chính xác. Để cung cấp thông tin được nhanh thì mạng lưới thông tin liên lạc phải hiện đại, bộ máy hoạt động trong mạng lưới ấy phải nhanh gọn, không được cồng kềnh.

Việc công bố các thông tin trên thị trường hiện nay còn rất chậm. Việc chậm công bố thông tin thể hiện trước tiên trong cách thức công bố. Trừ công bố kết quả giao dịch, việc công bố thông tin các báo cáo tài chính, bản cáo bạch còn rất chậm. Công ty mới phát hành thêm cổ phiếu thì phải có bản cáo bạch cập nhật về đợt phát hành thêm, nhưng nhiều khi việc công bố là rất chậm chạp. Thông tin của các tổ chức niêm yết đã chậm thì những doanh nghiệp chưa niêm yết còn chậm hơn nhiều. Có thể lấy một ví dụ Công ty Cổ phần xuất nhập khẩu Cửu Long An Giang. Cổ phiếu của công ty này được niêm yết trên sàn Giao dịch Chứng Khoán TP HCM ngày 5/9/2007 nhưng cho đên giữa tháng 9/2007, trên website chính thức của Uỷ Ban Chứng Khoán Nhà Nước (www.ssc.gov.vn) vẫn chưa có tên và mã chứng khoán của công ty này trong danh sách các tổ chức niêm yết.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 97 trang tài liệu này.

Thông tin phải đầy đủ và rõ ràng. Để phân tích và định giá được giá cổ phiếu của các công ty niêm yết thì cần có rất nhiều thông tin, số liệu của công ty niêm yết cũng như là những số liệu tổng hợp của cả tình hình kinh tế quốc tế, tình hình kinh tế trong nước, những chỉ số của ngành… Và để có được đầy đủ các số liệu đó thì thông tin đưa ra phải nhất quán ở các nguồn.

Khi thông tin đưa ra đã nhanh chóng, đầy đủ nhưng quan trọng nhất là phải chính xác. Bởi khi đã phải tìm thông tin từ nhiều nguồn khác nhau thì khó mà có được các thông tin nhất quán. Chính vì thế nên phải có sự quản lý thông tin chặt chẽ.

- Quản lý công bố thông tin chặt chẽ, nghiêm túc.

Quản lý công bố thông tin và giám sát các công ty niêm yết phải nghiêm túc. Trong thời gian qua, việc giám sát và quản lý hoạt động của các tổ chức niêm yết vẫn còn phụ thuộc nhiều vào báo cáo và thông tin một chiều từ phía các tổ chức niêm yết nên các tổ chức quản lý công bố thông tin cần có các nghiệp vụ giám sát, kiểm tra để đối chiếu, từ đó thiếu những phát hiện hoặc cảnh báo kịp thời cho các nhà đầu tư về những sai phạm hoặc khúc mắc trong hoạt động của các tổ chức niêm yết.

Nhà nước và các cơ quan chức năng cần giữ vai trò “người cầm chịch”, tiếp tục tăng cường tính công khai minh bạch của thị trường, kiểm soát chặt chẽ và công khai liên tục để nhà đầu tư lựa chọn. Trong đó, cần phân định rõ từng loại thông tin, cần nêu rõ quy trình công bố thông tin: cách thức, phương pháp thu thập, lựa chọn, sắp xếp, trình bày và công bố theo nguyên tắc và tiêu chuẩn được quốc tế thừa nhận. điều đó sẽ cho phép nhà đầu tư so sánh được các công ty một cách đúng đắn, đưa ra các quyết định đầu tư phù hợp, là nền tảng cho một thị trường vận hành và phát triển bền vững.

Bên cạnh những quy định về yêu cầu công khai hoá, nhà nước cần thiết lập các công cụ và tạo điều kiện để công ty thực hiện nghĩa vụ của mình với chi phí thấp nhất. Việc ứng dụng internet vào công bố thông tin được xem là một giải pháp khả thi để công bố thông tin một cách hiệu quả, kịp thời và công bằng. Để đảm bảo thông tin nhanh chóng, cần nâng cấp hệ thống phần mềm, công nghệ thông tin làm nền tảng cho hoạt động của TTCK. UBCKNN cùng các công ty chứng khoán cũng cần chú trọng đến công tác xây dựng hoặc ứng dụng các giải pháp phần mềm công nghệ thông tin hiện đại. Có như thế mới đáp ứng được nhu cầu về thông tin, xử lý thông tin, dữ liệu và giao dịch ngày càng gia tăng của nhà đầu tư.

2. Hạn chế các giao dịch nội gián nhằm tạo tính minh bạch trên thị trường.

Hiện nay, giao dịch nội gián đang là “vấn nạn” của tất cả các TTCK trên thế giới, đặc biệt đối với những thị trường mới nổi ở Châu á, nơi hệ thống pháp lý nhằm ngăn cấm giao dịch nội gián vẫn còn khá non nớt. Trong số đó TTCK

Việt Nam là một trong những thị trường non trẻ nhất và cũng thuộc loại tăng trưởng nóng nhất, vì vậy nguy cơ bị đe doạ từ các hoạt động tội phạm này cũng ở mức cao nhất. Chính vì thế mà công tác hạn chế giao dịch nội gián ở Việt Nam dường như trở nên khó khăn hơn.

Giao dịch nội gián (insider trading) là hành vi mua bán bất hợp pháp của nội gián (insider), lợi dụng các thông tin nội bộ mà họ nắm được. Trong lĩnh vực chứng khoán, nội gián được hiểu là cổ đông (shareholder) sở hữu hơn 10% cổ phần của một công ty nên nắm được một số thông tin về hoạt động của công ty. Nội gián có thể là một giám đỗc hay một viên chức lãnh đạo khác. nội gián còn có thể được hiểu rộng ra là bất kỳ ai nắm được thông tin nội bộ (inside information) để lợi dụng. Thông tin nội bộ khi bị nội gián lợi dụng thì gọi là thông tin nội gián. Trên nguyên tắc thông tin nội bộ chỉ hội đồng quản tri, ban lãnh đạo và một ít chuyên viên của công ty nắm được trước khi công bố rộng rãi ra công chúng. Nếu để thông tin này lọt ra bên ngoài trước khi công bố thì sẽ ảnh hưởng tới giá cổ phiếu và là cơ hội kiếm lời phi pháp của những ai nắm được thông tin này. Bởi thế, luật pháp các nước đều nghiêm cấm hành vi “giao dịch nội gián” và đưa ra các biện pháp hạn chế giao dịch nội gián.

Để ngăn chặn những luồng thông tin này, một số giải pháp có thể được đưa ra như sau:

- Hoàn thiện hệ thống pháp luật về ngăn chặn và phòng chống thông tin nội gián:

Sự quản lý của UBCKNN đối với TTCK là rất quan trọng và là định hướng phát triển thị trường theo con đường lành mạnh. Để làm được điều này, Uỷ ban chứng khoán trước tiên cần xây dựng một khuôn khổ pháp lý rõ ràng, đầy đủ với những quy định chặt chẽ. Trong đó, cũng cần đưa ra những chế tài phạt thích đáng để răn đe và ngăn chặn những hành vi đầu tư phi pháp dựa trên thông tin nội gián, đồng thời cần có bộ phận giám sát việc thực thi đúng các chế tài đó. Đồng thời nhanh chóng hoàn thiện và ban hành quy trình thanh tra các giao dịch nội gián.

Chúng ta có thể học tập kinh nghiệm từ các TTCK nước ngoài, như thành lập ban kiểm soát bí mật để theo dõi việc bảo mật thông tin của các thành viên ban điều hành. Hay yêu cầu các công ty phải tự thiết lập một hệ thống đảm bảo bí mật thông tin, phân định rõ đâu là những thông tin phải được tuân thủ nguyên tắc bảo mật. Đồng thời hệ thống đó cần đảm bảo quyền được tiếp cận thông tin một cách công bằng đối với nhà đầu tư, nhà phân tích và cơ quan truyền thông.

- Nâng cao nhận thức của doanh nghiệp và nhà đầu tư về pháp luật chứng khoán và TTCK nhằm hạn chế giao dịch nội gián.

Trước tiên chúng ta phải đẩy mạnh công tác phổ biến, tuyên truyền giáo dục pháp luật về chứng khoán và TTCK. Để làm việc này, UBCKNN cần phối hợp với các Sở, ban, ngành tổ chức các khoá học phổ cập kiến thức về chứng khoán và TTCK; đào tạo phổ cập kiến thức cho công chúng dưới các hình thức khác nhau. Có như vậy, công chúng đầu tư và các doanh nghiệp mới hiểu và làm việc theo pháp luật cùng xây dựng một môi trường đầu tư lành mạnh, góp phần giữ vững định hướng phát triển chung của nhà nước về một thị trường ổn định và bền vững.

Như vậy, để đảm bảo được nguyên tắc công khai, minh bạch trên TTCK, đồng thời hạn chế các giao dịch nội gián, cần có sự phối hợp đồng bộ và hài hoà giữa tất cả các chủ thể tham gia trên thị trường. Trong đó, nhà nước giữ vai trò chỉ đạo, là kim chỉ nam hướng thị trường phát triển lành mạnh.

3. Cung cấp các hệ số cần thiết cho các mô hình và các chỉ số chung cho danh mục thị trường.

Các lý thuyết về phân tích và định giá cổ phiếu như đã nêu ở 2 chương trước thường được xây dựng dựa trên các mô hình (CAPM, DDM, DCF), nên khi định giá cổ phiếu thường đặt ra các giả thiết. Trên thực tế, các hệ số trong mô hình cũng biến động, giá trị cổ phiếu tính ra theo mô hình này sẽ không được chính xác. Vì vậy, trên lý thuyết, để có thể tính toán được các giá trị cần tìm thì phải cố định các yếu tố (coi như chúng bất biến) và chỉ để một hệ số biến động. Chính vì lý do đó mà giá trị tính ra sẽ không thể chính xác, và việc dựa

vào giá trị này để phân tích cũng sẽ không được chính xác. Cho nên, ngoài việc tính toán dựa trên mô hình, chúng ta phải kết hợp nhiều cách tính toán giá cổ phiếu khác, từ đó đưa ra một giá trị sát nhất với thực tế.

Do TTCK Việt Nam còn mới mẻ, nên các chỉ số chung của thị trường vẫn chưa được tính toán đầy đủ. Cho đến thời điểm hiện nay mới chỉ có VN-INDEX chứ chưa có hệ số rủi ro hay tỷ suất lợi nhuận mong đợi cho cả danh mục thị trường. Do đó không thể tính được tỷ suất lợi nhuận yêu cầu của một cổ phiếu theo mô hình CAPM được. Chính vì thế các tổ chức niêm yết, UBCKNN phải tính toán và thống nhất đưa ra được các chỉ số chung này, hay thành lập các công ty bán thông tin để chính họ là người tính toán đưa ra các chỉ số chung này, làm cơ sở giúp các nhà đầu tư phân tích và định giá cổ phiếu.

Các cơ quan ban ngành có liên quan và UBCKNN phải đưa ra được các chỉ số chung của thị trường như P/E của ngành,  của ngành. Và các chỉ số này phải được công bố rộng rãi và chính thực trên các phương tiện thông tin (sách báo, mạng Internet, SDGCK… ). Vì việc tính các chỉ số chung của toàn bộ thị trường đối với các doanh nghiệp cũng đã khó, đối với các nhà đầu tư cá nhân lại còn khó hơn nhiều. Lý do là vì số lượng các công ty niêm yết trên thị trường ngày càng nhiều, mà thông tin của các công ty này công bố cũng chưa đầy đủ nên việc nghiên cứu toàn thị trường là rất khó khăn. Điều này đòi hỏi các cơ quan đứng đầu các ban ngành phải nghiên cứu và đưa ra chỉ số chung của ngành mình. Sau đó UBCKNN và Bộ Tài Chính sẽ tính toán và công bố những chỉ số chung của toàn thị trường.

Việc đưa ra các chỉ số theo các phương pháp phân tích và định giá này buộc phải có sự đóng góp chặt chẽ của các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp thống kê kết quả hoạt động kinh doanh và kế hoạch trong thời gian ít nhất là năm năm để các nhà đầu tư có thể dựa vào đó định giá cổ phiếu theo phương pháp chiết khấu cổ tức hay chiết khấu dòng tiền. Ngoài ra, các doanh nghiệp là người hơn ai hết hiểu rõ nhất các chỉ số P/E,  của mình, chính vì thế họ cần tính toán và đưa ra các chỉ số này để công bố cho các nhà đầu tư. Khi các nhà

đầu tư hiểu rõ về doanh nghiệp, số lượng các nhà đầu tư tăng thì người đầu tiên hưởng lợi chính là các doanh nghiệp. Họ sẽ thu hút được lượng vốn lớn cho hoạt động sản xuất kinh doanh của mình. Do đó các tổ chức niêm yết trên TTCK cần phải lưu ý đưa ra các kế hoạch sản xuất ngắn hạn và dài hạn, công bố kết quả sản xuất kinh doanh và đưa ra các chỉ số của doanh nghiệp mình.‌

III. Các điều kiện để thực hiện giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của việc phân tích và định giá cổ phiếu.

Chúng ta phân tích và định giá cổ phiếu chủ yếu dựa vào những thông tin có được từ các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán. Chính vì thế để có thể phân tích và định giá cổ phiếu thì làm thế nào để thu thập được các thông tin đó một cách đầy đủ và chính xác là hết sức quan trọng. Để làm được việc này, cần sự phối hợp của Chính phủ, các công ty niêm yết, cũng như từ phía các nhà đầu tư.

1. Tăng cường sự điều hành của Chính phủ

Chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường tính công bằng về thông tin trên TTCK. Trong giai đoạn đầu, Chính phủ có thể tác động bằng các biện pháp hành chính như thanh tra, giám sát việc công bố thông tin chặt chẽ, lập ra các bộ phận thu thập, phân tích sơ bộ và công bố thông tin cho giới đầu tư… Tuy nhiên, sự can thiệp của chính phủ cần theo xu hướng tăng dần các biện pháp có tính chất khuyến khích các công ty công bố thông tin chính xác và kịp thời, giảm dần các biện pháp hành chính không cần thiết.

Một điều không thể thiếu đối với TTCK Việt Nam hiện nay là Uỷ Ban Chứng khoán Nhà Nước cùng với các cơ quan liên quan cần ban hành những quy định chi tiết và đầy đủ hơn về việc công bố thông tin của các công ty niêm yết để đảm bảo tính chính xác và đầy đủ, kịp thời và thống nhất. Song song với điều đó là các biện pháp chế tài đảm bảo việc thực thi nghiêm chỉnh các quy định trên. Cụ thể, cần phải có một ban giám sát tài chính có trình độ chuyên