Nội Dung Kĩ Năng, Năng Lực Quản Lý Của Tổ Trưởng Chuyên Môn Ở Trường Thcs

1.3.3. Nội dung kĩ năng, năng lực quản lý của tổ trưởng chuyên môn ở trường THCS

Để đáp ứng được yêu cầu của tình hình mới, đội ngũ TTCM cần phải hội tụ được những phẩm chất, năng lực hiện đại như kỹ năng hợp tác, năng lực tư duy phản biện, kỹ năng giải quyết vấn đề, tạo động lực, phải có tầm nhìn sâu rộng, biết cách phân tích, liên hệ, so sánh giữa giáo dục Việt Nam với các nền giáo dục khác trên thế giới.

Năng lực lãnh đạo, quản lý của đội ngũ TTCM sẽ giúp nâng cao hiệu quả lãnh đạo hệ thống giáo dục nói chung, các nhà trường nói riêng, từ đó giúp giáo dục đạt được mục tiêu và sứ mệnh cao cả của mình. Các kĩ năng, năng lực của TTCM cần có đó là:

- Thứ nhất, TTCM phải có bản lĩnh chính trị luôn kiên định với chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Biết giữ gìn kế thừa và phát triển những truyền thống thông minh, hiếu học của dân tộc; luôn cần kiệm, liêm chính, chí công, vô tư.

- Thứ hai, phải có tầm nhìn xây dựng chiến lược, chính sách giáo dục: Người TTCM cần phải được trang bị về kiến thức, kỹ năng và thái độ để xác định vị trí, vai trò, tầm nhìn, sứ mệnh của giáo dục và của cơ sở giáo dục, từ đó có thể xây dựng được các chiến lược, chính sách phát triển giáo dục và cơ sở giáo dục.

- Thứ ba, phải có năng lực quản lý nguồn nhân lực giáo dục: TTCM cần phải thay đổi trong tư duy về vai trò và nội dung của các chính sách phát triển và quản lý nguồn nhân lực giáo dục và cơ sở giáo dục.

- Vấn đề đặt ra cho TTCM là biết vận dụng lý luận, cơ sở pháp lý để triển khai các nội dung quản lý nguồn nhân lực ở cơ sở mình từ tuyển dụng, bố trí công việc, phân công nhiệm vụ, đánh giá, khen thưởng kỷ luật, chính sách đãi ngộ...

- Thứ tư, phải có năng lực chuyên môn thể hiện ở: Khả năng phân tích và giải quyết các vấn đề tình huống, phát hiện thách thức, cơ hội, nguy cơ, đề xuất các giải pháp tận dụng cơ hội và tập trung nguồn lực để giải quyết các vấn đề xung yếu, đột phá của hệ thống hoặc tổ chức; Khả năng xác định đúng phương hướng phát triển hệ thống hoặc tổ chức.

- Phải có năng lực đổi mới tư duy; năng lực thích ứng hòa nhập và hội nhập; năng lực hợp tác; năng lực kiểm tra đánh giá; nắm vững luật giáo dục và hiểu biết pháp luật có liên quan; có kỹ năng phân tích tổng hợp; có lòng nhân ái, tính trung thực và khiêm tốn; có tác phong công nghiệp; có tính quyết đoán; biết ứng dụng ngoại ngữ, tin học giúp cho việc quản lý.

- Thứ năm, phải có năng lực lãnh đạo ưu việt, vận dụng các phương pháp chuyển đổi để đáp ứng vai trò và trách nhiệm của người lãnh đạo nhà trường ngày càng lớn hơn, theo kịp các mục tiêu đổi mới của nhà trường.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 129 trang tài liệu này.

- Thứ sáu, phải có khả năng phát triển nhà trường lấy người học làm trung tâm, trong đó tạo điều kiện đề người học luôn nỗ lực đạt được kết quả cao nhất và không ngừng đổi mới đến cùng. Cần có tầm nhìn toàn cảnh và hệ thống để đảm bảo các chương trình chuyến đổi của nhà trường phải bám sát mục tiêu phát triển quốc gia ở cấp độ cao hơn.

- Người TTCM phải bền bỉ, kiên trì và quyết tâm trên con đường giáo dục toàn diện học sinh, tạo điều kiện để các em phát huy được năng lực giải quyết các vấn đề trong đời sống, có kỹ năng sống tích cực, có kỹ năng định hướng nghề nghiệp tương lai, nhằm tham gia vào nguồn nhân lực chất lượng cao của đất nước trong giai đoạn hội nhập quốc tế.

- Thứ bảy, phải có năng lực liên hệ giữa tầm nhìn quốc gia với trường học và quá trình thay đổi. Bối cảnh xã hội hiện nay là vạn vật kết nối internet, mọi sự vật, hiện tượng hay con người đều dễ dàng kết nối, liên hệ với nhau.

- Vì vậy, người TTCM phải có một cái nhìn tổng quan, khách quan và so sánh giữa hệ thống giáo dục Việt Nam với giáo dục của thế giới, từ đó có những định hướng phát triển hợp lý cho giáo dục nước ta.

- Thứ tám, phải có các kỹ năng khác nhau trong điều hành, giải quyết công việc như: Tổ chức công việc của bản thân, các phương pháp, quá trình, quy trình làm việc hàng ngày, kết hợp công việc trước mắt và lâu dài;

- Biết cách làm việc với mọi người, hợp tác và tạo ra môi trường phát huy khuyến khích mọi người làm việc phát huy sáng tạo cá nhân; Biết kiểm tra, đánh giá và sử dụng đúng năng lực của từng người; Phát hiện được vấn đề tổng quát và chi tiết, nhận biết nhân tố động lực.

1.4. Bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho tổ trưởng chuyên môn ở các trường THCS

1.4.1. Ý nghĩa và sự cần thiết của việc bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM

Đại hội XI của Đảng đã xác định: “Phát triển GD&ĐT là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Phát triển GD phải thực sự là quốc sách hàng đầu. Tập trung nâng cao chất lượng GD, coi trọng GD đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, khả năng lập nghiệp. Đổi mới căn bản, toàn diện nền GD theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế, trong đó đổi mới cơ chế QL, phát triển đội ngũ giáo viên và CBQL là khâu then chốt. Đổi mới cơ chế tài chính, thực hiện kiểm định chất lượng GD&ĐT ở tất cả các bậc học. Xây dựng môi trường GD lành mạnh, kết hợp chặt chẽ giữa gia đình với gia đình và xã hội. Một trong ba khâu đột phá chiến lược là phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới toàn diện nền GD quốc dân” [5].

Thời đại ngày nay là thời đại của khoa học và công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin và kinh tế tri thức; nền kinh tế của chúng ta chuyển sang cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cùng với sự hội nhập quốc tế và khu vực. Cơ chế quản lý về GD&ĐT cũng phải đổi mới để thích ứng với đặc điểm tình hình mới.

Thực tiễn cho thấy năng lực TTCM nước ta còn bộc lộ nhiều yếu kém. Báo cáo về tình hình GD tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa IX, đã chỉ ra những nguyên nhân chủ yếu về những yếu kém trong GD là: Trình độ năng lực của một bộ phận CBQL nói chung và TTCM nói riêng còn thấp, chưa theo kịp yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện Giáo dục và Đào tạo. Trong chiến lược phát triển GD đến năm 2020 đã chỉ rõ một nguyên nhân yếu kém trong GD đó là “Đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục chưa đáp ứng được nhiệm vụ GD trong thời kỳ mới” [11]. Do đó, việc bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM trường học nói chung, TTCM trường THCS nói riêng là hết sức quan trọng.

1.4.2. Nội dung bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM

Bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM là một trong các hoạt động của quản lý giáo dục, là quá trình tác động có ý thức của chủ thể quản lý giáo dục tới khách thể quản lý tạo cơ hội cho CBQL tham gia các hoạt động dạy học, giáo dục, học tập trong và ngoài nhà trường nhằm cập nhật bổ sung kiến thức, kỹ năng chuyên môn nghiệp vụ, bồi dưỡng tư tưởng tình cảm nghề nghiệp nhằm nâng cao phẩm chất và kỹ năng quản lý đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục và đào tạo.

Nội dung hoạt động bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM trường THCS là một hoạt động quản lý giáo dục bao gồm các chức năng sau:

1.4.2.1. Bồi dưỡng kỹ năng lập kế hoạch

Kế hoạch được hiểu là tập hợp những mục tiêu cơ bản được sắp xếp theo một trình tự nhất định, với chương trình hành động cụ thể để đạt được các mục tiêu đã xác định. Kế hoạch được đặt ra xuất phát từ đặc điểm tình hình cụ thể của tổ chức và những mục tiêu định sẵn mà tổ chức có thể hướng tới để đạt được mong muốn.

Xây dựng kế hoạch là giai đoạn quan trọng nhất trong quá trình quản lý của TTCM. Hoạt động này nhằm xác định hệ thống mục tiêu, nội dung hoạt động, các biện pháp cần thiết để đạt được mục tiêu. Kế hoạch là nền tảng của quản lý, là sự quyết định lựa chọn lộ trình hoạt động của tổ chuyên môn, từng GV phải tuân theo nhằm hoàn thành các mục tiêu của tổ chuyên môn.

Quy trình xây dựng kế hoạch gồm những kỹ năng cụ thể sau:

- Kỹ năng phân tích thực trạng hoạt động và quản lý hoạt động tổ chuyên môn.

-Kỹ năng xác định mục tiêu, chỉ tiêu cần đạt của hoạt động chuyên môn và đánh giá tính khả thi của chỉ tiêu, mục tiêu đó.

- Kỹ năng xác định các hoạt động của tổ chuyên môn tương ứng với các mục tiêu của nhà trường.

-Kỹ năng xác định các nguồn lực thực hiện hoạt động.

- Kỹ năng xác định các biện pháp chỉ số theo dõi, kiểm tra và đánh giá hoạt động của tổ chuyên môn.

-Kỹ năng trình bày kế hoạch của tổ chuyên môn.

Có thể thấy, xây dựng kế hoạch hoạt động của TTCM là một việc làm không thể thiếu. Kế hoạch được lập căn cứ vào các văn bản chỉ đạo của cấp trên, vào điều kiện nhà trường, địa phương, vào khả năng, năng lực của giáo viên và học sinh. Kế hoạch của TTCM và tổ chuyên môn là chương trình hành động cụ thể, thể hiện rõ định mức, sự lượng hóa các nhiệm vụ được giao và hệ thống biện pháp. TTCM phải hướng dẫn giáo viên quy trình xây dựng kế hoạch, giúp họ xác định mục tiêu đúng đắn và các biện pháp để đạt được các mục tiêu đã đề ra.

Bồi dưỡng kỹ năng lập kế hoạch cho người TTCM là một yêu cầu cấp thiết hiện nay ở trường THCS. Qua bồi dưỡng kỹ năng lập kế hoạch sẽ giúp cho người TTCM thực hiện được một trong số những nhiệm vụ quan trọng của mình trong quá trình quản lí tổ chuyên môn.

1.4.2.2. Bồi dưỡng kỹ năng tổ chức thực hiện kế hoạch

Tổ chức là việc sắp xếp, bố trí một cách khoa học những nguồn lực của hệ thống thành một hệ toàn vẹn nhằm đảm bảo cho chúng tương tác với nhau để đạt được mục tiêu của hệ thống một cách tối ưu.

Bồi dưỡng kỹ năng tổ chức thực hiện kế hoạch cho người TTCM là trang bị cho họ những cách thức tổ chức cho đội ngũ giáo viên nắm vững mục tiêu, nội dung, chương trình dạy học và giáo dục.

+ Về mục đích: Tổ chức cho đội ngũ giáo viên trong tổ chuyên môn nắm vững mục tiêu, nội dung, chương trình dạy học và giáo dục để giáo viên căn cứ vào đó xây dựng kế hoạch thực hiện nhiệm vụ dạy học và giáo dục của cá nhân đúng hướng, đủ và đúng theo các quy định.

+ Về nội dung: Phổ biến mục tiêu giáo dục của Sở Giáo dục - Đào tạo xây dựng theo từng năm học; phổ biến nội dung chương trình dạy học và giáo dục của từng môn học (những chỉ đạo mới của cấp trên); những yêu cầu về chuẩn kiến thức, chuẩn kỹ năng và các yêu cầu về giáo dục nhân cách học sinh; những thuận lợi và khó khăn của tổ chuyên môn trong việc thực hiện mục tiêu, giải pháp khắc phục.

- Bồi dưỡng kỹ năng Tổ chức các hoạt động thực hành đổi mới phương pháp dạy học cho TTCM bao gồm:

+ Tổ chức các hoạt động thực hành đổi mới phương pháp.

+ Cụ thể theo thời gian; tuần, tháng, học kỳ, năm học.

+ Nội dung thực hành cần xác định một cách cụ thể dựa trên nhu cầu và đòi hỏi xuất phát từ thực tiễn của giáo viên, được tổ chuyên môn bàn bạc, xây dựng sao cho phù hợp với đặc thù bộ môn và yêu cầu của chương trình mới.

+ Tổ nhóm chuyên môn chú trọng tất cả các khâu trong quy trình hoạt động: xác định những yêu cầu đổi mới, xây dựng thiết kế giáo án mẫu theo hướng đổi mới, lần lượt cử giáo viên dạy thử nghiệm và tập thể dự giờ, trao đổi, rút kinh nghiệm.

- Bồi dưỡng kỹ năng kiểm tra, đánh giá các hoạt động đổi mới phương pháp dạy học của các thành viên trong tổ cho người TTCM.

TTCM thường xuyên theo dõi và điều chỉnh các hoạt động đổi mới phương pháp dạy học. Kết hợp giữa đánh giá của cá nhân, của tổ chuyên môn về tình hình chất lượng thực hiện đổi mới phương pháp dạy học trong tập thể tổ và mỗi giáo viên. Đồng thời, TTCM phải kiểm tra kế hoạch giảng dạy của giáo viên theo định kỳ, từng tháng hoặc đột xuất.

1.4.2.3. Bồi dưỡng kỹ năng, kiểm tra đánh giá

Chủ thể quản lý phải thu thập những thông tin từ đối tượng quản lý để xem xét, đánh giá, kịp thời phát hiện những sai sót để điều chỉnh. Đồng thời tìm ra những nguyên nhân của thành công và thất bại để rút ra bài học kinh nghiệm trong quá trình quản lý tiếp theo.

Kiểm tra đánh giá là chức năng cơ bản và quan trọng của quản lý nói chung và trong hoạt động quản lý hoạt động bồi dưỡng nói riêng. Theo lý thuyết thông tin, kiểm tra nhằm thiết lập mối quan hệ ngược và là khâu không thể thiếu trong quản lý, kiểm tra là để quản lý, muốn quản lý tốt thì phải kiểm tra tốt.

Nhờ có kiểm tra, đánh giá mà quá trình quản lý của TTCM được khép kín và được điều chỉnh kịp thời. Trong kiểm tra các hoạt động chuyên môn cần chú trọng các vấn đề: Tiến độ thực hiện chương trình dạy học, phát hiện các vấn đề chưa hợp lý để điều chỉnh; chất lượng giáo án và giờ dạy trên lớp; giáo viên đánh giá kết quả

học tập của học sinh: kiểm tra, chấm bài, cập nhật điểm, đánh giá chất lượng có đúng tiến độ thời gian theo kế hoạch hay không,...

Các nội dung kiểm tra: việc thực hiện nội dung, chương trình dạy học và giáo dục; việc thực hiện quy chế chuyên môn của tổ; việc thực hiện các chuyên đề của tổ; nền nếp sinh hoạt chuyên môn của tổ; việc thực hiện các hoạt động ngoại khoá.

Hình thức kiểm tra: Kiểm tra toàn diện: kiểm tra tất cả các khâu, các hoạt động của giáo viên trong tổ nhằm đánh giá một cách chính xác chất lượng của các hoạt động; Kiểm tra chuyên đề: kiểm tra một mảng hoạt động nào đó như việc đổi mới phương pháp dạy học, sử dụng thiết bị dạy học hiệu quả, ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học,…

Đánh giá kết quả: Việc đánh giá kết quả phải bám vào các tiêu chuẩn đã được quy định như đánh giá, xếp loại giờ dạy; đánh giá, xếp loại hồ sơ, giáo án; đánh giá, xếp loại giáo án điện tử. Đánh giá đúng kết quả sẽ giúp cho giáo viên, tổ chuyên môn xác định được chất lượng hoạt động của mình đang ở mức độ nào, thấy rõ được những hạn chế cần khắc phục để điểu chỉnh. Mặt khác kiểm tra luôn luôn đi đôi với nhắc nhở rút kinh nghiệm làm cho người được kiểm tra nhận thấy rõ những ưu điểm để tiếp tục phát huy, những hạn chế cần khắc phục và phương hướng phấn đấu.

Qua đó ta có thể khẳng định, Bồi dưỡng kỹ năng, kiểm tra đánh giá là một việc làm hết sức cần thiết qua đó giúp người TTCM hoàn thành nhiệm vụ của mình ở trường THCS.

1.4.2.4. Bồi dưỡng các kỹ năng mềm cho TTCM

* Nhóm 1: Kỹ năng nhận thức tổng hợp

Gồm:

- Kỹ năng tư duy về công việc.

- Sự tổng hợp kiến thức về tất cả các mặt, cùng với một phương pháp luận khoa học cũng như phương pháp tư duy lôgíc, trên cơ sở những tư tưởng quan điểm đúng đắn.

* Nhóm 2: Kỹ năng thiết lập các mối quan hệ

Kỹ năng thiết lập các mối quan hệ thâm nhập và phát huy tác dụng ở tất cả các khâu, các quá trình của toàn bộ hoạt động quản lý. Đó là khả năng làm việc

hợp tác của TTCM với mọi người, khai thác và sử dụng năng lực của họ, tạo ra một môi trường lành mạnh, một không khí an toàn cởi mở. Với một không khí như vậy thì bất kỳ ai tham gia vào hoạt động đều cảm thấy tin tưởng dễ dàng phát huy sáng kiến bộc bạch tâm tư nguyện vọng. Cụ thể:

- Xây dựng tốt mối quan hệ giữa TTCM với các giáo viên trong trường.

- Xây dựng mối quan hệ giữa các giáo viên trong tổ chuyên môn với nhau.

- Xây dựng mối quan hệ giữa TTCM với các tổ chức đoàn thể trong trường để chăm lo giáo dục cho học sinh.

- Xây dựng mối quan hệ giữa nhà trường, gia đình, xã hội nhằm làm tốt công tác xã hội hóa giáo dục, phổ cập giáo dục.

- Xây dựng mối quan hệ tốt với trường bạn, với Phòng Giáo dục-Đào tạo.

Trong số các kỹ năng kể trên thì kỹ năng lập kế hoạch là cơ sở, tiền đề quan trọng để người TTCM tổ chức thực hiện kế hoạch, điều hành các hoạt động của tổ CM. Kỹ năng tổ chức thực hiện kế hoạch gắn với vai trò, uy tín, trách nhiệm của người TTCM, là thước đo đánh giá trình độ, năng lực quản lí và điều hành hoạt động CM của người TTCM. Chính vì vậy bồi dưỡng các kỹ năng này cho người TTCM là vô cùng quan trọng và thiết yếu. Bên cạnh đó cũng cần chú ý bồi dưỡng các kỹ năng khác một cách tương xứng như đã phân tích ở trên

1.4.3. Hình thức bồi dưỡng kỹ năng quản lý cho TTCM

- Tổ chức theo hình thức hội nghị cho TTCM: Tổ chức dưới hình thức hội nghị, hội thảo để tập hợp các ý kiến tham vấn.

- Bố trí chọn lựa TTCM một cách hợp lý, tổ chức cho giáo viên đi học các lớp bồi dưỡng hè do Bộ và Sở Giáo dục-Đào tạo tổ chức. Tổ chức học tập, nghiên cứu thường xuyên các tài liệu nghiệp vụ tại tổ, trường.

- Tăng cường nghiên cứu, trao đổi thảo luận và vận dụng giải quyết từng vấn đề theo yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học.

- Tổ chức các đợt bồi dưỡng chuyên đề xen kẽ, lồng ghép vào các sinh hoạt chuyên môn của tổ hàng tuần, hàng tháng hoặc lồng ghép vào các kỳ hội giảng, thi giáo viên giỏi.

- Tổ chức tham quan học tập: Các trường THCS có thể tổ chức tham quan, học tập kinh nghiệm của các trường cùng cấp trên địa bàn tỉnh hoặc tỉnh bạn.