Nghiên cứu nhân tố ảnh hưởng đến quyết định cho vay đối với khách hàng doanh nghiệp nhỏ và vừa tại các ngân hàng Thương mại tại khu vực Tây Bắc Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

--------

ĐỖ THỊ THU HIỀN

NGHIÊN CỨU NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH CHO VAY ĐỐI VỚI KHÁCH HÀNG OANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI KHU VỰC TÂY BẮC VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

NGÀNH TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG

HÀ NỘI, NĂM 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ QUỐC DÂN

--------

ĐỖ THỊ THU HIỀN

NGHIÊN CỨU NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH CHO VAY ĐỐI VỚI KHÁCH HÀNG OANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TẠI CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI KHU VỰC TÂY BẮC VIỆT NAM

Chuyên ngành: TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG Mã số: 9340201

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN HỮU TÀI

HÀ NỘI, NĂM 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi đã đọc và hiểu về hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.

Tôi xin cam đoan đề tài luận án: “Nghiên cứu nhân tố ảnh hưởng đến quyết định cho vay đối với khách hàng doanh nghiệp nhỏ và vừa tại các ngân hàng thương mại khu vực Tây Bắc Việt Nam” là công trình nghiên cứu của tôi.

Hà Nội, ngày tháng năm 2020

Nghiên cứu sinh

Đỗ Thị Thu Hiền

LỜI CẢM ƠN

Trước tiên tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến Ban giám hiện trường Đại học Kinh tế quốc dân đã tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận án này.

Tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn đến PGS.TS Nguyễn Hữu Tài - người hướng dẫn khoa học của luận án, đã giúp tôi những quy chuẩn về nội dung, kiến thức và phương pháp nghiên cứu để hoàn thành luận án này.

Tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn tới các thầy cô Viện Tài chính - Ngân hàng, Viện đào tạo sau đại học đã luôn đồng hành, hướng dẫn về chuyên môn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình hoàn thiện luận án.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đến gia đình, bạn bè, những đồng nghiệp tại Khoa Kinh tế - Trường Đại học Tây Bắc đã tận tình hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu.

Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tất cả mọi người!

Hà Nội, ngày tháng năm 2020

Nghiên cứu sinh

Đỗ Thị Thu Hiền

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i

LỜI CẢM ƠN ii

MỤC LỤC iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT vi

DANH MỤC BẢNG vii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ix

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ LUẬN ÁN 1

1.1. Lý do lựa chọn đề tài 1

1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 2

1.2.1. Khái niệm và phân loại thông tin cứng - thông tin mềm 3

1.2.2. Vai trò của hai loại thông tin đến quyết định cho vay của ngân hàng thương mại 5

1.2.3. Vai trò của nhân viên tín dụng đến quyết định cho vay của ngân hàng 9

1.2.4. Khoảng trống nghiên cứu 11

1.3. Mục tiêu nghiên cứu 13

1.4. Câu hỏi nghiên cứu 13

1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 13

1.6. Phương pháp và quy trình nghiên cứu 14

1.6.1. Quy trình nghiên cứu của luận án 14

1.6.2. Phương pháp nghiên cứu 15

1.7. Các đóng góp của luận án 18

1.7.1. Những đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận 18

1.7.2. Những đóng góp mới về mặt thực tiễn 20

1.8. Bố cục luận án 20

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH CHO VAY DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRONG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 23

2.1. Cơ sở lý thuyết về Quyết định cho vay đối với khách hàng DNNVV tại các NHTM..23

2.1.1. Khái niệm về doanh nghiệp nhỏ và vừa 23

2.1.2. Cho vay DNNVV trong ngân hàng thương mại 24

2.1.2. Khó khăn khi tiếp cận vốn vay ngân hàng của DNNVV 30

2.1.3. Quy trình và Quyết định cho vay đối với DNNVV 37

2.1.4. Xếp hạng tín nhiệm nội bộ của ngân hàng thương mại trước khi đưa ra quyết

định tín dụng 41

2.1.5. Tiêu chí đánh giá kết quả cho vay của ngân hàng thương mại 44

2.2. Các lý thuyết liên quan đến quyết định cho vay trong ngân hàng thương mại 45

2.2.1. Lý thuyết thông tin bất cân xứng (Asymmetric Information) 45

2.2.2. Lý thuyết lựa chọn bất lợi của thị trường tín dụng (Adverse selection) 46

2.2.3. Rủi ro đạo đức trong hoạt động của ngân hàng (Moral hazard) 48

2.2.4. Lý thuyết phán xét và cảm nhận trong ra quyết định 49

2.2.5. Lý thuyết vốn xã hội 50

2.2.6. Lý thuyết ứng dụng trong quản trị tín dụng ngân hàng 52

2.3. Tổng quan nhân tố ảnh hưởng đến quyết định cho vay DNNVV 57

2.4. Mô hình và giả thuyết nghiên cứu 67

Tóm tắt chương 2 68

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 69

3.1. Thiết kế nghiên cứu 69

3.2. Nghiên cứu định tính 72

3.2.1. Mục tiêu nghiên cứu định tính 72

3.2.2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu định tính 72

3.2.3. Kết quả nghiên cứu định tính 74

3.3. Nghiên cứu định lượng 82

3.3.1. Mục tiêu nghiên cứu định lượng 83

3.3.2. Thiết kế nghiên cứu định lượng 83

3.3.3. Nghiên cứu định lượng chính thức 91

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 97

4.1. Thực trạng cho vay của các ngân hàng thương mại đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tiểu vùng Tây Bắc 97

4.1.1. Tiêu chí phân loại DNNVV tại các NHTM tiểu vùng Tây Bắc 97

4.1.2. Quy trình cho vay và hạn mức cho vay DNNVV tại NHTM tiểu vùng Tây Bắc Việt Nam 99

4.1.3. Quy trình chấm điểm tín dụng khách hàng DNNVV tiểu vùng Tây Bắc ...101

4.1.4. Các dịch vụ ngân hàng của các NHTM cho DNNVV tiểu vùng Tây Bắc..103

4.1.3. Quy mô cho vay của ngân hàng thương mại cho DNNVV tiểu vùng Tây Bắc...105 4.1.4. Cơ cấu tín dụng của DNNVV tiểu vùng Tây Bắc 108

4.1.5. Lợi nhuận cho vay DNNVV tiểu vùng Tây Bắc 110

4.1.6. Chất lượng tín dụng cho vay DNNVV tiểu vùng Tây Bắc 111

4.1.7. Xếp hạng tín nhiệm DNNVV tại các NHTM tiểu vùng Tây Bắc 112

4.2. Thống kê mô tả kết quả khảo sát 115

4.2.1. Thống kê đặc điểm đối tượng được khảo sát 115

4.2.2. Thống kê mô tả các thông tin ảnh hưởng đến quyết định cho vay của ngân hàng thương mại 116

4.3. Kiểm định độ tin cậy của thang đo 122

4.3.1. Kiểm định sự phù hợp của thang đo 122

4.3.2. Phân tích nhân tố khám phá 125

4.3.3. Kết quả phân tích tầm quan trọng của các thông tin được sử dụng khi thẩm

định vay vốn 130

4.4. Hồi quy đa biến các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định cho vay của ngân hàng thương mại 131

4.4.1. Hồi quy đa biến các nhân tố ảnh hưởng 131

4.4.2. Tổng hợp hệ số hồi quy quyết định cho vay 132

Tóm tắt chương 4 134

CHƯƠNG 5: THẢO LUẬN KẾT QUẢ VÀ KHUYẾN NGHỊ 135

5.1. Thảo luận kết quả nghiên cứu 135

5.1.1. Kết quả trả lời giả thuyết nghiên cứu thứ nhất 135

5.1.2. Kết quả trả lời giả thuyết nghiên cứu thứ hai 141

5.2. Một số khuyến nghị 142

5.2.1. Khuyến nghị với các NHTM - Hội sở chính 142

5.2.2. Khuyến nghị với các NHTM - Chi nhánh tại tiểu vùng Tây Bắc 145

5.2.3. Khuyến nghị với các DNNVV tiểu vùng Tây Bắc 147

5.2.4. Khuyến nghị với các tổ chức liên quan 149

5.3. Hạn chế của luận án và hướng nghiên cứu tiếp theo 150

Tóm tắt chương 5 151

KẾT LUẬN 152

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN 154

TÀI LIỆU THAM KHẢO 155

PHỤ LỤC 166

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

ABL

Cho vay dựa trên tài sản
BĐS	Bất động sản
CBTD	Cán bộ tín dụng
CIEM	Viện nghiên cứu kinh tế trung ương
CRE	Cho vay bất động sản thương mại
DN	Doanh nghiệp
DNNVV	Doanh nghiệp nhỏ và vừa
EFA	Phân tích nhân tố khám phá
EFA	Phân tích nhân tố khám phá
FSL	Cho vay Báo cáo tài chính
LEASE	Cho thuê
MV	Cho vay xe cơ giới
NH	Ngân hàng
NHNN	Ngân hàng Nhà nước
NHTM	Ngân hàng thương mại
NHTW	Ngân hàng trung ương
RELATE	Cho vay mối quan hệ
RRE	Cho vay bất động sản nhà ở
SBCS	Chấm điểm tín dụng DN nhỏ
Sig.	Mức ý nghĩa
TC	Tài chính
TCTD	Tổ chức tín dụng
TSĐB	Tài sản đảm bảo
TSĐB	Tài sản đảm bảo
VCCI	Phòng thương mại và Công nghiệp Việt Nam