Ước lượng mức dự trữ ngoại hối tối ưu của Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

*****

TRẦN VƯƠNG THỊNH

ƯỚC LƯỢNG MỨC DỰ TRỮ NGOẠI HỐI TỐI ƯU

CỦA VIỆT NAM

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 313 trang tài liệu này.

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

TP. HỒ CHÍ MINH - THÁNG 1 NĂM 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

*****

TRẦN VƯƠNG THỊNH

ƯỚC LƯỢNG MỨC DỰ TRỮ NGOẠI HỐI TỐI ƯU

CỦA VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ

Chuyên ngành: TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG MÃ SỐ: 9 34 02 01

Người hướng dẫn khoa học:

PGS.TS. LÊ PHAN THỊ DIỆU THẢO

TP.HỐ CHÍ MINH – THÁNG 1 NĂM 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên Trần Vương Thịnh, nghiên cứu sinh Khóa 20, niên khóa 2015-2018, Trường

Đại Học Ngân Hàng TP. Hồ Chí Minh.

Tôi cam đoan rằng luận án này chưa từng được trình nộp để lấy học vị tại bất cứ một cơ sở đào tạo nào. Luận án này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả với sự hướng dẫn của người hướng dẫn khoa học. Kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận án.

TP. Hồ Chí Minh, ngày …… tháng …… năm 2020

Người cam đoan

Trần Vương Thịnh

LỜI CÁM ƠN

Đầu tiên, tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến người hướng dẫn khoa học của tôi là PGS.TS. Lê Phan Thị Diệu Thảo. Cô đã tận tình hướng dẫn và đóng góp các ý kiến quý báu để tôi có thể hoàn thành luận án một cách tốt nhất. Cô cũng là người đã động viên và khuyến khích tôi vượt qua những lúc chán nản và khó khăn trong suốt quá trình thực hiện luận án.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô của Trường Đại Học Ngân Hàng TP.HCM đã giảng dạy và trang bị các kiến thức cần thiết cho việc nghiên cứu trong suốt quá trình theo học nghiên cứu sinh tại trường. Tôi cũng gởi lời biết ơn đến các thầy cô đã chân thành góp ý trong quá trình bảo vệ luận án của tôi, giúp tôi hoàn thiện luận án chỉn chu nhất có thể.

Cuối cùng, tôi xin được gởi lời cám ơn đến các đồng nghiệp của tôi, những người đã nhiệt tình giúp đỡ và tư vấn để tôi có thể hoàn thành luận án như mong muốn. Tôi xin được cảm ơn sự chia sẻ và động viên của gia đình tôi, là nguồn động lực để tôi thực hiện và hoàn thành luận án.

TP. Hồ Chí Minh, ngày …… tháng …… năm 2020

Tác giả luận án

Trần Vương Thịnh

iii

TÓM TẮT LUẬN ÁN

Vì dự trữ ngoại hối (DTNH) giúp điều hành tỷ giá theo hướng chính phủ mong muốn và làm giảm tổn thương nền kinh tế khi có cú sốc xảy ra nên các quốc gia đều cố gắng gia tăng DTNH càng nhiều càng tốt. Tuy nhiên, càng dự trữ nhiều ngoại hối thì càng tốn kém chi phí cơ hội do lợi nhuận thu được từ đầu tư các tài sản ngoại hối luôn thấp hơn đầu tư các tài sản thông thường. Vì thế, các nhà nghiên cứu kinh tế đã đưa ra nhiều phương pháp đo lường mức dự trữ ngoại hối tối ưu (DTNHTU) của quốc gia, trong đó nổi bật lên ba phương pháp chính yếu gồm phương pháp đo lường theo kinh nghiệm, phương pháp dựa theo các yếu tố ảnh hưởng đến DTNH và phương pháp dựa theo chi phí – lợi ích của DTNH. Luận án đã đưa ra mục tiêu nghiên cứu là lựa chọn phương pháp ước lượng mức DTNHTU phù hợp cho Việt Nam trong ba phương pháp này, từ đó đưa ra các gợi ý chính sách cho cơ quan quản lý nhà nước từ kết quả thực nghiệm của phương pháp được lựa chọn. Bằng cách sử dụng dữ liệu theo năm và quý thuộc giai đoạn 2005 – 2017 cùng với phương pháp nghiên cứu định tính như mô tả, phân tích tổng hợp, so sánh và các phương pháp định lượng như phương pháp ARCH, ADF, OLS, Lọc HP, ARDL, luận án đã thực nghiệm ba phương pháp nói trên cho Việt Nam. Kết quả cho thấy rằng vào cuối giai đoạn nghiên cứu – cuối năm 2017, DTNHTU xấp xỉ (cao hoặc thấp hơn không nhiều) so với mức DTNH thực tế nên Việt Nam vẫn cần tiếp tục gia tăng DTNH trong thời gian tới nhưng không cần thiết đẩy nhanh tốc độ tăng DTNH. Đồng thời, luận án cũng chỉ ra rằng phương pháp dựa vào chi phí – lợi ích của DTNH là phù hợp để áp dụng cho Việt Nam ở thời điểm hiện tại. Từ đó, luận án đã có những gợi ý chính sách phù hợp cho Việt Nam như hoàn thiện cách tính các biến số trong mô hình ước lượng mức DTNHTU; ước lượng trước mức DTNHTU cho năm kế hoạch; kiểm soát mức DTNHTU và gia tăng DTNH bằng cách (i) giảm xác suất vỡ nợ quốc gia thông qua tiết chế nhập khẩu, thu hút vốn đầu tư gián tiếp, kiểm soát nợ nước ngoài ngắn hạn, tăng thu và giảm chi ngân sách, (ii) giảm chi phí tổn thất do vỡ nợ quốc gia bằng cách thúc đẩy kinh tế phát triển ổn định với các yếu tố nội tại vững chắc, (iii) giảm có kiểm soát lãi suất cho vay VND, (iv) gia tăng DTNH bằng cách tăng nguồn thu xuất khẩu, thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài và thu hút nguồn kiều hối.

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN i

LỜI CÁM ƠN ii

TÓM TẮT LUẬN ÁN iii

MỤC LỤC iv

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT x

DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH xii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ xiii

DANH MỤC PHỤ LỤC xv

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU 1

1.1. SỰ CẦN THIẾT CỦA NGHIÊN CỨU 1

1.1.1. Bối cảnh thực tiễn 1

1.1.2. Tổng quan nghiên cứu 4

1.1.3. Khe hở nghiên cứu 7

1.1.4. Sự cần thiết nghiên cứu dự trữ ngoại hối tối ưu ở Việt Nam 8

1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 9

1.2.1. Mục tiêu chung 9

1.2.2. Mục tiêu cụ thể 9

1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU 10

1.4. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 11

1.4.1. Đối tượng nghiên cứu 11

1.4.2. Phạm vi nghiên cứu 11

1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU 11

1.5.1. Phương pháp nghiên cứu 11

1.5.1.1. Phương pháp định tính 12

1.5.1.2. Phương pháp định lượng 12

1.5.1.3. Quy trình nghiên cứu 14

1.5.2. Dữ liệu nghiên cứu 15

1.6. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN 15

1.6.1. Đóng góp về mặt học thuật 15

1.6.2. Đóng góp về mặt thực tiễn 16

1.7. BỐ CỤC CỦA LUẬN ÁN 16

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 18

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ ƯỚC LƯỢNG MỨC DỰ TRỮ NGOẠI HỐI TỐI ƯU 19

2.1. DỰ TRỮ NGOẠI HỐI 19

2.1.1. Khái niệm ngoại hối 19

2.1.2. Khái niệm dự trữ ngoại hối 20

2.1.3. Nguồn hình thành dự trữ ngoại hối 21

2.1.4. Nguyên nhân cần thực hiện dự trữ ngoại hối 24

2.1.5. Vai trò của dự trữ ngoại hối 26

2.1.5.1. Tác động vào tỷ giá nhằm ổn định cán cân thương mại 27

2.1.5.2. Tài trợ nhằm ổn định cán cân tài chính27

2.1.5.3. Các vai trò khác của dự trữ ngoại hối 29

2.2. MỨC DỰ TRỮ NGOẠI HỐI TỐI ƯU 30

2.2.1. Sự cần thiết phải xác định mức dự trữ ngoại hối tối ưu 30

2.2.2. Khái niệm mức dự trữ ngoại hối tối ưu 32

2.3. PHƯƠNG PHÁP ƯỚC LƯỢNG MỨC DỰ TRỮ NGOẠI HỐI TỐI ƯU

BẰNG ĐO LƯỜNG THEO KINH NGHIỆM 35

2.3.1. Các phương pháp truyền thống 35

2.3.1.1. Dựa vào doanh số nhập khẩu 35

2.3.1.2. Dựa vào nợ nước ngoài ngắn hạn 36

2.3.1.3. Dựa vào cung tiền rộng M2 37

2.3.1.4. Dựa vào GDP 37

2.3.2. Các phương pháp kết hợp 38

2.3.2.1. Kết hợp nợ nước ngoài ngắn hạn và thâm hụt tài khoản vãng lai 38

2.3.2.2. So sánh các phương pháp truyền thống và chọn mức dự trữ cao nhất 38

2.3.2.3. Kết hợp cả ba phương pháp truyền thống phổ biến và lấy số tổng 39

2.3.3. Phương pháp ARA EM của IMF 39

2.3.4. Các nghiên cứu thực nghiệm liên quan 41

2.3. PHƯƠNG PHÁP ƯỚC LƯỢNG MỨC DỰ TRỮ NGOẠI HỐI TỐI ƯU

DỰA THEO CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN DỰ TRỮ NGOẠI HỐI 43

2.4.1. Các nghiên cứu thực nghiệm liên quan 43

2.4.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến dự trữ ngoại hối 48

2.4.2.1. Quy mô nền kinh tế 49

2.4.2.2. Tính dễ tổn thương của tài khoản vãng lai 50

2.4.2.3. Tính dễ tổn thương của tài khoản tài chính 51

2.4.2.4. Tính linh động của tỷ giá 52

2.4.2.5. Chi phí cơ hội 53

2.4.2.6. Tính ổn định của quốc gia 53

2.4.3. Các nhận xét rút ra nhằm xây dựng mô hình thực nghiệm cho Việt Nam 54

2.5. PHƯƠNG PHÁP ƯỚC LƯỢNG MỨC DỰ TRỮ NGOẠI HỐI TỐI ƯU

DỰA THEO CHI PHÍ – LỢI ÍCH CỦA DỰ TRỮ NGOẠI HỐI 56

2.5.1. Cách tiếp cận “chi phí – lợi ích” của dự trữ ngoại hối theo Heller (1966) 56

2.5.2. Mô hình của Frankel và Jovanovic (1981) 57

2.5.2.1. Mô hình lý thuyết 57

2.5.2.2. Các nghiên cứu thực nghiệm liên quan 58

2.5.3. Mô hình của Ben-Bassat và Gottlieb (1992) 61

2.5.3.1. Mô hình lý thuyết 61

2.5.3.2. Các nghiên cứu thực nghiệm liên quan 66

2.5.4. Các nhận xét rút ra nhằm xây dựng mô hình thực nghiệm cho Việt Nam 69

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 73

CHƯƠNG 3: XÂY DỰNG MÔ HÌNH ƯỚC LƯỢNG MỨC DỰ TRỮ NGOẠI HỐI TỐI ƯU CỦA VIỆT NAM 74

3.1. ĐỐI VỚI PHƯƠNG PHÁP ĐO LƯỜNG THEO KINH NGHIỆM 74

3.1.1. Các phương pháp truyền thống 74

3.1.2. Các phương pháp kết hợp 75

3.1.3. Phương pháp ARA EM của IMF 75

3.1.4. Dữ liệu nghiên cứu 76

3.2. ĐỐI VỚI PHƯƠNG PHÁP DỰA THEO CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN DỰ TRỮ NGOẠI HỐI 77

3.2.1. Xây dựng mô hình thực nghiệm cho Việt Nam 77

3.2.2. Phương pháp xác định các biến trong mô hình 80

3.2.2.1. Mức dự trữ ngoại hối tối ưu 80

3.2.2.2. Quy mô nền kinh tế 80