Kiện Toàn Bộ Máy Ngành Kiểm Sát Có Chức Năng Áp Dụng Pháp Luật Trong Hoạt

- Tiêu chuẩn hóa việc bổ nhiệm chức vụ Viện trưởng, Phó viện trưởng (ở cấp huyện - thành phố) phụ trách khâu kiểm sát hình sự:

Người được bổ nhiệm vào chức danh này phải tốt nghiệp Đại học Luật hệ chính quy, tập trung và đã qua đào tạo lớp nghiệp vụ kiểm sát; trường hợp có bằng Cao đẳng kiểm sát hệ tập trung chính quy thì phải qua hệ chuyên tu tại cơ cơ đào tạo cử nhân Luật hoặc thông qua lớp đổi bằng cử nhân; người được bổ nhiệm phải là những kiểm sát viên có thời gian làm công tác KSĐT các vụ án hình sự ít nhất năm năm trở lên; người được bổ nhiệm phải có phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp; có kinh nghiệm tổ chức hoạt động KSĐT, có khả năng chỉ đạo hoạt động KSĐT; có uy tín trong việc phối kết hợp với các cơ quan tiến hành tố tụng, nhất là cơ quan điều tra. Quy định chế độ chịu trách nhiệm trực tiếp và liên đới chịu trách nhiệm khi chỉ đạo hoạt động điều tra.

3.2.2.3. Kiện toàn bộ máy ngành kiểm sát có chức năng áp dụng pháp luật trong hoạt động KSĐT các vụ án hình sự

Yêu cầu của đấu tranh phòng chống tội phạm ở nước ta hiện nay đặt ra những đòi hỏi cần phải kiện toàn, củng cố hệ thống cơ quan tư pháp; trong đó có việc tăng thẩm quyền cho các đơn vị tư pháp cấp huyện. Đây là một bước đột phá trong cải cách tư pháp mà Nghị quyết số 08 của Bộ Chính trị (khóa IX) đặt ra.

Theo khoản 1 Điều 170 BLTTHS năm 2003 thì các cơ quan tư pháp cấp huyện được điều tra, truy tố, xét xử khoảng 79% tổng số khung hình phạt của BLHS năm 1999; được thụ lý giải quyết các vụ án hình sự có khung hình phạt đến mười lăm năm tù.

Hiện nay, Nhà nước ta đã trao thẩm quyền trên cho một số đơn vị cấp huyện (chủ yếu là các quận, thành phố trực thuộc tỉnh và các huyện lớn) có đủ khả năng và điều kiện để thực hiện thẩm quyền mới này. Theo lộ trình đến năm 2009 tất cả các đơn vị cấp huyện trong toàn quốc sẽ được áp dụng thẩm quyền theo khoản 1 Điều 170 BLTTHS năm 2003. Việc quy định trên, xuất phát từ tình hình thực tế giải quyết án hình sự trong phạm vi toàn quốc; nhằm tránh gây ùn tắc, quá tải cho các cơ quan tư pháp cấp tỉnh; mặt khác nâng cao vai trò, vị trí và tính chủ động độc lập của các cơ quan tư pháp cấp huyện.

Xuất phát từ yêu cầu trên, đảm bảo cho công tác KSĐT đáp ứng được yêu cầu tình hình mới, cần thực hiện các biện pháp sau:

- Mỗi đơn vị VKS cấp huyện cần có báo cáo tình hình, dự báo diễn biến tình hình vi phạm và tội phạm; khả năng thụ lý giải quyết những vụ án hình sự; những khó khăn, vướng mắc và những đề xuất, những yêu cầu mới lên cấp trên để sớm có những biện pháp giải quyết, đáp ứng kịp thời.

- Mỗi đơn vị cấp phòng nghiệp vụ, huyện phải cử ít nhất một kiểm sát viên có năng lực thật sự thực hiện công tác phân loại, xử lý tin báo tội phạm. ở cấp huyện mỗi đơn vị phải phân công ít nhất 50% kiểm sát viên thực hiện chức năng KSĐT các vụ án hình sự. ở cấp tỉnh, cần tăng cường thêm những kiểm sát viên có năng lực chuyên môn nghiệp vụ giỏi, có khả năng tham mưu, chỉ đạo nghiệp vụ cho cấp huyện.

- Hiện nay ngành kiểm sát đã thực hiện quy chế thông khâu trong hoạt động KSĐT các vụ án hình sự. Đây là quy định cần thiết, có hiệu quả nhưng chỉ phù hợp với cấp huyện. Đối với cấp tỉnh nên thực hiện quy chế chuyên khâu nhằm đảo bảo khả năng giám sát các giai đoạn kiểm sát các vụ án hình sự.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 123 trang tài liệu này.

- VKS cấp trên cần có phương án, kế hoạch nghiên cứu lý luận nghiệp vụ, kỹ năng KSĐT các vụ án hình sự cho các đơn vị trong toàn ngành. Phải có những hình thức, biện pháp giải thích pháp luật khi có văn bản mới áp dụng pháp luật có hiệu lực pháp luật; giúp cho các đơn vị trong toàn ngành nhận thức pháp luật được thống nhất và đầy đủ. Ví dụ, khi có các Nghị quyết của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao có những quy định, quy phạm pháp luật mang tính tùy nghi, chung chung … thì cần phải được giải thích áp dụng thống nhất trong toàn ngành.

3.2.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra việc áp dụng pháp luật trong KSĐT các vụ án hình sự

Đối với ngành Kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Ninh, thường sử dụng biện pháp thanh tra, kiểm tra thông qua các hình thức: kiểm tra việc xây dựng kế hoạch công tác hàng năm; trực tiếp kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ kế hoạch một năm từ một đến hai lần ở mỗi đơn vị cấp huyện; kiểm tra đột xuất của lãnh đạo cấp trên đối với đơn vị cấp dưới và kiểm tra thường xuyên các cán bộ, kiểm sát viên thực hiện chức năng nhiệm vụ của lãnh đạo cấp huyện và cấp phòng. Trong những năm qua, tại VKS tỉnh Bắc Ninh đã

thực hiện khá tốt công tác kiểm tra. Tuy nhiên, xuất phát từ yêu cầu nhiệm vụ mới trong giai đoạn hiện nay, công tác kiểm tra cần thực hiện tốt những yêu cầu sau:

- Cả hai cấp cần xác định công tác kiểm tra là một trong những biện pháp quan trọng và cần thiết để nâng cao vai trò, vị trí của ngành; thông qua kiểm tra, đảm bảo cho đơn vị thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ của ngành kiểm sát nhân dân.

- Khi cử đoàn kiểm tra các đơn vị trong ngành; cần cử những kiểm sát viên có kinh nghiệm, có nghiệp vụ kiểm sát vững vàng để thông qua kiểm tra phát hiện được những sai phạm, những thiếu sót cụ thể; để kịp thời tham mưu đề ra những biện pháp khắc phục cụ thể. Những vi phạm cần phải được phát hiện, xử lý kịp thời, tránh việc xử lý đại khái, dễ dãi bỏ qua để lần sau các sai phạm này vẫn bị mắc phải. Khi phát hiện những vi phạm, những thiếu sót cần phải làm rõ nguyên nhân, trách nhiệm của từng cá nhân cụ thể.

- VKS tỉnh cần có kế hoạch để cho hoạt động kiểm tra được toàn diện đối với các đơn vị trong toàn ngành; có thể cho tiến hành kiểm tra chéo giữa các VKS cấp huyện với các phòng nghiệp vụ của VKSND cấp tỉnh.

- Thường xuyên thông báo hoạt động áp dụng pháp luật trong các khâu công tác nghiệp vụ KSĐT nói riêng và từng đơn vị trong toàn ngành kiểm sát nói chung; nhằm giúp cho các đơn vị phát huy được những điểm mạnh, hạn chế được những sai sót mà đơn vị bạn đã mắc phải.

- Phải nghiêm túc thực hiện chế độ thông tin báo cáo, thỉnh thị; cần kiến nghị sửa đổi một số biểu mẫu, cột mục các nội dung trong các quyết định áp dụng pháp luật không còn phù hợp cho phù hợp với tình hình thực tế.

3.2.2.5. Tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trong hoạt động điều tra các vụ án hình sự

- Mỗi cơ quan tiến hành TTHS đều có quyền năng pháp lý được quy định trong pháp luật tố tụng hiện hành. Qua thực tế do nhiều lý do khách quan khác nhau; nên vẫn còn có những trường hợp nhận thức, đánh giá về vụ án, vụ việc chưa được thống nhất; vẫn còn có tình trạng "quyền anh, quyền tôi" trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự.

Việc tăng cường phối kết hợp giữa cơ quan điều tra và VKSND trong việc giải quyết các vụ án hình sự là cần thiết; việc làm này phải được tiến hành thường xuyên để cho công tác phối kết hợp đạt kết quả tốt. Hai ngành Công an - VKS phải thực hiện tốt các yêu cầu sau:

- Cần xây dựng quy chế phối hợp trong việc điều tra các vụ án hình sự; quy chế cần được xây dựng chi tiết, cụ thể các tình huống, các bước xử lý trong quá trình điều tra các vụ án hình sự. Ví dụ, trong các vụ án phức tạp, vụ án được dư luận xã hội quan tâm thì VKS cần phải cử kiểm sát viên tham gia giám sát từ đầu và trong suốt quá trình điều tra vụ án hình sự, có thể phối hợp với điều tra viên tiến hành một số các thao tác nghiệp vụ.

- Về nguyên tắc thì trong quan hệ giữa cơ quan điều tra và VKS thì các điều tra viên là đối tượng phải chấp hành các yêu cầu của kiểm sát viên. Tuy nhiên, để đi đến kết quả là điều tra làm rõ và xử lý kịp thời chính xác các thao tác nghiệp vụ của vụ án hình sự thì giữa điều tra viên và kiểm sát viên phải có sự phối kết hợp chặt chẽ; các yêu cầu của kiểm sát viên (nhất là yêu cầu điều tra) phải được điều tra viên chấp hành triệt để. Ngược lại, các yêu cầu, đề nghị của kiểm sát viên cũng phải có căn cứ và xét thấy cần thiết.

- Hai ngành Công an - VKS phải thường xuyên giao ban, tiến hành họp liên ngành với các cơ quan tư pháp để tìm biện pháp thúc đẩy tiến độ giải quyết án hình sự; giải quyết những vướng mắc, những đề xuất kiến nghị của từng ngành; xác định những vụ án trọng điểm nhằm đảm bảo phục vụ nhiệm vụ chính trị của địa phương.

- Hai ngành Công an - VKS thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, hội nghị chuyên đề về lĩnh vực điều tra tội phạm để các điều tra viên, kiểm sát viên nắm chắc các thao tác nghiệp vụ và phát huy được khả năng, năng lực của mình; thông qua đó trao dồi kiến thức pháp lý và kỹ năng điều tra các vụ án hình sự.

3.2.2.6. Một số giải pháp cụ thể nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật trong KSĐT các vụ án hình sự

* Trong giai đoạn tiếp nhận, xử lý tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố:

Theo quy định của pháp luật về quy chế nghiệp vụ của ngành kiểm sát; VKSND không tổ chức mạng lưới để phối hợp hoặc cử người đến các cơ quan, đơn vị, tổ chức để thu thập tin tức, tin báo tội phạm mà chỉ chịu trách nhiệm tiếp nhận tin báo tội phạm do các cơ quan, đơn vị và công dân, các kiến nghị khởi tố chuyển tới.

Khi tiếp nhận tin báo, kiểm sát viên cần tiến hành các hoạt động sau:

- Đối với tin báo, tố giác tội phạm thuộc thẩm quyền giải quyết của VKS do cá nhân, tổ chức, đơn vị cử người trực tiếp đến phản ánh hoặc qua điện thoại gọi tới thì kiểm sát viên thực hiện việc sơ nắm tin nhằm nắm bắt các thông tin: Sự kiện gì, xảy ra ở đâu, thời gian xảy ra, những người biết sự việc. Sau khi đã có thông tin ban đầu, kiểm sát viên tiến hành đánh giá sự việc. Nếu sự việc xảy ra có thể gây hậu quả nghiêm trọng hoặc cần áp dụng những biện pháp khẩn cấp tạm thời để ngăn chặn tội phạm thì phải báo ngay cho lực lượng Cảnh sát 113 hoặc lực lượng cảnh sát hỗ trợ tư pháp để can thiệp tạm thời; hoặc cần tiến hành khám nghiệm hiện trường thì phải báo ngay cho lãnh đạo VKS để thông báo cho cơ quan điều tra cử lực lượng đến ngay hiện trường để tiến hành khám nghiệm theo quy định.

Trong trường hợp tin báo không thuộc trường hợp khẩn cấp, kiểm sát viên vào sổ thụ lý, có thể lấy lời khai người đến báo tin; sau đó tiến hành đánh giá, phân loại thông tin đã thu thập được để xin ý kiến lãnh đạo VKS và làm thủ tục chuyển cơ quan điều tra để xác minh. VKS phải có kế hoạch theo dõi chặt chẽ việc giải quyết tin báo của cơ quan điều tra.

- Nếu tin báo tội phạm được gửi đến VKS bằng đơn thư hoặc bằng văn bản qua bưu điện hoặc trực tiếp tại VKS cũng như những thông tin do VKS tiếp nhận qua báo chí và các phương tiện thông tin đại chúng: Sau khi vào sổ thụ lý, phải nghiên cứu nội dung sự việc để báo cáo xin ý kiến lãnh đạo là các thủ tục chuyển toàn bộ đơn thư và các tài liệu có liên quan đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết đơn thư khiếu nại - tố cáo theo quy định của pháp luật.

- Các kiến nghị khởi tố vụ án hình sự do cơ quan thanh tra Nhà nước gửi đến, thường kèm theo các tài liệu, chứng cứ thu thập được trong quá trình thanh tra. Kiểm sát viên khi thụ lý cần nghiên cứu, phân loại, đánh giá lại nhằm xác định có dấu hiệu tội

phạm hay không. Nếu có dấu hiệu của tội phạm thì xin ý kiến lãnh đạo và làm các thủ tục chuyển toàn bộ hồ sơ đến cơ quan điều tra để giải quyết theo thẩm quyền. Nếu chưa đủ căn cứ xác định có dấu hiệu của tội phạm thì chuyển hồ sơ và yêu cầu cơ quan điều tra có thẩm quyền xác minh và giải quyết.

- Đối với tin báo, tố giác tội phạm về các tội phạm hoạt động tư pháp mà người phạm tội thuộc các cơ quan tư pháp thì phải nhanh chóng chuyển ngay đến cơ quan điều tra của VKSNDTC để giải quyết theo thẩm quyền.

* Trong giai đoạn khởi tố vụ án hình sự khi nhận được quyết định khởi tố vụ án hình sự và các tài liệu có liên quan đến việc khởi tố vụ án, kiểm sát viên được phân công thụ lý, tiến hành các hoạt động sau:

- Kiểm tra việc chấp hành các trình tự thủ tục mà pháp luật quy định về: xác minh, thu thập các tài liệu chứng cứ đó; thẩm quyền của người xác minh, thu thập chứng cứ (điều tra viên hay cán bộ điều tra); thẩm quyền của người ra quyết định khởi tố vụ án hình sự; nội dung và hình thức của quyết định khởi tố vụ án hình sự.

- Kiểm tra, đánh giá các tài liệu chứng cứ mà cơ quan điều tra chuyển đến xem xét: Có đủ căn cứ khởi tố không; có hay không có sự việc phạm tội xảy ra trong thực tế; xác định dấu hiệu tội phạm cụ thể, thuộc khung khoản, tội nào được quy định trong BLHS (đối với những vụ án được khởi tố theo yêu cầu của người bị hại, kiểm sát viên phải thận trọng xem xét việc yêu cầu, đề nghị của người bị hại có căn cứ không). Tính chất hành vi của tội phạm, hậu quả do hành vi tội phạm gây ra; tính hợp pháp của kết luận giám định của các cơ quan chuyên môn (kết luận về tỷ lệ thương tật, kết luận về các chất ma túy, thủ tục và thành phần tham gia giám định …).

- Nếu qua nghiên cứu, đánh giá các tài liệu chứng cứ do cơ quan điều tra chuyển đến thấy có đủ căn cứ để khởi tố vụ án hình sự thì báo cáo lãnh đạo VKS và chuyển toàn bộ hồ sơ tới cơ quan điều tra để điều tra theo thẩm quyền.

* Kiểm sát việc khởi tố bị can:

Kiểm sát việc khởi tố bị can là hoạt động của VKS, là kiểm sát việc tuân theo pháp luật của cơ quan điều tra trong việc ra quyết định khởi tố bị can nhằm đảm bảo các quyết định đó phải đúng người, đúng tội và đúng quy định của pháp luật. Khi nhận được

quyết định khởi tố bị can, kiểm sát viên thụ lý phải tiến hành nghiên cứu, kiểm tra các tài liệu, chứng cứ nhằm xác định tính có căn cứ và tính hợp pháp quyết định khởi tố bị can của cơ quan điều tra.

- Tính có căn cứ:

Theo quy định tại Điều 126, khoản 1 BLTTHS năm 2003 chỉ khi có đủ các căn cứ xác định một người đã thực hiện hành vi phạm tội thì cơ quan điều tra mới được ra quyết định khởi tố bị can. Kiểm sát viên thụ lý kiểm sát vụ án phải kiểm tra các tài liệu, chứng cứ do cơ quan điều tra chuyển đến; các tài liệu, chứng cứ này phải được xem xét và đánh giá một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ; chứng minh người phải đề nghị khởi tố chính là người đã thực hiện hành vi phạm tội; năng lực chịu trách nhiệm hình sự, lý lịch tư pháp … Tuy nhiên, để xác định được người có hành vi phạm tội để ra quyết định phê chuẩn khởi tố là một công việc không đơn giản. Trong thời hạn theo luật định, kiểm sát viên phải xem xét, đánh giá đầy đủ các tài liệu chứng cứ có trong hồ sơ mà trước đó kiểm sát viên đã phải thường xuyên bám sát, theo dõi các hoạt động điều tra ban đầu của cơ quan điều tra như: Khám nghiệm hiện trường, tử thi; nắm và xử lý những thông tin ban đầu khi có sự kiện pháp lý xảy ra.

- Tính hợp pháp:

Thông thường tính hợp pháp của các quyết định khởi tố bị can thường ít vi phạm; do đó dễ nảy sinh tư tưởng đại khái, qua loa của các kiểm sát viên khi họ được phân công thụ lý KSĐT, họ chỉ thường chú trọng đến tính có căn cứ của quyết định khởi tố bị can. Chính điều này đã dẫn tới có một số vụ án hình sự, sau khi kết thúc điều tra, chuyển hồ sơ sang tòa án để xét xử đã bị tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung do những sai sót không đáng có. Để kiểm sát tính hợp pháp, kiểm sát viên thụ lý cần: kiểm tra xem xét thẩm quyền và người ra quyết định khởi tố bị can; nội dung và hình thức quyết định khởi tố, lý lịch tư pháp của bị can; tội danh gì, điều khoản nào.

Nếu thấy quyết định khởi tố bị can có đầy đủ tính có căn cứ, tính hợp pháp thì kiểm sát viên báo cáo lãnh đạo để ra quyết định phê chuẩn quyết định khởi tố bị can của cơ quan điều tra. Nếu không phê chuẩn quyết định khởi tố bị can thì VKS cần nêu căn cứ

luật định; nếu cần yêu cầu điều tra xác minh thêm thì cũng phải được nêu rõ trong quyết định hoặc văn bản kèm theo.

* Kiểm sát việc hỏi cung bị can:

- Đây là hoạt động thường xuyên và bắt buộc của VKS nhằm kiểm sát việc tuân theo pháp luật của cơ quan điều tra nói chung và của các điều tra viên nói riêng khi tiến hành hỏi cung bị can. Nhằm đảm bảo việc hỏi cung bị can: được đảm bảo khách quan, đầy đủ, đúng theo quy định của pháp luật; việc hỏi cung bị can phải được tiến hành ngay sau khi có quyết định khởi tố bị can; phải đảm bảo cho việc hỏi cung bị can được tiến hành trực tiếp bằng lời nói và ghi lại bằng biên bản; trước khi hỏi cung bị can, điều tra viên hoặc kiểm sát viên phải đọc quyết định khởi tố bị can, giải thích quyền và nghĩa vụ của bị can, việc giải thích này phải được ghi vào trong các biên bản hỏi cung; bảo đảm cho việc hỏi cung được khách quan, không được mớm cung, bức cung, dụ cung, nhục hình để lấy cung.

Kiểm sát viên trong quá trình kiểm sát việc hỏi cung bị can của điều tra viên cần chủ động, trao đổi với điều tra viên về kế hoạch và yêu cầu đặt ra trước khi hỏi cung bị can; dự kiến các tình huống có thể xảy ra khi hỏi cung; thống nhất: các nội dung hỏi cung, chiến thuật hỏi cung, thời gian địa điểm hỏi cung, các tài liệu chứng cứ đấu tranh với bị can trong trường hợp bị can khai báo gian dối, không nhận tội …

Khi kiểm sát việc hỏi cung bị can, kiểm sát viên phải đảm bảo xuất phát từ yêu cầu làm rõ sự thật vụ án, đảm bảo việc hỏi cung phải tuân theo các quy định của pháp luật, phải đánh giá kết quả của từng bản cung, xem xét đối chiếu với các yêu cầu đặt ra để quyết định nên chấm dứt hay tiếp tục hỏi cung; nếu tiếp tục hỏi cung thì cần đề ra những nội dung gì để làm sáng tỏ nội dung vụ án.

- Kiểm sát viên kiểm sát các biên bản hỏi cung và các tài liệu liên quan:

Đây là công việc thường xuyên và chủ yếu của kiểm sát viên khi thực hiện KSĐT các vụ án hình sự. Yêu cầu đối với việc kiểm sát theo hình thức này, kiểm sát viên phải tiến hành các động tác sau:

+ Yêu cầu cơ quan điều tra cung cấp đầy đủ các bản cung và các tài liệu mà điều tra viên đã tiến hành để kiểm sát viên thực hiện chức năng kiểm sát.