Hoàn thiện pháp luật Việt Nam về chuyển nhượng quyền sử dụng đất nhằm hạn chế giao dịch tư lợi

Tuy nhiên, trên thực tế một số địa phương chỉ dựa trên quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất mà không dựa trên nhu cầu thực tế của người dân đã thực hiện việc giao đất, cho thuê đất tùy tiện. Đặc biệt là nó mang lại tư lợi cho những người có thẩm quyền và một số người có quan hệ với họ.

Một trong những ví dụ điển hình là vụ việc giao đất ở Đồ Sơn - Hải Phòng. Vụ án nổi cộm với sai phạm nghiêm trọng trong việc cấp đất đai cho 129 người:

Vào thời điểm vụ án tham nhũng đất đai Đồ Sơn, Hải Phòng sắp được xét xử lại thì bất ngờ xuất hiện một số diễn biến mới khi Cơ quan điều tra, Bộ Công an tiến hành rà soát lại hồ sơ.

Cơ quan điều tra đã phát hiện các sai phạm nghiêm trọng trong danh sách cấp đất cho 129 người với tổng diện tích 11.263m2 ở khu dân cư Vụng Hương, phường Vạn Hương, thị xã Đồ Sơn. Một nguồn tin cho biết, sắp tới Cơ quan điều tra sẽ phục hồi điều tra làm rõ các sai phạm trong dự án cấp đất này.

Trong danh sách 129 hộ được Ủy ban nhân dân thị xã Đồ Sơn và Sở Tài nguyên-Môi trường đề nghị Thành phố Hải Phòng xét duyệt, các cơ quan chức năng phát hiện có tới 34 người không có hộ khẩu ở Đồ Sơn cũng có tên xin giao đất làm nhà ở. Đáng chú ý, trong số này có một số cán bộ công tác ở một số ban, ngành chức năng của Thành phố Hải Phòng. Cụ thể như ông

H.K.T ở Ban tổ chức chính quyền thành phố được đề nghị cấp 128m2 đất lô

số 74; ông N.A.T ở Sở Kế hoạch-Đầu tư thành phố được đề nghị cấp 128m2 đất ở lô số 82; ông T.A.V ở Bộ Chỉ huy quân sự thành phố được đề nghị cấp 128m2 đất ở lô số 84; ông V.A.Đ ở Quân khu III được đề nghị cấp 128m2 đất ở lô số 79; ông L.C.Đ ở Viện Quy hoạch thành phố Hải Phòng được đề nghị cấp 63m2 đất lô số 18; ông L.V.Đ ở Công an thành phố Hải Phòng được đề nghị cấp 61m2 đất ở lô số 9...

Trong khi suất đất cấp cho một hộ dân bình thường có hộ khẩu Đồ Sơn

chỉ có 60m2, thì nhiều người không có hộ khẩu Đồ Sơn được đề nghị cấp tới 120m2-252m2. Từ danh sách này, phải chăng đây là một kiểu hối lộ bằng đất của quan chức thị xã Đồ Sơn cho quan chức cấp trên.

Sau khi danh sách đề nghị cấp đất Đồ Sơn nói trên bị lọt ra ngoài, gây bức xúc trong nhân dân địa phương, Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng đã dừng việc ra quyết định phê duyệt và yêu cầu ông Chu Minh Tuấn, Giám đốc Sở Tài nguyên-Môi trường xem xét, rà soát và loại khỏi danh sách này những người không có hộ khẩu ở Đồ Sơn, Hải Phòng nhưng có tên đề nghị xin giao đất.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 130 trang tài liệu này.

Ngoài 34 người xin cấp đất trái phép nói trên, còn một loạt người nhà, người quen biết của các "sếp" Đồ Sơn lúc bấy giờ là Bí thư Thị ủy Vũ Đức Vận, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thị xã Hoàng Anh Hùng, Phó chủ tịch Ủy ban nhân dân thị xã Lưu Kim Thái cũng có tên trong danh sách cấp đất ưu tiên ở khu dân cư Vụng Hương từ năm 2003. Trong đó, có những trường hợp gây bức xúc trong dư luận như: Hoàng Anh Tuấn, học sinh lớp 11 (con trai của

Chủ tịch Ủy ban nhân dân thị xã Hoàng Anh Hùng) được đề nghị cấp 252m2

đất ở lô số 135 (trong khi "cấp trưởng" của thị xã chỉ được cấp 120m2).

Ngoài ra, bà P.T.M.A - giáo viên Trường phổ thông trung học Trần Phú, thành phố Hải Phòng (là cô giáo của học sinh Hoàng Anh Tuấn) cũng được đề nghị cấp 120m2 đất ở lô số 87. Như vậy, bị cáo Hoàng Anh Hùng ngoài việc xin cấp đất cho con trai mình mới học lớp 11, lại "vung tay" đề nghị cấp đất cho cả cô giáo dạy con mình. Chưa hết, con trai bị cáo Lưu Kim Thái (nguyên Phó chủ tịch Ủy ban nhân dân thị xã Đồ Sơn) đang là sinh viên 19 tuổi cũng được đề nghị cấp 253,6m2 đất ở lô số 130 (gấp hơn 2 lần suất đất cho "cấp trưởng" thị xã là 120m2) [20].

Như vậy, trong ví dụ trên ta thấy trong vụ việc trên những người có thẩm quyền xét duyệt giao đất tại địa phương đã không dựa trên nhu cầu thực

tế sử dụng đất mà lợi dụng chức vụ quyền hạn của mình để giao đất cho 129 hộ là những người có quan hệ thân thiết. Trong khi đó nhu cầu thực tế của người dân lại không được đáp ứng. Điều đó đã gây lên sự bức xúc trong dư luận và nhân dân tại địa phương

- Một ví dụ khác liên quan đến tư lợi trong việc giao đất:

Qua kiểm tra về đối tượng được giao đất từ năm 2000-2010 tại xã Phú Lão, trong số 253 cá nhân, hộ gia đình được giao đất theo các Quyết định thì thực tế chỉ có 226 hộ nhận đất. Cụ thể: có 183 cá nhân, hộ gia đình được giao đất có hộ khẩu ở xã Phú Lão, 43 trường hợp không có hộ khẩu tại xã, trong đó 10 trường hợp có hộ khẩu ở thị trấn Chi Nê là cán bộ công chức và người nhà của lãnh đạo huyện Lạc Thủy, đối tượng này đã có nhà ở tại thị trấn và nhiều trường hợp có hộ khẩu ở Hà Nội. Kiểm tra tại thời điểm giao đất, có 95 cá nhân, hộ gia đình có nhà ở ổn định, 131 trường hợp chưa có nhà ở, 21 trường hợp đã chuyển nhượng.

Trong quá trình xét giao đất, Ủy ban nhân dân xã Phú Lão đã không thành lập Hội đồng xét giao đất, không xây dựng tiêu chí và đối tượng được xét giao đất. Do vậy, việc xét giao đất thể hiện sự không công bằng, thiếu dân chủ như "ưu tiên" một số lãnh đạo và cán bộ công chức huyện Lạc Thủy và một số lãnh đạo và cán bộ xã Phú Lão. Mặt khác, xét giao đất cho nhiều người không có nhu cầu thiết yếu về đất ở (đã có nhà ở ổn định) nên đã có một số hộ đã chuyển nhượng. Giao đất cho nhiều người không có hộ khẩu và sinh sống tại xã Phú Lão (hộ khẩu ở Hà Nội và thị trấn Chi Nê). Cá biệt có 4 trường hợp còn được ưu tiên xét giao đất 2 lần, gồm: ông Trần Đình Thụ (Con trai ông Trần Đình Thú, Bí thư Đảng ủy xã Phú Lão), năm 2003 được

giao diện tích 80m2, thời điểm giao đất mới 17 tuổi đang ở cùng bố mẹ; đến

năm 2008 lại được giao tiếp 100m2. Năm 2003, ông Trần Đức Huyến cán bộ địa chính xã được giao 100m2 đất, ông Huyến đã chuyển nhượng lô đất này,

đến năm 2008 lại được giao lần hai với diện tích 120m2, đứng tên vợ là Vũ Thị Loát. Tháng 7/2003, ông Mầu Văn Luyện con trai bà Vũ Thị Mậy được giao 100m2 đất và tháng 12/20003 được giao tiếp 100m2 đất khác. Năm 2007, ông Đinh Ngọc Linh cán bộ xã Phú Lão được giao 100m2 đất, đến năm 2008 tiếp tục được giao 150m2 đất nữa đứng tên vợ là Bùi Thị Hoàn. Từ đó đã gây nên những dị nghị thắc mắc trong nhân dân. Bên cạnh đó, kiểm tra về hạn mức đất ở có 3 hộ đều ở thôn Lão Ngoại (Phú Lão) được giao đất vượt hạn mức theo Quyết định số 15/2006/QĐ-UBND ngày 25/9/2006 của Ủy ban nhân dân tỉnh với tổng diện tích 287m2, gồm: bà Vũ Thị Hiên, được giao 250 m2, vượt 50m2; ông Màu Chí Công, được giao 322m2, vượt 122m2; bà Lê Thị Tám, được giao 315m2, vượt 115m2. Đặc biệt, trường hợp bà Nguyễn Thị Lan (chồng là Phạm Xuân Đoài) đã có nhà ở diện tích 1800 m2, tại Tân Thành (Cố Nghĩa) nhưng vẫn được cấp 406 m2 đất. Trong đó, phòng Tài nguyên môi trường huyện đã xác định sai vị trí đất từ khu vực 1, vị trí 2 thành khu vực 1 vị trí 3 là 126m2, dẫn đến số tiền phải truy thu hộ bà Lan là 17.180.000 đồng. Ngoài ra, Ủy ban nhân dân xã Phú Lão còn có văn bản đề nghị Chi nhánh điện Lạc Thủy xin được di chuyển đường điện 35Kv (chi phí di chuyển do Ủy ban nhân dân xã Phú Lão bỏ ra là 78.885.294 đồng) với lý do cột điện nằm trong vị trí xây dựng Đình thôn Lão Ngoại và bãi đỗ xe của khu du lịch. Nhưng sau khi di chuyển, Ủy ban nhân dân xã làm lại hồ sơ trình cấp đất cho hộ bà Lan. Thực tế Ủy ban nhân dân xã đã chi từ nguồn phí thắng cảnh trích để lại số tiền là 40.000.000 đồng.

Về việc áp giá tính tiền sử dụng đất, có nhiều trường hợp, khi chưa có quyết định giao đất, Chi cục thuế huyện Lạc Thủy căn cứ vào tờ trình của Ủy ban nhân dân xã Phú Lão để ra thông báo yêu cầu người được xét giao đất nộp tiền sử dụng đất trước, việc làm này là trái quy định dẫn đến việc thu thiếu 15.632.000 đồng của 2 trường hợp là ông Trần Đình Thụ, 9.000.000 đồng và Màu Văn Luyện, 6.632.000 đồng.

Về việc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất có trường hợp được giao đất, nhưng chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính đã được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đất hoặc cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đất của hợp tác xã cho cá nhân. Việc cho thuê đất công tại Chùa Tiên cũng không tuân thủ theo quy định của Luật đất đai. Từ năm 2007-2010, Ủy ban nhân dân xã cho các hộ thuê để kinh doanh bán hàng nhưng không làm hợp đồng thuê đất mà chỉ thực hiện bốc thăm theo lô, thửa đã quy hoạch và giao từng hộ sử dụng sau khi các hộ đã nộp tiền phí sử dụng lề đường, bến bãi. Bên cạnh đó việc thu hồi đất nông nghiệp để làm sân lễ hội Chùa Tiên cũng còn nhiều sai phạm. Ngày 8/1/2010, Ủy ban nhân dân xã Phú Lão có Tờ trình số 04/TT-UBND gửi Ủy ban nhân dân, phòng Tài nguyên môi trường huyện đề nghị được chuyển đổi mục đích sử dụng đất đang sản xuất nông nghiệp để làm sân lễ hội, đến nay vẫn chưa có văn bản trả lời. Ngày

28/1/2010, Ủy ban nhân dân xã có biên bản làm việc với 15 hộ dân nằm trong phạm vi giải phóng mặt bằng, diện tích đất thu hồi là 4.538,8m2, các hộ đều nhất trí giải phóng mặt bằng và thống nhất đơn giá đền bù do Ủy ban nhân dân xã thỏa thuận là 252.448.000 đồng. Cũng trong ngày 28/1/2010, Ủy ban nhân dân xã Phú Lão đã chi trả tiền đền bù cho 15 hộ dân, kinh phí đền bù được lấy từ 2 nguồn: 184.030.000 đồng từ nguồn phí thắng cảnh để

lại cho Ủy ban nhân dân xã; 68.418.000 đồng từ nguồn kinh phí ngân sách huyện cấp bổ sung năm 2009 cho xã (theo quyết định số 1016/QĐ-UBND ngày 31/12/2009 của Ủy ban nhân dân huyện Lạc Thủy). Sau khi chi trả tiền đền bù, đến nay Ủy ban nhân dân xã chưa làm thủ tục trình các cấp có thẩm quyền thu hồi đất của các hộ và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hiện các hộ vẫn lưu giữ. Như vậy, việc Ủy ban nhân dân xã tự thỏa thuận đền bù đất của 15 hộ dân như đã nêu trên là trái quy định của Nhà nước về quản lý đất đai, nhất là đất trồng lúa nước. Sự việc này có phần trách nhiệm của Ủy

ban nhân dân huyện Lạc Thủy, đó là việc cấp ngân sách để đền bù đất cho người dân khi chưa có thủ tục thu hồi đất và phương án đền bù chưa được cấp có thẩm quyền phê duyệt là trái quy định.

Từ những sai phạm trong quản lý sử dụng đất đai ở xã Phú Lão, tại Kết luận số 86 ngày 28/7/2010 của Thanh tra tỉnh do ông Lê Trọng Long, Phó Chánh Thanh tra ký đã kiến nghị một số vấn đề: Yêu cầu Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Lạc Thủy chỉ đạo Ủy ban nhân dân xã Phú Lão và các phòng, ban chức năng của huyện kiểm tra, rà soát lại quỹ đất ở đã được phê duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất để xây dựng kế hoạch đấu giá quyền sử dụng đất theo quy định của Luật đất đai và của Ủy ban nhân dân tỉnh, hạn chế việc giao đất cho các hộ gia đình, cá nhân có thu tiền sử dụng đất. Thông báo và hướng dẫn cho người dân làm thủ tục cấp Giấy Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Cho thuê đất công phải làm hợp đồng thuê đất và thu tiền thuê đất theo quy định. Thu hồi số tiền 68.418.000 đồng đã chi đền bù đất nông nghiệp cho 15 hộ dân. Kiểm điểm và làm rõ trách nhiệm của tập thể và cá nhân trong việc đề nghị di chuyển đường điện 35KV và chi phí di chuyển, xét giao đất

hai lần cho một cá nhân, xét giao đất cho nhiều người không có nhu cầu thiết yếu về đất ở, việc tự thỏa thuận thu hồi và đền bù diện tích 4.538,8m2 đất lúa của 15 hộ dân để làm sân lễ hội Chùa tiên khi chưa có quyết định thu hồi và phê duyệt phương án bồi thường giải phóng mặt bằng của cấp có thẩm quyền.

Qua đó có thể thấy vụ việc trên có sự sai phạm về thủ tục thực hiện giao đất và cho thuê đất. Ở đây ta thấy rằng các cán bộ xã Phú Lão đã lợi dụng thẩm quyền mà nhà nước giao cho để đem lại lợi ích tư nhân, đất được giao cho nhũng cán bộ xã, người nhà của cán bộ mà không dựa vào nhu cầu thực tế của người dân. Có những người không có nhu cầu sử dụng nhưng vẫn được giao đất. Như vậy giao dịch giao đất ở đây thực sự làm ảnh hưởng đến quyền lợi của những người thực sự có nhu cầu sử dụng đất nhưng lại không được giao đất để sử dụng.

Về chuyển mục đích sử dụng đất: theo quy định Điều 57 Luật đất đai 2013, có 2 hình thức chuyển mục đích sử dụng đất đó là chuyển mục đích sử dụng đất phải xin phép cơ quan nhà nước có thẩm quyền và chuyển mục đích không phải xin phép. Trong các quy định của nhà nước đã nêu rõ các trường hợp khi chuyển mục đích sử dụng đất để không gây khó khăn,phiền hà cho người dân, vừa dễ quản lý đất đai,vừa đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ tài chính của họ [33].

Tuy nhiên,trên thực tế, do đất đai ngày càng khan hiếm và cơ hội nhận được những khoản lợi lớn trong tay những người có quyền cấp phát cũng đã tạo ra sự "thừa thiếu" đáng tiếc. Có thể những chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ hướng nông nghiệp sang phục vụ sản xuất công nghiệp phù hợp với tiến trình công nghiệp hóa đất nước là rất tốt, nhưng do những mâu thuẫn giữa các luật và do sai phạm của một số cán bộ quản lý đất đai đã gây ra những tranh chấp và khó khăn cho doanh nghiệp nhận quyền sử dụng đất. Mặc dù đất cho doanh nghiệp vẫn thiếu nhưng đất không đưa vào sử dụng, đất nông nghiệp chuyển sang công nghiệp còn bỏ trống lại khá lớn. Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, cả nước hiện có 1.649 khu vực qui hoạch "treo" với tổng diện tích 244.665 ha, 1.288 dự án "treo" với tổng diện tích 31.650 ha do chậm giải tỏa mặt bằng. Nhiều doanh nghiệp năm 2000 ra đời) có nhu cầu sử dụng đất lại phải đi thuê của các cá nhân, hộ gia đình với giá cao vẫn không thể tiếp cận với những quĩ đất bị "bỏ hoang", những người nông dân thì thất nghiệp do mất đất và ít cơ hội chuyển nghề khác bởi hạn chế về khả năng và trình độ. Như vậy,việc chuyển mục đích sử dụng đất nhiều khi chưa dựa vào nhu cấu thực tế cần thiết vì vậy việc đất đai bị sử dụng trái mục đích không ít. Đặc biệt hơn là việc đất đai sau khi chuyển mục đích sử dụng lại bị bỏ trống, bỏ hoang,như thế là một sự lãng phí rất lớn. Ngoài ra,các giao dịch ngầm khi chuyển mục đích sử dụng đất đã trốn tránh nghĩa vụ tài sản. Có đến 70% giao

dịch nhà đất diễn ra trên thị trường không chính thức, thị trường "ngầm". Theo các chuyên gia, số thu này sẽ lớn hơn nhiều nếu các giao dịch ngầm về nhà đất được kiểm soát. Giao dịch tư lợi trong chuyển mục đích sử dụng [21].

Gắn liền với việc thu hồi đất, giao đất là chuyển đổi mục đích sử dụng đất, đặc biệt là chuyển đổi từ đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp; đất phi nông nghiệp không phải đất ở sang đất ở; đất rừng phòng hộ, rừng đặc dụng sang mục đích khác... Sau khi chuyển đổi mục đích sử dụng,giá trị sử dụng đồng thời với giá trị đất nghiễm nhiên tăng lên nhiều,thậm chí là rất nhiều so với giá trị gốc. Trong khi đó Luật đất đai chỉ có quy định việc chuyển mục đích sử dụng đất tại Điều 36 nhưng lại không quy định cụ thể trong trường hợp nào thì được chuyển quyền sử dụng. Đây chính là điểm mà luật còn thiếu rõ ràng và là cơ sở để làm nảy sinh giao dịch tư lợi, sinh ra tiêu cực và tham nhũng trong quản lí đất đai. Thực tế đã cho thấy việc cho phép chuyển mục đích sử dụng đất tràn lan ở các địa phương,sinh ra thực trạng hàng loạt hecta đất nông nghiệp bị thế chỗ bởi các dự án chuyển đổi mục đích sử dụng,các dự án "treo", chủ đầu tư không có năng lực, hay hàng loạt khu rừng đặc dụng, rừng phòng hộ bị tàn phá nặng nề khi chuyển đổi mục đích sử dụng.