Cuộc sống của những bà mẹ công nhân đơn thân ở các khu công nghiệp nhìn từ góc độ chính sách xã hội

Hoạt động xã hội của Công đoàn Bình Dương trong thời gian qua đã được tổ chức với nhiều nội dung, hình thức đa dạng phong phú, đã giảm bớt được phần nào những khó khăn mà NLĐ ở các KCN gặp phải.

Tuy nhiên, nguồn lực cho ASXH và phúc lợi xã hội còn hạn chế, chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước, với diện bao phủ và mức hỗ trợ còn thấp. Chính sách tín dụng ưu đãi còn chồng chéo phức tạp, chưa kết hợp đồng bộ với các chính sách hỗ trợ đào tạo nghề, hỗ trợ sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. Quy định về mức vay, thời hạn vay, điều kiện vay chưa phù hợp với nhu cầu thực tế sản xuất - kinh doanh của phụ nữ theo từng ngành nghề cụ thể. Đối tượng là nữ công nhân di cư khó tiếp cận kênh vay vốn ưu đãi này.

Chính sách trợ giúp xã hội cho nữ công nhân ở các KCN còn được thể hiện qua bữa ăn trưa của người công nhân. Tuy nhiên, qua tìm hiểu, khảo sát ở một số doanh nghiệp thì bữa ăn trưa của người công nhân còn rất đạm bạc, nghèo về dinh dưỡng, không mấy tuân thủ quy tắc vệ sinh an toàn thực phẩm, chẳng những khó mang lại năng lượng cần thiết để người công nhân tái sản xuất sức lao động, mà lại còn tiềm ẩn những nguy cơ có hại trực tiếp cho sức khỏe

Ngoài ra, ở một số doanh nghiệp, việc giải quyết chế độ thai sản theo quy định còn chậm, gây nhiều khó khăn, bức xúc trong công nhân; thực hiện chế độ bồi dưỡng sinh con thứ nhất, hoặc thứ 2; nghỉ giờ sữa cho con bú; thanh toán giờ vệ sinh phụ nữ; phụ cấp, trợ cấp nặng nhọc, độc hại cho lao động nữ… ở một số doanh nghiệp cũng chưa nghiêm túc. Do vậy, đời sống của nhiều nữ công nhân lao động, nhất là nữ công nhân lao động ngoại tỉnh đã khó khăn lại càng khó khăn hơn. Và các chế độ chính sách đang được thực hiện tại địa phương, doanh nghiệp cũng thực hiện chung cho tất cả các đối tượng, trong khi đối tượng công nhân là mẹ đơn thân gặp khó khăn thì chưa được ưu tiên hỗ trợ vì vậy mà cần có những chính sách hay quy định riêng cho đối tượng là công nhân đơn thân nuôi con.

KẾT LUẬN

Những dẫn chứng, phân tích đã phác thảo chân dung xã hội và cuộc sống của bà mẹ đơn thân là công nhân ở khu công nghiệp tỉnh Bình Dương hiện nay. Trong đó có những đặc điểm nổi bật của bà mẹ đơn thân như hoàn cảnh gia đình từ tỉnh xa đến; trình độ học vấn và trình độ chuyên môn thấp. Bà mẹ đơn thân chủ yếu làm việc trong cty TNHH hoặc công ty có vốn nước ngoài FDI, họ tham gia vào các công việc lao động chân tay, ít đòi hỏi chuyên môn, kỹ thuật cao; thời gian tham gia làm việc tại các công ty này nhiều do tăng ca. Mặc dù tham gia nhiều thời gian ở công ty nhưng thu nhập của bà mẹ đơn thân vẫn thấp, không có tích lũy để có thể có một cuộc sống tốt hơn trong lương lai cho bản thân và cho con cái của họ.

Kết quả khảo sát cũng cho thấy có nhiều nhóm yếu tố đang chi phối cuộc sống vật chất và tinh thần của bà mẹ đơn thân là công nhân ở khu công nghiệp tỉnh Bình Dương. Nhóm yếu tố thuộc về đặc điểm cá nhân và hoàn cảnh gia đình chi phối điều kiện sống về vật chất và tinh thần của bà mẹ đơn thân là công nhân. Hoàn cảnh xa gia đình, họ hàng, quê hương và bà mẹ đơn thân ít nhận được sự hỗ trợ từ gia đình, người thân; thậm chí có bà mẹ còn đối mặt với định kiến của gia đình, người thân về hoàn cảnh đơn thân. Có trường hợp bà mẹ đơn thân nhưng gia đình, người thân không biết về cuộc sống hiện nay của họ đang diễn ra như thế nào. Có thể thấy đời sống vật chất và tinh thần của bà mẹ đơn thân là công nhân ở khu công nghiệp tỉnh Bình Dương đang gặp rất nhiều khó khăn thách thức trong cuộc sống. Họ trở thành một nhóm xã hội mới, nhóm xã hội yếu thể trong các khu dân cư ở Bình Dương, điều đáng quan tâm là chất lượng cuộc sống của họ thấp so với các nhóm xã hội khác và họ đang là nhóm xã hội có nguy cơ cao bị bỏ lại phía sau trong quá trình công nghiệp hóa và phát triển ở tỉnh Bình Dương.

Kết quả khảo sát cũng cho thấy hoàn cảnh và lý do dẫn đến trở thành bà mẹ đơn thân của nữ công nhân ở khu công nghiệp tỉnh Bình Dương. Trong

đó phần lớn nữ công nhân trở thành bà mẹ đơn thân là do đổ vỡ trong tình yêu, hôn nhân; ngoài ra còn có trường hợp phụ nữ và gia đình họ gặp rủi ro trong cuộc sống như chồng bị tai nạn lao động, tai nạn giao thông chết, điều đáng quan tâm là có một số lượng đáng kể nữ công nhân chủ động trở thành bà mẹ đơn thân. Phần lớn bà mẹ đơn thân đang có 1 con, số ít bà mẹ đơn thân có 2 hoặc 3 con. Cho thấy xu hướng công nhân làm mẹ đơn thân đang ngày càng gia tăng ở khu công nghiệp ở Bình Dương hiện nay.

Kết quả khảo sát cho thấy các khía cạnh liên quan đến đời sống vật chất của bà mẹ đơn thân là công nhân. Phần lớn bà mẹ đơn thân cùng con nhỏ đang cư trú trong các khu nhà trọ chất lượng thấp, diện tích quá hẹp, thiếu không gian vui chơi, khu vệ sinh xập xệ, trang thiết bị sinh hoạt có giá trị thiếu thốn. Các bữa ăn hàng ngày không đảm bảo và chất lượng bữa ăn kém.... Bà mẹ đơn thân và con nhỏ cũng gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận dịch vụ y tế, chăm sóc sức khỏe ở địa phương. Những điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực của xã hội và đất nước.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 196 trang tài liệu này.

Dẫn chứng cũng cho thấy bà mẹ đơn thân là công nhân ở khu công nghiệp cũng đang phải đối diện với nhiều khó khăn liên quan đến đời sống tinh thân. Thời gian giải trí ít (xem ti vi, nghe đài ít, ít tiếp cận với công nghệ thông tin....; không có điều kiện tiếp cận các dịch vụ vui chơi giải trí, các khu vui chơi công cộng, nhà văn hóa, công viên, mức độ giao tiếp bạn bè, giao tiếp cộng đồng xã hội nơi cư trú ít, liên lạc thăm hỏi người thân, gia đình, họ hàng ở quê hương..., những chỉ báo này làm tăng tính thụ động và ngày càng tạo ra khoảng cách cách biệt của họ với xã hội và cộng đồng.

Kết quả khảo sát cũng chỉ ra các đặc điểm cá nhân của bà mẹ đơn thân như trình độ học vấn thấp, thiếu hiểu biết, nhận thức kém, thu nhập thấp, thời gian làm việc nhiều....đang chi phối rất lớn đến sắp xếp cuộc sống, đời sống vật chất và tinh thần của bà mẹ đơn thân cùng như con cái họ. Họ thiếu thốn và gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận và hòa nhập xã hội ở địa phương sở tại.

Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra các yếu tố khách quan cũng đang tiếp tục chi phối cuộc sống cuả bà mẹ đơn thân. Các cấp chính quyền, ban, ngành, đoàn thể và doanh nghiệp chưa thực sự quan tâm hỗ trợ cho bà mẹ đơn thân về việc làm cũng như phúc lợi xã hội cho gia đình bà mẹ đơn thân. Hiện nay đã có nhiều chính sách nhằm tạo điều kiện làm việc, cuộc sống thuận lợi cho nhóm công nhân, nhưng chưa có một chính sách riêng dành cho đối tượng bà mẹ đơn thân, chưa có chính sách ưu tiên cho đối tượng này về việc làm, thu nhập, nhà ở, y tế, giáo dục cho họ và con cái họ.

Việc phát triển các khu công nghiệp nhiều năm liền là điểm sáng thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, góp phần phát triển kinh tế, tăng thu nhập cho người dân nhưng đồng thời cũng tăng dân số cơ học. Vì vậy, giải quyết nhà ở cho lao động nhập cư, trong đó có công nhân đơn thân để giúp họ ổn định cuốc sống, yên tâm lao động, sản xuất, gắn bó và đóng góp cho địa phương .

Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy, mặc dù các cấp chính quyền địa phương đã có nhiều cố gắng để nâng cao đời sống cho người lao động. Để đảm bảo sự phát triển bền vững của các khu công nghiệp, các cơ quan chức năng, nhà đầu tư phải quan tâm hơn đến đời sống của công nhân, bảo vệ quyền lợi và nguyện vọng chính đáng của người lao động của những người yếu thế.

Tất cả những nguyên nhân trên một phần do CNLĐ ít quan tâm, thiếu thông tin hoặc chưa nắm vững các chính sách dành cho mình; việc tiếp cận với công nhân để tuyên truyền các chủ trương của Đảng, chính sách của Đảng và Nhà nước liên quan đến lao động nữ còn khó khăn; sự phối hợp của các ngành chức năng trong việc triển khai thực hiện và kiểm tra giám sát chưa hiệu quả. Một phần doanh nghiệp chưa chưa nhận thức rõ trách nhiệm của mình, chưa quan tâm chăm lo đến đời sống của công nhân lao động trong đó có lao động nữ.

Đảng và nhà nước tiếp tục chỉ đạo giải quyết những vấn đề bức xúc của người lao động như, đảm bảo việc làm, chế độ tiền lương tương xứng với công sức của người lao động, có chính sách về trường học, nhất là nhà trẻ, mẫu giáo; xây dựng các thiết chế văn hóa ở các khu công nghiệp để công nhân có khu vui chơi, giải trí. Xây dựng và hoàn thiện các chủ trương, chính sách phát triển về đời sống vật chất văn hóa tinh thần cho đội ngũ công nhân lao động tại các khu công nghiệp. Phải làm thế nào để các nhà hoạch định chính sách hiểu và tìm ra các biện pháp, chiến lược hiệu quả giúp công nhân thoái khỏi đời sống văn hóa nghèo nàn như hiện nay. Việc đầu tư cho công nhân phải được thỏa đáng, nhất là nhanh chóng đưa tiền lương áp sát với mức sống tối thiểu của họ. Khi tiền lương không đủ trang trải cho cuộc sống, sức khỏe không đảm bảo, công nhân khó hoàn thành định mức công việc trong 8 giờ quy định. Về lâu dài sẽ tạo ra lớp người nghèo mới ảnh hưởng nghiêm trọng đến ASXH.

Việc nghiên cứu và đề xuất mức lương ối thiểu phải bổ sung thêm các căn cứ như: chỉ số giá tiêu dùng, đời sống lao động, sự chênh lệch mức lương giữa khu vực chính thức và phi chính thức, lương giữa doanh nghiệp quy mô lớn và doanh nghiệp quy mô nhỏ.

Có cơ chế chính sách ưu đãi đối với việc xây dựng nhà ở xã hội để khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư xây dựng nhà ở cho công nhân.

Khuyến khích xã hội hóa về nhà ở, đồng thời thực hiện chính sách tạo điều kiện, khắc phục tư tưởng thả nổi cho thị trường tự điều tiết, cần huy động sự tham gia của nhiều thành phần, sự nỗ lực của bản thân người lao động, trách nhiệm của người sử dụng lao động, sự tạo điều kiện của nhà nước và sự hỗ trợ của cộng đồng xã hội.

Khuyến nghị:

Trên cơ sở những kết quả phát hiện về cuộc sống vật chất và tinh thần của bà mẹ đơn thân là công nhân ở khu công nghiệp ở tỉnh Bình Dương. Luận

án đưa ra một số khuyến nghị về chế độ, chính sách cho bà mẹ đơn thân là công nhân như sau:

Đối với chính quyền địa phương

- Cần có chế tài, hình thức xử phạt đủ sức răn đe với các doanh nghiệp không chấp hành tốt Bộ luật Lao động và Luật công đoàn.

- Cần có văn bản cụ thể để hỗ trợ, đãi ngộ đối với NLĐ là bà mẹ đơn thân ở các khu công nghiệp như ưu đãi về việc làm, nhà ở, nhà trẻ, các dịch vụ y tế, văn hóa...

- Có quy định rõ chính sách ưu đãi đối với doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động nữ và có cơ chế rõ ràng, đầy đủ để những doanh nghiệp có thể dành một phần quỹ đất, kinh phí để xây dựng và quản lý nhà trẻ, mẫu giáo.

- Có quy định cho doanh nghiệp mức hỗ trợ chi phí gửi trẻ cho lao động nữ và được xem như khoảng chi phí hợp lý của doanh nghiệp.

- Bố trí quỹ đất công hợp lý để xây dựng các thiết chế, tụ điểm văn hóa phục vụ nhu cầu vui chơi giải trí của người lao động và con của họ gần các Khu, cụm công nghiệp.

- Dành nguồn quỹ hỗ trợ bà mẹ công nhân đơn thân nuôi con vay không lãi xuất để học nghề, nâng cao trình độ học vấn và chuyên môn để có nhiều cơ hội hơn trong việc làm, tăng thu nhập và nuôi dạy con cái.

- Tạo điều kiện thuận lợi cho nhóm bà mẹ đơn thân và con của họ tiếp cận, hòa nhập vào mọi mặt của đời sống xã hội ở địa phương để họ có cơ hội được chia sẻ cũng như nhận được nhiều sự hỗ trợ hơn trong cuộc sống.

- Tăng cường tuyên truyền, giáo dục sâu rộng đến các tầng lớp nhân dân trong xã hội, đặc biệt là nhóm trẻ vị thành niên, thanh niên công nhân về lối sống, về trách nhiệm của bản thân đối với đời sống hôn nhân, gia đình trong tương lai.

Đ i với tổ chức cô đo

- Vận động các tổ chức tín dụng có chính sách phù hợp hỗ trợ cho bà mẹ công nhân đơn thân được vay tín chấp không lãi suất để giải quyết một phần khó khăn trong cuộc sống hay mua nhà ở xã hội.

- Cần tăng cường phối hợp, lồng ghép tuyên truyền, định hướng cho công nhân trẻ về cuộc sống hôn nhân gia đình, về sức sức khỏe sinh sản, bình đẳng giới… để họ có trách nhiệm hơn với bản thân với gia đình và xã hội.

Đ i với Doanh nghiệp

- Cần có trách nhiệm hơn trong việc thực thi các chính sách, có cơ chế ưu tiên về việc làm, thời gian làm việc và các phúc lợi cho công nhân là mẹ đơn thân; ưu tiên việc làm cho những người yếu thế, đơn thân là lao động nữ mang thai và nuôi con nhỏ dưới 12 tháng tuổi.

- Chủ động và bố trí thời gian cho công đoàn tổ chức và công nhân được nghe các buổi truyền thông về chế độ chính sách, về hôn nhân gia đình và thường xuyên được tham gia các hoạt động văn hóa văn nghệ do địa phương và công đoàn tổ chức.

- Có chế độ ưu tiên cho công nhân là mẹ đơn thân được gửi con tại nhà trẻ của doanh nghiệp (nếu có) hoặc hỗ trợ tiền gửi trẻ cho công nhân làm mẹ đơn thân làm việc tại doanh nghiệp.

Đ i với các tổ chức xã hội trong và ngoài cộ đồng:

Cần có cơ chế mở tạo điều kiện và huy động sự tham gia của các tổ chức xã hội, các nhà từ thiện, các chủ thể xã hội trong và ngoài cộng đồng quan tâm và tham gia hỗ trợ cho bà mẹ đơn thân và con cái của họ, nhằm giúp họ có nhiều nguồn lực hơn trong việc hòa nhập toàn diện với cuộc sống.

- Nhận xét chung: trong bối cảnh Bình Dương đang hướng đến là thành phố công nghiệp, văn minh, hiện đại và trở thành thành phố thông minh, đây là chương trình chiến lược đột phá kinh tế - xã hội của tỉnh Bình Dương đến năm 2021, tầm nhìn 2030, hướng tới một nền kinh tế có giá trị gia tăng cao

hơn, với mục tiêu cuối cùng là thực hiện tốt các chương trình về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; phát triển đô thị văn minh, giàu đẹp; việc quan tâm đến các nhóm xã hội yếu thế, trong đó có nhóm bà mẹ công nhân đơn thân cũng là một sơ sở giúp giảm khoảng cách cách biệt cuộc sống giữa các nhóm trong quá trình phát triển xã hội.

Việc quan tâm có những chính sách can thiệp hỗ trợ hiệu quả sẽ là cơ sở giúp nhóm yếu thế, bà mẹ đơn thân thích ứng tốt với đời sống xã hội, giảm khoảng cách xã hội giữa các nhóm trong cuộc sống và hướng đến một xã hội phát triển bền vững và bao trùm ở tỉnh Bình Dương.