Đặc Điểm Chứng Minh Trong Giai Đoạn Điều Tra Vụ Án Cố Ý Gây Thương Tích

khác cũng như thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử có thể đi đến kết luận: Quá trình chứng minh VAHS là quá trình mà các Cơ quan có thẩm quyền THTT, người có thẩm quyền THTT thực hiện hoạt động nhận thức chân lý về vụ án hình sự. Quá trình chứng minh vụ án hình sự thể hiện ở các giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử vụ án hình sự.

Để có thể dựng khái niệm chứng minh trong điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác, còn cần phải làm sáng tỏ thế nào là giai đoạn điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác. Như đã phân tích ở trên, vụ án phát sinh khi phát hiện có các dấu hiệu cấu thành tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà CQĐT và các cơ quan khác theo quy định của pháp luật ra quyết định khởi tố vụ án. Trong quá trình giải quyết VAHS nói chung và vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác nói riêng, điều tra là hoạt động TTHS giữ vai trò hết sức quan trọng, bởi thông qua hoạt động điều tra nhằm phát hiện, thu thập kịp thời những chứng cứ để chứng minh tội phạm và người phạm tội, xác định tính chất cũng như mức độ thiệt hại mà tội phạm đã gây ra. Thông quan kết quả điều tra, làm cơ sở cho VKS thực hiện việc truy tố và Tòa án xét xử tội phạm đúng người, đúng tội, đúng pháp luật. Có thể nói, hoạt động điều tra là hoạt động cần thiết đối với tất cả các vụ án hình sự, điều tra chính là “công tác trong tố tụng hình sự được tiến hành nhằm xác định sự thật của vụ án một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ” [31]. Từ những lập luận nêu trên, có thể khái niệm điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác như sau: “Điều tra trong vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác là những hoạt động tố tụng do các cơ quan điều tra có thẩm quyền tiến hành bằng các biện pháp mà pháp luật tố tụng hình sự quy định nhằm nhằm xác định sự thật của vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ”.

Như vậy, điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác là hoạt động áp dụng pháp luật, hoạt động này được tiến hành bởi các chủ thể có thẩm quyền theo quy định của pháp luật TTHS nhằm chứng minh, làm sáng tỏ vụ án trong suốt quá trình tố tụng. Qúa trình chứng minh trong điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác được bắt đầu từ khi Cơ quan có thẩm

quyền khởi tố vụ án và kết thúc khi Cơ quan này kết luận điều tra đề nghị truy tố hoặc đình chỉ điều tra. Đây là giai đoạn đầu tiên của quá trình tố tụng, làm tiền đề cho các giai đoạn tiếp theo. Để chứng minh, CQĐT được sử dụng mọi biện pháp hợp pháp để thu thập chứng cứ và phải sử dụng, đánh giá tất cả những chứng cứ đó, xây dựng các giả thuyết điều tra có thể xảy ra, vì những quyết định của CQĐT trong giai đoạn này là sự đánh giá, kết luận đầu tiên về VAHS, thể hiện tính pháp lý và thể hiện sự thật khách quan của vụ án. Giai đoạn chứng minh này có vị trí và vai trò quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và hiệu quả truy tố của VKS cũng như hoạt động xét xử của Tòa án. Bên cạnh đó, chứng minh trong giai đoạn điều tra còn góp phần rất quan trọng trong công tác phòng ngừa, đấu tranh chống tội phạm nói riêng và tội phạm CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác nói riêng.Theo Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam của Trường Đại học Luật Hà Nội thì, điều tra là giai đoạn của tố tụng hình sự, trong đó cơ quan có thẩm quyền điều tra áp dụng mọi biện pháp do luật định để xác định tội phạm, người thực hiện hành vi phạm tội và các tình tiết khác làm cơ sở cho việc giải quyết vụ án. Giai đoạn điều tra được tính từ khi có quyết định khởi tố vụ án hình sự đến khi cơ quan có thẩm quyền kết thúc điều tra bằng Bản kết luận điều tra đề nghị truy tố hoặc Quyết định đình chỉ vụ án và chuyển hồ sơ cho Viện kiểm sát.

Từ tất cả những điều phân tích trên đây có thể xây dựng khái niệm thực hoạt động chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác như sau: Chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác là hoạt động thu thập, kiểm tra, đánh giá chứng cứ theo trình tự, thủ tục được BLTTHS quy định của những chủ thể tiến hành tố tụng nhằm làm làm rò hành vi xâm hại sức khỏe của người khác dưới dạng thương tích hoặc tổn thương khác góp phần giải quyết đúng đắn vụ án hình sự.

Như vậy, những đặc điểm thuộc về bản chất của quá trình chứng minh như chủ thể, phương tiện, thủ tục, nội dung và mục đích chứng minh đã được đề cập trong khái niệm nêu trên.

1.1.2. Đặc điểm chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác

Mỗi giai đoạn tố tụng khác nhau có chức năng, nhiệm vụ khác nhau, do đó mà các chủ thể chứng minh cũng như nội dung chứng minh, phương tiện chứng minh…cũng có sự khác nhau. Hơn nữa, mỗi vụ án khác nhau lại có những đặc trưng riêng. Do đó, mỗi giai đoạn tố tụng khác nhau, mỗi vụ án khác nhau sẽ có những đặc điểm riêng khác nhau. Đối với hoạt động chứng minh trong giai đoạn điều tra VAHS cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, gồm những đặc điểm sau:

Thứ nhất, kết luận giám định là nguồn chứng cứ bắt buộc phải có trong việc chứng minh đối với vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác. Theo quy định tại điểm 4 Điều 206 BLTTHS năm 2015 thì, cơ quan có thẩm quyền bắt buộc phải trưng cầu giám định khi cần xác định tính chất thương tích, mức độ tổn hại sức khỏe hoặc khả nang lao động. Khi chứng minh đối với vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, nếu không dựa vào kết luận giám định thì cơ quan có thẩm quyền không thể xác định được tính chất và mức độ thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra và đây cũng là một trong những vấn đề cần phải chứng minh trong bất cứ vụ án hình sự nào.

Thứ hai: Chủ thể của hoạt động chứng minh: Trong quá trình chứng minh vụ án hình sự nói chung, bao gồm nhiều chủ thể khác nhau tùy thuộc vào mỗi giai đoạn tố tụng khác nhau. Trong giai đoạn điều tra, các chủ thể chứng minh là những người có thẩm quyền THTT trong giai đoạn điều tra, đây là những người có kiến thức về pháp luật và nghiệp vụ điều tra, biết vận dụng linh hoạt các biện pháp khoa học kỹ thuật, kết hợp giữa lý luận và kinh nghiệm thực tiễn để phát hiện và điều tra được tội phạm. Chủ thể chứng minh ở giai đoạn điều tra nói chung và trong vụ án cố ý gây thương tích nói riêng là những người có thẩm quyền tiến hành tố tụng bao gồm Điều tra viên, Kiểm sát viên hoặc cán bộ điều tra của các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra : Bộ đội biên phòng, Hải quan, Kiểm lâm, kiểm ngư, lực lượng cảnh sát biển hoặc các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra của Công an nhân dân, Quân đội nhân dân. Theo quy định của BLTTHS thì những người tham gia tố tụng khi được các cơ quan có

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 103 trang tài liệu này.

thẩm quyền tố tụng yêu cầu cũng tham gia vào hoạt động chứng minh nhưng họ không phải chủ thể chứng minh.

Thứ ba: Thời hạn điều tra. Thời hạn điều tra vụ án hình sự được tính kể từ khi khởi tố vụ án cho đến khi kết thúc điều tra. Trong thời hạn này, các Cơ quan có thẩm quyền điều tra vụ án phải tiến hành các hoạt động thu thập, kiểm tra, đánh giá chứng cứ một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ để ban hành các văn bản tố tụng làm cơ sở cho các giai đoạn tiếp theo của quá trình giải quyết VAHS. Khi chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, CQĐT phải xác định hành vi phạm tội thuộc khoản nào của Điều 134 BLHS, căn cứ vào đó để tính thời hạn điều tra. Trường hợp tội phạm thực hiện là tội ít nghiêm trọng thuộc khoản 1 Điều này thì thời hạn điều tra không quá hai tháng, thuộc khoản 2 thì thời hạn điều tra trọng không quá ba tháng, thuộc khoản 3,4,5 là tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng thì thời hạn điều tra không quá bốn tháng. Tuy nhiên, trường hợp hết thời hạn điều tra nói trên mà không thể kết thúc việc điều tra thì CQĐT có thể xem xét đề nghị Viện kiểm sát có thẩm quyền xem xét, quyết định gia hạn điều tra. Thời hạn có thể gia hạn điều tra bao gồm: gia hạn điều tra một lần không quá hai tháng đối với tội ít nghiêm trọng; Gia hạn hai lần, lần thứ nhất không quá ba tháng và lần thứ hai không quá hai tháng đối với tội nghiêm trọng; Gia hạn điều tra hai lần, mỗi lần không quá bốn tháng đối với tội rất nghiêm trọng; Gia hạn điều tra ba lần mỗi lần không quá bốn tháng đối với tội đặc biệt nghiêm trọng. Khi hết thời hạn điều tra mà không chứng minh được bị can đã thực hiện tội phạm thì CQĐT phải đình chỉ điều tra. Việc quy định thời hạn điều tra nhằm giúp CQĐT nêu cao tinh thần trách nhiệm trong điều tra vụ án, đảm bảo quyền lợi của những người tham gia tố tụng. Bên cạnh đó, pháp luật cũng có quy định về thời hạn điều tra bổ sung, phục hồi điều tra và điều tra lại.

Thứ tư: Các phương tiện điều tra. Các CQĐT có thể sử dụng mọi biện pháp, phương tiện, chiến thuật hợp pháp trong quá trình chứng minh tội phạm ở giai đoạn điều tra. Bên cạnh các phương tiện chứng minh theo quy định của BLTTHS, các CQĐT còn sử dụng các phương tiện trong khoa học điều tra hình sự như các phương tiện kỹ thuật hình sự, các thủ thuật, chiến thuật điều tra hình sự cụ thể. Tuy nhiên cần lưu ý khi sử dụng các phương tiện, kỹ thuât, chiến thuật trong khoa học

điều tra hình sự để điều tra tội phạm ở giai đoạn điều tra luôn phải phù hợp với quy định của pháp luật TTHS, không được xâm phạm quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Muốn chứng minh vụ án hình sự khách quan, toàn diện và đầy đủ, phải dựa vào nguồn chứng cứ và chứng cứ trong TTHS, đây là phương tiện duy nhất được cơ quan THTT sử dụng để chứng minh VAHS. Nguồn chứng cứ là những thông tin phản ánh về sự việc phạm tội. Để thu thập chứng cứ chứng minh sự việc phạm tội, người phạm tội cũng như những tình tiết có ý nghĩa khác, trước hết CQĐT phải xác định được các nguồn chứng cứ của vụ án. Thông qua các phương tiện điều tra do pháp luật TTHS quy định, Điều tra viên, KSV, cán bộ điều tra…tiến hành nhằm thu thập, kiểm tra, đánh giá chứng cứ, đảm bảo các chứng cứ thu thập được có đầy đủ các thuộc tính khách quan, liên quan và hợp pháp phù hợp cho quá trình chứng minh trong điều tra vụ án CYGTT, cũng như toàn bộ quá trình giải quyết vụ án hình sự.

Thứ năm: Mục đích chứng minh. Quá trình chứng minh trong điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác được Cơ quan có thẩm quyền, người có thẩm quyền THTT tiến hành nhằm xác định chân lý khách quan của vụ án. Quá trình này thực chất là quá trình nhận thức về vụ án hình sự đang được chứng minh của các chủ thể có trách nhiệm chứng minh. Do đó mục đích của hoạt động chứng minh trong điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là xác định sự thật khách quan, toàn diện và đầy đủ của vụ án, xác định có tội phạm và bị can - người phạm tội CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác hay không, để ban hành kết luận điều tra đề nghị truy tố hoặc đình chỉ điều tra, góp phần giải quyết đúng đắn vụ án hình sự này. Từ hoạt động chứng minh trong VAHS nói chung và chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án nói riêng, góp phần bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích nhà nước, của tổ chức, bảo vệ quyền con người, quyền là lợi ích hợp pháp của công dân.

Thứ sáu: Nội dung của hoạt động chứng minh: Đây cũng là phần tương đối quan trọng trong quá trình chứng minh VAHS. Khi chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án hình sự CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác cũng bao gồm các hoạt động thu thập, kiểm tra và đánh giá chứng cứ. Điều tra viên cũng như những chủ thể có thẩm quyền tố tụng khác phải áp dụng mọi biện pháp hợp pháp

nhằm thu thập, kiểm tra, đánh giá những thông tin, tài liệu, tái hiện lại sự kiện phạm tội đã xảy ra trước đó trong thực tiễn dưới cả hai hình thức: phản ánh trong ý thức của con người và trong môi trường vật chất.

Trong quá trình chứng minh VAHS, phải đảm tính khách quan, toàn diện và đầy đủ. Để đảm bảo tính toàn diện của hoạt động chứng minh vụ án thì phải xác được định đối tượng chứng minh, đảm bảo tính đầy đủ thì phụ thuộc việc xác định giới hạn chứng minh. Do đó, để nhận thức đầy đủ, toàn diện và đưa ra kết luận đúng đắn khi giải quyết VAHS, cơ quan có thẩm quyền THTT phải thu thập đầy đủ chứng cứ về việc tồn tại hay không tồn tại của các yếu tố thuộc đối tượng chứng minh. Giai đoạn điều tra là giai đoạn đầu tiên của quá trình chứng minh, có ý nghĩa quan trọng đối với các giai đoạn sau này, do đó, vấn đề này cần được xem xét kỹ lưỡng. Để giải quyết vấn đề này, các chủ thể có thẩm quyền THTT khi quyết định cần thu thập, kiểm tra, đánh giá và sử dụng những chứng cứ phải căn cứ vào các quy định của pháp luật hình sự, tố tụng hình sự, căn cứ vào tình hình thực tế trong từng vụ án cụ thể cũng như dựa vào cả niềm tin nội tâm và ý thức pháp luật để làm sáng tỏ từng tình tiết có liên quan và toàn bộ các tình tiết thuộc đối tượng chứng minh của vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác.

Như vậy, đặc điểm của hoạt động chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác chủ yếu tập trung ở việc phát hiện, thu thập, kiểm tra và đánh giá và sử dụng chứng cứ chứng minh nhằm đưa ra kết luận chính thức đầu tiên về vụ án hình sự đang thụ lý giải quyết thông qua Bản kết luận điều tra hoặc các quyết định tố tụng cần thiết khác.

1.1.3. Ý nghĩa của hoạt động chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác

Trong quá trình giải quyết các VAHS nói chung và vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác nói riêng, các hành vi và quyết định tố tụng được thực hiện ở giai đoạn này chiếm số lượng khá lớn. Vì vậy, trách nhiệm chứng minh tội phạm được giao cho các cơ quan có thẩm quyền tố tụng thực hiện, trong đó vai trò nổi bật là CQĐT. Hoạt động chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án CYGTT hoăc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác có những ý nghĩa sau:

Thứ nhất, việc thực hiện tốt hoạt động chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án CYGTT hoăc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác góp phần đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong giai đoạn hiện nay. Hoạt động này là tiền đề quan trọng cho hoạt động chứng minh trong các giai đoạn tiếp theo của vụ án. Nếu việc thu thập, kiểm tra, đánh giá chứng cứ đảm bảo khách quan, toàn diện và đầy đủ sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc giải quyết được đúng người, đúng tội, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm. Ngược lại, nếu hoạt động này chưa đầy đủ, toàn diện, sẽ dẫn đến các kết luận không chính xác, không những ảnh hưởng đến các quyền và lơi ích hợp pháp của công dân mà còn làm mấ niềm tin đối với các cơ quan có TQTHTT, lớn hơn nữa là Nhà nước, xã hội.

Như vậy, hoạt động chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác góp phần đảm bảo pháp chế XHCN, đảm bảo các quyền con người và quyền công dân. Kết quả của hoạt động chứng minh trong giai đoạn này cũng sẽ góp phần giúp VKS, Tòa án giải quyết đúng đắn vụ án, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm, bảo vệ quyền và lợiích hợp pháp, sức khỏecủa con người đã bị hành vi CYGTT xâm phạm, góp phần giữ vững trật tự, an toàn xã hội.

Thứ hai, hoạt động chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác thực hiện tốt sẽ đảm bảo cho các quyết định trong giai đoạn này được chính xác, khách quan, không làm oan người vô tội, người bị thiệt hại về sức khỏedo hành vi phạm tội gây ra được bồi thường thỏa đáng, được bảo vệ theo quy định của pháp luật, đảm bảo công bằng xã hội.

Thứ ba, những kết quả thu được của hoạt động chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khácgiúp CQĐT cũng như các cơ quan THTT đưa ra các quyết định tố tụng chính xác, hạn chế tối đa những sai sót có thể xảy ra. Thông quan hoạt động chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác cũng giúp các chủ thể chứng minh có thể phát tìm ra những nguyên nhân và điều kiện phạm tội, từ đó áp dụng và hoặc đưa ra những kiến nghị phòng ngừa tội phạm.

1.2. Đối tượng chứng minh và giới hạn chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác

1.2.1. Đối tượng chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác

Khi chứng minh trong giai đoạn điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác, các cơ quan hoặc người có thẩm quyền THTT phải xác định đối tượng chứng minh. Đối tượng chứng minh là “tất cả các tình tiết phải được xác định đảm bỏ cho việc giải quyết đúng đắn, khách quan, toàn diện vụ án hình sự” [34, tr.215]. Đây cũng là mục đích của quá trình giải quyết vụ án hình sự, trong đó có giai đoạn điều tra vụ án hình sự. Việc xác định đúng đối tượng chứng minh có ý nghĩa quan trọng nhằm xác định đúng giới hạn và phạm vi chứng minh. Nếu xác định thiếu đối tượng chứng minh sẽ khiến cho việc giải quyết vụ án thiếu chính xác, thiếu khách quan. Nếu xác định đối tượng chứng minh quá rộng so với tình tiết liên quan đến vụ án đang chứng minh thì sẽ dẫn đến tình trạng tốn thời gian, công sức, kinh phí để làm rò, trong khi thời gian tố tụng được pháp luật quy định có giới hạn.

Mỗi vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác có diễn biến khác nhau do đó những vẫn đề phải chứng minh trong từng vụ án cụ thể cũng khác nhau, nhưng xác định đối tượng chứng minh là xác định toàn bộ những tình tiết phải thu thập để làm rò vụ án. Những chủ thể có quyền quyền phải chú ý đến những sự kiện trong thực tế có liên quan đến vấn đề chứng minh, có ý nghĩa đối với vấn đề chứng minh, để không mất quá nhiều thời gian làm sáng tỏ hoặc phân loại những tình tiết không có ý nghĩa. Những vấn đề phải chứng minh đã được quy định trong BLTTHS, trong đó quy định đầy đủ nội dung về đối tượng chứng minh. Đây chính là những tình tiết bắt buộc, khi chứng minh vụ án không được bỏ sót bất cứ tình tiết nào thuộc nội dung đối tượng chứng minh. Những vấn đề phải chứng minh được BLTTHS nước ta quy định tại Điều 85. Tuy nhiên, trong từng vụ án cụ thể, Cơ quan hoặc người có thẩm quyền phải xác định đối tượng chứng minh cụ thể. Trên cơ sở đó, có thể thấy khi chứng minh trong điều tra vụ án CYGTT hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác, phải chứng minh những nội dung cơ bản sau đây: