Nâng cao chất lượng thẩm định tài chính dự án đầu tư trong cho vay trung và dài hạn tại ngân hàng thương mại cổ phần quân đội chi nhánh Hoàng Quốc Việt

nguồn cung và nhu cầu của sản phẩm trên thị trường, kiểm tra xem tình trạng cung cấp sản phẩm của doanh thu trên thị trường như thế nào (thường xuyên bị dư cung hay thiếu cung), đồng thời cũng cần kiểm tra xem nhu cầu, thị hiếu của người tiêu dùng đối với sản phẩm này trên thị trường là như thế nào (là sản phẩm chính yếu hay sản phẩm thứ cấp, xác định vị thế cạnh tranh của sản phẩm trên thị trường).

+ Xác định giá bán dự kiến của sản phẩm: doanh thu của dự án phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố này vì nó ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng thẩm định tài chính dự án. Việc xác định giá bán còn phụ thuộc vào thương hiệu, uy tín, chất lượng sản phẩm, sản phẩm cạnh tranh, thay thế của dự án. Nếu thương hiệu, uy tín, chất lượng sản phẩm càng cao thì giá bán của sản phẩm có thể sẽ tăng, từ đó doanh thu thu về hàng năm của dự án có thể được tăng, từ đó đảm bảo khả năng trả nợ cho chi nhánh. Ngược lại, sản phẩm cạnh tranh, thay thế cho sản phẩm của càng tăng thì giá bán của sản phẩm có thể sẽ thấp hơn so với mức vốn bỏ ra, chưa kể đến các yếu tố cạnh tranh không lành mạnh có thể gây nghiêm trọng cho dòng tiền của dự án.

c. Thẩm định dòng tiền

Dòng tiền của dự án bao gồm: Dòng tiền đầu tư, dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, dòng tiền thanh lý TSCĐ và TSLĐ. Việc xác các dòng tiền phải đảm bảo các nguyên tắc: Dòng tiền phù hợp, loại bỏ chi phí chìm ra khỏi phân tích, tính toán các chi phí cơ hội, xem xét các tác động phụ và phân bổ chi phí quản trị chung của doanh thu vào dự án.

Cán bộ thẩm định của MB Hoàng Quốc Việt nên lặp dòng tiền dựa trên góc độ chủ đầu tư bên cạnh góc độ tổng đầu tư trong phân tích tài chính DAĐT để giúp chủ đầu tư hiểu rõ những chi phí, lợi ích, hiệu quả tài chính mang lại cho chủ đầu tư.

Thẩm định dòng tiền là một bước rất quan trọng, ảnh hưởng đến các tính toán của chỉ tiêu hiệu quả phía sau. Cán bộ thẩm định của MB Hoàng Quốc Việt nên chú ý đến những khía cạnh sau:

- Thẩm định tính hợp lý các bảng dự trù tài chính thông qua việc phân tích tính đầy đủ, hợp lý của các số liệu được đưa ra. Nếu các số liệu không phù hợp như đơn giá nguyên vật liệu cao hơn hay thấp hơn giá thị trường có thể dẫn làm sai lệch lớn giữ chi phí thực tế và những tính toán trong bảng dự trù, thì phải xây dựng lại trên cơ sở những thông số định mức của ngành đang được sử dụng hay những căn cứ từ việc thẩm định thị trường, kỹ thuật.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 126 trang tài liệu này.

- Thẩm định các loại chi phí cần thiết và hợp lý của dự án cũng như tỷ trọng của các chi phí có phù hợp với thực tế của ngành nghề, lĩnh vực hay không? Ví dụ ngành nghề xây dựng thì chi phí nguyên vật liệu chiếm tỉ trọng cao, ngành công nghệ thông tin viết phần mềm thì chi phí chủ yếu là mua sắm trang thiết bị máy vi tính và tài nguyên con người. Trong trường hợp cần thiết thì có thể thuê chuyên gia hoặc lập ban tư vấn để đảm bảo tính chính xác cho việc thẩm định dòng tiền.

- Thẩm định dòng tiền vào bao gồm doanh thu, nguồn thu từ thanh lý, hoàn thuế, nhận trợ cấp… Cần xác minh tính đúng đắn và xác thực của các số liệu để tránh tình trạng “làm đẹp” mức thu nhập, nâng cao hiệu quả tài chính của dự án. Cán bộ thẩm định của MB Hoàng Quốc Việt nên sử dụng nguồn thông tin thu thập được từ việc phân tích thị trường như cung cầu của dự án, đối với sản phẩm xuất khẩu cần nắm bắt được mối quan hệ kinh tế với bạn hàng, chính sách thuế của đối tác…

- Thẩm định sự hợp lý của chi phí với dòng thu của dự án. Cần đánh giá mối quan hệ “nhân - quả” của mức chi phí bỏ ra cho dự án với các dòng thu nhập ước tính.

d. Đưa yếu tố lạm phát vào thẩm định

Lạm phát làm cho giá cả thị trường biến động thường xuyên từ đó ảnh hưởng đến chi phí, giá thành sản phẩm, sản lượng, doanh thu của dự án từ đó ảnh hưởng đến dòng tiền của dự án. Ngoài ra lạm phát còn ảnh hưởng đến lãi suất chiết khấu ra việc tính toán các chỉ tiêu tài chính NPV, IRR không chính xác. Do vậy, cán bộ thẩm định của MB Hoàng Quốc Việt cần chú trọng việc đă yếu tố lạm phát vào thẩm định tài chính DAĐT.

Khi đưa lạm phát vào phân tích sẽ dễ dàng hơn trong việc đánh giá khả năng xảy ra những khó khăn về tính thanh khoản và khả năng trả nợ của dự án. Đồng thời cán bộ thẩm định có thể đánh giá được mức độ nhạy cảm của dự án đối với tỷ lệ lạm phát, tính khả thi về mặt tài chính có thể bị mất đi (ví dụ như NPV chuyển từ dương sang âm) khi tỷ lệ lạm phát tăng lên. Do đó, cán bộ thẩm định của chi nhánh cần phân tích về lạm phát để xem nó ảnh hưởng đến các biến số tài chính, từ đó khiến dòng tiền thay đổi ra sao.

3.4.2. Giải pháp về trình độ nghiệp vụ và phẩm chất đạo đức cho đội ngũ cán bộ

Trong bất cứ hoàn cảnh nào, con người luôn đóng vai trò trung tâm, là yếu tố quan trọng nhất quyết định chất lượng của thẩm định dự án. Lĩnh vực thẩm định tài chính dự án là một nhiệm vụ phức tạp, đa dạng, có liên quan đến nhiều vấn đề kinh tế -

xã hội. Mặt khác, nó ảnh hưởng lớn đến nguồn vốn và khả năng sinh lời của ngân hàng, nó đòi hỏi số vốn lớn, thời gian kéo dài và chứa đựng rủi ro. Do đó, cán bộ tín dụng phải có năng lực chuyên môn cao, có kinh nghiệm thực tiễn, đạo đức nghề nghiệp. Cán bộ thẩm định cần phải sáng suốt, nhạy bén trong mọi trường hợp để có thể đưa ra những nhận xét xác thực nhất về khách hàng. Bên cạnh đó, phải luôn luôn kiên định, trung thực, giữ đúng chuẩn mực của người cán bộ ngân hàng. Để xây dựng được một đội ngũ cán bộ có phẩm chất tốt, đáp ứng được yêu cầu công việc, ngân hàng cần phải thực hiện những biện pháp sau:

 Trên cơ sở đội ngũ cán bộ thẩm định hiện có, chi nhánh cần rà soát lại đội ngũ cán bộ, thuyên chuyển những cán bộ không đáp ứng được yêu cầu công việc sang làm nhiệm vụ khác. Đồng thời, cần có những chính sách ưu đãi để khuyến khích tinh thần, ý thức trách nhiệm của mỗi cán bộ thẩm định, như: sau mỗi dự án thành công chi nhánh sẽ có khen thưởng đối với cán bộ đã thẩm định dự án đó, hoặc lấy chỉ tiêu những dự án có chất lượng thẩm định cao để làm cơ sở thưởng cuối năm cho cán bộ thẩm định.

 Định kỳ hàng tháng, hàng quý mời các chuyên gia giỏi trong lĩnh vực tài chính – ngân hàng về giảng dạy, bồi dưỡng, nâng cao kiến thức nghiệp vụ cho cán bộ. Cùng với đó, tổ chức các cuộc hội thảo để các cán bộ có dịp trao đổi, giải quyết thắc mắc, khó khăn gặp phải trong quá trình tác nghiệp với các chuyên gia và với ban lãnh đạo ngân hàng. Sau mỗi khóa học, chi nhánh có thể tổ chức những bài thi để kiểm tra kèm theo hình thức khen thưởng và kỷ luật mục đích nâng cao ý thức học hỏi của đội ngũ cán bộ.

 Thường xuyên thực hiện công tác giáo dục tư tưởng, đạo đức cho cán bộ thẩm định, đồng thời có chính sách khen thưởng và kỷ luật kịp thời.

3.4.3. Giải pháp về chất lượng nguồn thông tin

Thông tin là yếu tố đầu vào quan trọng trong công tác thẩm định tài chính. Việc có được nguồn thông tin chính xác, tin cậy, kịp thời sẽ tạo nhiều điều kiện thuận tiện phục vụ công tác thẩm định tài chính. Chính vì vậy, MB Hoàng Quốc Việt cần có biện pháp nâng cao chất lượng thông tin sử dụng, xây dựng được hệ thống thông tin đầy đủ.

Nguồn thông tin do doanh nghiệp cung cấp cho MB Hoàng Quốc Việt là những thông tin cơ bản nhất, bao gồm: hồ sơ năng lực pháp lý, báo cáo tài chính, kế hoạch vay vốn, trả nợ… Khi tiếp nhận hồ sơ này, MB Hoàng Quốc Việt sẽ cử cán bộ thẩm định đi kiểm tra tính bắt buộc, hợp lệ và đầy đủ, riêng với các dự án lớn, phức tạp thì có thể yêu cầu thêm các bộ hồ sơ liên quan để phòng ngừa rủi ro. Ngoài ra, cán bộ

thẩm định có thể phỏng vấn trực tiếp một số thành viên chủ chốt liên quan đến dự án: giám đốc, cán bộ lập dự án, kế toán trưởng. Mục đích của việc phỏng vấn là căn cứ để xác định lại tính chính xác của nguồn thông tin được cung cấp, bổ sung nguồn thông tin cần thiết, hoặc nắm rõ hơn về tình hình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp trong quá khứ thông qua việc tiếp xúc với công nhân viên tại doanh nghiệp. Để thực hiện tốt việc phỏng vấn, cán bột hẩm định cần nghiên cứu tất cả các tài liệu chủ đầu tư cung cấp, chuẩn bị kỹ lưỡng bảng hỏi, tạo không khí thoải mái, có thế dẫn dắt người trả lời đi theo ý mình.

Cán bộ thẩm định của MB Hoàng Quốc Việt cần sử dụng triệt để thông tin sẵn có từ phía ngân hàng, trong các hồ sơ lưu trữ tại ngân hàng (nếu đã có quan hệ tín dụng, tiền gửi, thanh toán từ trước), cán bộ thẩm định cần quan tâm đến số dư của khách hàng trên tài khoản vãng lai, bởi nếu số dư có luôn ở mức cao thì doanh nghiệp ổn định về tài chính, có thể đảm bảo khả năng thanh toán.

- Cán bộ thẩm định tại chi nhánh chủ động thu thập thông tin bằng cách đi thực tế địa bàn của doanh nghiệp để có cái nhìn trực quan về DAĐT có thể được tài trợ. Thông qua việc tiếp xúc trực tiếp này, cán bộ thẩm định có thể đánh giá thực trạng của thiết bị máy móc, số lượng nhân viên, công tác kế toán tại doanh nghiệp… Nếu trong các trường hợp cần thiết có thể thuê chuyên gia hoặc nhà tư vấn để tăng thêm tính chính xác.

- Thu thập thêm thông tin liên quan đến doanh nghiệp từ việc điều tra từ các đơn vị có quan hệ với doanh nghiệp:

 Từ phía khách hàng của doanh nghiệp: thông qua việc tiếp xúc với nhiều khách hàng của doanh nghiệp (nếu điều kiện cho phép), MB Hoàng Quốc Việt có cơ sở để đánh giá về sản phẩm cũng như giá bán, khối lượng sản phẩm tiêu thụ của doanh nghiệp.

 Từ phía nhà cung cấp: MB Hoàng Quốc Việt cử cán bộ thẩm định đi trao đổi với nhà cung cấp để thu thập được các thông tin về chi phí đầu vào dự trù của dự án, kiểm tra lại về công suất hoạt động của máy móc thiết bị từ đó có thể đưa ra những số liệu dự toán về giá bán, sản lượng và doanh thu.

Cán bộ thẩm định của MB Hoàng Quốc Việt có thể khai thác thông tin từ thị trường để nắm được xu hướng biến động tăng hay giảm của sản phẩm đầu ra, qua đó có thể đánh giá về doanh thu, thu thập của dự án.

Cán bộ thẩm định cần theo dõi thường xuyên thông tin từ các cơ quan quản lý thuế, pháp luật, kiểm toán, từ trung tâm tín dụng CIC… Một là, việc thay đổi các

chính sách của Nhà nước, các định hướng, chủ trương của Ngành có thể ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính, rủi ro của DAĐT. Hai là, do chất lượng của các báo cáo tài chính còn chưa tốt ở một số doanh nghiệp, cán bộ thẩm định có thể phối hợp với các công ty kiểm toán để kiểm tra tính trung thực, đầy đủ của các báo cáo tài chính này.

Việc thu thập nguồn thông tin từ bên ngoài đòi hỏi thời gian, công sức, quan hệ cũng như chi phí tài chính đối với ngân hàng, tuy nhiên việc này là cần thiết và quan trọng để cán bộ thẩm định có được dữ liệu thông tin hợp lý, tin cậy cho quá trình thẩm định của mình.

3.4.4. Giải pháp về tổ chức điều hành công tác thẩm định

Hiện nay, ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh Hoàng Quốc Việt đã có một bộ phận thẩm định dự án, giúp giảm nhẹ phần việc của cán bộ tín dụng. Tuy nhiên, để duy trì một cơ chế điều hành tốt, chi nhánh cần lưu ý những vấn đề sau:

 Bộ phận thẩm định tài chính dự án tuy quy mô chỉ 2-3 cán bộ nhưng vẫn phải hoạt động theo một quy trình nề nếp, đối với tất cả các nghiệp vụ tín dụng, đảm bảo tính nguyên tắc trong mọi nghiệp vụ thẩm định.

 Phân công cán bộ thẩm định phụ trách khách hàng theo từng lĩnh vực kinh doanh nhất định. Một cán bộ tín dụng không thể am hiểu tất cả các dự án thuộc tất cả các ngành nghề kinh doanh. Vì vậy chỉ phân công một cán bộ thẩm định phụ trách một hoặc một số ngành nghề nhất định để từ đó có điều kiện đi sâu tìm hiểu các vấn đề có liên quan đến vấn đề mình tìm hiểu.

 Tăng cường kiểm tra, giám sát cán bộ thẩm định trong việc chấp hành các văn bản pháp luật, công văn có liên quan tránh để xảy ra những sai sót đáng tiếc trong kết quả thẩm định.

3.4.5. Giải pháp về ứng dụng của công nghệ thông tin

Trang thiết bị công nghệ - kỹ thuật đóng một vai trò không nhỏ trong khâu thẩm định tài chính DAĐT. Chính vì vậy, MB Hoàng Quốc Việt cần có sự ưu tiên đầu tư các thiết bị công nghệ này.

Thứ nhất, MB Hoàng Quốc Việt cần xây dựng mạng thông tin nội bộ, với cơ sở dữ liệu phong phú, đa dạng cùng với hệ thống máy tính hiện đại, tốc độ cao để cán bộ thẩm định có thể linh hoạt sử dụng các thông tin khi cần thiết.

Thứ hai, MB Hoàng Quốc Việt nên triển khai xây dựng hoặc đặt mua các chương trình phần mềm hiện đại với đặc thù để phục vụ trực tiếp cho công tác thẩm định tài chính dự án như phần mềm tích hợp sẵn các quy chuẩn từng chỉ tiêu tài chính của từng

ngành nghề, cũng như các tiêu chí tài chính để lựa chọn dự án khả thi, mục đích nâng cao hiệu quả và rút ngắn thời gian xử lý thông tin thẩm định.

Thứ ba, MB Hoàng Quốc Việt nên thường xuyên tập huấn nghiệp vụ tin học cho cán bộ tín dụng và cán bộ làm công tác thẩm định dự án.

3.4.6. Giải pháp về tổ chức phối hợp giữa các phòng ban

Thứ nhất, MB Hoàng Quốc Việt cần tách biệt chức năng thẩm định và theo dõi, quản lý các khoản cho vay. Cán bộ tín dụng tại chi nhánh hiện nay phải làm rất nhiều công việc trong một khoản vay: vừa là người tìm kiếm, vừa là người đề xuất, thẩm định vừa là người theo dõi các khoản vay này. Theo nghĩa khác thì ta thấy chưa có sự chuyên môn hóa giữa chức năng thẩm định và theo dõi. Cán bộ thẩm định khả năng trả nợ của doanh nghiệp lại chính là người theo dõi khoản vay đó sẽ thiếu tính khách quan, điều này phần nào làm giảm chất lượng của khâu thẩm định tài chính dẫn đến ra quyết định sai lầm khi tài trợ.

Thứ hai, MB Hoàng Quốc Việt cần chuyên môn hóa cán bộ thẩm định theo từng nhóm ngành, lĩnh vực cụ thể một cách nghiêm túc, bởi lẽ hoạt động thẩm định tài chính dự án phụ thuộc rất nhiều vào công tác thẩm định thị trường và kỹ thuật phía trước. Nếu cán bộ thẩm định không đủ chuyên môn và trình độ để nghiên cứu sâu sắc khía cạnh kỹ thuật thì sẽ rất khó khăn khi tiến hành thẩm định tài chính.

Thứ ba, MB Hoàng Quốc Việt cần có kế hoạch tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá sau thẩm định dự án. Thông qua các báo cáo phân tích, đánh giá về hoạt động DAĐT, cán bộ thẩm định có thể thấy được những mặt đạt được và hạn chế liên quan đến khâu thẩm định tài chính dự án nói riêng và thẩm định dự án nói chung để rút ra bài học, kinh nghiệm cho công tác thẩm định tài chính về sau.

3.5. Một số kiến nghị

3.5.1. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước

NHNN Việt Nam là một cơ quan quản lý nhà nước về tiền tệ tại VN. Đây là cơ quan đảm trách việc phát hành tiền tệ, quản lý tiền tệ và tham mưu các chính sách liên quan đến tiền tệ cho Chính phủ VN như: phát hành tiền tệ; chính sách tỷ giá; chính sách về lãi suất; quản lý dự trữ ngoại tệ; soạn thảo các dự thảo luật về kinh doanh NHTM và các tổ chức tính dụng; xem xét việc thành lập các NHTM và tổ chức tín dụng; quản lý các NHTM nhà nước. Do đó, NHNN cần ban hành các quy chế, quy

định phù hợp, kịp thời để hỗ trợ hoạt động cho các NHTM. NHNN cần cụ thể hoá các Luật ngân hàng, Luật các TCTD, phối hợp với các cơ quan hữu quan soạn thảo các văn bản, quy phạm dưới luật (Nghị định, Thông tư, Các văn bản hướng dẫn). Trong đó, hướng dẫn cụ thể hơn nữa về Luật ngân hàng, sửa đổi những nội dung bất hợp lý, không phù hợp với thực tế hiện nay, gây nhiều bất cập cho các NHTM.

NHNN cần hỗ trợ các NHTM trong việc đào tạo các cán bộ để nâng cao trình độ nghiệp vụ. NHNN cần thường xuyên tổ chức các khoá học định kỳ, bồi dưỡng nghiệp vụ, mời các chuyên gia về tài chính - ngân hàng giỏi trong nước và từ các nước có hệ thống tài chính phát triển đến giảng dạy, trao đổi, giái đáp thắc mắc. Trong quá trình tập huấn, đào tạo nên chú trọng kỹ năng thực hành các chương trình phần mềm về thẩm định trên máy tính.

NHNN cũng nên nâng cao vai trò và hiệu quả của Trung tâm thông tin tín dụng (CIC) trong việc cung cấp thông tin cho các NHTM để phục vụ công tác thẩm định. Để nâng cao vai trò điều phối của CIC, NHNN cần phải quy định bắt buộc việc cung cấp thông tin tín dụng từ các NHTM về CIC đảm bảo đầy đủ và đúng hạn. Đồng thời, CIC cũng nên tích cực thu thập thông tin từ các nguồn khác, không chỉ các thông tin tín dụng mà còn là các thông tin về kinh tế như Tổng cục thống kê, Bộ tài chính...

3.5.2. Kiến nghị với Chính phủ và các Bộ, ngành liên quan

Nhà nước cần hoàn thiện hơn nữa môi trường pháp lý, đặc biệt là các quy định, thông tư, nghị định liên quan đến đầu tư, quản lý tài chính, kế toán, kiểm toán, thuế...Các chính sách kinh tế vĩ mô của Nhà nước cần phải tạo môi trường đầu tư an toàn, bình đẳng và hấp dẫn đối với nhà đầu tư trong và ngoài nước. Từ đó, tạo điều kiện cho các doanh thu yên tâm đầu tư kinh doanh, cân đối nguồn vốn, đảm bảo nguồn vay vốn NHTM và trả nợ đúng hạn.

Các Bộ ngành cũng cần tăng cường quá trình kiểm tra, kiểm soát, giám sát các dự án đầu tư mà các doanh thu trình, tránh tình trạng phê duyệt một cách hình thức, không tập trung và kém tính khả thi. Do đó sẽ làm cho các NHTM mất nhiều thời gian thẩm định, gây lãng phí mà kết quả là dự án không được duyệt vì không mang lại hiệu quả cho ngân hàng.

3.5.3. Kiến nghị với chủ đầu tư

Các chủ đầu tư phải nghiêm chỉnh chấp hành việc xây dựng và lập dự án theo đúng nội dung quy định của các văn bản pháp luật về lĩnh vực đầu tư xây dựng. Bên cạnh đó, chủ đầu tư cần cung cấp những tài liệu cần thiết và đầy đủ cho NHTM đúng như quy định, hỗ trợ tích cực các bộ tín dụng trong việc tìm kiếm và kiểm chứng

nguồn thông tin, giúp công tác thẩm định tiến hành nhanh chóng và hiệu quả hơn. Các chủ đầu tư cần đặt lợi ích của cá nhân và doanh thu song song với lợi ích của ngân hàng và lợi ích xã hội, để có thể lập những dự án mang tính khả thi cao, giúp các NHTM tiếp cận được dự án tốt một cách dễ dàng hơn, từ đó chất lượng thẩm định tài chính dự án được cải thiện.