Phương Hướng Đảm Bảo Tài Chính Cho Bảo Hiểm Xã Hội

Trong cải cách tổ chức bộ máy BHXH, không ngừng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ viên chức. Phát động cán bộ công chức trong ngành tăng cường nghiên cứu, nắm bắt chính sách BHXH để nâng cao trình độ chuyên môn, nâng cao tinh thần trách nhiệm được giao, đổi mới tác phong giao tiếp của cán bộ, xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh công sở trong ngành BHXH.

Xác định công nghệ thông tin là yếu tố quan trọng trong thực hiện cải cách hành chính, chủ động đào tạo, nâng cao trình độ tin học cho cán bộ để vận hành các chương trình phần mềm như cấp và quản lý sổ BHXH, xét duyệt các chế độ BHXH dài hạn, ốm đau, thai sản, dưỡng sức, quản lý chi trả lương hưu và trợ cấp hàng tháng, tiếp nhận hồ sơ, quản lý thu BHXH...v..v

4.2.2. Phương hướng đảm bảo tài chính cho bảo hiểm xã hội

Thứ nhất, tiếp tục mở rộng rộng đối tượng tham gia BHXH, tăng dần diện bảo vệ cả về loại hình bảo hiểm và chế độ bảo hiểm để tạo sự bình đẳng giữa các bên tham gia trong các khu vực kinh tế, phấn đấu đến năm 2020 có khoảng 50% lực lượng lao động tham gia BHXH.

Theo dự báo năm 2020, lực lượng lao động có khoảng 60 triệu người và như vậy đến năm 2020 mục tiêu cần hướng tới độ bao phủ số người tham gia BHXH sẽ là 30 triệu người, với quỹ thời gian còn 07 năm (đến năm 2020) để đạt được mục tiêu thì mỗi năm cần mở rộng thêm trên 2,6 triệu người tham gia vào 02 loại hình BHXH bắt buộc và tự nguyện [55]. Hiện nay, tỷ lệ tham gia BHXH tự nguyện rất thấp chỉ có 175.000 người tham gia, chiếm 0,53% so với số người thuộc diện tham gia BHXH tự nguyện [55]. Để tăng đối tượng tham gia BHXH tự nguyện, cần có thêm sự hỗ trợ của Nhà nước về mức đóng thì độ bao phủ số người tham gia sẽ tăng. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu điều chỉnh về mức đóng BHXH tự nguyện theo hướng hấp dẫn hơn mức quy định hiện hành cho phù hợp, linh hoạt hơn về phương thức đóng, nghiên cứu quy định về việc đóng bù một lần cho số năm còn thiếu đối với người đủ tuổi nghỉ hưu song chưa đủ số năm đóng BHXH để hưởng lương hưu; đóng trước cho một số năm đối với người có nhu cầu khi họ có điều kiện về thu nhập, thiết kế trong chính sách có quy định hỗ trợ của nhà nước về mức đóng cho

một số nhóm đối tượng đặc thù, có quy định khuyến khích để gia tăng sự tham gia liên quan tới người tham gia và thân nhân của hộ gia đình có người tham gia...

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 207 trang tài liệu này.

Thứ hai, hoàn thành chỉ tiêu nhiệm vụ thu BHXH được Chính phủ giao hàng năm, đảm bảo thu đúng, thu đầy đủ, giải quyết dứt điểm tình trạng nợ đóng, trốn đóng BHXH nhằm đảm bảo sự công bằng đối với các đối tượng tham gia. Phấn đấu đến năm 2020 tỷ lệ tuân thủ BHXH đạt trên 90%.

Theo dự báo của Viện Khoa học LĐ&XH (Bộ LĐ- TB&XH) cho thấy lực lượng lao động năm 2020 khoảng 60 triệu người và có khoảng 26,7 triệu người làm việc hưởng lương. Nếu tính số này trong độ tuổi lao động thì LLLĐ khoảng 55 triệu người và có 24,6 triệu người làm việc hưởng lương, nếu gia tăng độ tuân thủ đạt 90% thì số người tham gia BHXH bắt buộc sẽ đạt 22,14% triệu người vào năm 2020. Việc gia tăng mức tuân thủ sẽ là một trong các nhân tố quyết định để mở rộng độ bao phủ tham gia BHXH.

Hoàn thiện quá trình thu BHXH nhằm đảm bảo thu đúng, thu đủ, tránh thất thoát BHXH. Đa dạng hóa các hình thức thu BHXH như thực hiện thu BHXH qua cơ quan thuế, qua hệ thống ngân hàng và qua các đại lý thu BHXH, nhằm nâng cao hiệu quả công tác thu BHXH. Ứng dụng công nghệ thông tin vào trong quản lý đối tượng tham gia BHXH và trong công tác chi trả BHXH.

Nhà nước đóng và hỗ trợ trong các trường hợp sau đây:

- Đối với những đơn vị trả lương cho người lao động từ nguồn NSNN, thì hàng tháng, Bộ Tài chính chuyển tiền về các đơn vị để các đơn vị đó đóng 20% quỹ lương.

- Nhà nước hỗ trợ cho các đối tượng hưởng lương từ NSNN có thời gian công tác trước ngày 1/1/1995. Vì số người này cơ bản chưa đóng BHXH trước thời gian 1/1/1995, mức hỗ trợ cụ thể BHXH Việt Nam sẽ cùng Bộ Tài chính tính toán, thống nhất trình Chính phủ. Phấn đấu đến năm 2020, tăng thu quỹ BHXH để NSNN chỉ hỗ trợ 20%.

- Quỹ BHXH không có khả năng chi trả do các yếu tố chính sách như: Nhà nước giảm tuổi nghỉ hưu, hoặc sửa đổi bổ sung các chế độ BHXH

Thứ ba, chi trả chế độ cho người tham gia BHXH kịp thời, chính xác, thuận tiện,đặc biệt đối với các đối tượng trẻ em, người nghèo, người về hưu và người ở vùng sâu, biên giới và hải đảo.

Việc điều chỉnh mức hưởng các chế độ BHXH phải được xây dựng theo nguyên tắc có sự điều tiết, phân phối lại, có lợi cho những cá nhân có thu nhập và không may gặp phải những rủi ro làm giảm hoặc mất thu nhập. Độ tuổi và thời gian hướng các chế độ BHXH cũng cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để tránh tình trạng lạm dụng quỹ gây ra những thất thoát không đáng có trong hoạt động BHXH, đặc biệt là việc quy định về độ tuổi nghỉ hưu hưởng trợ cấp hưu trí, thời gian đóng bảo hiểm để hưởng chế độ thai sản... Trong những năm tới cần nghiên cứu để nâng dần mức hưởng thụ BHXH cho người lao động khi nghỉ hưu, đảm bảo cho người lao động có được mức sống trung bình, góp phần thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội.

Đổi mới cơ chế chi trả tiến tới chi trả trực tiếp. Thực hiện lộ trình chi trả BHXH theo tài khoản cá nhân.

Giải quyết dứt điểm tình trạng lợi dụng kẽ hở của pháp luật lạm dụng, trục lợi quỹ BHXH gây thất thoát quỹ.

Thứ tư, nâng cao hiệu quả hoạt động đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội nhằm duy trì sự cân đối, ổn định trong dài hạn để đáp ứng quyền thụ hưởng của người tham gia BHXH một cách công bằng góp phần thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội.

Quỹ BHXH có nguồn tài chính nhàn rỗi tương đối lớn, có thể thực hiện các hoạt động đầu tư, tăng trưởng quỹ. Mặt khác đây cũng là nguồn vốn quan trọng trong đầu tư phát triển kinh tế- xã hội, đặc biệt trong điều kiện đất nước đang tiến hành sự nghiệp “công nghiệp hóa- hiện đại hóa”. Tuy nhiên việc đầu tư quỹ BHXH phải tuân thủ một số quy định nhất định của Nhà nước để đảm bảo hoạt động thường xuyên, đầu tư quỹ BHXH phải đảm bảo nguyên tắc an toàn và có sinh lợi nhuận. Vì vậy danh mục đầu tư quỹ phải được Nhà nước quy định cụ thể, giám sát chặt chẽ nhằm tránh sự thất thoát trong công tác đầu tư, tạo lập được một quỹ tiền tệ đủ lớn, đáp ứng nhu cầu chi trả kịp thời cho các đối tượng BHXH trong bất kỳ hoàn cảnh nào, thời gian nào.

Nhà nước có chính sách ưu tiên đầu tư quỹ BHXH và các biện pháp cần thiết khác để bảo toàn và tăng trưởng quỹ. BHXH Việt Nam có trách nhiệm thực hiện các biện pháp bảo toàn và tăng trưởng quỹ BHXH từ tiền tạm thời nhàn rỗi. Hoạt động đầu tư phải đảm bảo an toàn, hiệu quả và thu hồi được khi cần thiết theo các hình thức sau; mua trái phiếu, tín phiếu, công trái của Nhà nước, của ngân hàng thương mại; cho ngân hàng thương mại của Nhà nước vay; đầu tư vào các công trình kinh tế trọng điểm quốc gia; các hình thức đầu tư khác do Chính phủ quy định.

Ngoài các hình thức đầu tư tăng trưởng quỹ theo sự chỉ định của Chính phủ, hiện nay Chính phủ cho phép Hội đồng quản lý BHXH Việt Nam được quyền xem xét lựa chọn và quyết định các phương án đầu tư thích hợp; đồng thời Chính phủ ưu tiên quỹ được đầu tư vào các dự án lớn có tầm chiến lược quốc gia theo hình thức liên doanh góp vốn cổ phần vào các ngành đầu tư có hiệu quả cao, khả năng rút vốn thuận lợi như ngành khai thác dầu khí ngành điện tử viễn thông, khu công nghiệp kỹ thuật cao...

Thứ năm, quỹ BHXH được quản lý tập trung, thống nhất, minh bạch, công khai, sử dụng đúng mục đích và hiệu quả, quỹ BHXH được hạch toán độc lập với NSNN và được Nhà nước bảo hộ.

Quỹ BHXH được hình thành chủ yếu từ nguồn đóng góp của các đối tượng tham gia, lãi từ hoạt động đầu tư và sự bảo hộ của Nhà nước trong những trường hợp cần thiết. Do đó quỹ cần được thiết kế theo mô hình quỹ tiền tệ tồn tích và chuyển giao sử dụng giữa những người tham gia BHXH qua các thế hệ. Quỹ phải được quản lý tập trung trong một hệ thống để đảm bảo tính thống nhất, hạch toán độc lập của quỹ BHXH thực hiện tốt theo nguyên tắc “lấy thu bù chi”, từ đó có thể giảm gánh nặng cho NSNN đối với hoạt động BHXH. Bên cạnh đó không thể không có sự điều tiết của Nhà nước vào hoạt động BHXH vì nó liên quan tới nhiều chính sách xã hội khác trong hệ thống chính sách xã hội. Tuy nhiên, Nhà nước chỉ nên điều tiết quỹ BHXH khi thấy thực sự cần thiết.

Như vậy, quỹ BHXH được quản lý theo mô hình tập trung thống nhất vào một đầu mối là hợp lý phù hợp với điều kiện kinh tế nước ta và phù hợp với xu thế

chung của các nước trên thế giới. Vì vậy từ nay đến năm 2020, quỹ BHXH vẫn cần phải được tập trung thống nhất, không thành lập các quỹ thành phần, không chia nhỏ quỹ cho nhiều cơ quan quản lý.

Thứ sáu, thực hiện có hiệu quả cải cách thủ tục hành chính, tập trung vào việc đơn giản hóa các thủ tục hành chính theo hướng rút gọn, nâng cao năng lực và trình độ chuyên môn cho đội ngũ cán bộ làm công tác BHXH.

Trong thời gian tới, BHXH Việt Nam phải hướng tới sự hoàn thiện trong tổ chức bộ máy trên cơ sở học hỏi kinh nghiệm của các nước trong khu vực và trên thế giới, mà trước hết là các nước trong khu vực có điều kiện hoàn cảnh, phong tuc tập quán tương tự Việt Nam, song có mức độ phát triển kinh tế cao hơn Việt Nam. Cần phải có quy hoạch tổng thể phát triển bộ máy trong các kế hoạch ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

Phải xây dựng đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn cao, phù hợp với yêu cầu công việc trong giai đoạn mới. Phải có chuyên ngành đào tạo chuyên sâu về BHXH và thường xuyên bồi dưỡng đội ngũ cán bộ này thông qua giao lưu quốc tế và học hỏi kinh nghiệm thông qua các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ ngắn hạn.

4.3. Giải pháp nhằm đảm bảo tài chính cho Bảo hiểm xã hội Việt Nam

4.3.1. Tăng cường vai trò của Nhà nước đối với bảo hiểm xã hội

Thứ nhất, hoàn thiện Luật bảo hiểm xã hội và các chính sách liên quan

đến BHXH.

Một là, hoàn thiện Luật Bảo hiểm xã hội.

Để bảo hiểm xã hội là thực sự là trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, góp phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội. Trong thời gian tới cần tiếp tục nghiên cứu sửa đổi Luật BHXH cho phù hợp với thực tiễn nước ta, cụ thể:

- Tiếp tục mở rộng phạm vi bao phủ bảo hiểm xã hội. Mở rộng phạm vi bao phủ, tăng dần diện bảo vệ cả về loại hình bảo hiểm và chế độ bảo hiểm để tạo sự bình đẳng và lợi ích hài hòa giữa các bên tham gia trong các khu vực kinh tế nhằm đảm bảo quyền được tham gia và quyền được hưởng thụ về BHXH của mọi người

lao động trong xã hội. Nhà nước nên xây dựng chế độ bảo hiểm xã hội hướng tới đối tượng NLĐ ở khu vực nông thôn, những người làm nghề tự do, lao động phổ thông, ngư dân. Đây là những lao động có thu nhập trung bình trong xã hội hiện nay, có khả năng gặp nhiều rủi ro nhưng lại không được tham gia BHXH bắt buộc.

- Sửa đổi quy định về căn cứ đóng BHXH. Về căn cứ đóng BHXH, cần phải được quy định trên cơ sở mức thu nhập thực tế của người lao động thay vì căn cứ vào thang bảng lương như hiện nay. Như vậy sẽ tăng được nguồn thu cho quỹ BHXH, đảm bảo quyền lợi cho người lao động, mặt khác sẽ tạo ra một sân chơi bình đẳng giữa các cơ quan đơn vị của Nhà nước với các cơ quan đơn vị không phải của Nhà nước. Căn cứ đóng BHXH tính trên toàn bộ thu nhập sẽ tạo cơ hội trong khu vực nông nghiệp, khu vực phi chính thức tham gia BHXH tự nguyện. Bởi vì nếu tính theo mức tiền lương tối thiểu như hiện nay, tuyệt đại đa số người lao động trong khu vực nông nghiệp và phi chính thức có thu nhập thấp hơn mức tiền lương tối thiểu sẽ bị loại trừ khỏi việc tham gia vào hệ thống BHXH tự nguyện.

- Từng bước điều chỉnh mức đóng BHXH theo luật định và phù hợp với tiến trình cải cách chế độ tiền lương. Với mức lương và thu nhập hàng tháng của cán bộ công chức, viên chức nhà nước tương đối thấp, không đủ để có thể đóng BHXH với tỷ lệ cao hơn. Vì vậy, với tỷ lệ thu BHXH bắt buộc như hiện nay có thể nói là phù hợp. Tuy nhiên, nhà nước có thể lựa chọn hoặc có chính sách hỗ trợ quỹ BHXH bù lỗ cho một số họat động của quỹ để để đảm bảo cho quỹ được cân đối thu - chi và bảo toàn quỹ, hoặc cải cách chế độ tiền lương hiện hành, tiền lương, tiền công phải trả theo nguyên tắc thị trường, tức là đúng với giá trị sức lao động.

Gắn liền với quá trình hoàn thiện Luật Bảo hiểm xã hội cầntiếp tục sửa đổi một số quy định về đối tượng hưởng, mức hưởng và thời gian hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội. Quy định chặt chẽ và thực hiện đúng các quy định về điều kiện hưởng các chế độ BHXH (tránh việc lồng ghép với các chính sách xã hội khác như chính sách tinh giảm biên chế, chính sách ưu đãi nghề..v..v).

Hai là, hoàn thiện các chính sách liên quan đến BHXH.

- Cải cách chính sách tiền lương và thu nhập. Như trên đã phân tích, sự lạc hậu trong chính sách tiền lương ở nước ta hiện nay là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự mất công bằng trong đóng góp và thụ hưởng các chế độ BHXH. Vì vậy, trong thời gian tới Nhà nước cần cải cách chính sách tiền lương cho phù hợp với thực tiễn, cụ thể:

+ Tiền lương phải thật sự trở thành giá cả của sức lao động, phải đảm bảo chi trả những cho phí về tư liệu sinh hoạt cần thiết cho người lao động và gia đình họ.

+ Cần sớm xây dựng Luật tiền lương đối với người lao động, chính sách tiền lương hiện nay vẫn mang nặng tính chất của cơ chế kế hoạch hóa tập trung, bao cấp chưa phù hợp với nguyên tắc can thiệp theo cơ chế thị trường. Vì thế, cần xây dựng môi trường pháp lý bảo đảm điều kiện cho sự vận động tự do của cung- cầu và giá cả sức lao động trong nền kinh tế.

+ Tập trung cải cách chính sách tiền lương đối với khu vực công chức hành chính, trên cơ sở đổi mới cơ chế tài chính và hướng dẫn cải cách tiền lương đối với khu vực sự nghiệp và doanh nghiệp. Nguyên tắc chung là “trả lương cao cho công chức hành chính có năng lực, trình độ và trách nhiệm cao”, đồng thời xây dựng cơ chế quản lý tiền lương để “công chức hành chính tận tâm với công vụ” Nhà nước cần xem xét, bãi bỏ chế độ “làm việc gì hưởng việc đó” như nghị định số 25/2003/NĐ-CP quy định. Điều đó sẽ góp phần giải quyết được nguồn trả lương cao, quản lý chặt chẽ được công chức, kiểm soát được công vụ, bảo đảm cuộc sống cho công chức hành chính khi về hưu và loại bỏ được những thu nhập thêm không chính đáng.

Đối với khu vực sự nghiệp và khu vực sản xuất kinh doanh, trên cơ sở hệ thống tiền lương công chức hành chính hành chính được cải cách, nhà nước có cơ chế, chính sách để khu vực này chủ động thu, chi, xây dựng hệ thống thang bảng lương tương ứng, tự chịu trách nhiệm tạo nguồn và chi trả tiền lương cho người lao động. Điều quan trọng là Nhà nước cần xóa bỏ tư tưởng hành chính tập trung, bao cấp trong cơ chế quản lý hoạt động, tổ chức và tài chính hiện hành, tạo môi trường vĩ mô thật sự bình đẳng, tự do cho các doanh nghiệp, thật sự tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp và doanh nghiệp hoạt động. Đồng thời nhà nước cần tăng cường chức năng giám sát, kiểm tra, hướng dẫn thực hiện và xử lý vi phạm về chính sách tiền lương

- Cải cách chính sách việc làm. Điều kiện cơ bản nhất để người lao động tham gia vào hệ thống an sinh xã hội dưới hình thức BHXH là phải có việc làm với thu nhập ở một mức nhất định, có tích lũy để có khả năng đóng BHXH. Điều này là một thách thức lớn đối với khu vực phi chính thức. Khi việc làm trong khu vực phi chính thức tăng 1% thì tỷ lệ tham gia BHXH, BHYT tự nguyện tăng 0,34% [26,tr.271]. Vì vậy, giải quyết việc làm cho người lao động góp phần quan trọng vào việc tăng dần số lượng người tham gia BHXH. Để đáp ứng nhu cầu về việc làm, chính sách việc làm cần hoàn thiện theo hướng nâng cao tính bền vững của việc làm đối với người lao động. Điều này đòi hỏi, một mặt đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế và chuyển đổi cơ cấu lao động, tăng tỷ lệ lao động công nghiệp và dịch vụ, giảm tỷ trọng lao động nông nghiệp. Mặt khác phải chuyển đổi cơ cấu, trình độ lao động theo hướng nâng cao tỷ trọng lao động được đào tạo, lao động kỹ thuật và giảm dần tỷ lệ lao động phổ thông trong đội ngũ lao động.

Thứ hai, tăng cường vai trò của Nhà nước trong định hướng cho các hoạt

động bảo hiểm xã hội.

Nhà nước cần có những định hướng cho các hoạt động BHXH như:

- Định hướng về mức độ bao phủ BHXH, cần tăng nhanh diện bao phủ đối tượng tham gia BHXH, phấn đấu đến năm 2020, có khoảng 50% lực lượng lao động tham gia BHXH, sử dụng an toàn và bảo đảm cân đối quỹ BHXH trong dài hạn, xây dựng hệ thống BHXH, bảo hiểm y tế hiện đại, chuyên nghiệp, hiệu quả cao...

- Định hướng mô hình hoạt động sự nghiệp BHXH, ngoài hệ thống BHXH với thiết kế hiện hành của Nhà nước có thể nghiên cứu xây dựng mô hình BHXH phù hợp hơn với số đối tượng, lĩnh vưc đặc thù như BHXH cho lao động của khối cán bộ công chức và BHXH cho khối lực lượng vũ trang .

- Định hướng đầu tư quỹ BHXH, ở những chừng mực nào đó nhà nước phải bảo hộ cho đầu tư quỹ BHXH sao cho ít rủi ro nhất và có sinh lợi nhuận, Nhà nước không đánh thuế thu nhập vào phần lợi nhuận thu được từ các hoạt động đầu tư sinh lời của quỹ. Quy định cụ thể các hình thức đầu tư và phương thức đầu tư nhằm đảm bảo hoạt động đầu tư từ quỹ hiệu quả hơn, cũng như tăng cường trách nhiệm của tổ