Cơ sở khoa học của dự báo nhu cầu nhân lực trình độ cao đẳng, đại học ở Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM

------***------

TRẦN THỊ PHƯƠNG NAM

CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA DỰ BÁO NHU CẦU NHÂN LỰC

TRÌNH ĐỘ CAO ĐẲNG, ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 217 trang tài liệu này.

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM

------***------

TRẦN THỊ PHƯƠNG NAM

CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA DỰ BÁO NHU CẦU NHÂN LỰC

TRÌNH ĐỘ CAO ĐẲNG, ĐẠI HỌC Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 62.14.01.14

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS. TS. NGUYỄN CÔNG GIÁP

2. TS. PHẠM QUANG SÁNG

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu được trình bày trong luận án là trung thực, kết quả nghiên cứu của luận án chưa từng được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào khác.

Tác giả luận án

Trần Thị Phương Nam

Lời cảm ơn

Em xin trân trọng cảm ơn PGS.TS Nguyễn Công Giáp, TS. Phạm Quang Sáng, các thầy đã tận tình hướng dẫn, định hướng và giúp đỡ em trong suốt thời gian nghiên cứu và thực hiện luận án.

Xin trân trọng cảm ơn các thầy cô trong các Hội đồng, từ Hội đồng bảo vệ đề cương đến Hội đồng bảo vệ cấp bộ môn đã có nhiều kiến đóng góp quý báu giúp tôi nghiên cứu bổ sung trong quá trình thực hiện luận án.

Xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Trung tâm Đào tạo - Bồi dưỡng, Tạp chí Khoa học giáo dục, Trung tâm thông tin thư viện – Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, và Tạp chí Quản lý giáo dục đã tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian tôi thực hiện luận án.

Xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạoTrung tâm Phân tích và Dự báo nhu cầu đào tạo nhân lực, Lãnh đạo Trung tâm Nghiên cứu Quản lý giáo dục và các đồng nghiệp đã luôn ủng hộ, giúp đỡ và đồng hành cùng tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn các bạn đồng nghiệp ở các cơ quan nghiên cứu có liên quan, các anh chị nghiên cứu sinh cùng khóa và đặc biệt là gia đình tôi đã luôn bên tôi, khuyến khích, động viên, giúp tôi trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận án này.

Tác giả luận án

Trần Thị Phương Nam

Danh mục các từ viết tắt

Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

ADB Ngân hàng phát triển Châu Á

Bộ GD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo

Bộ LĐ, TB&XH Bộ Lao động, Thương binh và xã hội

BLS Cục Thống kê lao động, thuộc Bộ Lao động Hoa Kỳ

CĐ Cao đẳng

CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CSDL Cơ sở dữ liệu

ĐH Đại học

GDĐH Giáo dục đại học

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

KHGD Khoa học giáo dục

KT-XH Kinh tế - xã hội

LĐ, TB & XH Lao động, Thương binh và xã hội

LLLĐ Lực lượng lao động

NSNN Ngân sách nhà nước

TCCN Trung cấp chuyên nghiệp

TCTK Tổng cục Thống kê

TW Trung ương

VN Việt Nam

WTO Tổ chức Thương mại thế giới

XHCN Xã hội chủ nghĩa

Danh mục các bảng

Bảng 1. 1. Hệ số tương quan giữa Lực lượng lao động trình độ CĐ, ĐH với các chỉ số: GDP, Đầu tư và năng suất lao động của Việt Nam. 33

Bảng 1. 2. Quan hệ cơ cấu nhân lực lao động và trình độ tiến bộ kỹ thuật 40

Bảng 2. 1. Sự gia tăng số lượng giảng viên, sinh viên của giáo dục đại học qua các giai đoạn 67

Bảng 2. 2. Lực lượng lao động và lao động có trình độ CĐ, ĐH 70

Bảng 2. 3. So sánh năng lực cạnh tranh của nhân lực Việt Nam với các nước ASEAN và Trung Quốc 72

Bảng 2. 4. Tỷ lệ nhân lực có trình độ từ cao đẳng, đại học năm 2011 chia theo nhóm ngành kinh tế 74

Bảng 2. 5. Nhân lực có trình độ CĐ, ĐH của một số ngành kinh tế 78

Bảng 2. 6. Nhân lực có trình độ cao đẳng, đại học năm 2012 chia theo vùng kinh tế 80

Bảng 2. 7. Kết quả dự báo cầu lao động 2011-2020 96

Bảng 2. 8. Kết quả dự báo cầu lao động theo ngành 2011-2020 96

Bảng 2. 9. Kết quả dự báo cầu lao động theo trình độ đào tạo tỉnh Kon – Tum ... 98

Bảng 2. 10. Kết quả khảo sát về hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu phục vụ dự báo nhân lực 106

Bảng 2. 11. Thông tin về nhân sự làm công tác dự báo ở các đơn vị được khảo sát

............................................................................................................................... 109

Bảng 2. 12. Trình độ học vấn và độ tuổi của cán bộ làm công tác dự báo 110

Bảng 3. 1. Dự báo lao động có trình độ CĐ, ĐH đến năm 2020 theo mô hình dự báo hồi quy tuyến tính ngoại suy theo chuỗi thời gian 147

Bảng 3. 2. Dự báo tỷ trọng nhân lực có trình độ CĐ, ĐH 153

Bảng 3. 3. Kết quả dự báo tổng số lao động có trình độ CĐ, ĐH theo GDP 156

Bảng 3. 4. So sánh tổng số lao động có trình độ CĐ, ĐH theo các phương án dự báo 157

Bảng 3. 5. So sánh tỉ trọng lao động trình độ CĐ, ĐH theo các phương án 157

Bảng 3. 6. So sánh tốc độ tăng trưởng lao động trình độ CĐ, ĐH theo các phương án 159

Bảng 3. 7. Dự báo lao động trình độ CĐ, ĐH đến năm 2020 160

Danh mục các hình

Hình 1.1. Mô tả dự báo nhu cầu nhân lực 24

Hình 1. 2. Mối quan hệ giữa dân số và nhu cầu nhân lực 32

Hình 1. 3. Mối quan hệ giữa thu nhập và số năm đi học 38

Hình 1. 4. Các bước cơ bản để thực hiện dự báo 46

Hình 1. 5. Các bước thực hiện dự báo bằng mô hình BLS 51

Hình 1. 6. Mô hình dự báo nhân lực của Anh 53

Hình 1. 7. Mô hình dự báo nhân lực ngắn hạn của Thụy Điển 55

Hình 1. 8. Mô hình dự báo nhân lực của Thụy Điển (áp dụng cho tỉnh Hải Dương)

................................................................................................................................. 58

Hình 1. 9. Đề xuất các bước thực hiện dự báo nhu cầu nhân lực trình độ CĐ, ĐH ở

Việt Nam 62

Hình 1. 10. Khung lý thuyết nghiên cứu cơ sở khoa học của dự báo nhu cầu nhân lực trình độ cao đẳng, đại học 63

Hình 2. 1. Ý kiến các đơn vị được khảo sát về vai trò của dự báo nhân lực 101

Hình 3. 1. Cấu trúc mô hình dự báo cầu 126

Hình 3. 2. Cầu lao động theo ngành và nghề 127

Hình 3. 3. Cung lao động theo kỹ năng và nghề 128

Hình 3. 4. Mô hình dự báo nhu cầu nhân lực trung và dài hạn theo cách tiếp cận kinh tế vĩ mô – vi mô 130

Hình 3. 5. Quy trình dự báo nhu cầu nhân lực trình độ CĐ, ĐH 138

Hình 3. 6. Tăng trưởng lao động có trình độ CĐ, ĐH giai đoạn 1999-2010. 146

Hình 3. 7. Tỷ trọng nhân lực trình độ CĐ, ĐH trong tổng lực lượng lao động qua các năm 1999-2010 148

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1

1. Lý do chọn đề tài 1

2. Mục tiêu nghiên cứu 3

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3

3.1. Khách thể nghiên cứu 3

3.2. Đối tượng nghiên cứu 3

4. Giả thuyết khoa học 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu 4

6. Giới hạn của đề tài 4

7. Phương pháp tiếp cận và các phương pháp nghiên cứu 4

7.1. Phương pháp tiếp cận 4

7.1.1. Cách tiếp cận lịch sử, lôgic 5

7.1.2. Cách tiếp cận phức hợp 7

7.1.3. Cách tiếp cận cấu trúc - hệ thống 7

7.1.4. Cách tiếp cận theo dấu hiệu thị trường 8

7.2. Các phương pháp nghiên cứu 10

7.2.1. Nghiên cứu lý luận 10

7.2.2. Nghiên cứu thực tiễn 10

8. Luận điểm bảo vệ 10

9. Đóng góp mới của luận án 11

10. Cấu trúc của luận án 11

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ DỰ BÁO NHU CẦU NHÂN LỰC TRÌNH ĐỘ CAO ĐẲNG, ĐẠI HỌC .. 12

1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề 12

1.1.1. Những công trình nghiên cứu ở nước ngoài 12

1.1.2. Những công trình nghiên cứu trong nước 14

1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan 18

1.2.1. Dự báo 18

1.2.2. Nhân lực 19

1.2.3. Nhân lực trình độ cao đẳng, đại học 21

1.2.4. Nhu cầu nhân lực và nhu cầu đào tạo 21

1.2.5. Dự báo nhu cầu nhân lực 24

1.3. Vai trò của dự báo nhu cầu nhân lực trong quản lý giáo dục và kinh

tế - xã hội 25

1.3.1. Vai trò của dự báo nhu cầu nhân lực trong lập kế hoạch và xây dựng chính sách 26

1.3.2. Vai trò của dự báo nhu cầu nhân lực trong việc cung cấp thông tin 28