Định Hướng Phát Triển Thị Trường Ngoại Hối Việt Nam Trong Thời Gian Tới

nhắc, thiếu tính chuyên nghiệp khiến cho các giao dịch không phát huy hết vai trò vốn có của nó. Chi phí cho việc sử dụng các công cụ phái sinh thường quá cao, đặc biệt là chi phí mua quyền chọn. Các nghiệp vụ phái sinh do các NHTM cung cấp chưa đa dạng nên chưa có nhiều sự lựa chọn cho doanh nghiệp. Doanh nghiệp còn thiếu thông tin về các nghiệp vụ giao dịch phái sinh nên không thể đưa ra quyết định sử dụng khi cần. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp Việt Nam hầu hết là vừa và nhỏ nên cần có những thông tin cần thiết liên quan đến định giá công cụ và dự báo tỷ giá từ những chuyên gia bên ngoài do doanh nghiệp không có chuyên gia nội bộ trong lĩnh vực này. Các hướng dẫn hạch toán kế toán liên quan đến nghiệp vụ phái sinh khi sử dụng các giao dịch tài chính phái sinh vẫn chưa được ban hành cụ thể làm cho các doanh nghiệp lúng túng khi muốn sử dụng.

Thứ tư, về phía các NHTM đóng vai trò là chủ thể cung cấp các nghiệp vụ phái sinh vẫn còn tồn tại những hạn chế, yếu kém. Như đã đề cập ở trên các sản phẩm phái sinh chưa được thiết kế phù hợp với nhu cầu khách hàng, thông tin về các sản phẩm này còn khá sơ sài. Nếu các doanh nghiệp chỉ đơn thuần là cập nhật các tin mới về dịch vụ qua trang web của ngân hàng thì sẽ không thể biết chi tiết. Bên cạnh đó, năng lực của các nhân viên ngân hàng trong tư vấn khách hàng sử dụng các công cụ phái sinh còn rất hạn chế nên việc hỗ trợ các doanh nghiệp còn yếu.

Khi Việt Nam đã gia nhập WTO và từng bước hoàn thiện nền kinh tế thị trường hội nhập quốc tế sâu sắc thì những rủi ro trong thị trường ngoại hối sẽ ngày càng gia tăng. Các chủ thể tham gia thị trường ngoại hối cần có những kiến thức cần thiết và sự nhạy bén với diễn biến của thị trường để tự bảo hiểm. Lúc này, các công cụ phái sinh thực sự là những công cụ hữu ích, vô cùng hiệu quả và phải được quan tâm đúng mức hơn.

CHƯƠNG III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CÁC CÔNG CỤ TÀI CHÍNH PHÁI SINH TRÊN THỊ TRƯỜNG NGOẠI HỐI VIỆT NAM‌

1. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG NGOẠI HỐI VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI

Trong thời gian qua, mặc dù thị trường ngoại hối Việt Nam đã hướng tới mở cửa thị trường nhưng vẫn có nhiều biến động mang tính chất tâm lý, và chưa được vận hành chặt chẽ, nhịp nhàng. Thị trường vẫn còn tồn tại những nguyên nhân chủ quan và khách quan dẫn đến tình trạng găm giữ, tích trữ ngoại tệ của doanh nghiệp và dân cư; nhu cầu mua ngoại tệ tăng đột biến trong khi nhu cầu vay ngoại tệ lại giảm sút. Hệ thống ngân hàng “thừa” ngoại tệ để cho vay, thiếu ngoại tệ để bán, thị trường ngoại hối căng thẳng, có rất ít các giao dịch và nếu có đều giao dịch trên mức tỷ giá trần do NHNN qui định. Do đó, trong thời gian tới cần có định hướng phát triển thị trường ngoại hối nhằm ổn định để thực hiện vai trò điều tiết cung cầu ngoại hối, đáp ứng được yêu cầu phát triển đất nước và hội nhập kinh tế.

Để thực hiện được mục tiêu trên, thị trường ngoại hối Việt Nam cần phát triển theo định hướng sau:

Một là, xây dựng thị trường ngoại hối thống nhất. Định hướng hoàn thiện môi trường pháp lý và cơ chế chính sách cho hoạt động của thị trường

ngoại hối phải nhằm mục tiêu phát triển mở rộng qui mô hoạt động của thị trường ngoại hối chính thức, từng bước hạn chế và tiến đến xóa bỏ thị trường ngoại hối không chính thức. Trên cơ sở đó, xây dựng thị trường ngoại hối thống nhất với sự tham gia đa dạng của nhiều chủ thể trong nền kinh tế.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

Hai là, hoàn thiện cơ cấu thị trường. Nói đến thị trường ngoại hối Việt Nam có thể nói chúng ta mới chỉ xây dựng được cái khung của ngôi nhà mà chưa trang bị cho nó những đồ nội thất bên trong. Chúng ta cần phải hoàn thiện và làm cho các công cụ và các bộ phận của thị trường trở nên linh hoạt hơn. Củng cố thị trường liên ngân hàng với cơ chế hoạt động thông thoáng, tăng cường vai trò giám sát, điều hành điều tiết thị trường của NHNN. Tăng cường các chính sách khuyến khích tự do hóa thị trường trong khuôn khổ pháp luật và phù hợp với chính sách ngoại hối của đất nước.

 Đối với NHNN

Nâng cao vị thế của NHNN, đảm bảo NHTW thực sự độc lập, tự chủ trong xây dung và điều hành chính sách tiền tệ. Mục tiêu chủ yếu là ổn định tiền tệ, kiểm soát lạm phát, đảm bảo an toàn hệ thống tiền tệ - ngân hàng, góp phần tạo dung môi trường vĩ mô thuận lợi cho tăng trưởng kinh tế.

Đổi mới cơ cấu của NHNN từ trung ương xuống các chi nhánh theo hướng tinh gọn, chuyên nghiệp, có đủ nguồn lực và khả năng xây dựng, thực thi chính sách tiền tệ theo nguyên tắc thị trường dựa trên cơ sở công nghệ tiên tiến, thực hiện các thông lệ, chuẩn mực quốc tế. Sắp xếp lại các doanh nghiệp trực thuộc NHNN theo hướng chỉ giữ lại Nhà máy in tiền Quốc gia.

Tăng cường hiệu lực của NHNN về quản lý, giám sát các giao dịch ngoại hối, tự do hóa giao dịch vãng lai và từng bước nới lỏng kiểm soát các giao dịch vốn một cách thận trọng, phù hợp với lộ trình mở cửa thị trường tài chính. Tăng nhanh dự trữ ngoại hối Nhà nước, thực hiện có hiệu quả cơ chế tỷ giá hối đoái linh hoạt theo cơ chế thị trường.

 Đối với các Tổ chức tín dụng.

Cải cách triệt để và phát triển hệ thống các TCTD theo hướng đa năng, hiện đại, đa dạng về sở hữu và loại hình tổ chức, có qui mô lớn và hoạt động theo nguyên tắc thị trường với mục tiêu chủ yếu là lợi nhuận.

Tăng cường năng lực thể chế thông qua cơ cấu lại tổ chức và hoạt động, phân biệt rõ ràng chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của hội đồng quản trị và ban điều hành, mở rộng qui mô hoạt động đi đôi với tăng cường năng lực tự kiểm tra, quản lý rủi ro, bảo đảm an toàn và hiệu quả trong kinh doanh, phát triển các hệ thống quản lý của NHTM phù hợp với các thông lệ và chuẩn mực quốc tế.

Phát triển hệ thống dịch vụ ngân hàng đa dạng, đa tiện ích, được định hướng theo nhu cầu của nền kinh tế trên cơ sở tiếp tục nâng cao chất lượng và hiệu quả của các dịch vụ ngân hàng truyền thống, đồng thời nhanh chóng tiếp cận và phát triển các loại hình dịch vụ mới với hàm lượng công nghệ cao.

Ba là, xây dựng thị trường ngoại hối hội nhập với khu vực và thế giới. Tính quốc tế là một đặc điểm cơ bản của thị trường ngoại hối. Thị trường ngoại hối có phạm vi hoạt động không đóng khung trong phạm vi một quốc gia mà lan rộng ra toàn cầu nhằm phục vụ cho các nhu cầu mua bán giao dịch ngoại tệ. Trong điều kiện hệ thống thông tin liên lạc quốc tế phát triển cao, các giao dịch trên thị trường ngoại hối diễn ra hết sức nhanh chóng, chính xác, tạo ra tính quốc tế hóa trong việc yết giá. Trong khi đó, thị trường ngoại hối nước ta về cơ bản chỉ đóng khung trong phạm vi quốc gia. Việc tham gia giao dịch của các NHTM Việt Nam trên thị trường quốc tế còn rất hạn chế. Vì vậy, để đáp ứng được yêu cầu của các hoạt động kinh tế đối ngoại trong quá trình hội nhập với khu vực và thế giới của nền kinh tế; xây dựng thị trường ngoại hối hiện đại mang tính quốc tế cao cần phải có giải pháp làm cho thị trường ngoại hối việt nam từng bước hội nhập khu vực và thế giới.

2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VÀ PHÁT TRIỂN CÁC CÔNG CỤ PHÁI SINH TRÊN THỊ TRƯỜNG NGOẠI HỐI VIỆT NAM‌

2.1. Hoàn thiện thị trường tiền tệ và thị trường ngoại hối Việt Nam

Khi nói đến thị trường ngoại hối, người ta nghĩ ngay đến đó là thị trường không bị giới hạn về mặt không gian và thời gian, mang tính quốc tế cao. Điều đó có nghĩa là thị trường ngoại hối hoạt động 24/24 và không đóng khung trong phạm vi một quốc gia mà lan rộng ra toàn cầu nhằm phục vụ cho nhu cầu mua bán chuyển đổi các loại ngoại tệ với nhau.

Hiện nay, về cơ bản VinaForex mới chỉ hoạt động trong phạm vi quốc gia. Việc tham gia hoạt động trên thị trường ngoại hối của các NHTM Việt Nam còn hạn chế. Vì vậy để phát triển các công cụ phái sinh ngoại tệ trong hoạt động kinh doanh ngoại hối thì thị trường ngoại hối phải từng bước phát triển và hội nhập với thị trường ngoại hối thế giới và lâu dài xây dựng Việt Nam thành trung tâm tài chính của khu vực.

2.1.1. Hoàn thiện chính sách tỷ giá

Giải pháp lâu dài và căn bản để hạn chế hoạt động của thị trường ngoại tệ ngầm, cũng như hạn chế các mặt trái của việc định giá cao nội tệ là hướng tới một tỷ giá thị trường, linh hoạt và tỷ giá phải là sản phẩm của quan hệ cung cầu ngoại tệ trên thị trường ngoại hối. Tuy nhiên, trong điều kiện Việt Nam hiện nay việc thả nổi hoàn toàn tỷ giá lập tức sẽ gây ra những tác động tiêu cực cho nền kinh tế và có thể ảnh hưởng bất lợi cho việc ổn định hệ thống kinh tế - xã hội.

Với vai trò là NHNN quản lý thị trường ngoại tệ chủ yếu thông qua can thiệp mua bán, công bố tỷ giá bình quân giao dịch liên ngân hàng, qui định trần tỷ giá giao ngay, tỷ lệ % gia tăng của tỷ giá kỳ hạn và các biện pháp quản lý ngoại hối. Trong giai đoạn trước mắt thì các biện pháp này còn cần thiết, nhưng

cần phải nới lỏng từng bước, vì các biện pháp này không phải lúc nào cũng hiệu quả, đôi khi lại tạo lực cản cho sự phát triển của thị trường ngoại hối.

Cơ chế tỷ giá phải được đổi mới theo hướng linh hoạt hơn, phản ảnh đúng đắn mối quan hệ cung cầu về ngoại tệ và cơ chế tỷ giá phải có tác động điều chỉnh mối quan hệ cung cầu về ngoại tệ trên thị trường. Các giải pháp chủ yếu như sau:

 Tiếp tục mở rộng biên độ tỷ giá, khi thị trường tương đối phát triển các thành phần tham gia thị trường rộng và đã hội đủ một số yếu tố cần thiết thì có thể tiến tới xóa bỏ biên độ tỷ giá.

 Áp dụng cơ chế tỷ giá thỏa thuận: mở rộng qui mô doanh số giao dịch thu hút các thành phần tham gia giao dịch nhằm tăng tính xác thực và phản ánh cung cầu về tỷ giá hình thành thị trường ngoại tệ liên ngân hàng.

 Giảm bớt sự gắn định của VNĐ với USD đa dạng hóa đồng tiền trong việc công bố tỷ giá trên thị trường liên ngân hàng bằng cách xác định tỷ giá mục tiêu phù hợp với điều hành chính sách tỷ giá của NHNN.

2.1.2. Hoàn thiện và phát triển thị trường liên ngân hàng

Đối với các nền kinh tế phát triển, thị trường ngoại tệ liên ngân hàng hoạt động hiệu quả, doanh số giao dịch trên thị trường này chiếm hơn 80% so với tổng doanh số giao dịch của thị trường ngoại hối, do đó , tỷ giá liên ngân hàng luôn là tỷ giá cơ bản và đặc trưng cho quan hệ cung cầu ngoại tệ của nền kinh tế, ví dụ như LIBOR, SIBOR … Đối với Việt Nam, do trình độ thị trường còn sơ khai, ngoài yếu tố tỷ giá còn bị ràng buộc bởi nhiều yếu tố can thiệp hành chính, do đó doanh số giao dịch trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng mới chỉ chiếm tỷ lệ khoảng 15- 20%. Chính vì vậy, thị trường ngoại tệ liên ngân hàng mới chỉ đóng vai trò thứ yếu do đó tỷ giá giao dịch bình quân liên ngân hàng trên thị trường này chưa thể là tỷ giá cơ bản và đặc trưng cho cả nền kinh tế. Để có một thị trường ngoại tệ liên ngân hàng hoạt động hiệu

quả ở Việt Nam, ngoài yếu tố tỷ giá như ở trên cần phải đề cập đến một số yếu tố như:

- Thực hiện vai trò của NHTW là người mua bán cuối cùng trên thị trường ngoại hối, hiện nay, do tỷ giá chưa thực sự thể hiện được là sự điều tiết do cung cầu và hướng dẫn điều tiết của NHTW thông qua việc mua bán ngoại tệ cuối cùng trên thị trường ngoại hối, ngoài ra, NHNN cần tham gia và thực hiện các nghiệp vụ kinh doanh ngoại tệ kỳ hạn, hoán đổi, quyền chọn đúng như qui định trong qui chế nhằm tạo điều kiện cho các NHTM tham gia tích cực hơn vào thị trường ngoại hối.

- Việc can thiệp của NHNN cần phải diễn ra kịp thời với qui mô thích hợp, có như vậy thì thị trường mới hoạt động thống nhất. Một khi NHNN không tiến hành can thiệp hoặc can thiệp diễn ra chậm hoặc qui mô can thiệp không thích hợp thì sẽ làm phát sinh tâm lý rụt rè ngóng đợi, khiến cho thị trường rơi vào tình trạng trầm lắng, kích thích đầu cơ và gây áp lực lên tỷ giá. Điều cần lưu ý rằng, sự can thiệp của NHNN ảnh hưởng lên thị trường ngoại hối lớn hơn nhiều so với qui mô can thiệp của chính nó. Như vậy, chỉ cần một động thái khôn ngoan thích hợp của NHNN, cũng đủ để thị trường tiếp tục hoạt động thông suốt và hiệu quả.

- Tiến hành thiết lập thị trường ngoại tệ liên ngân hàng theo mô hình tổ chức kép, bao gồm thị trường ngoại tệ liên ngân hàng trực tiếp giữa các ngân hàng và thị trường gián tiếp qua môi giới.

- Số lượng thành viên giữa thị trường liên ngân hàng còn hạn chế, điều này khiến cho thị trường hoạt động kém phần sôi nổi. Hơn nữa, giao dịch trên thị trường diễn ra một chiều, nghĩa là một số ngân hàng chỉ chuyên bán, số khác chỉ chuyên đi mua, điều này khiến cho thị trường mất đi tính đặc thù của nó. Để khắc phục hạn chế này, một mặt cần mở rộng số lượng thành viên, mặt khác cần tạo ra môi trường và điều kiện để các thành viên tham gia thị trường được tích cực hơn.

2.1.3. Nâng cao vai trò của NHNN trên thị trường ngoại hối

Với vai trò là NHTW, NHNN tham gia thị trường ngoại tệ liên ngân hàng với tư cách là thành viên và là người tổ chức, quản lý điều hành hoạt động thị trường. Do thị trường ngoại hối Việt Nam còn sơ khai, có độ thanh khoản thấp, tỷ giá kém linh hoạt nên sự can thiệp của NHNN là vô cùng quan trọng. NHNN cần có những tác động để các giao dịch trên thị trường được thông suốt.

Để NHNN thực hiện tốt vai trò trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng cần có:

- Hướng tới một tỷ giá thị trường cân bằng, nhằm biến tỷ giá thành công cụ chủ yếu và hữu hiệu trong việc điều tiết cung cầu ngoại tệ trên thị trường ngoại hối.

- Tăng cường dự trữ ngoại tệ vào NHNN, đảm bảo một nguồn dự trữ cần thiết sẵn sàng đáp ứng, và điều tiết khi thị trường cần.

NHNN cần tác động đến thị trường thông qua các nghiệp vụ thị trường mở có như vậy mới đạt được hai mục tiêu vừa quản lý được thị trường vừa không tác động quá sâu vào sự phát triển của nền kinh tế.

2.2. Hoàn thiện thị trường các công cụ phái sinh

2.2.1. Giao dịch ngoại hối kỳ hạn và hoán đổi

Như đã phân tích ở chương I, yếu tố tác động lên giá trị kỳ hạn và hoán đổi chính là lãi suất và tỷ giá hối đoái. Để thúc đẩy giao dịch kỳ hạn và hoán đổi phát triển, trước mắt NHNN cần từng bước nới lỏng tỷ lệ % gia tăng cho phép để các ngân hàng có thể yết giá cạnh tranh tạo cho thị trường có độ thanh khoản cao hơn và sôi động hơn. Ngoài ra, lãi suất trên thị trường cần được điều chỉnh cho phù hợp với sự phát triển của nền kinh tế có như vậy tỷ giá kỳ hạn và hoán đổi mới thực sự được hình thành đúng.