Tốc Độ Tăng Trưởng Gdp Của Nhật Bản Giai Đoạn 1990-2006

tế Nhật Bản lâm vào suy thoái trầm trọng nhất kể từ sau cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1974, với sự khủng hoảng của hệ thống tài chính tiền tệ, đồng Yên và chứng khoán giảm giá mạnh, nợ xấu khó đòi tăng cao, sản xuất trì trệ và tỷ lệ thất nghiệp cao kỷ lục 5,5% vào tháng 12/2002. Năm 1997, tốc độ tăng trưởng GDP là - 0,7%, năm 1998 là - 1,8%.

Biểu đồ 2.1: Tốc độ tăng trưởng GDP của Nhật Bản giai đoạn 1990-2006

5.3

3.5

2.7

2.5

2.9

2.1

1.6

0.4

1.45

0.3

-0.7

0.7

-0.2

0.9

-1.8

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

-1

-2

-3

(Nguồn: “Statistical Handbook of Japan 2007”, chapter 3) Vấn đề phục hồi kinh tế thông qua đẩy mạnh cải cách cơ cấu kinh tế, tài chính, ngân hàng đã là một vấn đề cấp bách đặt ra đối với chính phủ Nhật Bản. Nhật Bản đã xúc tiến 6 chương trình cải cách lớn trong đó có cải cách kinh tế, giảm thâm hụt ngân sách, cải cách trong khu vực tài chính, sắp xếp lại cơ cấu chính phủ… Cải cách hành chính của Nhật Bản được thực hiện từ tháng 1/2001. Dù diễn ra còn chậm song những cải cách đang dần đi vào quỹ đạo và gần đây đã đem lại kết quả đáng khích lệ. Sau một thập niên suy thoái, từ năm 2003 kinh tế Nhật lại bắt đầu tăng trưởng. Năm 2003 GDP của Nhật Bản đã tăng 2,7%, năm 2004 tăng 1,45%, năm 2005 tăng 2,5%, năm 2006 tăng 2,1%.

Đây là mức tăng trưởng cao nhất của Nhật Bản trong 10 năm gần đây.

3. Tình hình xuất nhập khẩu của Nhật Bản giai đoạn 1997-2007

Nhìn chung kim ngạch xuất nhập khẩu của Nhật Bản trong giai đoạn này tương đối ổn định. Theo bảng 2.1, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu trong giai đoạn 1992-1997 trung bình đạt 101.482 tỷ Yên, với tốc độ tăng trưởng xuất khẩu trung bình 4,4%/năm và tăng trưởng nhập khẩu bình quân 5,2%/năm. Trong giai đoạn 1998-2001, tình hình xuất nhập khẩu trở lên bất ổn hơn, xuất khẩu giảm vào các năm 1998 (xuất khẩu giảm 0,57%, nhập khẩu giảm 10,5%), năm 1999 (xuất khẩu giảm 6,12%, nhập khẩu giảm 3,78%) và năm 2001 (xuất khẩu giảm 5,18%) do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính ở châu Á (1997) và sự kiện 11/9/2001 ở Mỹ. Tuy nhiên, từ năm 2002 đến nay, xuất nhập khẩu của Nhật Bản lại phục hồi và tăng trưởng cao, năm 2006 xuất khẩu tăng 14,6%, nhập khẩu tăng 18,25%.

Bảng 2.1: Tình hình xuất nhập khẩu của Nhật Bản 1997 - 2007

ĐVT: Tỷ Yên

Năm

Kim ngạch		Tăng trưởng (%)		Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu	Cán cân Thương mại
Xuất khẩu	Nhập khẩu	Xuất khẩu	Nhập khẩu	Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu	Cán cân Thương mại
1997	50.938	40.956	2,55	- 2,94	91.894	9.982
1998	50.645	36.654	- 0,57	- 10,5	87.299	13.991
1999	47.548	35.268	- 6,12	- 3,78	82.816	12.280
2000	51.654	40.938	8,64	16,1	92.592	10.716
2001	48.979	42.416	- 5,18	3,61	91.395	6.563
2002	52.109	42.228	6,39	- 0,44	94.337	9.881
2003	54.548	44.362	4,68	5,05	98.910	10.186
2004	61.170	49.217	12,14	10,94	110.387	11.953
2005	65.657	56.949	7,34	15,71	122.606	8.708
2006	75.246	67.344	14,6	18,25	142.590	7.902

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 128 trang tài liệu này.

2007

83.939

73.121

11,55

8,58

157.060

10.818

(Nguồn: “Statistical Handbook of Japan 2007”, chapter 11) Cán cân thương mại của Nhật Bản luôn nghiêng về xuất khẩu, bình quân trong giai đoạn này đạt 10.216 tỷ Yên. Từ bảng 2.1, ta có thể thấy mức xuất siêu của Nhật Bản đạt trên 10 nghìn tỷ Yên vào giai đoạn 1998-2000 và 2003- 2004. Trong những năm 1998-2000, xuất siêu cao chủ yếu là nhờ tăng mạnh xuất siêu với Hoa Kỳ và EU, tuy nhiên từ năm 2005 trở lại đây cán cân thương mại của có xu hướng giảm do sự mất giá của đồng đô la Mỹ so với

đồng Yên.

Về xuất khẩu hàng hóa, năm 2007, kim ngạch xuất khẩu của Nhật Bản đạt 83.939 tỷ Yên, tăng 11,55 % so với năm 2006. Thị trường xuất khẩu chính của Nhật Bản là Mỹ (chiếm 22,4% tổng kim ngạch xuất khẩu, mặt hàng chủ yếu là vận tải và máy móc), EU (chiếm 15,5%, mặt hàng chính là thiết bị vận tải), Trung Quốc (chiếm 13%, chủ yếu là máy móc), Hàn Quốc (8,7%), ASEAN (chiếm 12,9%, đạt 7.893 tỷ Yên, trong đó Thái Lan, Singapore, Malaysia, Philippines và Indonesia là các thị trường chính). Theo dự báo, trong thời gian tới, xuất khẩu của Nhật Bản sẽ tiếp tục tăng nhưng tốc độ thấp hơn do cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ ở Mỹ và nền kinh tế thế giới đang có dấu hiệu sẽ tăng trưởng chậm lại.

Về nhập khẩu, kim ngạch nhập khẩu năm 2007 của Nhật Bản đạt 73.121 tỷ Yên, tăng 8,58 % so với năm 2006. Các mặt hàng nhập khẩu chủ yếu của Nhật Bản là nguyên liệu thô, nhiên liệu, khoáng chất và thiết bị máy móc. Thị trường nhập khẩu chính của Nhật Bản là Trung Quốc (chiếm 20,7%), ASEAN (chiếm 14,8%, trong đó Indonexia, Malayxia, Thái Lan là 3 nước trong ASEAN có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất sang Nhật Bản, Việt Nam chỉ đứng thứ 6 sau ba nước trên, Philippines và Singapore), Mỹ (13,7%, chủ yếu là hóa chất và thiết bị máy móc), EU (12,6%) và Hàn Quốc (4,85%).

Bảng 2.2: Các thị trường xuất nhập khẩu chính của Nhật Bản (2006)

Thị trường

Tỷ trọng (%)
I. Xuất khẩu
1. Hoa Kỳ	22,4
2. EU	15,5
3. Trung Quốc	13
4. Các nước ASEAN	12,9
5. Hàn Quốc	7,8
II. Nhập khẩu
1. Trung Quốc	20,7
2. Các nước ASEAN	14,8
3. Hoa Kỳ	13,7
4. EU	12,6
5. Hàn Quốc	4,85

(Nguồn: “Statistical Handbook of Japan 2007”, chapter 11) Về cơ cấu xuất nhập khẩu theo mặt hàng, theo bảng 2.3, Nhật Bản xuất khẩu các mặt hàng có hàm lượng khoa học kỹ thuật cao là: phương tiện vận tải, thiết bị điện, điện tử, máy móc thiết bị, ô tô, xe máy, hóa chất… trong khi đó nhập khẩu chủ yếu là nhiên liệu, nguyên liệu thô, thực phẩm, hàng dệt may… Năm 2006, phương tiện giao thông chiếm đến hơn hơn 40% tổng kim ngạch xuất khẩu, thiết bị điện và điện tử chiếm 21,36%, máy móc là 19,67% và hóa chất 9,02%. Cũng trong năm 2006, nhiên liệu và nguyên liệu thô

chiếm gần 45% tổng kim ngạch nhập khẩu của Nhật Bản.

Bảng 2.3: Một số mặt hàng xuất khẩu và nhập khẩu chính của Nhật Bản

Đơn vị: Tỷ Yên

Mặt hàng

Kim ngạch
2003	2004	2005	2006
I. Xuất khẩu
1. Phương tiện vận tải	13.261	14.107	15.197	18.244
2. Thiết bị điện, điện tử	12.857	14.373	14.549	16.076
3. Máy móc thiết bị	11.025	12.607	13.352	14.800
4. Ô tô, xe máy	8.895	9.214	9.929	12.300
5. Hóa chất‌	4.525	5.221	5.848	6.794
II. Nhập khẩu
1. Nhiên liệu	9.350	10.671	14.560	18.657
2. Nguyên liệu thô	5.328	6.065	8.823	11.535
3. Thiết bị điện, điện tử	6.070	6.851	7.402	8.645
4. Máy móc thiết bị	4.702	5.171	5.661	6.240
5. Thực phẩm	5.105	5.302	5.559	5.710

(Nguồn: “Statistical Handbook of Japan 2007”, chapter 11)

II. ĐẶC ĐIỂM THỊ TRƯỜNG NHẬT BẢN

1. Đặc điểm dân cư

Như đã nói ở trên, Nhật Bản luôn được nhìn nhận là quốc gia có dân số già nhất thế giới. Và việc tỷ lệ người già quá cao và có xu hướng tăng nhanh trong thời gian gần đây đang là vấn đề nghiêm trọng, có tác động nhiều mặt trong đời sống kinh tế - xã hội của Nhật Bản hiện nay. Năm 2006, số người trên 65 tuổi chiếm hơn 20%, theo dự báo đến năm 2020 con số này lên tới gần 30%. Mặt khác, dân số Nhật Bản còn có xu hướng ngày càng giảm đi, năm 2005 giảm 0,01%, theo dự báo đến năm 2010 tỷ lệ giảm lên đến 0,12%, năm 2020 là 0,35%. Đây thật sự là con số đáng báo động về sự suy giảm chất lượng dân số của Nhật Bản.

Bảng 2.4: Dân số và cơ cấu dân số theo độ tuổi của Nhật Bản

Đơn vị: Triệu người

Năm

Số dân	Cơ cấu theo độ tuổi (%)			Tốc độ tăng (%)	Mật độ
Số dân	0 – 14	15 – 64	Trên 65	Tốc độ tăng (%)	Mật độ
1950	84.115	35,4	59,6	4,9	1,58	226
1960	94.302	30,2	64,1	5,7	0,92	253
1970	104.665	24,0	68,9	7,1	1,08	281
1980	117.060	23,5	67,3	9,1	0,90	314
1990	123.611	18,2	69,5	12,0	0,42	332
2000	126.926	14,6	67,9	17,3	0,21	340
2006	127.770	13,6	65,5	20,8	0,00	343
2010	127.176	13,0	63,9	23,1	-0,12	341
2020	122.735	10,8	60,0	29,2	-0,35	329

(Nguồn: “Statistical Handbook of Japan 2007”, chapter 2) Cơ cấu gia đình của Nhật Bản đã có nhiều thay đổi. Trong thập kỷ 50, số người bình quân trong 1 hộ gia đình Nhật Bản là 5 người, đến thập kỷ 70 con số này là 3,41 người và đến năm 2000 chỉ còn 2,55 người. Hiện nay, số hộ gia đình chỉ có một hoặc hai người chiểm tới 52,7% tổng số hộ gia đình tại Nhật

Bản, trong đó 27,6% là hộ độc thân.

Bảng 2.5: Số hộ và số thành viên mỗi hộ của Nhật Bản

Đơn vị: 1000 hộ

Năm

Tổng số hộ	Tốc độ tăng (%)	Số người/hộ
1970	30.297	3,00	3,41
1975	33.596	2,09	3,28
1980	35.820	1,29	3,22
1985	37.980	1,18	3,14
1990	40.670	1,38	2,99
1995	43.900	1,54	2,82
2000	46.782	1,28	2,67
2005	49.063	0,96	2,55

(Nguồn: “Statistical Handbook of Japan 2007”, chapter 2)

Mặt khác, theo kết quả điều tra của Bộ Y tế, lao động và phúc lợi xã hội Nhật Bản, tỷ lệ kết hôn của thanh niên Nhật Bản có xu hướng giảm đi, trong khi đó tỷ lệ ly hôn tăng lên trong những năm gần đây, đồng thời độ tuổi kết hôn cũng có xu hướng tăng lên. Những xu hướng này đã làm thay đổi cơ cấu xã hội và kéo theo là thay đổi cơ cấu tiêu dùng.

Một yếu tố nữa có tác động đến cơ cấu tiêu dùng là tỷ lệ hộ gia đình có người trên 65 tuổi tăng nhanh. Nếu như trong năm 1975, số hộ loại này chỉ chiếm 3,3% tổng số hộ gia đình ở Nhật Bản thì đến nay con số này đã lên tới 15,6%. Số người già sống độc thân đã tăng từ 0,61 triệu người trong năm 1975 lên 3,41 triệu người trong năm 2005.

Tóm lại, dân số Nhật Bản ngày càng già và có xu hướng giảm đi, số hộ gia đình thì tăng lên nhưng tốc độ tăng lại giảm dần, quy mô gia đình thì ngày càng nhỏ lại, số người độc thân tăng lên. Sự thay đổi này sẽ làm cho quy mô và mức độ tiêu thụ của thị trường Nhật Bản giảm đi trong những năm tới đây.

2. Chính sách nhập khẩu của Nhật Bản

2.1. Những sự thay đổi trong chính sách nhập khẩu của Nhật Bản

Ngay sau chiến tranh thế giới lần thứ 2, khi mà ngành công nghiệp Nhật Bản trong tình trạng sa sút và thâm hụt thương mại kéo dài, Nhật Bản đã thực thi chính sách hạn chế tối đa nhập khẩu hàng hóa. Hầu hết các mặt hàng nhập khẩu vào thị trường Nhật Bản đều bị áp dụng hạn ngạch và rất nhiều trong số đó chịu mức thuế quan cao. Bộ Kinh tế, thương mại và công nghiệp Nhật Bản (METI) là cơ quan ngoại hối và mọi thanh toán hàng hóa nhập khẩu đều phải thực hiện qua cơ quan này.

Vào cuối những năm 1950, kinh tế Nhật Bản được phục hồi. Nền công nghiệp trong phát triển vững chắc và cán cân thanh toán quốc tế có những bước khả quan. Bên cạnh đó, Nhật Bản phải chịu sức ép lớn của Tổ chức tiền tệ quốc tế (IMF) và Hiệp định chung thuế quan và mậu dịch (GATT) yêu cầu phải tự do thương mại và thanh toán quốc tế. Do vậy, vào đầu những năm

1960, chính phủ Nhật Bản đã sửa đổi chính sách, từng bước tự do hóa thương mại, nới lỏng hạn ngạch nhập khẩu, giảm mức thuế quan, tự do trao đổi ngoại hối, đồng thời cho phép các công ty nước ngoài đầu tư vào ngành công nghiệp Nhật Bản.

Vào cuối những năm 1980, do một số vấn đề nội tại phát sinh nên chính phủ Nhật Bản đã phải thay đổi chính sách nhập khẩu. Sự tăng giá của đồng Yên Nhật sau năm 1985 đã làm cho hàng hóa nhập khẩu vào Nhật Bản tăng mạnh, dẫn đến các cuộc tranh cãi trong nước xoay quanh vấn đề bãi bỏ chế độ phi thuế quan và đề ra một số biện pháp khác nhằm hạn chế nhập khẩu. Các cuộc tranh cãi ngày càng trở nên công khai nhằm tìm kiếm chính sách và cơ chế phù hợp để ứng phó lại các áp lực trong nước.

Sự khủng hoảng tài chính đầu những năm 1990 phần nào đã giải quyết được vấn đề. Hàng hóa trên thị trường Nhật Bản giảm giá bán và một số công ty trong nước chuyển sang buôn bán và đầu tư ở nước ngoài. Hàng hóa của Nhật Bản sản xuất tại nước ngoài, đặc biệt là tại các nước ASEAN có chi phí rẻ hơn nhiều. Ngoài ra, người tiêu dùng Nhật Bản cũng có sự thay đổi về mua sắm. Họ lựa chọn theo thứ tự: giá cả, nơi lô hàng sản xuất và cuối cùng là đặc tính vượt trội.

Hiện nay, Nhật bản đang cố gắng duy trì và phát triển chế độ mậu dịch tự do. Đối với hàng công nghiệp, Nhật Bản cho phép tự do nhập khẩu; đối với hàng nông nghiệp, Nhật Bản vẫn đang cố gắng mở rộng cửa thị trường cho các hàng nông sản chính.

2.2. Các biện pháp quản lý nhập khẩu của Nhật Bản

2.2.1. Biện pháp thuế quan

Nhật Bản có hai mức thuế quan là: mức thuế tự định (còn gọi là quốc định) và mức thuế hiệp định.

(1) Mức thuế tự định: Là mức thuế được quy định trong Luật hải quan và chia làm ba loại:

Xem tất cả 128 trang.

Ngày đăng: 03/01/2023