Vai Trò Của Cho Vay Hộ Gia Đình Tại Ngân Hàng Chính Sách Xã Hội

- Về nguồn vốn: được Nhà nước hỗ trợ một phần hoặc toàn bộ nguồn vốn hoạt động cho vay đối với hộ gia đình.

- Về tổ chức tín dụng thực hiện cho vay đối với hộ gia đình: được Nhà nước chỉ định hoặc do Nhà nước thành lập.

- Về mục tiêu của cho vay đối với hộ gia đình: Giúp hộ gia đình cải thiện chất lượng cuộc sống, thoát nghèo.

Hai là, cho vay theo hướng thương mại nhưng không phải là thương mại thuần

túy.

Vì cho vay hộ gia đình cũng cần tồn tại lâu dài và phát triển bền vững, điều đó

chỉ có thể thực hiện được khi nó tuân theo tính quy luật vốn có của nó và có cơ chế để hướng tới tự chủ về nguồn vốn, bảo toàn vốn và phát triển được vốn.

Cho vay chỉ định và bao cấp nặng nề tự nó sẽ không tồn tại và phát triển được mà nó hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn vốn và tài trợ từ bên ngoài dẫn đến sẽ gặp khó khăn trong hoạt động.

Bao cấp tín dụng tự nó đã làm méo nó các cơ chế tín dụng như cho vay chỉ định do vay cần phải qua nhiều cấp xét duyệt, quyết định cho vay chủ yếu dựa vào chính quyền các cấp, sự luân chuyển vốn và huy động vốn là không thường xuyên.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 109 trang tài liệu này.

Chính vì những lý do như trên mà cho vay hộ gia đình cũng phải theo hướng thương mại nhưng không phải là thương mại thuần túy mà phải có lộ trình cho từng giai đoạn theo sự phát triển chung của xã hội.

Ba là, thủ tục và quy trình cho vay phải đơn giản, thuận tiện để hộ gia đình có thể tiếp cận được với cho vay Ngân hàng một cách dễ dàng. Việc phê duyệt cho vay cần đảm bảo mục tiêu: xác định đúng đối tượng, xác định đúng nhu cầu vay vốn nhưng phải tránh phiền hà và thủ tục rườm rà.

- Các hình thức đảm bảo tiền vay: Các hộ gia đình thường là hộ nghèo có rất ít tài sản, do vậy yêu cầu về những tài sản thế chấp thông thường như đất đai, nhà cửa, máy móc và các tài sản khác là không thích hợp. Cho vay chính sách trong trường hợp này dựa trên uy tín của chính khách hàng vay, cho vay không cần tài sản đảm bảo. Ngân hàng có thể sử dụng một số hình thức thay cho tài sản thế chấp như:

Nhóm liên đới, cho vay dựa trên uy tín và tính cách khách hàng, bảo lãnh của bên thứ ba …

- Về lãi suất cho vay: Đây là một vấn đề phức tạp. Hiện có hai quan điểm trái ngược nhau về lãi suất cho vay đối với hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn.

Quan điểm thứ nhất áp dụng lãi suất ưu đãi, tức là lãi suất thấp hơn lãi suất áp dụng tại các NHTM trên thị trường do quan điểm này cho rằng vay vốn phải được hiểu như một nội dung của chính sách xã hội.

Quan điểm thứ hai cho rằng áp dụng lãi suất thị trường vì cho rằng hộ gia đình cần vốn hơn, lãi suất ưu đãi hay không không quan trọng đối với hộ gia đình vì thực tế cho thấy họ vẫn có thể đi vay nặng lãi và hoàn trả sòng phẳng.

Đối với tổ chức cấp cho vay chính sách, bền vững tài chính là mục tiêu đạt được không dễ dàng. Yếu tố quan trọng nhất đảm bảo sự bền vững về tài chính là khả năng tự trang trải chi phí trong quá trình hoạt động. Chính sách về lãi suất cho vay liên quan đến vấn đề này.

Tuy nhiên nhằm đảm bảo mục tiêu bền vững, hoạt động cho vay hộ gia đình cũng giống như các hoạt động cho vay khác đều tuân thủ hai nguyên tắc đó là: Vốn vay được sử dụng đúng mục đích đã thỏa thuận và các món vay phải được hoàn trả đầy đủ, đúng hạn cả gốc và lãi.

Do đặc thù riêng có của chương trình cho vay hộ gia đình, nên việc cho vay của chương trình này được xã hội hóa rộng hơn các chương trình cho vay khác, đặc biệt là khâu thu hồi nợ của chương trình cần có sự phối hợp của các đơn vị nơi cha mẹ hộ gia đình cư trú, của đơn vị nơi hộ gia đình làm việc, của các đơn vị đã được hưởng lợi từ chương trình cho vay hộ gia đình và của nhiều cấp, nhiều ngành.

1.1.3.3. Vai trò của cho vay hộ gia đình tại Ngân hàng chính sách xã hội

Hoạt động cho vay hộ gia đình tại NHCSXH là hoạt động mang tính xã hội hóa cao. Vì vậy, cho vay hộ gia đình tại NHCSXH không những đem lại lợi ích cho NHCSXH, mà còn đem lại lợi ích thiết thực cho khách hàng, công tác giảm nghèo, an sinh xã hội và sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, cụ thể:

+ Đối với khách hàng

Nâng cao chất lượng cho vay hộ gia đình sẽ giúp các hộ gia đình tiếp cận được một cách tốt nhất nguồn vốn cho vay hộ gia đình chính sách, tạo điều kiện cho các đối tượng này tiếp cận được các chủ trương, chính sách đó.

+ Đối với Ngân hàng Chính sách xã hội

Nâng cao chất lượng cho vay hộ gia đình sẽ giúp NHCSXH quản lý, bảo tồn và phát triển nguồn vốn do Nhà nước và các chủ đầu tư giao cho NHCSXH quản lý. Từ đó, giúp cho hoạt động của NHCSXH được ổn định và phát triển bền vững.

Nâng cao chất lượng cho vay hộ gia đình sẽ giúp NHCSXH thực hiện và duy trì được tình hình tài chính lành mạnh, đảm bảo việc làm và đời sống cho CBVC của NH.

Nâng cao chất lượng cho vay hộ gia đình đồng nghĩa với việc nâng vị thế, uy tín hoạt động của NHCSXH. Giúp NHCSXH trở thành một định chế tài chính ổn định, phát triển bền vững, là một công cụ hữu hiệu của Đảng và Nhà nước trong công cuộc giảm nghèo, an sinh xã hội và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

+ Đối với công tác giảm nghèo, an sinh xã hội

Nâng cao chất lượng cho vay hộ gia đình tại NHCSXH cũng đồng nghĩa với việc nâng cao chất lượng kênh cho vay hộ gia đình ưu đãi từ đó tác động như một đòn bẩy kinh tế của Nhà nước, kích thích hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách khác vươn lên, làm quen dần với nền sản xuất hàng hoá, tập lo toan tính toán làm ăn, tạo nguồn thu cải thiện đời sống gia đình để XĐGN.

Nâng cao chất lượng cho vay hộ gia đình tại NHCSXH sẽ góp phần tích cực chống tệ nạn cho vay nặng lãi trong xã hội, cải thiện thị trường tài chính khu vực nông thôn, nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó hăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Nâng cao chất lượng cho vay hộ gia đình tại NHCSXH góp phần quan trọng trong công tác giảm nghèo và an sinh xã hội, đưa chính sách cho vay hộ gia đình ưu đãi của Chính phủ đến với người nghèo và các đối tượng chính sách khác.

+ Đối với sự phát triển của đất nước

Nâng cao chất lượng cho vay hộ gia đình tại NHCSXH góp phần đạt được kết quả và mục tiêu của hệ thống chính sách xã hội trong quá trình phát triển của quốc gia. Mục tiêu tối cao của hệ thống chính sách xã hội trong nền kinh tế là xóa bỏ khoảng cách giàu nghèo, hướng tới một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.

Góp phần củng cố khối đoàn kết toàn dân, tăng lòng tin của dân với Đảng và Nhà nước. Đảng và Nhà nước gần dân thông qua việc xây dựng được mối liên kết tốt giữa Nhà nước với các tổ chức Chính trị xã hội và nhân dân, nhất là người dân nghèo.

Nâng cao chất lượng cho vay hộ gia đình tại NHCSXH góp phần phát triển kinh tế nói chung, đặc biệt đối với nông nghiệp, nông thôn và nông dân.

1.1.4. Hình thức cho vay hộ gia đình của Ngân hàng chính sách xã hội

Để thực hiện chuyển tải nguồn vốn cho vay ưu đãi của Chính phủ đến với hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn, NHCSXH có thể áp dụng các hình thức cho vay sau:

Để thực hiện chuyển tải nguồn vốn cho vay ưu đãi của Chính phủ đến với hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn, NHCSXH đã và đang áp dụng cho vay theo hình thức uỷ thác bán phần cho các tổ chức chính trị xã hội.

Do địa bàn hoạt động của NHCSXH chủ yếu ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, đường xá đi lại hết sức khó khăn trong khi đó món cho vay các đối tượng thường nhỏ vì vậy chi phí quản lý rất lớn, việc quản lý bị phân tán và việc thực hiện đối với các cán bộ cũng là một vấn đề có nhiều khó khăn, nên NHCSXH thực hiện chuyển tải vốn đến người vay chủ yếu thông qua phương thức ủy thác cho vay.

Việc ủy thác cho vay thực hiện thông qua các tổ chức chính trị - xã hội nhằm hạn chế việc tăng quy mô bộ máy tổ chức của NHCSXH, đồng thời tận dụng bộ máy vốn có của các tổ chức nhận ủy thác, góp phần giảm gánh nặng cho ngân sách Nhà nước hàng năm để nuôi bộ máy NHCSXH.

Tuy nhiên, đối với phương thức cho vay này, có mặt lợi là chi phí để thực hiện cho vay tiết kiệm, cộng đồng trách nhiệm trong công tác xóa đói giảm nghèo,

nhưng phương thức này quản lý khó khăn hơn, chất lượng tín dụng còn phụ thuộc công tác quản lý vốn của đơn vị nhận uỷ thác, hạn chế trong việc huy động vốn.

1.2. Chất lượng cho vay hộ gia đình tại Ngân hàng chính sách xã hội

1.2.1. Quan niệm chất lượng cho vay hộ gia đình tại Ngân hàng chính sách xã hội

Cho vay hộ gia đình ngân hàng “là một sản phẩm của ngân hàng cung ứng phục vụ các khách hàng của mình. Cũng như các sản phẩm khác nó cũng có chất lượng. Tuy nhiên, vì ngành ngân hàng là một ngành kinh tế đặc biệt, liên quan chặt chẽ đến nhiều lĩnh vực của nền kinh tế nên chất lượng cho vay hộ gia đình ngân hàng có những đặc trưng riêng.

Cho vay hộ gia đình NHCSXH là công cụ tài chính quan trọng, là hệ thống các biện pháp liên quan đến việc thực hiện các chương trình tín dụng ưu đãi của chính phủ để thực hiện các mục tiêu tăng trưởng kinh tế và xoá đói giảm nghèo, giải quyết việc làm…NHCSXH được nhà nước giao nhiệm vụ thực hiện chương trình cho vay hộ gia đình với mức lãi suất ưu đãi đến các hộ gia đình thuộc đối tượng chính sách.

Chất lượng cho vay hộ gia đình là sự đáp ứng yêu cầu hợp lý của khách hàng có lựa chọn, đảm bảo sự tồn tại và phát triển của ngân hàng đồng thời góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế xã hội.

Từ khái niệm trên ta thấy rằng khách hàng, NHCSXH và bối cảnh kinh tế là ba nhân tố được đề cập đến khi xem xét chất lượng cho vay hộ gia đình tại ngân hàng chính sách xã hội. Việc xem xét chất lượng cho vay hộ gia đình mà thiếu đi một trong ba nhân tố vì ba nhân tố này tác động qua lại, vừa thúc đẩy vừa kiềm chế lẫn nhau. Do đó chúng ta xem xét chất lượng cho vay hộ gia đình tại NHCSXH trên ba góc độ đó.

Góc độ Ngân hàng Chính sách xã hội: Chất lượng cho vay hộ gia đình thể hiện ở phạm vi, mức độ giới hạn cho vay hộ gia đình phải phù hợp với thực lực theo hướng tích cực của ngân hàng và phải bảo đảm được việc thực hiện cách chính sách của Đảng và Nhà nước, làm lành mạnh hoá các quan hệ kinh tế, phục vụ tăng

trưởng và phát triển. Chất lượng cho vay hộ gia đình thể hiện ở chỉ tiêu lợi nhuận hợp lý, dư nợ tăng trưởng, tỷ lệ nợ quá hạn hợp lý, đảm bảo cơ cấu giữa nguồn vốn ngắn hạn, trung dài hạn trong nền kinh tế.

Góc độ khách hàng (hộ gia đình): Chất lượng cho vay hộ gia đình là sự thoả mãn yêu cầu hợp lý của khách hàng với lãi suất hợp lý, thủ tục đơn giản đảm bảo thu hút khách hàng nhưng vẫn tuân thủ đúng những quy định của cho vay hộ gia đình, góp phần làm lành mạnh hoá tình hình tài chính của doanh nghiệp, cải thiện hoạt động sản xuất kinh doanh và duy trì sự tồn tại, phát triển của ngân hàng.

Góc độ nền kinh tế: Khoản cho vay hộ gia đình có chất lượng phải hỗ trợ cho hoạt động sản xuất kinh doanh, giải quyết công ăn việc làm, xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế, vừa thúc đẩy tiêu dùng, giảm tỷ lệ hộ nghèo, hỗ trợ các đối tượng chính sách…phục vụ cho quá trình phát triển kinh tế.

1.2.2. Các chỉ tiêu đánh giá chất lượng cho vay hộ gia đình tại Ngân hàng chính sách xã hội

1.2.2.1. Tiêu chí định lượng

Chất lượng cho vay hộ gia đình của NHCSXH được đánh giá thông qua chỉ tiêu như cho vay đúng đối tượng; hệ số sử dụng vốn; vòng quy vốn tín dụng; nợ bị chiếm dụng; tỷ lệ nợ quá hạn, doanh số thu nợ và dư nợ tăng, cơ cấu nguồn vốn giữa cho vay ngắn hạn, trung, dài hạn hợp lý với nhu cầu phát triển…, cụ thể là.

a. Hệ số sử dụng vốn

Đây là hệ số phản ánh kết quả sử dụng vốn của NHCSXH, chỉ số này được tính như sau:

Hệ số sử dụng vốn = Tổng dư nợ/Tổng nguồn vốn đầu tư cho cho vay hộ gia

đình

Chỉ tiêu này càng lớn thì càng chứng tỏ ngân hàng đã sử dụng hiệu quả nguồn

vốn. Để tính chính xác hệ số sử dụng vốn thì phải sử dụng phương pháp tính bình quân gia quyền. Song để đơn giản trong tính toán thì sử dụng phương pháp tính bình quân số học.

c. Vòng quay vốn cho vay hộ gia đình

Vòng quay vốn tín dụng trong năm = Doanh số thu nợ trong năm/Dư nợ bình quân trong năm

Vòng quay vốn tín dụng trong năm thể hiện tốc độ luân chuyển của nguồn vốn cho vay hộ gia đình. Đây là chỉ tiêu để đánh giá chất lượng cho vay hộ gia đình trong việc đáp ứng nhu cầu vốn của khách hàng. Chỉ tiêu này càng lớn càng tốt, nó chứng tỏ nguồn vốn của ngân hàng đã luân chuyển nhanh, thu hồi vốn tốt. Với một số vốn nhất định, vòng quay vốn tín dụng càng nhanh thì càng nhiều khách hàng được vay vốn, được thụ hưởng chính sách cho vay hộ gia đình ưu đãi của Nhà nước.

c. Nợ quá hạn

Nợ quá hạn là chỉ tiêu cơ bản, quan trọng nhất để đo lường, đánh giá chất lượng cho vay hộ gia đình của Ngân hàng, chỉ số này càng thấp thì chất lượng cho vay hộ gia đình càng cao và ngược lại. Nợ quá hạn trong cho vay hộ gia đình gây ra sự tổn thất về tài chính cho Ngân hàng do người vay chưa hoặc không thực hiện nghĩa vụ trả nợ đúng hạn theo cam kết hoặc mất khả năng thanh toán. Do đặc thù hoạt động của NHCSXH và vốn của Ngân hàng là vốn huy động từ nhiều nguồn khác nhau nên nợ quá hạn ảnh hưởng trực tiếp đến tình hình tài chính của NHCSXH, đến khả năng hoàn trả vốn cho các nguồn vốn huy động phải hoàn trả, và đặc biệt đến khả năng cấp cho vay hộ gia đình ở các chu kỳ tiếp theo. Tùy theo tiêu thức phân loại mà các loại nợ quá hạn được gọi với những tên khác nhau, để có thể đánh giá tổng thể, người ta thường sử dụng chỉ tiêu sau:

Tỷ lệ nợ quá hạn = Số dư nợ quá hạn/ Tổng dư nợ x 100

d. Nợ bị xâm tiêu, chiếm dụng

Nợ bị chiếm dụng là loại nợ bị chiếm và sử dụng một cách trái phép. Có thể hiểu, khách hàng vay vốn tại NHCSXH nhưng không sử dụng vốn vay mà người khác sử dụng. Nợ bị chiếm dụng tại NHCSXH có thể do Ban quản lý tổ TK&VV thu lãi, thu tiền gửi tiết kiệm của tổ viên không nộp cho NHCSXH theo quy định hoặc Ban quản lý Tổ vay lại, vay ké của tổ viên; cán bộ Hội đoàn thể, chính quyền

địa phương, cán bộ NHCSXH hoặc Ban quản lý Tổ trong quá trình thực hiện chức trách, nhiệm vụ đã lợi dụng lòng tin của người vay khi thu tiền gốc, lãi, tiền gửi tiết kiệm không nộp ngân hàng. Nợ bị chiếm dụng cũng là một trong những chỉ số quan trọng để đo lường chất lượng cho vay hộ gia đình của NHCSXH. Chỉ số này phải bằng không (= 0) mới thể hiện được chất lượng cho vay hộ gia đình tốt.

1.2.2.2. Tiêu chí định tính

- Kênh dẫn vốn đến khách hàng: Một số kênh dẫn vốn đến khách hàng sẽ cho thấy tình hình, tính đa dạng của sản phẩm được thông qua những kênh dẫn vốn nào, tổ chức kinh tế - xã hội nào sẽ đem lại hiệu quả cho vay hộ gia đình được rõ ràng nhất. Đây cũng được coi là chỉ tiêu khá quan trọng.

Tổ TK&VV được ví như cánh tay nối dài của NHCSXH. Nhiều nội dung công việc trong quy trình cho vay của NHCSXH được ủy thác cho các tổ chức Hội, đoàn thể và ủy nhiệm cho các Tổ TK&VV thực hiện như: Bình xét, lựa chọn người vay, kiểm tra, đôn đốc người vay trong việc sử dụng vốn vay đúng mục đích, có hiệu quả, đôn đốc người vay trả lãi tiền vay, nộp tiền tiết kiệm và trả nợ gốc đúng thời hạn. Vì vậy, chất lượng của hoạt động ủy thác và hoạt động ủy nhiệm của các đối tác này ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cho vay hộ gia đình của NHCSXH. Một trong những giải pháp quan trọng để thực hiện củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động Tổ TK&VV đó là thực hiện việc đánh giá, xếp loại Tổ TK&VV.

- Hoạt động kiểm tra, giám sát Kiểm tra, giám sát của Ban đại diện HĐQT:

Khi hoạt động kiểm tra, giám sát Kiểm tra, giám sát của Ban đại diện HĐQT càng thường xuyên hiệu quả thì sẽ giúp nâng cao chất lượng cho vay hộ gia đình của NHCSXH.

- Sự hài lòng của khách hàng vay vốn:

Sự hài lòng của khách hàng vay vốn cũng là một chỉ tiêu quan trọng để đánh giá chất lượng cho vay hộ gia đình tại NHCSXH. Thông thường, người ta sử dụng