Chính Phủ Thực Hiện Tốt Vai Trò Chủ Động Trong Phối Hợp Điều Hành Giữa

sự kiểm toán hàng năm và các đợt thanh tra Nhà nước định kỳ nhằm bảo đảm cơ chế hoạt động hiệu quả cũng như tăng cường tính minh bạch trong giải trình với cơ quan giám sát và công bố thông tin cho công chúng. Ngoài ra, nâng cao tính độc lập của Ngân hàng nước CHDCND Lào sẽ làm giảm độ trễ trong quá trình ra quyết định CSTT khi không phải chờ đợi ý kiến cho phép, phản hồi từ các đơn vị quản lý cấp cao hơn, giúp CSTT phản ứng kịp thời hơn với những diễn biến của nền kinh tế vĩ mô với những công cụ được thực thi với thời điểm và liều lượng phù hợp.

Tuy nhiên, đây là giải pháp cần được thực hiện dần từ trong ngắn hạn tới trung hạn khi Ngân hàng nước CHDCND Lào được trao nhiều quyền hơn đồng thời chịu giám sát và báo cáo trực tiếp với Quốc hội.

4.3. MỘT SỐ KHUYẾN NGHỊ

4.3.1. Chính phủ thực hiện tốt vai trò chủ động trong phối hợp điều hành giữa các Bộ, ngành

Chính phủ Lào cần đóng vai trò chủ đạo trong phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý vĩ mô, đặc biệt là sự phối hợp giữa Ngân hàng nước CHDCND Lào và Bộ Tài chính Lào trong thực hiện từng mục tiêu riêng của hai Bộ cũng như hướng tới mục tiêu chung của nền kinh tế. Mặc dù có sự khác biệt về phạm vi điều chỉnh, cơ chế truyền tải, và các công cụ điều hành, nhưng CSTT, CSTK, và các chính sách khác như thu hút vốn đầu tư nước ngoài của Bộ Kế hoạch và đầu tư, chính sách thương mại của Bộ Công thương có sự mối quan hệ tương tác chặt chẽ với nhau. Yêu cầu phối hợp chính sách được đặt ra do các công cụ chính sách riêng lẻ thường có tác động đến nhiều hơn một mục tiêu chính sách. Thực tế tại Lào cho thấy do CSTK trong suốt một thời gian dài luôn được điều hành theo hướng mở rộng nhằm khuyến khích đầu tư cơ sở hạ tầng trong khi thu ngân sách không đủ đáp ứng nên CSTT trở thành công cụ cấp vốn cho phần vốn thiếu hụt thông qua cho vay các doanh nghiệp Nhà nước, cho vay các dự án đầu tư công của các chính quyền địa phương. Trong khi đó chính sách đầu tư vẫn tập trung quá nhiều vào các dự án lớn và các ngành nghề khai thác tài nguyên, đầu tư cơ sở hạ tầng trong khi các lĩnh vực khác bị bỏ ngỏ. Đặc điểm này ảnh hưởng tới cơ cấu tín dụng của hệ thống ngân hàng Lào theo hướng phát triển thiếu đa dạng, tiềm ẩn rủi ro khi một trong số các ngành chủ đạo gặp khó khăn. Ví dụ như giá nguyên vật liệu thô trên thị trường xuất khẩu sụt giảm mạnh sẽ khiến

ngành khai khoáng bị ảnh hưởng tiêu cực và làm giảm chất lượng tín dụng của khu vực này, ảnh hưởng tới an toàn tài chính của hệ thống ngân hàng.

Trước thực trạng phối hợp giữa các chính sách vĩ mô tại Lào chưa đạt được hiệu quả trong cả hoạch định chính sách và phương thức thực hiện, việc tăng cường hiệu quả của cơ chế phối hợp giữa hai chính sách vĩ mô này trở nên hết sức cấp thiết.

Bộ Tài chính cần điều hành CSTK dựa trên nguyên tắc cải thiện nguồn thu trên cơ sở thu bền vững và thực hiện chi ngân sách hiệu quả với mục tiêu giảm bội chi ngân sách. Muốn thực hiện được nguyên tắc này, cần xác định cơ cấu nguồn thu, kỷ luật thu, sự công bằng và minh bạch trong chính sách thuế áp dụng với các đối tượng có nhiệm vụ nộp thuế. Bên cạnh đó, cần xem xét lại quy mô và cơ cấu chi ngân sách đi đôi với việc tái cơ cấu đầu tư công theo hướng giảm dần tỷ trọng đầu tư công trong tổng vốn đầu tư toàn xã hội, đẩy mạnh hiệu quả và chất lượng của đầu tư công.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 193 trang tài liệu này.

Hiện nay, Bộ Tài chính Lào đang thực hiện việc thanh toán các hợp đồng đối với các doanh nghiệp bằng trái phiếu Chính phủ nhưng những trái phiếu này lại bị thiếu thanh khoản trầm trọng. Nguyên nhân này xuất phát từ việc không có một thị trường trái phiếu phát triển để các nhà đầu tư có thể tiến hành giao dịch thuận lợi những trái phiếu nhận thay cho tiền mặt. Các doanh nghiệp buộc phải sử dụng những trái phiếu này để chiết khấu từ các ngân hàng thương mại nhằm lấy tiền thanh toán các khoản nợ với các đối tác, và trả nợ ngân hàng khi đến hạn. Tuy nhiên, trong thực tế, các ngân hàng lại không chấp nhận chiết khấu những trái phiếu này do các trái phiếu này không sử dụng để thực hiện chiết khấu lại tại Ngân hàng CHDCND Lào, khiến cho tình trạng khan hiếm tiền mặt, rủi ro thanh khoản đối với hệ thống doanh nghiệp, và sau đó là rủi ro thanh khoản và nợ xấu đối với hệ thống ngân hàng đang thường trực. Do vậy, cần có một biện pháp phối hợp hiệu quả giữa CSTK và CSTT để bảo đảm những trái phiếu Chính phủ phát hành có thể được sử dụng để chiết khấu tại các ngân hàng trong ngắn hạn và xa hơn là phát triển một thị trường trái phiếu Chính phủ để tạo thanh khoản cho những trái phiếu này, tạo mức độ độc lập hơn cho cả CSTK và CSTT.

Bộ Kế hoạch đầu tư cần xây dựng chính sách thu hút vốn đầu tư nước ngoài theo hướng ổn định, bảo đảm nguồn vốn nước ngoài đầu tư vào trong nước có hiệu quả và có tính ổn định cao. Như vậy, Lào vừa tranh thủ được nguồn vốn đầu tư

nước ngoài dồi dào thông qua gia nhập vào kinh tế quốc tế vừa hạn chế được những rủi ro bắt nguồn từ sự dịch chuyển của các luồng vốn đầu tư nước ngoài.

Về dài hạn, CSTT cần kiên trì theo đuổi mục tiêu duy trì lạm phát ở mức thấp và ổn định để làm nền tảng vững chắc cho các hoạt động kinh tế diễn ra trong khi CSTK có nhiệm vụ định hướng và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển kinh tế xã hội, chính sách đầu tư cần có nhiệm vụ định hướng đúng các ngành nghề hợp lý, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động đầu tư. Tóm lại, sự phối hợp từ các cơ quản lý Nhà nước phải gắn chặt với nguyên tắc ổn định tiền tệ.

Áp dụng kinh nghiệm của Việt Nam, giữa Ngân hàng nước CHDCND Lào và Bộ Tài chính Lào cần soạn thảo và ký kết "Quy chế phối hợp công tác và trao đổi thông tin" với năm mảng vấn đề chính: xây dựng và điều hành CSTK, CSTT; phát triển và thanh tra, giám sát thị trường tài chính; quản lý thuế, hải quan; hợp tác quốc tế; nghiên cứu khoa học đào tạo nhằm tăng cường hiệu quả phối hợp trong xây dựng và điều hành CSTK và CSTT. Khuyến nghị này có thể áp dụng đối với sự phối hợp giữa các bộ ngành khác.

4.3.2. Chính phủ thúc đẩy sự phát triển của thị trường tài chính

Cơ chế truyền tải CSTT trong thực tế có liên quan đến hai khu vực: khu vực tài chính và khu vực phi tài chính. Khi NHTW đưa ra công cụ CSTT, đầu tiên, sẽ có những thay đổi đến cung tiền và lãi suất trong lĩnh vực tài chính, tiếp theo là hoạt động cho vay của các NHTM, sau đó sẽ được chuyển đến nền kinh tế và ảnh hưởng đến các doanh nghiệp và hộ gia đình để điều chỉnh tài sản của họ và thay đổi đầu tư và chi tiêu tiêu dùng, do đó ảnh hưởng đến sản lượng và giá cả trong toàn xã hội. Như vậy, thị trường tài chính là nơi để các kênh truyền tải CSTT được diễn ra, nó cũng là nơi các công cụ của thị trường tiền tệ được phát huy vai trò điều tiết của mình. Sự thành công của một khuôn khổ CSTT dựa trên các công cụ gián tiếp quản lý tiền tệ như lãi suất phụ thuộc vào các mức độ và tốc độ thay đổi lãi suất chính sách của NHTW, sau đó tác động tới lãi suất thị trường và tỷ giá và cuối cùng là tới hoạt động của các lĩnh vực trong nền kinh tế. Kênh truyền tải tiền tệ không thể diễn ra nếu trong có hiệu ứng giá cả hiệu quả, đặc biệt là lãi suất và tỷ giá hối đoái. Vì thế, khi thị trường tài chính phát triển thì hệ thống truyền tải CSTT sẽ phát huy được tối đa hiệu quả của mình.

Thị trường tài chính của CHDCND Lào hiện nay chưa phát triển, do đó đã làm cho việc thực thi CSTT của Ngân hàng nước CHDCND Lào trở nên kém hiệu quả. Kinh nghiệm từ các nước cho thấy, một thị trường tài chính quá tập trung vào ngân hàng như của Việt Nam và Trung Quốc, hơn nữa còn bị chi phối bởi các NHTM nhà nước sẽ làm giảm hiệu quả hoạt động của thị trường tài chính qua đó làm giảm hiệu quả truyền dẫn CSTT. Nói tóm lại, trong điều kiện hội nhập ngày càng tăng của CHDCND Lào, việc phát triển toàn diện thị trường tài chính trở thành một vấn đề thiết yếu để có thể nâng cao khả năng truyền dẫn CSTT của CHDCND Lào.

Thứ nhất, cải thiện các sản phẩm tài chính thông qua mở rộng quy mô và chủng loại các hàng hoá giao dịch để tăng tính thanh khoản của thị trường tiền tệ, chuẩn hoá quy trình vận hành công cụ tài chính, và tăng chiều rộng và chiều sâu của thị trường tài chính thông qua đổi mới công nghệ trong khu vực tài chính nhằm mở rộng không gian điều tiết CSTT của NHTW. Kinh nghiệm các nước cho thấy cần đưa ra nhiều sản phẩm, hàng hoá đa dạng, phong phú, có chất lượng cao phù hợp với nhu cầu hoạt động trong từng thời kỳ. Chú trọng phát triển đầy đủ các công cụ, sản phẩm quan trọng trên thị trường tiền tệ như repo, reverse repo, thương phiếu, chứng chỉ tiền gửi có thể mua bán được trên thị trường thứ cấp, tạo hành lang pháp lý, phát triển thị trường thứ cấp để các công cụ thị trường tiền tệ có thể phát triển, đáp ứng được nhu cầu của thị trường.

Thứ hai, phát triển thị trường vốn bằng cách nâng cao chất lượng và đa dạng hoá các công cụ của thị trường vốn nhằm đáp ứng nhu cầu của thị trường. Đa dạng hoá các loại trái phiếu, như trái phiếu chính phủ, trái phiếu chính quyền địa phương, trái phiếu doanh nghiệp, trái phiếu chuyển đổi, trái phiếu công trình.... cùng với đó, là đa dạng hoá về lãi suất, kỳ hạn và mệnh giá trái phiếu, để xây dựng đường cong lãi suất chuẩn trái phiếu chính phủ làm cơ sở cho các thành viên thị trường tham chiếu và thu hút được thêm nhiều nhà đầu tư, tạo điều kiện huy động và đầu tư đa dạng hơn cho các chủ thể. Bên cạnh trái phiếu, cũng cần phát triển thị trường cổ phiếu: cổ phần hoá, tăng tiềm lực tài chính doanh nghiệp là một trong những cách phát triển thị trường cổ phiếu. Một công cụ cần được tập trung phát triển đặc biệt là các loại chứng khoán phái sinh bao gồm các hợp đồng quyền chọn, các hợp đồng tương lai và hợp đồng kì hạn… để các doanh nghiệp có thể bảo hiểm rủi ro và

NHTM quản lý hiệu quả tài sản nợ và tài sản có. Thị trường trái phiếu phát triển, đặc biệt là thị trường trái phiếu Chính phủ, sẽ mang lại nhiều ích lợi về cả mặt vĩ mô lẫn vi mô đối với công tác điều hành CSTT.

Một là: về mặt vĩ mô, thị trường trái phiếu Chính phủ tạo ra một kênh huy động vốn tài trợ cho bội chi ngân sách thay vì tạo áp lực tài trợ lên CSTT, hạn chế được thực trạng tài trợ gián tiếp cho các khoản bội chi ngân sách thông qua hoạt động chiết khấu, tái cấp vốn. Việc chủ động kiểm soát lượng cung ứng tiền tệ sẽ làm giảm thiểu nguy cơ lạm phát. Ngoài ra, thị trường trái phiếu Chính phủ còn có tác dụng cải thiện mức độ hiệu quả truyền dẫn CSTT và sử dụng các công cụ CSTT, đặc biệt là các công cụ gián tiếp. Ngân hàng nước CHDCND Lào và các ngân hàng sẽ dễ dàng sử dụng trái phiếu Chính phủ cho các hợp đồng mua lại trên thị trường tiền tệ liên ngân hàng, và thực hiện các nghiệp vụ mua bán để can thiệp trên thị trường mở. Ngoài ra, thị trường trái phiếu Chính phủ phát triển về cả quy mô lẫn mức độ hiệu quả thì chi phí lãi của trái phiếu sẽ giảm xuống, góp phần làm giảm mặt bằng lãi suất chung của nền kinh tế thay vì tạo áp lực lên mặt bằng lãi suất như trong thời gian qua. Đường cong lãi suất của trái phiếu Chính phủ là nền tảng để các sản phẩm tài chính hiện đại phát triển, góp phần vào việc tăng cường khả năng quản trị rủi ro của các trung gian tài chính và cung cấp thông tin cho công tác điều hành CSTT của Ngân hàng CHDCND Lào.

Hai là: về mặt vi mô, phát triển thị trường trái phiếu làm tăng mức độ ổn định tài chính và phát triển hệ thống trung gian tài chính thông qua việc gia tăng mức độ cạnh tranh và phát triển cơ sở hạ tầng cho các sản phẩm, dịch vụ tài chính. Thị trường trái phiếu phát triển sẽ làm giảm gánh nặng tài trợ vốn trung dài hạn cho hệ thống doanh nghiệp nhưng đồng thời là buộc các trung gian tài chính phát triển các sản phẩm hay các hình thức tài trợ vốn khác.

Thứ ba, phát triển đồng bộ thị trường tiền tệ với các hình thức đa dạng thích hợp như hệ thống ngân hàng, các định chế tài chính phi ngân hàng, quỹ đầu tư… nhằm phát triển các dịch vụ tín dụng ngắn hạn, cũng như duy trì tỉ giá hối đoái ổn định, phù hợp với giá trị thực của đồng tiền trong nước. Các cơ chế chính sách phù hợp và thông thoáng, đáp ứng nhu cầu đầu tư, cho vay của các chủ thể trong nền kinh tế. Đặc biệt là phải khuyến khích được các nhà đầu tư nước ngoài tham gia vào thị trường tài chính.

Thứ tư, thực hiện chính sách khuyến khích đổi mới giám sát tài chính, theo hưiện chính sách khuyến khích đổi mới giám sát tài chính, đầu tư, cho vay của các chủ thể trong nền kinh tế. Đặc biệt nghiệp vụ quan trọng, có chức năng cảnh báo sớm rủi ro trong hoạt động của thị trường tài chính, tạo lập thị trường công bằng, và tích cực thúc đẩy một môi trường xã hội ủng hộ đổi mới giám sát tài chính theo các điều kiện tiên quyết phòng ngừa rủi ro. Những nỗ lực sẽ được thực hiện để phát triển trực tiếp tài chính, mở rộng mối quan hệ giữa thị trường tiền tệ và thị trường vốn, cải thiện hiệu quả của truyền dẫn CSTT trên thị trường vốn, thúc đẩy hơn nữa các nguồn lực chức năng phân bổ của hệ thống tài chính và thúc đẩy sự hình thành của giá vốn thực tế.

4.3.3. Bộ Thương mại hoàn thiện các chính sách thương mại tạo điều kiện cho hội nhập kinh tế quốc tế

Bộ Thương mại Lào cần thực hiện các biện pháp hỗ trợ các hoạt động thương mại như sau:

Thứ nhất, thực hiện các biện pháp nhằm thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu, ưu tiên đẩy mạnh xuất khẩu, hạn chế nhập khẩu hàng hoá không cần thiết, chỉ tập trung vào nhập khẩu những hàng hoá thiết yếu cho đời sống sinh hoạt cũng như đầu tư sản xuất kinh doanh nhằm hạn chế thâm hụt cán cân thương mại.

- Bộ Thương mại Lào cần cơ cấu lại danh mục hàng nhập khẩu, giảm bớt tỷ trọng đầu vào nhập khẩu nằm trong giá trị hàng hoá xuất khẩu.

- Bộ Thương mại Lào cần phải xây dựng hàng rào kỹ thuật, phân tích rõ cơ cấu nhập khẩu số lượng lớn hàng tiêu dùng không thiết yếu để biết được những mặt hàng nào trực tiếp phục vụ sản xuất và những mặt hàng nào chỉ phục vụ cho cuộc sống hằng ngày của người dân. Trên cơ sở đó, cơ quan quản lý sẽ định hướng chính sách rà soát để có cơ sở cấp vốn vay nhập hàng, cũng như sử dụng các biện pháp khác, trong đó có việc cấp giấy phép tự động, nhằm hạn chế nhập khẩu những mặt hàng tiêu dùng không thiết yếu.

- Bộ Thương mại Lào xem xét khả năng tăng rào cản thuế và phi thuế đối với hàng nhập khẩu không thiết yếu phục vụ sản xuất tiêu dùng và giảm các rào cản thuế đối với nhưng mặt hàng phục vụ đầu tư sản xuất nhưng phải bảo đảm nguyên tắc tuân thủ lộ trình giảm thuế đã được cam kết khi tham gia WTO.

Thứ hai, nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hoá xuất khẩu của Lào thông qua các biện pháp sau:

- Tập trung đầu tư và nâng cao năng lực sản xuất, năng suất lao động, chủ động tự cung cấp hàng hoá thiết yếu nội địa thay vì sử dụng hàng hoá nhập khẩu.

- Tiếp tục đầu tư chiều sâu, đổi mới công nghệ để điều chỉnh hợp lý cơ cấu hàng hoá xuất khẩu theo hướng nâng cao tỷ trọng hàng xuất khẩu qua chế biến có giá trị gia tăng cao trong tổng kim ngạch xuất khẩu, giảm tỷ trọng hàng xuất khẩu là các sản phẩm khoáng sản và nông sản thô ở dạng sơ chế, tạo cơ sở vững chắc cho việc gia tăng hàng xuất khẩu.

- Nới lỏng dần các biện pháp bảo hộ sản xuất trong nước buộc các doanh nghiệp trong nước phải vươn lên trong cạnh tranh với hàng hoá nước ngoài.

- Tìm kiếm và gia nhập các thị trường mới có nhiều tiềm năng để đa dạng hoá thị trường để vừa đẩy mạnh xuất khẩu, vừa có thể tránh được các cú sốc mang tính chất khu vực.

- Quan tâm tới việc đăng ký và bảo vệ thương hiệu hàng hoá của Việt Nam trên thị trường thế giới nhằm tạo uy tín và xây dựng thị trường vững chắc cho hàng hoá của Việt Nam, qua đó đẩy mạnh xuất khẩu hàng hoá.

- Đẩy mạnh hợp tác liên doanh với nước ngoài trong sản xuất và xuất khẩu hàng hoá.

- Nâng cao năng lực phân tích và dự báo, nhận biết các chính sách, thay đổi trên thị trường quốc tế để làm tốt công tác hoạch định chính sách của cơ quan chủ quản, đặc biệt là những dự báo về thị trường, giá cả, tỷ giá, điều kiện thương mại…

- Thúc đẩy hoạt động đầu tư cho các cơ sở hạ tầng quan trọng phục vụ hoạt động xuất khẩu như cảng biển, sân bay, đường giao thông, kho ngoại quan…và các dịch vụ cơ bản hỗ trợ xuất khẩu như điện, nước, thông tin liên lạc, dịch vụ hậu cần… tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu hoạt động.

4.3.4. Xây dựng hệ thống thông tin, tuyên truyền hiệu quả về các nội dung liên quan đến điều hành chính sách của Chính phủ

Công nghệ - thông tin ngày nay đang phát triển với tốc độ nhanh chóng và có tầm ảnh hưởng đến nhiều ngành nghề khác nhau. Công nghệ - thông tin giúp cho việc kết nối giữa các chủ thể với nhau, bao gồm các thông tin về thực trạng nền kinh

tế, thực trạng của các doanh nghiệp, sự biến động của thị trường và những dấu hiệu có thể ảnh hưởng tới quyết định của các chủ thể trong nền kinh tế. Vì vậy, xây dựng một hệ thống thông tin, tuyên truyền hiệu quả là một giải pháp nên được thực thi sớm để hỗ trợ cho việc thực hiện các mục tiêu chính sách vĩ mô của Chính phủ nào.

Để xây dựng hệ thống thông tin này, điều cần thiết phải có sự hợp tác từ các bên liên quan trên cơ sở cùng chia sẻ lợi ích. Tổng cục thống kê, các Bộ, cơ quan chức năng thu thập, cung cấp các thông tin vĩ mô của nền kinh tế. Đồng thời, các doanh nghiệp cần quan tâm và có trách nhiệm hơn trong việc thu thập, công bố và báo cáo các thông tin từ nội bộ doanh nghiệp mình cho phía cơ quan quản lý.

Trường hợp cụ thể đối với CSTT, cần thiết lập hệ thống thông tin báo cáo giữa Ngân hàng nước CHDCND Lào với các Bộ, ngành, các NHTM, đảm bảo tính chính xác, cập nhật của các thông tin. Cần đưa ra một chế độ thưởng phạt nghiêm minh và rõ ràng đối với các đơn vị trong việc tuân thủ chế độ báo cáo đối với Ngân hàng nước CHDCND Lào. Thống nhất việc tính toán và công bố các thông tin kinh tế, làm cơ sở cho việc hoạch định và thực thi các chính sách kinh tế vĩ mô, trong đó có CSTT là hết sức cần thiết trên bình diện điều hành nền kinh tế của Chính phủ. Hệ thống thông tin quản lý từ vĩ mô tới vi mô cần được nâng cấp. Tuy nhiên, việc nâng cấp này đòi hỏi phải được thực hiện đồng bộ với thời gian dài, chi phí rất lớn nên rất cần có sự hỗ trợ về tài chính từ phía Chính phủ cho các đơn vị.