Khái Quát Chung Về Hoạt Động Công Bố Thông Tin Của Công Ty Đại Chúng Trên

niêm yết, khiến cho nhiều công ty đại chúng “ngại” đưa chứng khoán lên niêm yết tập trung nhằm “né tránh” nghĩa vụ CBTT. Vì vậy, việc phân loại công ty đại chúng theo yếu tố quy mô được coi là xu hướng của đa số các quốc gia hiện nay. Thông thường, để xác định một công ty đại chúng có “quy mô lớn”, các quốc gia thường căn cứ trên các tiêu chí như vốn điều lệ hoặc tổng giá trị tài sản của công ty hoặc tổng giá trị chứng khoán chào bán ra công chúng hay đôi khi còn có thể căn cứ trên tổng giá trị các khoản nợ của chính công ty đó.

1.1.2. Khái quát chung về hoạt động công bố thông tin của công ty đại chúng trên thị trường chứng khoán

1.1.2.1. Khái niệm và vai trò của thông tin trên thị trường chứng khoán

Khái niệm thông tin trên thị trường chứng khoán:

Hiện nay có nhiều cách hiểu khác nhau về thông tin. Theo từ điển Bách khoa Việt Nam thì thông tin được hiểu là các điều hiểu biết, tri thức thu được qua nghiên cứu, khảo sát hoặc trao đổi giữa các đối tượng với nhau. Dưới góc độ nhận thức luận, thông tin là kết quả của sự phản ánh hiện thực khách quan, được biểu hiện bằng các hệ thống ngôn ngữ, ký hiệu, hình ảnh… Còn dưới góc độ thống kê, thông tin là hệ thống các tin báo, dữ liệu, giúp người nhận loại trừ trạng thái không chắc chắn. Như vậy, dù có nhiều cách tiếp cận khác nhau về thông tin, song nó đều có ý nghĩa đem đến sự hiểu biết, nhận thức cho người tiếp nhận thông qua sự phân tích các dữ liệu, chỉ số, ký hiệu, bảng biểu, sơ đồ… và thường được truyền tải thông qua các hình thức như báo chí, truyền thanh, truyền hình, dữ liệu điện tử…

Trên TTCK, thông tin rất đa dạng và có thể xuất phát từ nhiều nguồn khác nhau như từ công ty đại chúng, tổ chức kinh doanh chứng khoán, từ cơ quan quản lý thị trường hay từ nhà đầu tư… Đó có thể là thông tin liên quan đến các lệnh mua, bán chứng khoán, thông tin về tổ chức phát hành, thông tin về biến động giá chứng khoán hay các thông tin khác có ảnh hưởng đến TTCK. Dưới góc độ kinh tế có thể hiểu, thông tin trên TTCK là tập hợp các số liệu, tin báo,

những chỉ tiêu, tư liệu liên quan đến chứng khoán và TTCK, phản ánh tình hình TTCK giúp cho đối tượng tiếp nhận thông tin qua đó đạt được mục đích mong muốn. Dưới góc độ pháp lý, thông tin trên TTCK là hệ thống tư liệu phản ánh mức độ tuân thủ pháp luật của các chủ thể tham gia thị trường, phản ánh mối quan hệ pháp luật giữa nội bộ doanh nghiệp như quan hệ giữa cổ đông và thành viên Hội đồng quản trị, thành viên Ban Kiểm soát, Ban giám đốc thông qua việc thực hiện các quy định về CBTT. Như vậy, có thể hiểu thông tin trên TTCK là hệ thống các chỉ số, thông số, tin tức, nhận định liên quan đến chứng khoán và TTCK và đều trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hưởng đến giá chứng khoán.

Vai trò của thông tin trên thị trường chứng khoán:

- Đối với nhà đầu tư: TTCK được coi là thị trường đặc biệt nhạy cảm với thông tin. Tại Việt Nam, TTCK đã nhiều lần chứng kiến những tác động lớn của thông tin đến chỉ số VN Index, mà điển hình là sự kiện trong 3 ngày (21- 23/8/2012) trước thông tin Nguyễn Đức Kiên (Bầu Kiên), nguyên Chủ tịch Hội đồng sáng lập, thành viên Hội đồng quản trị ngân hàng Á Châu bị bắt, chỉ số VN-Index giảm đến hơn 20 điểm, TTCK “bốc hơi” đến 5,6 tỷ USD và một đợt “xả” cổ phiếu hàng loạt của nhà đầu tư. Sau sự kiện này, nhiều nhà đầu tư bị thiệt hại đáng kể vì “xả hàng” theo đám đông, ngược lại nhiều nhà đầu tư có một khoản lợi nhuận lớn sau đó khi mua đúng “đáy”. Như vậy, một chiến lược đầu tư hiệu quả phải căn cứ vào các thông tin chính xác, kịp thời của thị trường và quan trọng nhất là phải đánh giá đúng khả năng phát triển của doanh nghiệp nhờ phân tích các chỉ số về vốn, lợi nhận, chiến lược kinh doanh...

Trên TTCK, nhà đầu tư sẽ đối mặt với rủi ro rất lớn khi có được thông tin không chính xác, không kịp thời. Trong bối cảnh hiện nay, khi mà các giao dịch chứng khoán được phép sử dụng đòn bẩy tài chính (margin) với tỷ lệ đến 50%, nghĩa là khi mua chứng khoán, họ có thể vay tiền từ công ty chứng khoán đến 50% giá trị giao dịch (trên thực tế con số này tại nhiều công ty chứng khoán còn cao hơn) thì thiệt hại cho nhà đầu tư sẽ càng lớn khi thị giá cổ phiếu giảm. Tình

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 123 trang tài liệu này.

trạng không minh bạch thông tin, về lâu dài sẽ tác động xấu đến niềm tin chung của thị trường và hệ quả của nó là tình trạng mất thanh khoản hoặc “giảm điểm” của đa số các cổ phiếu, kể cả đối với các cổ phiếu tốt. Hệ quả về việc giảm niềm tin của nhà đầu tư đã được nhìn thấy trên TTCK Việt Nam trong giai đoạn năm 2011-2012 khi thị trường liên tục giảm điểm và sức thanh khoản kém của nhiều cổ phiếu, kể cả khi có những thông tin tốt từ chính sách vĩ mô hay kết quả kinh doanh của doanh nghiệp.

- Đối với tổ chức kinh doanh chứng khoán (các công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ): Thông tin có vai trò quan trọng đối với các tổ chức kinh doanh chứng khoán, là cơ sở để các tổ chức này xây dựng kế hoạch kinh doanh, phát triển công ty. Trên TTCK, tổ chức kinh doanh chứng khoán được coi là nhà đầu tư chuyên nghiệp (thông qua hoạt động tự doanh hoặc quản lý danh mục đầu tư cho khách hàng), họ có bộ phận phân tích thông tin, phòng ngừa rủi ro riêng và thường đầu tư với khối lượng rất lớn, do đó nếu phân tích thông tin không chính xác có thể dẫn đến những thiệt hại không nhỏ cho các tổ chức này. Ngoài ra, các tổ chức kinh doanh chứng khoán còn có vai trò quan trọng trong hoạt động tư vấn đầu tư cũng như nhận ủy thác đầu tư thay cho nhiều khách hàng. Nhân viên của công ty chứng khoán thường đưa ra các khuyến nghị mua/bán chứng khoán cho khách hàng dựa trên các thông tin mà họ có được. Do đó, nếu không nắm bắt được thông tin một cách chính xác, sẽ ảnh hưởng đến chính các khuyến nghị đầu tư và từ đó ảnh hưởng đến các nhà đầu tư khác trên thị trường.

- Đối với chính công ty thực hiện nghĩa vụ công bố thông tin: Lợi ích của việc thực thi nghĩa vụ CBTT không chỉ là những lợi ích ngắn hạn mà nó còn hướng đến các mục tiêu lâu dài hơn, đó chính là sự phát triển bền vững của công ty. Việc CBTT chính xác, minh bạch có ý nghĩa hết sức quan trọng trong tạo lập và duy trì niềm tin của công chúng đầu tư đối với doanh nghiệp. CBTT giúp công chúng đầu tư nâng cao hiểu biết về cơ cấu và hoạt động của công ty, các chính sách của công ty liên quan đến các tiêu chuẩn môi trường và đạo đức, quan

hệ của công ty với cộng đồng... Đây là phương thức quảng bá hình ảnh công ty một cách tốt nhất, nhờ đó cổ phiếu công ty được đánh giá đúng giá trị của nó, góp phần tạo nên tính thanh khoản đối với chứng khoán, làm tăng khả năng huy động vốn khi công ty phát hành chứng khoán. Mặc dù, giá cổ phiếu công ty có thể sẽ giảm khi hoạt động kinh doanh không hiệu quả được công ty công bố. Tuy nhiên, điều này vẫn có mặt tích cực của nó, bởi các thông tin trung thực chính là động lực để giúp công ty tìm ra phương án tốt nhất phát triển thương hiệu của mình.

- Đối với cơ quan quản lý: Hệ thống thông tin trên TTCK phản ánh tính ổn định của thị trường, tính hiệu quả trong công tác quản lý của cơ quan chức năng và là cơ sở để cơ quan quản lý (Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán) xây dựng, triển khai công tác giám sát, điều hành TTCK, cũng như hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật. Ngoài ra, thông qua hệ thống thông tin trên TTCK, cơ quan quản lý nắm bắt được tình hình, sức khỏe của doanh nghiệp cũng như nhà đầu tư, từ đó có những biện pháp đảm bảo sự phát triển ổn định của thị trường như kịp thời đưa ra các biện pháp xử lý các hành vi vi phạm pháp luật về chứng khoán và TTCK, có động thái trấn an nhà đầu tư khi TTCK xuất hiện các “tin đồn”, yêu cầu công ty giải trình khi có các dấu hiệu giao dịch bất thường…

1.1.2.2. Khái niệm thông tin và công bố thông tin của công ty đại chúng trên thị trường chứng khoán

Khái niệm thông tin của công ty đại chúng công bố trên TTCK:

Thông tin do công ty đại chúng công bố rất đa dạng, là bộ phận quan trọng cấu thành nên hệ thống thông tin trên TTCK. Dưới góc độ xã hội, thông tin do công ty đại chúng công bố là những tư liệu liên quan đến công ty đại chúng, phản ánh tình hình hoạt động, kinh doanh cũng như các vấn đề liên quan đến quản trị công ty… Các thông tin này có thể do công ty tự nguyện công bố hoặc bắt buộc phải công bố ra công chúng theo quy định của pháp luật. Dưới góc độ pháp lý, thông tin của công ty đại chúng trên TTCK là các tư liệu mà công ty

công bố ra công chúng trên cơ sở thực hiện các quy định pháp luật về CBTT trên TTCK. Sự kịp thời, đầy đủ, chính xác của thông tin được công bố phản ánh mức độ tuân thủ pháp luật về CBTT và trách nhiệm xã hội của công ty đại chúng. Các thông tin này cũng chính là tấm gương phản ánh hình ảnh của doanh nghiệp, mặc dù không phải lúc nào thông tin cũng chính xác, xét cả trên yếu tố khách quan và chủ quan. Để biết được độ chính xác, tin cậy của thông tin, nhà đầu tư phải có những hiểu biết nhất định về công ty, khách hàng của công ty, đồng thời có khả năng phân tích kinh tế và kỹ thuật tốt.

Theo thông lệ pháp luật của các nước về CBTT trên TTCK, công ty đại chúng phải công bố các thông tin liên quan đến giá trị nội tại của doanh nghiệp như: thông tin về cơ cấu nguồn vốn chủ sở hữu, Báo cáo tài chính, thông tin liên quan đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, thông tin về quản trị công ty... Tuy nhiên cần nhấn mạnh rằng, công ty đại chúng không phải công bố tất cả thông tin liên quan đến hoạt động của mình, nghĩa vụ CBTT có thể miễn trừ nếu nó làm tổn hại vị thế cạnh tranh của họ, trừ phi việc CBTT là cần thiết cho quyết định đầu tư hoặc để tránh làm nhà đầu tư hiểu lầm. Để xác định thông tin nào cần phải công bố, một số quốc gia (như Thái Lan, Canada) áp dụng khái niệm “thông tin có tầm quan trọng” hoặc “thông tin trọng yếu” (Material Information)

- những thông tin liên quan đến sự thay đổi trong hoạt động kinh doanh của công ty mà có tác động đáng kể đến giá chứng khoán của một tổ chức phát hành. Nhiều quốc gia khác như Việt Nam, Indonesia, Nhật Bản…. lại quy định cụ thể các thông tin mà công ty đại chúng cần công khai rộng rãi ra công chúng đầu tư.

Khái niệm công bố thông tin của công ty đại chúng trên TTCK:

Theo từ điển Tiếng Việt, công bố được hiểu là thông báo cho mọi người biết một vấn đề hoặc thông tin nào đó. Việc CBTT của bất kỳ chủ thể nào phải đảm bảo cho một nhóm đối tượng có thể tiếp cận được. Trên TTCK, CBTT được hiểu là việc làm cho thông tin được công khai một cách tin cậy và đông đảo công chúng đầu tư đều có thể biết được. Hoạt động CBTT có thể thực hiện thông qua

các phương tiện như trang thông tin điện tử, báo in, báo hình hoặc các ấn phẩm khác như tạp chí, bản tin… Nói cách khác, CBTT là việc các chủ thể thông báo đến công chúng đầu tư các thông tin liên quan đến tình hình hoạt động của mình cũng như các thông tin về tình hình thị trường theo quy định của pháp luật.

Trên TTCK, công ty đại chúng có vai trò là chủ thể cung cấp hàng hóa cho thị trường, do đó các công ty này phải tuân thủ chặt chẽ các quy định pháp luật về công bố thông tin. Dưới góc độ xã hội có thể hiểu “CBTT của công ty đại chúng” là việc công ty đại chúng cung cấp rộng rãi các thông tin tài chính hoặc phi tài chính liên quan đến các mặt hoạt động của mình mà công chúng đầu tư có thể dễ dàng tiếp nhận được thông tin đó. Dưới góc độ pháp lý, CBTT của công ty đại chúng là việc công ty tuân thủ các yêu cầu về chế độ báo cáo, công khai thông tin ra công chúng theo quy định pháp luật. Nghĩa vụ CBTT của công ty đại chúng có thể phát sinh định kỳ hoặc bất thường, tùy thuộc vào loại thông tin mà công ty phải công bố.

1.1.2.3. Phân loại hoạt động công bố thông tin của công ty đại chúng trên thị trường chứng khoán

Theo thời gian thực hiện nghĩa vụ công bố thông tin của công ty đại chúng

- Công bố thông tin định kỳ của công ty đại chúng:

CBTT định kỳ của công ty đại chúng là việc công ty phải công bố một số loại thông tin có tính chất lặp đi lặp lại theo từng chu kỳ. Đối với những thông tin này, cả công ty đại chúng, nhà đầu tư và cơ quan quản lý đều chủ động biết được khoảng thời gian thông tin sẽ được công khai trên thị trường. Do đó, việc giám sát tính kịp thời của thông tin trong trường hợp này khá dễ dàng. Các công ty thường có thời hạn khá dài để chủ động thực hiện CBTT định kỳ. Theo thông lệ pháp luật về CBTT của nhiều nước, nghĩa vụ CBTT định kỳ của công ty đại chúng thường được áp dụng đối với Báo cáo tài chính (công bố định kỳ hàng quý), Báo cáo quản trị công ty (công bố định kỳ sáu tháng), Báo cáo thường niên (công bố định kỳ hàng năm).

- Công bố thông tin bất thường của công ty đại chúng:

CBTT bất thường của công ty đại chúng được hiểu là việc công ty phải công bố một số thông tin phát sinh bất ngờ, có ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất, kinh doanh hoặc đến giá chứng khoán như thông tin về thay đổi nhân sự quản lý, việc ký kết các hợp đồng có giá trị lớn hoặc thông tin về tổ chức lại, giải thể, phá sản doanh nghiệp… Khác với những thông tin được CTĐC công bố định kỳ, đa số nhà đầu tư cũng như cơ quan quản lý thường khó tiếp cận và chủ động biết được thời gian các sự kiện “bất thường” xảy ra đối với công ty. Mặt khác, các nhân sự chủ chốt, cổ đông chiến lược của công ty đại chúng luôn có lợi thế về thông tin hơn các nhà đầu tư khác trên thị trường, vì thế nhằm bảo vệ quyền lợi của số đông nhà đầu tư, đòi hỏi CTĐC khi xảy ra các sự kiện bất thường phải công bố ra thị trường một cách nhanh chóng, kịp thời. Nhiều quốc gia quy định công ty phải CBTT ngay lập tức (công bố trong ngày) đối với các thông tin bất thường (như Mỹ, Úc, Nhật Bản…).

- Công bố thông tin theo yêu cầu của công ty đại chúng:

CBTT theo yêu cầu của công ty đại chúng được hiểu là khi xuất hiện các tin đồn trên thị trường làm ảnh hưởng lớn đến giá chứng khoán hoặc khi có các giao dịch chứng khoán bất thường…, công ty đại chúng phải giải trình theo yêu cầu của cơ quan quản lý và công bố giải trình này ra thị trường. Đây là động thái can thiệp cần thiết từ cơ quan có thẩm quyền nhằm bảo đảm sự phát triển ổn định của TTCK, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư trước các thông tin sai sự thật hoặc các giao dịch thao túng, làm giá chứng khoán; đồng thời hạn chế tình trạng thâu tóm doanh nghiệp trong nước. Tại Việt Nam, vào quý III/2012 UBCKNN đã yêu cầu Ngân hàng Đầu tư và phát triển (BIDV) xác nhận thông tin lãnh đạo ngân hàng này (ông Trần Xuân Giá) bị bắt khi thông tin này xuất hiện trên thị trường, gây ảnh hưởng lớn đến nhà đầu tư. Hay sự việc UBCK Hoa Kỳ (SEC) vào tháng 7/2012 yêu cầu Tập đoàn dầu khí quốc gia ngoài khơi Trung Quốc (CNOOC) giải trình về hoạt động của họ do nghi ngờ CNOOC sử dụng thông tin nội gián để trục lợi đối với cổ phiếu của công ty dầu khí Nexen Inc Canada.

Theo tính chất thông tin mà công ty đại chúng phải công bố trên TTCK:

Theo tính chất thông tin mà công ty đại chúng phải công bố trên TTCK, có thể phân loại hoạt động công bố thông tin của công ty đại chúng như sau:

- Công bố các thông tin tài chính của công ty đại chúng:

Các thông tin tài chính, mà chủ yếu là thông tin về Báo cáo tài chính của công ty đại chúng cho thấy tình hình tài chính, kết quả kinh doanh của doanh nghiệp, là cơ sở quan trọng để xây dựng chiến lược đầu tư của nhà đầu tư trên TTCK và là thông tin được nhà đầu tư quan tâm nhất. Do đó, yêu cầu công ty đại chúng công bố Báo cáo tài chính là quy định bắt buộc tại mọi TTCK.

- Công bố các thông tin phi tài chính của công ty đại chúng:

Công bố các thông tin có tính chất phi tài chính được hiểu là việc công ty đại chúng phải công bố các thông tin liên quan đến tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh, tình hình quản trị công ty nhưng các thông tin này không mang tính chất tài chính như thông tin thay đổi nhân sự chủ chốt; thông tin về họp Đại hội đồng cổ đông; thông tin về thay đổi tên, trụ sở chính của công ty...

1.1.2.4. Các nguyên tắc công bố thông tin của công ty đại chúng

Một trong những căn cứ để đánh giá một TTCK phát triển là có hệ thống CBTT tốt, minh bạch. Kinh nghiệm tại các TTCK lớn và năng động cho thấy, CBTT là công cụ hiệu quả để tác động tới hoạt động của công ty và bảo vệ nhà đầu tư, giúp thu hút dòng vốn trong, ngoài nước và duy trì niềm tin của thị trường. Đối với công ty đại chúng, hoạt động CBTT là rất cần thiết, giúp nhà đầu tư hiểu đầy đủ về công ty và chứng khoán mà họ có thể sở hữu để đi đến quyết định đầu tư. Theo pháp luật chứng khoán Việt Nam cũng như nhiều nước, việc CBTT của công ty đại chúng cần đảm bảo những nguyên tắc sau:

Thông tin phải công bố đầy đủ, chính xác:

Đây là nguyên tắc cơ bản đầu tiên trong thực hiện nghĩa vụ CBTT của công ty đại chúng vì các thông tin từ công ty đại chúng là căn cứ của hành vi mua bán trên TTCK, là một trong những yếu tố cơ bản đảm bảo sự công bằng trong việc hình thành giá chứng khoán. Nguyên tắc này có nghĩa là khi thực hiện CBTT, công ty phải tôn trọng tính trung thực vốn có của thông tin, không được xuyên