Phân Tích Các Nguồn Tác Động Tới Môi Trường Nước Mặt Thành Phố Lạng Sơn

nhu cầu sử dụng nước lớn trong khi nguồn tài nguyên nước không thay đổi dẫn đến suy giảm cả về chất và lượng đối với tài nguyên nước. Nguồn nước mặt chủ yếu thuộc các công trình thuỷ lợi (hồ chứa, đập dâng, trạm bơm các loại) và hệ thống các sông, suối được khai thác chủ yếu phục vụ cho mục đích sản xuất nông nghiệp, một phần tạo nguồn cho công trình cấp nước sinh hoạt, phát triển công nghiệp, nuôi trồng thủy sản,...

Nước thải đô thị và công nghiệp

- Nước thải đô thị

Lượng nước sạch cấp cho các đô thị trên địa bàn tỉnh là 32.600 m3/ngày.đêm [Báo cáo số 194/SXD-HTKT ngày31/03/2014 của Sở Xây Dựng]. Hiện nay trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn chưa có hệ thống xử lý nước thải đô thị tập trung nên toàn bộ nước thải sinh hoạt được thải trực tiếp ra môi trường.

- Nước thải công nghiệp

Tại các khu- cụm công nghiệp hiện nay chưa có hệ thống xử lý nước thải tập trung. Đối với các đơn vị, cơ sở sản xuất, mặc dù đã có những cơ sở quan tâm đầu tư hệ thống xử lý nước thải nhưng bên cạnh đó vẫn còn có những cơ sở nước thải chưa được xử lý đạt yêu cầu và thải ra môi trường gây ô nhiễm môi trường xung quanh.

Ngoài ra nước rò rỉ từ các bãi rác cũng là một trong những nguồn gây ô nhiễm nước mặt nghiêm trọng vì đặc trưng loại nước này là có hàm lượng chất ô nhiễm cao, độ màu lớn. Như vậy sẽ ảnh hưởng lớn đến cộng đồng nếu không được xử lý.

Nước thải từ hoạt động nông nghiệp và từ các nguồn khác khu vực nông thôn

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 120 trang tài liệu này.

Hàng năm, lượng vỏ bao bì chứa chất bảo vệ thực vật được sử dụng trong nông nghiệp không được thu gom và xử lý đúng quy trình, dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật và phân khoáng trong hoạt động sản xuất nông nghiệp cũng gây hiện tượng phú dưỡng hoặc nhiễm độc nguồn nước.

Ngoài ra hoạt động của các ngành nghề trên địa bàn tỉnh tạo ra lượng chất thải xả vào môi trường một cách bừa bãi không được xử lý, gây nên tình trạng ô nhiễn nguồn nước tại nhiều khu vực đặc biệt là từ chăn nuôi, giết mổ gia súc…

Nước thải Y tế

- Hiện nay, các bệnh viện trong tỉnh chưa tiến hành đo lưu lượng nước thải phát sinh nên không có số liệu chính xác về lượng nước thải phát sinh từ các cơ sở y tế. Giả định rằng lượng nước thải bệnh viện là 0,6 - 0,8 m3/giường bệnh thực kê/ ngày thì các bệnh viện trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn hiện đang xả gần 2.000m3/ngày nước thải. Chưa tính lượng nước thải phát sinh từ các trung tâm dự phòng tuyến tỉnh không quá 100 m3/ngày, từ các Trung tâm y tế tuyến huyện, thị, thành phố không quá 200 m3/ngày và Trạm y tế xã và phòng khám tư nhân không quá 20 m3/cơ sở/ngày. [Báo cáo số 35/KH-SYT ngày 16/4/2013 của Sở Y tế về Kế hoạch Quản lý chất thải Y tế của tỉnh Lạng Sơn đến năm 2015].

- Hiện trạng các công trình xử lý nước thải tại địa bàn tỉnh:

Các Bệnh viện đa khoa trên địa bàn tỉnh (gồm 03 BVĐK tuyến tỉnh và 10 BV tuyến huyện) đã cơ bản được đầu tư hệ thống xử lý nước thải, trong đó BVĐK Trung tâm tỉnh Lạng Sơn tại đã đầu tư trạm xử lý nước thải đầu tư năm 2009 quy mô công suất 350 m3/ngày.đêm, đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh của 350 - 400 giường bệnh. Đến tháng 12/2012 theo kế hoạch chỉ tiêu khám chữa bệnh đạt 570 giường nhưng thực tế thực hiện là 640 giường vượt quá khả năng xử lý của trạm. Hiện nay,

Bệnh viện đa khoa trung tâm tỉnh quy mô 700 giường đang được đầu tư xây dựng mới.

1.3. Phân tích các nguồn tác động tới môi trường nước mặt thành phố Lạng Sơn

1.3.1. Các nguồn tác động

Khai thác sử dụng quá mức tài nguyên nước mặt nhưng không có biện pháp bảo vệ, cải tạo nguồn nước:

Sự gia tăng dân số, quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa mạnh mẽ nhất là trong những năm gần đây của thành phố Lạng Sơn đã tạo nên nhu cầu sử dụng nước lớn trong khi nguồn tài nguyên nước hạn chế dẫn đến suy giảm cả về chất và lượng đối với tài nguyên nước. Sự suy giảm này kéo theo hệ sinh thái dưới nước và trên cạn cũng bị ảnh hưởng, nguồn nước sẽ chịu nhiều tác động ô nhiễm hơn như việc hạn chế lưu lượng, dòng chảy dẫn đến giảm khả năng tự làm sạch của nước,...

Nước thải đô thị và công nghiệp xả thải vào các thủy vực

- Nước thải đô thị: Hiện nay trên địa bàn thành phố Lạng Sơn chưa có hệ thống xử lý nước thải đô thị tập trung nên hầu hết lượng nước thải sinh hoạt chỉ được xử lý sơ bộ qua tự hoại hoặc thải trực tiếp ra môi trường không qua xử lý. Khối lượng nước thải sinh hoạt phát sinh trên địa bàn thành phố Lạng Sơn ước tính khoảng 5.773,84 m3/ngày.

Căn cứ tính toán: Theo niên giám thống kê tỉnh Lạng Sơn năm 2017, dân số thành phố Lạng Sơn là 72.173 người, với tiêu chuẩn sử dụng nước bình quân theo quy định của TCXDVN 33:2006/BXD của Bộ Xây dựng là 100 lít/người/ngày ở khu vực thành thị loại II, III. Từ đó, căn cứ theo quy định tại Nghị định số 80/2015/NĐ-CP của Chính phủ về thoát nước và xử lý nước thải, ước tính lượng nước thải sinh hoạt phát sinh trên địa bàn thành phố trung bình/ngày là: 72.173 x 100 lít/người/ngày x 80% = 5.773,84 m3/ngày.

Với lượng nước thải sinh hoạt trung bình hàng ngày như trên, nếu không được kiểm soát và xử lý triệt để sẽ gây tác động rất lớn đến môi trường xung quanh, đặc biệt là các thủy vực (ao, hồ, sông, suối,…) phải tiếp nhận, khó có khả năng tự làm sạch trong thời gian ngắn.

- Nước thải công nghiệp từ các cơ sở sản xuất, kinh doanh: Trên địa bàn thành phố có hơn 861 đơn vị hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ (theo số liệu tại Niên giám thống kê tỉnh Lạng Sơn năm 2017). Trong đó, phần lớn là các cơ sở kinh doanh buôn bán nhỏ lẻ với các loại mặt hàng tiêu dùng, cơ khí, gia công chế biến hàng xuất khẩu,... Ước tính lượng nước thải phát sinh từ các cơ sở này khoảng

4.305 - 6.027 m3/ngày (tùy thuộc vào loại hình sản xuất, trung bình mỗi cơ sở phát

sinh nước thải với khối lượng khoảng 5 - 7 m3/ngày), trong đó đáng quan tâm nhất là nước thải từ các cơ sở chăn nuôi, giết mổ gia súc, gia cầm nhỏ lẻ quy mô hộ gia đình do những nguồn nước thải này có chứa hàm lượng chất hữu cơ cao như: BOD, NH4+, NO2-, ... và các vi sinh có hại trong nước.

Trên địa bàn thành phố không có Khu, Cụm công nghiệp được đầu tư hoạt

động. Đối với các đơn vị, cơ sở sản xuất, mặc dù đã có những cơ sở quan tâm đầu tư hệ thống xử lý nước thải nhưng bên cạnh đó vẫn còn có những cơ sở nước thải

chưa được xử lý đạt yêu cầu và thải ra môi trường gây ô nhiễm môi trường xung quanh.

Chất thải từ hoạt động nông nghiệp tác động đến các thủy vực:

Địa phận thành phố Lạng Sơn gồm 03 xã: Hoàng Đồng, Mai Pha, Quảng Lạc, có hoạt động canh tác nông nghiệp (trồng lúa, ngô và các loại hoa màu). Do vậy có phát sinh vỏ bao bì chứa chất bảo vệ thực vật, rác thải thông thường từ sản xuất nông nghiệp như rơm, rạ, bao bì còn sót phân bón dư thừa,... Lượng chất thải này nếu không được thu gom, xử lý sẽ gây ô nhiễm nguồn nước, đặc biệt là vỏ bao bì chứa hóa chất bảo vệ thực vật là những nguồn nguy hại có thể tác động rất lớn đến thủy sinh và sức khỏe con người khi trực tiếp sử dụng nguồn nước bị ô nhiễm.

Nước thải Y tế

Trên địa bàn thành phố có 03 Bệnh viện tuyến tỉnh (gồm: Bệnh viện đa khoa tỉnh, Bệnh viện Phổi, Bệnh viện Phục hồi chức năng), 01 Bệnh viện Phục hồi chức năng, 01 phòng khám đa khoa khu vực và 08 trạm y tế xã, phường đang hoạt động (theo số liệu Niên giám thống kê tỉnh Lạng Sơn năm 2017).

Các bệnh viện, phòng khám đa khoa khu vực và trạm y tế xã, phường trên địa bàn thành phố có quy mô vừa và nhỏ, với số giường bệnh thực kê chỉ khoảng 100 - 300 giường, tải lượng nước thải y tế phát sinh bình quân từ 100 - 200 m3/ngày/cơ sở y tế (nguồn: Quyết định số 105/QĐ-MT ngày 03/07/2014 của Cục trưởng Cục Quản lý môi trường Y tế về việc ban hành tài liệu hướng dẫn quản lý chất thải y tế), từ đó ước tính được trung bình mỗi ngày lượng nước thải y tế thải ra khoảng 1.300 - 2.600 m3/ngày.

Các cơ sở y tế hầu hết đã được đầu tư hệ thống xử lý nước thải y tế, tuy nhiên tại các phòng khám, trạm y tế xã phường thì điều kiện đầu tư xây dựng trạm xử lý nước thải còn rất hạn chế, cơ bản chỉ được xử lý sơ bộ lắng lọc và khử trùng Clo, do vậy không đảm bảo hiệu quả xử lý triệt để. Nước thải y tế sau xử lý được dẫn theo các cống dẫn ngầm chảy ra suối, sông Kỳ Cùng; nếu không được xử lý triệt để có thể mang theo các mầm bệnh truyền nhiễm, ô nhiễm hữu cơ cho các thủy vực.

Tình trạng san lấp, lấn chiếm diện tích hoặc bồi đắp các thủy vực:

Các hoạt động xây dựng, lấn chiếm diện tích mặt nước đang ngày càng trở

nên phổ biến. Diện tích các ao, hồ, sông, suối đang dần bị thu hẹp lại trên địa bàn thành phố Lạng Sơn. Ngoài ra, ảnh hưởng của thiên tai do biến đổi khí hậu (bão, lũ, khô hạn) cũng có tác động đáng kể tới môi trường nước mặt, xảy ra tình trạng bồi lấp, úng tắc vào mùa mưa trong khi cơ sở hạ tầng thu gom và thoát nước chưa được đầu tư đồng bộ; hoặc nguồn nước suy giảm, cạn kiệt vào mùa khô khiến mức độ ô nhiễm gia tăng, làm giảm khả năng điều tiết sinh quyển.

1.3.2. Các nguồn tác động chính đến các vị trí quan trắc

Hồ Phai Món

Đặc điểm chính của hồ Phai Món là nằm trong địa bàn phường Hoàng Văn Thụ, bao quanh là khu dân cư đông đúc, hồ không có đường tiêu thoát nước. Hiện trạng mặt hồ là bèo và cỏ mọc phủ kín mặt hồ, mực nước đang bị bồi lấp bởi đất và vật liệu xây dựng của người dân trong quá trình xây dựng nhà cửa, công trình kiến trúc khác. Nước hồ có màu đen đục, phần đáy hồ đã bị lắng tụ bùn và xác thực vật tương đối dày, có mùi hôi.

Các tác động chính gây ô nhiễm hồ Phai Món:

- Việc xây dựng nhà cửa và các công trình kiến trúc khác (văn phòng, trụ sở làm việc, nhà nghỉ, khách sạn kinh doanh,...), trong quá trình xây dựng đã thải bỏ xuống bờ và lòng hồ một lượng lớn đất cát, vật liệu xây dựng làm bồi lấp, chiếm dụng diện tích và thu hẹp lòng hồ. Trong khi đó, hồ Phai Món không lưu thông được dòng chảy do không có đường tiêu thoát nước, gây nên tình trạng "hồ chết" ứ đọng nước, không có khả năng tự làm sạch.

- Nước thải từ khu dân cư sinh sống xung quanh xả thẳng trực tiếp xuống hồ không qua xử lý (nước giặt rửa, vệ sinh và nước mưa chảy tràn trên các tuyến cống thoát nước đô thị chưa được thu gom, đấu nối và xả thải xuống hồ) làm gia tăng tình trạng ô nhiễm.

- Sự phát triển và phân hủy xác thực vật (bèo, cỏ,...), động vật chế và tình trạng vứt rác thải sinh hoạt bừa bãi xuống lòng hồ của một bộ phận dân cư thiếu ý thức đã làm cho mức độ ô nhiễm ngày càng tăng.

Hồ Phai Loạn

* Hiện trạng: Nằm trong quần thể Công viên hồ Phai Loạn do Công ty cổ phần Công viên cây xanh Lạng Sơn quản lý (theo Quyết định số 844/QĐ-UB-XD ngày 10/6/2005 của UBND tỉnh), xung quanh khu vực Hồ là các tuyến đường: Lê Hồng Phong, Yết Kiêu, Phan Huy Ích và Trần Đăng Ninh, tập trung đông dân cư sinh sống và một số nhà hàng kinh doanh, cơ sở khác (Nhà hàng Linh Dẩn, Nhà hàng New Century, Nhà hàng Thủy Quán, Cung Thiếu nhi và các lều quán bán hàng nhỏ lẻ dọc bờ hồ). Hồ đóng vai trò góp phần điều tiết khí hậu cho khu vực, tuy nhiên những năm gần đây đang có dấu hiệu bị ô nhiễm. Xung quanh hồ có hơn 20 hộ gia đình đang sinh sống xung quanh khu vực hồ; hơn 10 lều quán bán hàng ăn uống nhỏ, một số hàng quán có bố trí khu vệ sinh cá nhân, nước thải không được xử lý chảy thẳng xuống hồ. Hồ có đường cống thoát nước chảy ra ao tự nhiên cách vị trí bờ hồ khoảng 20m (ao Hang Hủi, đường Lê Hồng Phong, phường Tam Thanh), tuy nhiên nước hồ chỉ tiêu thoát được qua cống vào mùa có mưa lớn. Xung quanh khu vực bờ hồ còn có một phần diện tích đất của người dân trồng rau, hoa màu có sử dụng phân bón.

* Các tác động chính gây ô nhiễm hồ Phai Loạn:

- Nước thải sinh hoạt từ khu dân cư sinh sống xung quanh hồ và nước rửa vệ sinh có chứa hàm lượng hữu cơ cao (BOD, COD, NH4+,...) từ các nhà hàng kinh doanh ăn uống trực tiếp xả thải xuống hồ, không được xử lý triệt để; nước mưa chảy tràn trên các tuyến cống thoát nước đô thị chưa được thu gom, đấu nối và xả thải xuống hồ gây ô nhiễm.

- Phân, xác thực vật, động vật nhỏ chết; việc sử dụng phân bón hữu cơ để chăm bón cho rau màu trồng trong khu vực bờ hồ không hợp lý, lượng phân bón (dạng lỏng) tồn dư ngấm theo các rãnh bề mặt, chảy tự nhiên theo hướng dốc xuống hồ gây ô nhiễm hữu cơ, vi sinh.

- Tình trạng vứt rác thải sinh hoạt bừa bãi xuống lòng hồ của một bộ phận dân cư thiếu ý thức, các công trình vệ sinh di động và rác thải của các lều quán bán hàng xả thải xuống hồ gây ô nhiễm hữu cơ và vi sinh vật có hại trong nước.

- Hồ không có đường tiêu thoát nước thường xuyên, nước hồ chỉ tiêu thoát

được qua cống vào mùa có mưa lớn. Do vậy vào mùa khô thường xảy ra tình trạng ô nhiễm.

Suối Lao Ly

 - Hiện trạng: Suối Lao Ly là con suối chảy từ Khòn Cuồng - Cầu Đen (huyện Cao Lộc) qua địa bàn 03 phường (Vĩnh Trại, Tam Thanh, Hoàng Văn Thụ) và đổ ra sông Kỳ Cùng, có tổng chiều dài khoảng 3,9km. Dọc hai bên bờ suối tập trung đông dân cư sinh sống, có điểm chảy qua chợ Giếng Vuông (điểm xa thải lưu lượng lớn thải ra dòng suối, trung bình khoảng 30 - 50 m3/ngày, trong chợ có khu vực giết mổ gia cầm và thủy sản) và qua các khu vực trụ sở, văn phòng, nhà hàng kinh doanh ăn uống,… trên địa bàn các phường: Vĩnh Trại, Hoàng Văn Thụ, Tam

Thanh. Những năm trước đây dòng suối từng bị ô nhiễm nặng (có nhiều thông số ô nhiễm như: TSS, COD, BOD5,... vượt tiêu chuẩn cho phép), sau khi được cải tạo, nạo vét và kè nắn bờ suối, chất lượng nước suối đã được cải thiện, tuy nhiên vẫn bị ô nhiễm Amoni (NH4+), nước suối có mùi hôi do phân hủy xác thực vật, động vật và các phế phẩm sản xuất, chất thải sinh hoạt thải ra lòng suối. Từ năm 2014 trở lại đây, UBND thành phố Lạng Sơn đã giao các cơ quan chức năng triển khai dự án kè chắn bờ, nạo vét lòng suối do vậy chất lượng nước suối đã được cải thiện tốt hơn trước.

- Các tác động chính dẫn đến ô nhiễm suối Lao Ly:

+ Nước thải sinh hoạt từ khu dân cư sinh sống dọc hai bên bờ suối tại địa bàn các phường: Tam Thanh, Vĩnh Trại, Hoàng Văn Thụ; nước rửa vệ sinh từ các cơ sở, nhà hàng kinh doanh ăn uống, dịch vụ,... và nước thải từ các hộ gia đình chăn nuôi, giết mổ gia súc, gia cầm nhỏ lẻ hoạt động xen kẽ trong khu dân cư xả thải trực tiếp ra suối Lao Ly, thành phần nước thải có chứa hàm lượng hữu cơ cao.

+ Phân, xác thực vật, động vật nhỏ chết, phân hủy gây ô nhiễm.

+ Tình trạng vứt rác thải sinh hoạt bừa bãi xuống lòng hồ, các công trình vệ sinh di động và nước thải, chất thải từ các cơ sở sản xuất, kinh doanh nhỏ lẻ xả thải trực tiếp xuống suối không qua xử lý gây ô nhiễm.

Sông Kỳ Cùng tại cầu Ngầm

Sông Kỳ Cùng tại cầu Ngầm là sông chảy qua khu vực chợ Đông Kinh,

Bệnh viện đa khoa tỉnh, Bệnh viện Lao và các khu dân cư của thành phố Lạng Sơn. Nước sông có lưu lượng tương đối lớn. Mục đích sử dụng chính là tưới tiêu thủy lợi, chăn nuôi. Hai bên bờ sông đã được kè chắn bờ đá. Vào mùa mưa lũ mực nước dâng cao, cá biệt có những năm mực nước dâng gây ngập úng cục bộ tại nhiều địa bàn thành phố (năm 2008, 2015 đã có những trận mưa lũ gây ngập úng các khu vực trên địa bàn phường Chi Lăng, phường Vĩnh Trại, phường Đông Kinh và một phần trên tuyến đường Bến Bắc, phường Tam Thanh).

- Các tác động chính dẫn đến ô nhiễm nước sông:

+ Mương dẫn nước thải sinh hoạt tại khu dân cư Phai Luông phường Chi Lăng chảy trực tiếp đến khu dân cư phố Phan Huy Chú - thành phố Lạng Sơn rồi chảy qua cầu Thụ Phụ cũng chưa qua xử lý, sau đó chảy trực tiếp ra sông Kỳ Cùng. Cống dẫn nước thải được xây dựng từ thời Pháp chảy từ khu chợ Chi Lăng qua trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn đến cầu Ba Toa (phường Chi Lăng) rồi ra sông Kỳ Cùng.

+ Tại cầu Bến Bắc (phường Tam Thanh) gọi là nước suối Nhị Thanh chảy ra khu dân cư lại tiếp nhận chủ yếu là nước thải sinh hoạt của khu dân cư và Bệnh viện đa khoa tỉnh rồi đổ ra sông Kỳ Cùng là nguồn gây ô nhiễm nước sông Kỳ Cùng.

+ Rác thải sinh hoạt với số lượng dân số ngày càng tăng thì hầu hết rác thải không được thu gom triệt để. Dọc bờ sông Kỳ Cùng đoạn thành phố Lạng Sơn đều thấy rác thải sinh hoạt vứt bừa bãi chủ yếu là túi nilon, giấy bìa,... đây là nguồn gây tác động đến môi trường nước sông Kỳ Cùng.

+ Tác động của thời tiết (mùa mưa, lũ) kéo theo lượng đất cát, phù sa bồi lấp làm gia tăng các vật chất rắn lơ lửng trong nước, do vậy kết quả quan trắc vào mùa mưa (đợt 1 hàng năm) thường có hàm lượng chất rắn lơ lửng cao.

+ Nước thải từ khu chợ Đông Kinh, chợ cóc trong các khu dân cư xả trực tiếp ra sông cũng là nguồn tác động đến môi trường nước sông.

Sông Kỳ Cùng tại cầu Mai Pha

Đặc điểm chính của sông Kỳ Cùng tại cầu Mai Pha: Đây là điểm đầu vào của sông Kỳ Cùng khi chảy qua địa bàn thành phố Lạng Sơn, chịu tác động từ hoạt