Hướng Hoàn Thiện Pháp Luật Thuế Ở Việt Nam Để Đảm Bảo Các Nguyên Tắc Xây Dựng Pháp Luật Thuế

2.2. HƯỚNG HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT THUẾ Ở VIỆT NAM ĐỂ ĐẢM BẢO CÁC NGUYÊN TẮC XÂY DỰNG PHÁP LUẬT THUẾ

2.2.1. Hướng hoàn thiện pháp luật thuế thu nhập cá nhân

Pháp luật thuế thu nhập cá nhân được ban hành trong thời kỳ đổi mới của đất nước, sự thay đổi trong các chính sách kinh tế - xã hội để hội nhập là

cần thiết. Pháp luật thuế thu nhâp

cá nhân đã cho thấy môt

sự tiến bô ̣đáng kể

so với các pháp lêṇ h thuế thu nhâp

đối với người có thu nhâp

cao trước đây ơ

nhiều khía caṇ h như : Tính hiệu quả cho ngân sách nhà nước , tính minh bạch

Có thể bạn quan tâm!

• Nguyên Tắc Minh Bạch, Rõ Ràng, Cụ Thể Đươc
• Nguyên Tắc Đơn Giản , Dễ Hiểu , Dễ Tính Toán Đươc Thể Hiên
• Nguyên Tắc Hiệu Quả Và Thuận Tiện Được Thể Hiện Trong Luật Quản Lý Thuế
• Các nguyên tắc xây dựng pháp luật thuế - 11
• Các nguyên tắc xây dựng pháp luật thuế - 12
• Các nguyên tắc xây dựng pháp luật thuế - 13

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

trong thuế và đặc biệt là công bằng . Nhưng bên caṇ h đó cũng bôc lô ̣những

hạn chế, bất câp

chưa thưc

sự đáp ứ ng đươc

yêu cầu của nguyên tắc công bằng,

do đây là môt

sắc thuế tác đôn

g trưc

tiếp đến thu nhâp

của người dân , trong

điều kiên

đời sống còn nhiều khó khăn. Vì vậy, viêc

hoàn thiên

pháp luâṭ thuế

thu nhâp

cá nhân nhằm đảm bảo nguyên tắc công bằng thể hiên

như sau:

+ Hoàn thiện những quy định về thu nhập chịu thuế nhằm xác định

đúng và đủ thu nhâp

chiu

thuế của các cá nhân

Quy định đúng và đủ về thu nhập chịu thuế của cá nhân là một vấn đề rất quan trọng để đảm bảo nguyên tắc công bằng trong pháp luật thuế thu nhập cá nhân. Trên cơ sở nhận thức, mọi khoản thu nhập hợp pháp của cá nhân trong kỳ tính thuế đều là thu nhập chịu thuế. Tuy nhiên, khi xác định thu nhập chịu thuế thì về nguyên tắc bất cứ cá nhân nào muốn có thu nhập đều phải bỏ ra những chi phí để tạo ra thu nhập, nên thu nhập chịu thuế được xác định bằng thu nhập nhận được trong kỳ tính thuế trừ đi các chi phí phát sinh liên quan đến việc tạo thu nhập đó. Có một số quy định về xác định thu nhập chịu thuế còn hạn chế, cần phải sửa đổi, bổ sung vì không đảm bảo nguyên tắc công bằng. Cần phải sửa đổi, bổ sung quy định về xác định thu nhập chịu thuế với việc chuyển nhượng bất động sản, chứng khoán nhằm đảm bảo nguyên tắc công bằng.

Việc xác định thu nhập thực tế từ chuyển nhượng bất động sản của bên chuyển nhượng là rất khó khăn với cơ quan thuế. Mặc dù theo quy định tại khoản 1 Điều 14 Luật Thuế thu nhập cá nhân năm 2007 về lý thuyết là

công bằng vì xác định thu nhập chuyển nhượng bất động sản trên cơ sở giá chuyển nhượng từng lần trừ đi giá mua bất động sản và các chi phí liên quan. Tuy nhiên, thực tế tại Việt Nam do chưa kiểm soát được giá mua, giá bán bất động sản và chưa có hướng dẫn rõ ràng về cách tính các chi phí liên quan đến việc tạo ra thu nhập. Nên trong thực tế quy định này không khả thi, gây lúng túng cho cơ quan thuế và tạo kẽ hở cho việc trốn thuế thu nhập cá nhân. Thiết nghĩ, Nhà nước cần phải có những quy định tôn trọng bản chất của hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên chuyển nhượng đúng với bản chất của thuế thu nhập cá nhân khi cá nhân có thu nhập mới có thể phải nộp thuế

Một trong những vấn đề then chốt khi xây dựng pháp luật thuế thu nhập cá nhân cần phải xác định đối tượng nộp thuế là những cá nhân có thu nhập trong xã hội, không phải chỉ là đối tượng có thu nhập cao. Vậy để đảm bảo nguyên tắc công bằng thì trước hết phải xác định mọi cá nhân có thu nhập trong xã hội đều phải có nghĩa vụ nộp thuế. Mở rộng diện thu nhập chịu thuế là một trong những nội dung để đảm bảo nguyên tắc công bằng chung của xã hội. Những quy định về miễn, giảm thuế thu nhập cá nhân thể hiện chủ trương Nhà nước không tận thu thuế với người dân. Tuy nhiên, khi xây dựng những quy định về miễn, giảm thuế thu nhập cá nhân cần phải cân nhắc thật cẩn thận, bởi vì nếu việc miễn giảm thuế bất hợp lý thì có thể gây sự không công bằng về nghĩa vụ thuế của các cá nhân trong xã hội, không xây dựng được trách nhiệm, bổn phận của người dân đối với sự phát triển của đất nước, của xã hội. Nhà nước phải có lột trình để giảm dần diện thu nhập được miễn, giảm thuế, tăng dần diện chịu thuế để đảm bảo nguyên tắc công bằng và đúng với tên gọi của Luật Thuế thu nhập cá nhân.

+ Xây dưn

g laị môt

số quy điṇ h về giảm trừ gia cảnh góp phần tao sư

công bằng giữa những cá nhân có thu nhâp

từ những nguồn thu nhâp

khác

nhau trong xã hôị, đảm bảo ổn điṇ h đời sống của các cá nhân có thu nhập chịu

thuế, khuyến khích moi

cá nhân trong xã hôi

tham gia lao đôn

g tao

ra thu

nhâp

hơp

pháp

Quy định về giảm trừ gia cảnh thể hiện sự tiến bộ của pháp luật thuế thu nhập cá nhân so với các pháp luật thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao trước đây. Vì vậy, trong pháp luật thuế thu nhập cá nhân nên duy trì chính sách về giảm trừ gia cảnh như trong pháp luật thuế thu nhập cá nhân hiện hành nhưng có một số quy định cần sửa đổi. Chẳng hạn, về quy định khống chế số lượng con là người phụ thuộc để đồng bộ với các quy định của pháp luật dân số, tạo sự công bằng cho những người có thu nhập chấp hành nghiêm chỉnh quy định của pháp luật về dân số. Ví dụ, thuế thu nhập cá nhân ở Thái Lan cũng quy định giảm trừ gia cảnh cho con, nhưng khống chế chỉ được giảm trừ tối đa 3 con. Vì vậy cần có giải pháp đồng bộ về chính sách dân số, tránh sự ảnh hưởng không tốt đến đời sống của những người con thứ ba trở lên đã ra đời. Bởi vì, khi người con đã được sinh ra vẫn cần có sự quan tâm nuôi dưỡng, giáo dục của gia đình và xã hội.

Để khắc phục hạn chế của việc quy định đối tượng phụ thuộc là ông bà, cha mẹ trong trường hợp tuy không có thu nhập hàng tháng nhưng có thể có tài sản rất lớn do quá trình tích lũy trong cuộc sống của họ. Nên quy định theo hướng họ phải cam kết không có hoặc có rất ít tài sản, thu nhập để duy trì cuộc sống ở một mức độ nhất định thì họ mới được coi là đối tượng phụ thuộc Việc giảm trừ gia cảnh chỉ áp dụng cho cá nhân cư trú có thu nhập từ

kinh doanh, từ tiền lương, tiền công mà không áp dụng cho cá nhân có thu nhập chịu thuế từ nguồn thu nhập khác là không đảm bảo nguyên tắc công bằng. Bởi vì, để tạo ra thu nhập thì cá nhân có thể làm những gì pháp luật không cấm, đó là sự tự do lựa chọn của mỗi con người trong xã hội. Thiết nghĩ, để pháp luật thuế thu nhập cá nhân không mang tính tận thu, khi thu thuế có xem xét đến hoàn cảnh, điều kiện sống của các cá nhân có thu nhập chịu thuế, pháp luật thuế thu nhập cá nhân cần mở rộng quy định về giảm trừ gia cảnh cho các cá nhân cư trú có thu nhập chịu thuế từ tất cả các nguồn thu nhập hợp pháp khác nhau. Ngoài ra còn cần đưa ra các mức giảm trừ khác nhau cho

những người phụ thuộc khác nhau, chẳng hạn mức chi phí của cha mẹ dành cho con cái phải cao hơn mức dành cho người phụ thuộc khác.

Để tạo sự công bằng trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế giữa các cá nhân có thu nhập chịu thuế chịu thuế, nâng cao trách nhiệm của các cá nhân trong xã hội khi đến tuổi thành niên và phù hợp với chủ trương cho vay tiền để trang trải quá trình học tập cần phải sửa đổi điểm b, khoản 3 Điều 19 Luật Thuế thu nhập cá nhân năm 2007 theo hướng quy định người phụ thuộc thuộc diện học tập trung không có thu nhập hoặc có thu nhập không vượt quá mức quy định.

+ Xây dưn

g các quy điṇ h về thuế suất hơp

lý , tạo sự công bằ ng về

nghĩa vụ thuế giữa các cá nhân , doanh nghiêp

, khuyến khích moi

cá nhân

trong xã hôi

làm giàu hơp

pháp

Việc xây dựng các quy định về thuế suất trong pháp luật thuế thu nhập cá nhân nhằm đảm bảo nguyên tắc công bằng là vấn đề không đơn giản. Để đảm bảo nguyên tắc cần phải xây dựng lại biểu thuế suất lũy tiến từng phần, biểu thuế toàn phần với những hướng như hạ mức thuế suất cao nhất quy định tại biểu thuế lũy tiến từng phần hiện hành từ 35% xuống dưới 30% do xu hướng chung hiện nay của các quốc gia là giảm thuế suất thu nhập cá nhân. Mức thuế suất cao sẽ làm giảm tính cạnh tranh trong việc thu hút các nhà quản lý, nhà khoa học, lao động có trình độ tay nghề cao vào Việt Nam làm việc. Ngoài ra theo quy định của Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp thì mức thuế hiện nay là 22% trên thu nhập chịu thuế của doanh nghiệp, trong chiến lược cái cách thuế gia đoạn 2011-2020, mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp sẽ điều chỉnh giảm xuống nữa. Như vậy, doanh nghiệp có thể nộp thuế thu nhập ít hơn so với cá nhân có thu nhập từ tiền lương, tiền công hay từ kinh doanh vì mức thuế suất thấp hơn so với cá nhân nộp thuế, điều này là không công bằng về nghĩa vụ thuế thu nhập giữa cá nhân và doanh nghiệp.

Xây dựng theo quan điểm đánh thuế thu nhập cá nhân từ đồng thu nhập đầu tiên, nên xây dựng thuế suất đầu tiên với mức thuế là 0%. Mức thuế suất 0% không có ý nghĩa về thu ngân sách trực tiếp nhưng lại có ý nghĩa về quản lý thu nhập của các cá nhân trong xã hội và thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đối với đời sống người dân.

+ Tăng cường hơp

tác quốc tế trong viêc

xây dưn

g và ban hành pháp

luâṭ thuế thu nhâp

cá nhân

Hoàn thiện pháp luật thuế thu nhập cá nhân phải phù hợp với thông lệ quốc tế. Trong thời gian tới cần tiếp tục đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong vấn đề kiểm soát thu nhập của các cá nhân ở nước ngoài, khẩn trương đàm phán và tiến tới ký kết các hiệp định tránh đánh thuế hai lần đối với các nước nhằm tránh đánh thuế trùng, đảm bảo công bằng cho các đối tượng nộp thuế, tránh thất thu thuế. Đẩy mạnh việc khảo sát, hội thảo, học tập kinh nghiệm về xây dựng và ban hành pháp luật thuế thu nhập cá nhân ở các nước có điều kiện tương đồng như Việt Nam và các nước phát triển, các tổ chức quốc tế như OECD, SGATAR….

2.2.2. Hướng hoàn thiện pháp luât

thuế thu nhâp

doanh nghiêp

Để đáp ứ ng cao hơn tính chính xác , minh bac̣ h và rõ ràng của môt

sắc thuế , hê ̣thống các văn bản quy pham pháp luâṭ thuế thu nhập doanh

nghiệp cần đảm bảo chăṭ chẽ cũng như tránh nhầm lân

cho doa nh nghiêp

cũng như cơ quan quản lý thuế trong quá trình áp dụng Luật , chẳng han tai

Điều 9 Luâṭ thuế thu nhập doanh nghiệp cụm từ "các khoản chi nếu… " nên sử a thành "các khoản chi phí nếu các khoản chi phí này đáp ứng toàn bô ̣các tiêu chí sau ". Vì điều khoản này áp dụng cho các chi phí (dù đã chi hay chưa chi) chứ không phải các khoản chi . Tại điều này cũng nên phân biệt rõ giữa

khoản chi hay chi phí để đảm bảo tránh mâu thuân tiêm̀ ẩn với c ác khoản

trích lập dự phòng (quỹ trợ cấp mất việc làm , dự phòng tồn kho , khấu hao ,

đầu tư ngắn han , dài hạn).

Đối với phần chi cho quảng cáo , tiếp thi,

khuyến mai

, hoa hồng môi

giới…có quy định giới hạn về tổng số chi đươc trừ . Lý do đưa ra tỷ lệ giới

hạn này là do tới đây Việt Nam phải mở cửa thị trường nhiều hơn trong khi hệ

thống pháp luâṭ về chống đôc

quyền , đảm bảo caṇ h tranh lành maṇ h vân

còn

đang tiếp tuc

hoàn thiên

, đa số cá c doanh nghiêp

vân

còn yếu trên thương

trường nên viêc

tiếp tuc

giữ giới han

đối với các khoản chi trên là cần thiết ,

ngoài ra còn đảm bảo nguồn thu ngân sách, hạn chế các khoản chi lãng phí.

Viêṭ Nam là môt trong số ít nước ở châu Á còn có quy định này, do đo

nếu han

chế chi phí này sẽ gây khó khăn cho doanh nghiêp

. Nhiều năm nay ,

Viêṭ Nam đang theo đuổi chính sách thông thoáng , minh bac̣ h, rõ ràng nhằm thu hút nhiều đầu tư nước ngoài hơn để đóng góp cho tăng trưởng kinh tế .

Không nên đăṭ vấn đề trong nước hay nước ngoài vì như thế là đang tao ra

môt

sân chơi thiếu bình đẳng.

Luật thuế thu nhập doanh nghiệp (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ

ngày 1/1/2014, nhưng Thông tư hướng dẫn luật thuế này ký ngày 18/6/2014. Mặc dù, thuế suất được áp dụng từ ngày 1/1/2014 nhưng các khoản chi phí mới thuận lợi hơn cho doanh nghiệp thiếu văn bản hướng dẫn. Nhiều khoản doanh thu, chi phí còn trùng lắp: Hàng hóa của doanh nghiệp sử dụng tiêu dùng nội bộ như nhà máy giấy xuất giấy sử dụng tại các phòng ban... vừa đưa

vào doanh thu tính thuế, vừa đưa vào chi phí… làm gia tăng thủ tuc hành

chính. Bên cạnh đó, các biểu mẫu kê khai thuế lại tồn tại quá nhiều tiểu tiết không cần thiết. Ví dụ, tờ khai tạm nộp thuế thu nhập doanh nghiệp theo quý có hàng chục chỉ tiêu, nếu tạm nộp chỉ cần dữ liệu về doanh thu, tỷ lệ thu nhập (hoặc tỷ lệ thuế) là tính được; tờ kê khai thuế giá trị gia tăng kê cả ký hiệu, số hiệu hóa đơn, mặt hàng… làm mất nhiều thời gian của doanh nghiệp.

Luật thuế thu nhập doanh nghiệp hiện hành không quy định về việc xác định chi phí hợp lý của một số lĩnh vực đặc thù (ngân hàng, bảo hiểm, chứng khoán, xổ số...). Tại văn bản hướng dẫn Luật (Thông tư số

130/2009/TT-BTC, Thông tư số 123/2012/TT-BTC) quy định không được tính vào chi phí được trừ đối với "Các khoản chi của hoạt động kinh doanh bảo hiểm, kinh doanh xổ số, kinh doanh chứng khoán và một số hoạt động kinh doanh đặc thù khác không thực hiện đúng theo văn bản hướng dẫn riêng của Bộ Tài chính". Theo đó, Bộ Tài chính đã ban hành các thông tư hướng dẫn riêng cho lĩnh vực đặc thù: bảo hiểm, chứng khoán, xổ số, ngân hàng...

Để chính sách rõ ràng, minh bạch, nâng cao tính pháp lý, trong Luật thuế thu nhập doanh nghiệp, việc điều chỉnh tính giảm trừ chi phí quảng cáo cho doanh nghiệp cần chú ý một số điểm nhấn sau:

Thứ nhất, về nguyên tắc, không nên khống chế trần chi phí quảng cáo được tính trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp, nhưng có thể xác lập nguyên tắc mềm, theo đó các doanh nghiệp chỉ được tính giảm trừ 50% tổng chi phí quảng cáo phát sinh, không căn cứ vào tổng số chi phí tính thuế thu nhập doanh nghiệp được tính trừ; hoặc có thể cho phép doanh nghiệp được tính giảm trừ 15-20% tổng doanh số bán hàng của năm đó. Phần chi phí thực chi vượt trội có thể được chuyển tính vào năm tiếp theo. Việc này cho phép các doanh nghiệp có thể quyết định được ngân sách chi cho quảng cáo của họ tùy thuộc vào mục tiêu kinh doanh.

Thứ hai, cần khuyến khích tính minh bạch kinh doanh của doanh nghiệp. Nhà nước cần dùng mức tính trừ chi phí quảng cáo để khuyến khích sự minh bạch kinh doanh của doanh nghiệp. Theo đó, một mặt, những chi phí không công khai, không đúng mục đích quảng cáo sẽ không được coi là chi phí hợp lệ và không được tính trừ. Mặt khác, cho phép tăng mức khấu trừ một số khoản chi hợp lệ, như: các khoản chi marketing, triển lãm hay xúc tiến thương mại ra nước ngoài được phê duyệt; quà tặng các tổ chức công và nhà nước, các cơ sở, sự kiện và chương trình của tổ chức công; những đối tượng thụ hưởng được cấp phép và đối tượng chính sách khác…

Thứ ba, cần tính giảm trừ chi phí quảng cáo tránh cào bằng, mà theo tính chất từng nhóm ngành và tính thời gian của quảng cáo. Theo tinh thần

này, nên phân biệt mức giảm trừ tính quảng cáo trong thu nhập tính thuế theo tính chất ngành của doanh nghiệp. Cụ thể: nên phân biệt giảm trừ nhiều hơn chi phí quảng cáo cho sản phẩm những ngành dịch vụ, so với những ngành sản xuất; phân biệt giảm trừ chi phí quảng cáo nhiều hơn cho những sản phẩm có tính thời vụ, vòng đời ngắn hạn so với những sản phẩm ổn định và có vòng đời dài hạn hơn. Đồng thời, cần giảm trừ chi phí quảng cáo nhiều hơn cho các sản phẩm mới và công ty mới tham gia thị trường…

Thứ tư, cần tính giảm trừ chi phí quảng cáo theo mục tiêu sử dụng sản phẩm. Việc tính giảm trừ chi phí quảng cáo cần tùy theo mục tiêu tiêu dùng xã hội, cụ thể cần tăng mức khấu trừ chi phí quảng cáo để khuyến khích tiêu dùng hàng nội địa (nhất là các khoản chi phí quảng cáo hàng hóa cho thương hiệu Việt), hàng của các doanh nghiệp sản xuất theo công nghệ sản xuất sạch hơn, bảo vệ môi trường; Bên cạnh đó, cần giảm mức chi phí quảng cáo được khấu trừ nhằm ngăn chặn tiêu dùng quá mức đối với những sản phẩm không khuyến khích. Đặc biệt, có thể khống chế chi phí quảng cáo được giảm trừ đối với một số sản phẩm không khuyến khích tiêu thụ, như thuốc lá và một số hàng xa xỉ… Định mức giới hạn giảm trừ này không nên vượt mức 5-7% trên tổng doanh thu của các doanh nghiệp loại này.

Cần nhấn mạnh rằng, quảng cáo là hoạt động thiết thân của doanh nghiệp và cần cho cả người tiêu dùng. Chi phí quảng cáo là chi phí kinh doanh thực tế của doanh nghiệp, được đưa vào giá thành sản phẩm và người tiêu dùng chấp nhận mua hàng tức là đã chấp nhận khoản chi này. Vì vậy, nên để doanh nghiệp được chủ động quyết định chi quảng cáo khi thấy cần thiết. Nhà nước chỉ nên can thiệp vào hoạt động quảng cáo của doanh nghiệp thông qua đưa ra các quy định và chế tài nghiêm khắc nhằm đề cao sự minh bạch kinh doanh và ngăn cản, trừng phạt những quảng cáo sai và quảng cáo quá mức, gây cạnh tranh không lành mạnh và thiệt hại cho người tiêu dùng

Quy điṇ h ít ưu đai

hơn , có chọn lọc và rõ ràng minh bạch hơn cần thể

hiên

qua viêc

quy điṇ h ưu đai

thuế thu nhập doanh nghiệp tuy không còn tràn