Một Số Kiến Nghị Hoàn Thiện Pháp Luật Và Áp Dụng Pháp Luật Về Giải Quyết

ý kiến về tổ chức của Toà án nhân dân, giới thiệu những cán bộ có năng lực, trình độ chuyên môn cao và phẩm chất chính trị vững vàng cho ngành toà án; phát hiện và xử lý kỷ luật nghiêm minh đối với những cán bộ, đảng viên có sai phạm công tác trong ngành toà án. Đồng thời, Đảng lãnh đạo thực hiện chức năng xét xử theo quy định của pháp luật. Thông qua việc thường xuyên nghe báo cáo tổng hợp tình hình công tác của Toà án nhân dân, Đảng có cơ sở để tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo phù hợp với hoạt động xét xử của toà án. Đảng luôn xác định cải cách Toà án nhân dân là thể hiện tập trung của cải cách tư pháp. Nhưng cải cách Toà án nhân dân phải tiến hành đồng bộ với việc cải cách cơ quan điều tra, viện kiểm sát và các cơ quan, tổ chức bổ trợ tư pháp khác. Trong đó, Đảng nhấn mạnh việc sắp xếp lại hệ thống Toà án nhân dân, phân định hợp lý thẩm quyền của Toà án nhân dân cấp huyện.

Điều rất đáng lưu ý là, để tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với việc cải cách tư pháp, ngày 02-01-2002, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 08-NQ/TW "Về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới". Nghị quyết số 08 – NQ/TW đã đề cập một cách toàn diện vấn đề cải cách tư pháp, trong đó đưa ra cả những quan điểm chung và chủ trương, giải pháp cụ thể đối với từng cơ quan tư pháp. Đối với toà án, Nghị quyết 08-NQ/TW nhấn mạnh: Cần phân định thẩm quyền của các toà án các cấp theo hướng Toà án nhân dân tối cao làm nhiệm vụ tổng kết xét xử, hướng dẫn áp dụng pháp luật và giám đốc xét xử các quyết định, bản án đã có hiệu lực pháp luật. Toà án nhân dân cấp tỉnh, thành phố chủ yếu thực hiện công tác xét xử phúc thẩm. Toà án nhân dân cấp huyện, quận, thị xã xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự, dân sự, kinh tế, lao động.

Sau khi Nghị quyết 08-NQ/TW của Bộ Chính trị được triển khai trên thực tế được gần 4 năm, ngày 2-6-2005, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 49-NQ/TW "Về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020". Nghị quyết

đề ra phương hướng: "Tổ chức các cơ quan tư pháp và các chế định bổ trợ tư pháp hợp lý, khoa học, hiện đại về cơ cầu tổ chức và điều kiện, phương tiện làm việc; trong đó xác định toà án có vị trí trung tâm và xét xử là hoạt động trọng tâm; xã hội hóa mạnh mẽ hoạt động bổ trợ tư pháp". Nghị quyết xác định nhiệm vụ của toà án các cấp như sau: "Tổ chức hệ thống toà án theo thẩm quyền xét xử, không phụ thuộc vào đơn vị hành chính, gồm: toà án sơ thẩm khu vực được tổ chức ở một hoặc một số đơn vị hành chính cấp huyện; toà án phúc thẩm có nhiệm vụ chủ yếu là xét xử phúc thẩm và xét xử sơ thẩm một số vụ án; Toà thượng thẩm được tổ chức theo khu vực có nhiệm vụ xét xử phúc thẩm; Toà án nhân dân tối cao có nhiệm vụ tổng kết kinh nghiệm xét xử, hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật, phát triển án lệ và xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm". Tuy nhiên, Nghị quyết cũng nhấn mạnh: "Việc thành lập toà án chuyên trách phải căn cứ vào thực tế xét xử của từng cấp toà án, từng khu vực. Đổi mới tổ chức Toà án nhân dân tối cao theo hướng tinh gọn, với đội ngũ thẩm phán là những chuyên gia đầu ngành về pháp luật, có kinh nghiệm trong ngành".

Như vậy, có thể thấy, những quan điểm và phương hướng trên đây về cải cách tổ chức và hoạt động của toà án có ý nghĩa vô cùng quan trọng, quyết định hiệu quả hoạt động cải cách tư pháp trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân ở nước ta hiện nay.

Từ những chủ trương trong các văn kiện nêu trên, cho thấy phương hướng cơ bản nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật về tranh chấp đất đai tại Toà án nhân dân tối cao cần tập trung vào các hướng cơ bản sau:

Một là, đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng trong hoạt động áp dụng pháp luật trong giải quyết các tranh chấp đất đai. Đảng lãnh đạo bằng việc đề ra chủ trương, đường lối, chính sách áp dụng pháp luật về giải quyết tranh chấp đất đai, tổ chức đảng viên không can thiệp vào cá hoạt động xét xử của toà án, quyết định cách giải quyết các vụ án.

Hai là, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật làm cơ sở đảm bảo cho hoạt động của toà án được thống nhất, bảo đảm hoạt động của giải quyết các vụ án về tranh chấp đất đai có chất lượng cao

Ba là, xây dựng đội ngũ cán bộ toà án, kiểm sát viên, xây dựng đội ngũ cán bộ Toà án nhân dân tối cao đặc biệt là đội ngũ thẩm phán có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ vững vàng, có phẩm chất đạo đức, chính trị, chí công vô tư.

Bốn là, kiện toàn tổ chức và hoạt động của Toà án nhân dân tối cao, thực hiện các biện pháp hữu hiệu, cụ thể để từng bước đảm bảo tuyển dụng, tuyển chọn cán bộ, thẩm phán nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

Năm là, tăng cường tranh tụng tại phiên Tòa phúc thẩm, đó là một nội dung quan trọng để nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật trong công cuộc cải cách tư pháp hiện nay.

3.2. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP ĐẤT ĐAI TẠI TOÀ ÁN NHÂN DÂN

3.2.1. Một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật và áp dụng pháp luật về giải quyết tranh chấp đất đai tại Toà án nhân dân nói chung

Một là: Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động của cơ quan tư pháp trong đó có hoạt động áp dụng pháp luật của Toà án nhân dân, nâng cao bản lĩnh chính trị của đội ngũ thẩm phán.

Sự lãnh đạo của Đảng đối với các cơ quan tư pháp nói chung, với Toà án nhân dân nói riêng là toàn diện và tuyệt đối. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác xét xử của Toà án nhân dân không có nghĩa là tổ chức Đảng, Đảng viên can thiệp vào hoạt động xét xử của toà án, quyết định chấp nhận hay không chấp nhận đơn khởi kiện của đương sự hoặc chỉ đạo việc ra bản án, quyết định bảo vệ cho nguyên đơn, hay bị đơn. Sự lãnh đạo của Đảng

được thể hiện bằng đường lối xét xử nghiêm minh, đúng pháp luật, bằng việc chủ trương ban hành các quy phạm pháp luật đúng đắn, kịp thời, bằng phương hướng đổi mới, tổ chức và hoạt động của Toà án nhân dân làm sao có hiệu quả hơn, bản án, quyết định của toà án tuyên ngày càng có chất lượng. Đường lối chủ trương, chính sách của Đảng về việc xây dựng đội ngũ thẩm phán ngành Toà án nhân dân có đủ số lượng, đảm bảo chất lượng, nâng cao bản lĩnh chính trị, ý thức cách mạng của người thẩm phán.

Hai là: Nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật việc giải quyết các tranh chấp đất đai tại Toà án nhân dân phải gắn liền với việc thực hiện đồng bộ các yêu cầu, nội dung xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân.

Việc xây dựng một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh nhằm nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử của Toà án nhân dân nói chung và nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các tranh chấp đất đai nói riêng tại Toà án nhân dân, không thể tách rời với các nội dung của việc xây dựng một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Một trong những yêu cầu của việc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là phải có một hệ thống pháp luật đầy đủ có tính khả thi cao và ổn định. Trong lĩnh vực đất đai cũng cần có sự quan tâm thoả đáng trong việc xây dựng mới, hoặc bổ sung sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành cho phù hợp với tình hình mới của đất nước. Chất lượng áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử của Toà án nhân dân gắn liền với chất lượng hoạt động của cơ quan khác, vì vậy để cải cách tư pháp có hiệu quả Đảng và nhà nước ta chủ trương củng cố tổ chức và nâng cao chất lượng hoạt động của toà án, viện kiểm sát, cơ quan điều tra, cải cách nền hành chính nhà nước, đổi mới đội ngũ cán bộ, công chức. Tất cả những yêu cầu, nội dung trên phải được thực hiện một cách đồng bộ và có những bước đi thích hợp.

Ba là: Nâng cao phẩm chất chính trị, phẩm chất đạo đức cho đội ngũ thẩm phán, thẩm tra viên - lực lượng chủ yếu thực hiện hoạt động áp dụng pháp luật trong việc xét xử các tranh chấp đất đai.

Số lượng, chất lượng đội ngũ thẩm phán luôn là vấn đề mà Đảng, nhà nước và xã hội quan tâm. Cùng với việc tăng cường về tổ chức, đội ngũ cán bộ, đặc biệt là đội ngũ thẩm phán của ngành Toà án nhân dân luôn được bổ sung và lớn mạnh. Từ chỗ còn ít về số lượng và bất cập về trình độ chuyên môn nghiệp vụ, đến nay ngành Toà án nhân dân đã được Ủy ban Thường vụ quốc hội phê duyệt tổng biên chế là 12.339 cán bộ, trong đó có 5.069 thẩm phán. Trong đó trình độ đội ngũ thẩm phán, cán bộ toà án ngày được nâng cao. Cùng với việc chú trọng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho các cán bộ trong toàn ngành, ngành Toà án nhân dân chú trọng đến công tác giáo dục chính trị, tư tưởng đạo đức, lối sống cho cán bộ toà án. Toàn ngành toà án hiện nay có khoảng 1.000 người có trình độ cử nhân, lý luận chính trị hoặc cao cấp lý luận chính trị [34].

Trình độ nhận thức chính trị, ý thức giác ngộ chính trị của thẩm phán có vai trò quan trọng trong hình thành nhân cách của người thẩm phán. Trong quá trình giải quyết vụ án, bản lĩnh chính trị giúp cho người thẩm phán cân nhắc, lựa chọn các văn bản pháp luật phù hợp, giúp người thẩm phán can đảm gạt bỏ mọi cám dỗ về tinh thần, vật chất để "chỉ tuân theo pháp luật". Ý thức chính trị ở trình độ cao của người thẩm phán không chỉ là nhân tố để đảm bảo các quy phạm pháp luật được áp dụng đúng, chính xác mà còn giúp người thẩm phán có được bản lĩnh để xử lý tình huống một cách linh hoạt, thông minh.

Áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các tranh chấp đất đai là việc xem xét tính có hợp pháp hay không hợp pháp của các chứng cứ mà đương sự xuất trình; tính có căn cứ hay không có căn cứ trong bản án, quyết định của toà án cấp dưới. Các bản án, quyết định do áp dụng pháp luật đúng luôn gắn

liền với việc bảo vệ quyền con người, lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân, lợi ích của nhà nước. Vì vậy, người thẩm phán phải là người có đạo đức, biết bảo vệ lẽ phải, bình tĩnh, khôn khéo đấu tranh để xác định sự thật khách quan của vụ án, đấu tranh làm rò mọi sự lừa lọc dối trá, mọi thủ đoạn tinh vi để có những phán quyết hợp tình, hợp lý, đúng pháp luật. Bản án, quyết định phải có lý, có tình để mọi người "tâm phục, khẩu phục".

Người thẩm phán phải không ngừng rèn luyện nâng cao đạo đức cách mạng "cần kiệm, liêm chính, chí công, vô tư" để có cái tâm trong sáng, bản lĩnh vững vàng khi xét xử, đánh giá các chứng cứ và các tình tiết của vụ án một cách khách quan, toàn diện, chính xác.

Trong thời gian qua, đội ngũ cán bộ, thẩm phán ngành toà án đã quán triệt sâu sắc ý thức chính trị, phẩm chất đạo đức, quan điểm lập trường, hoàn thành nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, vẫn còn một số ít cán bộ, thẩm phán chưa thấm nhuần chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chưa thực hiện tốt lời dạy của Bác Hồ. Từ đó, dẫn đến sa ngã, thoái hóa, biến chất, vi phạm phẩm chất, đạo đức kỷ luật công vụ và thậm chí vi phạm pháp luật.

Để công tác áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các tranh chấp quyền sử dụng đất tại toà án đạt chất lượng, hiệu quả thì đội ngũ cán bộ, thẩm phán, thẩm tra viên ngành toà án phải có ý thức chính trị, phẩm chất đạo đức tốt, nhất là đạo đức nghề nghiệp. Trong giai đoạn đang tiến hành công cuộc cải cách tư pháp hiện nay, để thực hiện tốt những nội dung của nghị quyết 08/NQ-TƯ của Bộ Chính trị, nhất là công tác áp dụng pháp luật trong xét xử phải tổ chức cho cán bộ, thẩm phán học tập, nghiên cứu các chuyên đề về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; quán triệt nghiêm túc và sâu rộng mọi đường lối, chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước, lấy kết quả học tập, nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là một trong những tiêu chí đánh giá, xếp loại cán bộ. Thời gian tới, ngành Toà

án nhân dân cần thường xuyên làm tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ công chức trong ngành, đặc biệt là việc triển khai, quán triệt nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X và các nghị quyết của Bộ chính trị về cải cách tư pháp nhằm nâng cao tinh thần trách nhiệm, ý thức tổ chức kỷ luật đề cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị và thẩm phán. Tăng cường công tác quản lý cán bộ, thẩm phán của toà án các cấp.

Bốn là: Tăng cường điều kiện cơ sở vật chất cho các Toà án nhân dân, hoàn thiện chế độ chính sách đối với cán bộ, thẩm phán Toà án nhân dân

Một trong những thực trạng ảnh hưởng đến sự độc lập của thẩm phán đó là an ninh phiên tòa, an ninh cá nhân, thân nhân của thẩm phán không được trang thiết bị bảo vệ cần thiết như máy dò kim loại, vũ khí, lực lượng bảo vệ toà án còn yếu và chưa chuyên nghiệp. Các biện pháp này được bảo đảm thực hiện bởi các cơ quan chức năng và được tiến hành khi có yêu cầu của thẩn phán hoặc khi nhận được thông tin và căn cứ cho rằng đang có hoặc sẽ có đe dọa từ thực tế. Có nhiều vụ án sau khi kết thúc phiên tòa, các thành viên hội đồng xét xử không dám ra về vì những lời đe dọa trả thù từ phía đương sự. Gần đây, thẩm phán Nguyễn Thị Kim Loan ở Toà án nhân dân quận Đống Đa, thành phố Hà Nội đã bị đương sự thuê người tạt axít ngay trước cửa nhà để trả thù do kết quả xét xử không được như mong muốn. Thẩm phán, Vũ Ngọc Hòa, Phó chánh án Toà án nhân dân huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang đã 4 lần bị bị đơn đặt mìn ở nhà riêng với mục đích sát hại thẩm phán và gia đình. Vì vậy, một việc cấp bách hiện nay là cần nghiên cứu áp dụng các biện pháp bảo đảm an toàn cho thẩm phán, bao gồm cả các biện pháp an ninh, các biện pháp pháp lý. Hiện nay, thu nhập cũng như các nhu cầu vật chất khác của thẩm phán cũng chưa đáp ứng được nhu cầu cuộc sống: nhiều thẩm phán vẫn còn đi thuê nhà, điều kiện còn khó khăn nên vấn đề đặt ra là cần quan tâm hơn đến điều kiện vật chất của đội ngũ thẩm phán.

Năm là: Tăng cường công tác thanh tra, giám sát, kiểm tra hoạt động của các Toà án nhân dân

Trong hoạt động xét xử của Toà án nhân dân, công tác giám sát kiểm tra đã góp phần quan trọng vào việc xây dựng ngành Toà án nhân dân, nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật của toà án trong việc giải quyết các tranh chấp đất đai.

Giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ quốc hội, Hội đồng dân tộc và các ủy ban của Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội, các đại biểu Quốc hội: giám sát của Hội đồng nhân dân, Thường trực Hội đồng nhân dân các cấp: giám sát của Mặt trận tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên: giám sát của quần chúng nhân dân và các cơ quan công luận là các hình thức giám sát có tác dụng tốt đối với việc nâng cao chất lượng của hoạt động tư pháp nói chung và chất lượng hoạt động áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các tranh chấp về quyền sử dụng đất đai nói riêng.

Giám sát của Quốc hội đối với hoạt động xét xử của Toà án nhân dân được thông qua việc chất vấn và trả lời chất vấn của chánh án Toà án nhân dân tối cao về những vấn đề liên quan đến hoạt động xét xử của Toà án nhân dân. Hoạt động giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc, các ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội đối với hoạt động xét xử của Toà án nhân dân được thực hiện thông qua các chương trình giám sát hàng năm hoặc đột xuất nhằm đảm bảo chất lượng áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các tranh chấp quyền sử dụng đất, hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng áp dụng sai pháp luật dẫn đến bản án, quyết định sai, không bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự. Qua hoạt động giám sát, các bản án, quyết định giải quyết các tranh chấp quyền sử dụng đất của Toà án nhân dân các cấp không có căn cứ đã bị hủy, sửa kịp thời. Mặt khác vai trò kiểm sát hoạt động xét xử của Viện kiểm sát nhân dân