Vị Trí, Vai Trò Và Chức Trách Nhiệm Vụ Của Công Chức, Công Chức Các Cơ Quan

nhiệm vào một vị trí nhất định hay cũng có thể để tuyển dụng chung cho một cơ quan, đơn vị.

* Tiêu chuẩn công chức ở Việt Nam

Sinh thời, chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định hai quan điểm lớn bao trùm, xuyên suốt có tính nguyên tắc là: Thứ nhất: “Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội, trước hết cần có những con người xã hội chủ nghĩa”. Thứ hai: “Cán bộ là gốc của mọi công việc”; “Muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”. Như vậy, con người nói chung và người cán bộ luôn luôn là nhân tố quan trọng và có vị trí then chốt quyết định, có mối quan hệ biện chứng thống nhất, có sự tác động qua lại và là nguyên nhân của mọi nguyên nhân. Trong đó đội ngũ công chức đóng vai trò quan trọng, họ là công bộc của nhân dân, vì vậy họ phải có đạo đức cách mạng, giác ngộ lý tưởng xã hội chủ nghĩa, suốt đời sống, chiến đấu vì độc lập tự do của tổ quốc, của dân tộc, vì hạnh phúc của nhân dân. Họ phải ra sức trau dồi đạo đức cách mạng, thực hành cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư mới đủ sức đánh bại chủ nghĩa cá nhân, mới là con người hoàn toàn.

Thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa, đặc biệt là xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức “vừa hồng, vừa chuyên”. Đảng và Nhà nước ta đã và đang quyết tâm xây dựng đội ngũ công chức nói chung, công chức UBND cấp huyện nói riêng vừa có đức, vừa có tài và phải lấy đức làm gốc. Công chức UBND cấp huyện phải là công bộc của nhân dân, phải có đủ cả đức lẫn tài hay phẩm chất và năng lực trong hoạt động xã hội cũng như trong khi thi hành công vụ. Đó cũng chính là hai yếu tố nền tảng trong tiêu chuẩn tuyển chọn, đánh giá công chức ở các giai đoạn lịch sử khác nhau của mọi thời đại. Tuy nhiên, ở mỗi giai đoạn lịch sử khác nhau thì những yêu cầu về phẩm chất năng lực đòi hỏi khác nhau. Trong phạm vi đề tài này, chúng tôi xem xét tiêu chuẩn về phẩm chất và nghiệp vụ chuyên môn, trình độ đào tạo, bồi dưỡng của công chức UBND cấp huyện trong giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Thứ nhất, tiêu chuẩn về phẩm chất chính trị, đạo đức công chức

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 123 trang tài liệu này.

Theo Thông tư số 05/2017/TT-BNV ngày 15/8/2017 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ quy định tiêu chuẩn chung về phẩm chất công chức như sau:

- Có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định với chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng; trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; bảo vệ lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân;

- Thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của công chức theo quy định của pháp luật; nghiêm túc chấp hành sự phân công nhiệm vụ của cấp trên; tuân thủ pháp luật, giữ vững kỷ luật, kỷ cương, trật tự hành chính; gương mẫu thực hiện nội quy, quy chế của cơ quan;

- Tận tụy, trách nhiệm, liêm khiết, trung thực, khách quan, công tâm và gương mẫu trong thực thi công vụ; lịch sự, văn hóa và chuẩn mực trong giao tiếp, phục vụ nhân dân;

- Có lối sống và sinh hoạt lành mạnh, khiêm tốn, đoàn kết; cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; không lợi dụng việc công để mưu cầu lợi ích cá nhân; không quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực;

- Thường xuyên có ý thức học tập, rèn luyện nâng cao phẩm chất, trình độ, năng lực [3].

Phẩm chất chính là giá trị và tính chất tốt đẹp của con người. Phẩm chất đó được biểu hiện ở mục tiêu, lý tưởng, đạo đức, lối sống, tinh thần, thái độ đối với xã hội, đối với con người. Đó là sự trung thành và bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định với mục tiêu là con đường xã hội chủ nghĩa mà Đảng và Nhân dân ta đã lựa chọn, nhiệt tình cách mạng, gương mẫu, tận tụy, có tinh thần và ý thức trách nhiệm cao với công việc, hết lòng hết sức vì sự nghiệp của Nhân dân, tận tâm, tận chí phục vụ Nhân dân. Là công chức UBND (công chức hành chính nhà nước) - những con người "đặc biệt" trong xã hội thì đòi hỏi về phẩm chất đối với họ khắt khe hơn nhiều. Bởi lẽ, họ được sử dụng quyền lực nhà nước để phục vụ nhân dân, phụng sự tổ quốc. Đối với họ, phẩm chất không chỉ được xã hội đánh giá trên cơ sở những tiêu chuẩn đạo đức địa phương vùng miền họ sinh sống đặt ra mà những tiêu chuẩn ấy đã được pháp luật quy

định cụ thể và bản thân họ bắt buộc phải thực hiện. Các yêu cầu về chuẩn mực đạo đức của công chức trong bộ máy Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa không chỉ nhằm củng cố địa vị pháp lý của cán bộ, công chức trong xã hội mà còn tạo sự tôn trọng, tin tưởng của Nhân dân.

Tóm lại, trong điều kiện hiện nay, phẩm chất chính trị của người công chức được đặt lên hàng đầu, yêu cầu về đạo đức là tiêu chuẩn quan trọng để lựa chọn, cất nhắc đề bạt cán bộ. Chất lượng công chức được thể hiện, được tạo thành từ phẩm chất đạo đức của mỗi người công chức.

Thứ hai: tiêu chuẩn về nghiệp vụ chuyên môn và trình độ đào tạo, bồi dưỡng

Trong nền kinh tế tri thức, công chức nói chung, công chức UBND cấp huyện nói riêng, phải có trình độ kiến thức và năng lực tư duy khoa học sáng tạo, nhạy bén, độc lập, trí tuệ cao.

Yêu cầu về trình độ kiến thức của người công chức trong thời kỳ mới phải toàn diện vừa rộng, vừa sâu, công chức UBND cấp huyện phải có tri thức, hiểu biết và trình độ học vấn nhất định. Trong hệ thống tri thức, ngoài trình độ văn hóa thì tri thức lý luận đóng vai trò nền tảng, trước hết là lý luận về chính trị-xã hội, quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước. Nắm vững chính sách pháp luật là kim chỉ nam cho hoạt động của công chức. Bên cạnh tri thức chung, công chức phải có trình độ chuyên môn nghiệp vụ nhất định đáp ứng yêu cầu công tác của lĩnh vực nghề nghiệp, cương vị công tác mà mình đang đảm nhiệm. Trình độ chuyên môn nghiệp vụ giúp công chức có năng lực tổ chức thực hiện nhiệm vụ được giao. Do đó, để thực hiện tốt nhiệm vụ quản lý nhà nước ở địa phương, một công chức UBND cấp huyện phải đạt trình độ tiêu chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ được quy định trong Thông tư số 05/2017/TT-BNV ngày 15/8/2017 của Bộ trưởng Bộ Nội vụ như sau:

- Ngạch nhân viên: Có bằng tốt nghiệp trung cấp chuyên ngành đào tạo phù hợp với yêu cầu vị trí việc làm. Riêng đối với nhân viên lái xe cơ quan thì phải có bằng lái xe được cơ quan có thẩm quyền cấp. Có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ liên quan đến các công việc được giao nếu nhiệm vụ hoặc vị trí việc làm có yêu cầu. Công chức

ngạch nhân viên phải nắm được cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ của cơ quan và các đơn vị trực thuộc; hiểu biết về các nghiệp vụ đơn giản của công tác văn thư hoặc các nghiệp vụ, nhiệm vụ khác theo yêu cầu của vị trí việc làm; thực hiện đúng các quy định về tiếp nhận, bàn giao trong việc chuyển giao, tiếp nhận văn bản, tài liệu; nắm vững quy chế bảo mật trong cơ quan có liên quan đến công tác văn thư; sử dụng thành thạo các phương tiện, kỹ thuật phục vụ in, sao tài liệu và các thiết bị văn phòng.

- Ngạch cán sự: Có trình độ cao đẳng với chuyên ngành đào tạo phù hợp, có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý nhà nước ngạch cán sự, có chứng chỉ ngoại ngữ, tin học cơ bản. Công chức ngạch cán sự phải nắm bắt được các nguyên tắc, chế độ, thể lệ, thủ tục và các hướng dẫn nghiệp vụ, mục tiêu quản lý của các ngành, chủ trương của lãnh đạo trực tiếp; nắm chắc các nguyên tắc, thủ tục hành chính nghiệp vụ của bộ máy nhà nước; hiểu rõ hoạt động của các đối tượng quản lý và tác động nghiệp vụ của quản lý đối với tình hình thực tiễn của xã hội. Viết được các văn bản hướng dẫn nghiệp vụ và biết cách tổ chức triển khai đúng nguyên tắc; hiểu rõ các mối quan hệ đối với đơn vị liên quan trong công việc quản lý của mình; biết sử dụng phương tiện thông tin và thống kê tính toán.

- Ngạch chuyên viên: Có bằng tốt nghiệp đại học trở lên chuyên ngành đào tạo phù hợp với ngành, lĩnh vực công tác; có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý nhà nước ngạch chuyên viên hoặc bằng tốt nghiệp đại học ngành hành chính học, thạc sỹ quản lý hành chính công, tiến sỹ quản lý hành chính công; biết một ngoại ngữ trình độ B và sử dụng thành thạo vi tính (tin học văn phòng). Công chức ngạch chuyên viên phải nắm được đường lối, chính sách chung, nắm chắc phương hướng, chủ trương, chính sách của ngành, của đơn vị về lĩnh vực nghiệp vụ thuộc lĩnh vực của mình; nắm được các kiến thức cơ bản về chuyên môn, nghiệp vụ thuộc lĩnh vực đó; biết xây dựng các phương án, kế hoạch, các thể loại quyết định cụ thể và thông hiểu thủ tục hành chính nghiệp vụ của ngành quản lý, viết văn bản tốt; nắm được những vấn đề cơ bản về tâm sinh lý, lao động khoa học quản lý, tổ chức lao động khoa học quản lý, thông tin quản lý; am hiểu thực tiễn sản xuất, xã hội và đời sống xung quanh các hoạt động quản lý đối với lĩnh vực đó; biết phương pháp nghiên cứu, tổng kết và

đề xuất cải tiến nghiệp vụ quản lý. Nắm được xu thế phát triển nghiệp vụ trong nước và trên thế giới; biết tổ chức chỉ đạo, hướng dẫn phương pháp kiểm tra và có khả năng tập hợp tổ chức phối hợp tốt với các yếu tố liên quan để triển khai công việc có hiệu quả cao; có trình độ độc lập tổ chức làm việc.

- Ngạch chuyên viên chính: Có bằng tốt nghiệp đại học trở lên với chuyên ngành đào tạo phù hợp với ngành, lĩnh vực công tác; có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý nhà nước ngạch chuyên viên chính hoặc có bằng tốt nghiệp cao cấp lý luận chính trị - hành chính, thạc sỹ quản lý hành chính công, tiến sỹ quản lý hành chính công; biết một ngoại ngữ trình độ C; sử dụng thành thạo vi tính. Công chức ngạch chuyên viên chính phải chủ trì nghiên cứu, đề xuất, chỉ đạo thực hiện các chủ trương, chính sách, chế độ quản lý một lĩnh vực nghiệp vụ của toàn ngành, hoặc nhiều lĩnh vực ở địa phương gồm các việc: Xây dựng các phương án kinh tế - xã hội, các đề án quyết định phương hướng quản lý một lĩnh vực hoặc theo những vấn đề nghiệp vụ cho địa phương theo đường lối chủ trương của Đảng, pháp luật của nhà nước. Nghiên cứu, xây dựng thể lệ, quy chế nghiệp vụ quản lý của lĩnh vực nhằm đảm bảo sự thống nhất chỉ đạo, quản lý có hiệu lực và hiệu quả theo hướng dẫn của tổ chức quản lý nghiệp vụ cao hơn. Tổ chức chỉ đạo, hướng dẫn, theo dõi kiểm tra nghiệp vụ và đề xuất các biện pháp chỉ đạo, uốn nắn những lệch lạc nhằm tăng cường hiệu lực quản lý của ngành, tỉnh. Tổ chức phối hợp và xây dựng nguyên tắc phối hợp công tác quản lý nghiệp vụ của lĩnh vực quản lý trong ngành (cho từng cấp) và với các ngành có liên quan thực hiện sự đồng bộ trong quản lý. Chỉ đạo xây dựng nề nếp quản lý nghiệp vụ thống nhất (thông tin quản lý, thống kê số liệu, hồ sơ lưu trữ, báo cáo thường kỳ, báo cáo nhanh và những thủ tục hành chính nghiệp vụ theo yêu cầu lãnh đạo). Tổ chức tập hợp tình hình, tiến hành phân tích tổng kết, đánh giá hiệu quả, rút kinh nghiệm, đề xuất phương án sửa đổi cơ cấu quản lý, tổng hợp báo cáo lên cấp trên. Chủ trì hoặc tham gia nghiên cứu những đề tài quản lý nghiệp vụ; tham gia biên soạn các tài liệu giảng dạy, hướng dẫn nghiệp vụ, tổ chức bồi dưỡng, phổ biến kinh nghiệm cho công chức nghiệp vụ cấp dưới trong ngành bằng mọi hình thức; thành thạo việc xây dựng phương án, đề án quản lý nghiệp vụ và thủ tục hành chính nhà nước, nắm được tâm

sinh lý của khoa học quản lý trong tổ chức lãnh đạo khoa học và tổ chức thông tin quản lý; thông thạo việc chỉ đạo,triển khai nghiệp vụ, tổ chức công tác kiểm tra cũng như trong phối hợp và thu hút các cộng tác viên liên quan trong triển khai nghiệp vụ.

- Ngạch chuyên viên cao cấp: Có bằng tốt nghiệp đại học trở lên với chuyên ngành đào tạo phù hợp với ngành, lĩnh vực công tác; có bằng tốt nghiệp cao cấp lý luận chính trị (LLCT) hoặc cao cấp lý luận chính trị - hành chính hoặc cử nhân chính trị hoặc có giấy xác nhận trình độ lý luận tương đương cao cấp LLCT của cơ quan có thẩm quyền; có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý nhà nước ngạch chuyên viên cao cấp hoặc có bằng tốt nghiệp cao cấp LLCT - hành chính; sử dụng thành thạo một ngoại ngữ (đọc hiểu được sách chuyên môn); sử dụng thành thạo vi tính. Công chức ngạch chuyên viên cao cấp phải nắm vững chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước, phương hướng chính sách của ngành về lĩnh vực quản lý và các nghiệp vụ liên quan. Nắm vững các kiến thức cơ bản về chuyên môn nghiệp vụ, kỹ thuật của các lĩnh vực quản lý, hiểu biết rộng về chuyên môn, nghiệp vụ có liên quan. Có kiến thức rộng về thể thức quản lý chung cũng như lĩnh vực nghiệp vụ mình phụ trách, nắm vững mục tiêu và đối tượng quản lý...

Tuy nhiên, có thể thấy hệ thống các quy định về tiêu chuẩn công chức của nước ta mới chỉ chú trọng nhiều vào văn bằng, chứng chỉ... mà ít chú ý đến năng lực, kinh nghiệm và các tố chất cá nhân. Hệ thống tiêu chuẩn chức danh của mỗi ngạch công chức mới chỉ bao gồm tiêu chuẩn về phẩm chất và tiêu chuẩn về trình độ, còn tiêu chuẩn về năng lực công chức chưa được đề cập đến.

1.2.2. Vị trí, vai trò và chức trách nhiệm vụ của công chức, công chức các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện

1.2.2.1. Vị trí, vai trò của công chức, công chức các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện

Đội ngũ công chức hành chính nhà nước (HCNN) nói chung và công chức trong các CQCM thuộc UBND cấp huyện nói riêng có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng

trong nền HCNN, là lực lượng trực tiếp vận hành và quyết định hiệu lực, hiệu quả, chất lượng hoạt động của bộ máy HCNN.

Công chức các CQCM thuộc UBND huyện là lực lượng ưu tú của dân tộc, của Đảng, Nhà nước và cả hệ thống chính trị nước ta. Vai trò to lớn đó của đội ngũ công chức đối với sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước và địa phương được thể hiện thông qua nhiều khía cạnh và mối quan hệ khác nhau.

Thứ nhất, công chức các CQCM thuộc UBND huyện là đội ngũ trực tiếp tham mưu, tham gia xây dựng kế hoạch, hoạch định chính sách, chỉ tiêu phát triển kinh tế

- xã hội của địa phương, văn bản quy phạm pháp luật, tổ chức quản lý nhà nước và kiểm tra trên tất cả lĩnh vực thuộc thẩm quyền quản lý của địa phương. Họ là những người vừa tham gia hoạch định vừa thực thi chính sách, quyết định của Nhà nước, là yếu tố quyết định sự thành bại của các chủ trương, chính sách, trình độ, năng lực, tinh thần trách nhiệm và thái độ phục vụ nhân dân của họ ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả công tác, hoạt động của các cơ quan này. Điều đó cũng có nghĩa công chức các CQCM hoạt động có hiệu quả, có chất lượng tức là thực hiện tốt chức năng tham mưu sẽ giúp cho UBND huyện điều hành, quản lý tốt các hoạt động ở địa phương, qua đó góp phần vào sự phát triển chung của tỉnh, ngược lại công chức làm việc không hiệu quả, sẽ kìm hãm, gây khó khăn cho sự phát triển của huyện.

Thứ hai, hoạt động công chức các CQCM thuộc UBND huyện góp phần thúc đẩy nhanh quá trình hiện thực hóa các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội quốc gia và địa phương. Hoạt động của công chức diễn ra trên nhiều phạm vi, lĩnh vực khác nhau gắn liền chức chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan, tổ chức thuộc khu vực công, bắt đầu từ hoạt động mang tính lãnh đạo, định hướng của Đảng, sự quản lý của các cơ quan nhà nước, phản biện của các tổ chức chính trị - xã hội cho đến hoạt động cung cấp các dịch vụ công thiết yếu cho xã hội của các đơn vị sự nghiệp công lập. Tất cả đều tạo ra những khía cạnh tác động khác nhau đến đời sống xã hội. Đặc biệt trong lĩnh lực quản lý nhà nước mà trực tiếp là hoạt động quản lý HCNN; đây cũng là lực

lượng thường xuyên tiếp nhận yêu cầu, kiến nghị, thực hiện các thủ tục hành chính và giải quyết công việc hàng ngày cho tổ chức, công dân.

Thứ ba, trong mối quan hệ với Nhân dân, hoạt động của công chức các CQCM thuộc UBND huyện sẽ góp phần tạo lập và tăng cường mối quan hệ giữa Nhân dân với Nhà nước. Trong quan hệ giải quyết công việc liên quan với cơ quan, tổ chức, công dân, chất lượng hoạt động cũng như từng thái độ, hành vi của công chức đều trực tiếp hoặc gián tiếp ảnh hưởng đến cách nhìn và đánh giá của người dân đối với vai trò quản lý, phục vụ của Nhà nước, nhất là giai đoạn tăng cường phát huy dân chủ như hiện nay.

Như vậy, công chức nói chung và công chức các CQCM thuộc UBND huyện nói riêng có vai trò quan trọng trong hệ thống HCNN, là nhân tố đảm bảo cho nền công vụ hoạt động có hiệu lực, hiệu quả tại địa phương.

1.2.2.2. Chức trách, nhiệm vụ của công chức, công chức các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân cấp huyện

Công chức theo quy định tại Luật cán bộ, công chức năm 2008, sửa đổi bổ sung năm 2019 là những người được tuyển dụng và hoạt động của họ gắn với quyền lực công hoặc quyền hạn hành chính nhất định được cơ quan có thẩm quyền trao cho và chịu trách nhiệm trước cơ quan, tổ chức có thẩm quyền về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được giao. Do đó, nhiệm vụ và quyền hạn của công chức được quy định ở những văn bản khác nhau cho từng lĩnh vực, từng cơ quan, từng người phụ trách phù hợp với điều kiện cụ thể và thể chế chính trị ở Việt Nam.

Theo Nghị định 37/2014/NĐ-CP ngày 05/05/2014, sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 108/2020/NĐ-CP của Chính Phủ đã quy định thống nhất nhiệm vụ của các CQCM thuộc UBND cấp huyện trên toàn quốc để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của UBND cấp huyện. Các phòng và cơ quan tương đương phòng thuộc UBND cấp huyện là cơ quan tham mưu, giúp UBND cấp huyện thực hiện chức năng quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực ở địa phương và thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn theo sự ủy quyền của UBND cấp huyện và theo quy định của pháp luật. CQCM thuộc UBND