Tín ngưỡng của cư dân xã đảo Nghi Sơn, huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa

cúng các bậc tiên hiền vẫn luôn được người dân nơi đây thực hiện và duy trì qua nhiều thế hệ. Với niềm tin thiêng liêng ấy, tín ngưỡng của cộng cư dân xã đảo Nghi Sơn luôn đóng vai trò quan trọng trong đời sống của người dân, tín ngưỡng đã trở thành điểm tựa trong đời sống tinh thần của người dân, là sợi dây vô hình cố kết cộng đồng nơi đây cùng đoàn kết vượt khó để sinh tồn trước biển. Tín ngưỡng cũng đóng vai trò như một chuẩn mực trong đạo đức để mỗi thành viên trong cộng đồng hướng tới để hoàn thiện hơn.

3. Bước sang thời kỳ mới, thời kỳ CNH-HĐH, đất nước có nhiều đổi thay trên nhiều phương diện kinh tế - văn hóa - chính trị - an ninh quốc phòng. Không nằm ngoài quy luật của quá trình phát triển, xã đảo Nghi Sơn cũng đã có những vận động đổi thay cùng đất nước. Từ một đảo nhỏ gần bờ, năm 1974 xã đảo Nghi Sơn đã được nối với đất liền và trở thành một bán đảo. Ở giai đoạn đầu khi mới được nối với đất liền, do vẫn giữ thói quen sống của người dân đảo nên cộng cộng đồng cư dân nơi đây chưa chịu tác động nhiều, đời sống bà con vẫn ổn định như bao đời nay. Đến những năm đầu của thế kỷ XXI, cùng với những chính sách của nhà nước về phát triển kinh tế biển, đặc biệt từ khi xã đảo Nghi Sơn nằm trong quy hoạch phát triển của KKT Nghi Sơn - một trong những KKT biển trọng điểm của cả nước, xã đảo Nghi Sơn bước sang một giai đoạn mới và có những bước chuyển biến mạnh mẽ về kinh tế - chính trị - văn hóa - xã hội. Những tác động từ KKT Nghi Sơn đã làm cho diện mạo xã đảo có nhiều đổi thay về: cơ cấu kinh tế đa dạng hơn, hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ thuật của xã được đầu tư nâng cấp, đời sống người dân ngày càng được nâng cao... Trước những thay đổi đó đã làm cho đời sống văn hóa tinh thần của bà con cũng có những biến đổi nhất định để thích nghi với bối cảnh mới, trong đó bao gồm cả tín ngưỡng.

Về cơ bản, tín ngưỡng truyền thống của cộng đồng cư dân xã đảo Nghi Sơn vẫn được giữ gìn và duy trì. Nhưng vận động và biến đổi để thích nghi

với điều kiện và hoàn cảnh mới là một quy luật của sự phát triển. Không nằm ngoài quy luật đó, tín ngưỡng của cộng đồng cư dân xã đảo Nghi Sơn bước đầu đã có những biến đổi trên hai bình diện: Cơ sở thờ tự và thực hành tín ngưỡng. Ở khía cạnh cơ sở thờ tự được cộng đồng quan tâm nhiều trong việc mở rộng, bài trí, trang trí... cả ở trong cộng đồng và từng gia đình. Ở khía cạnh thực hành tín ngưỡng, do cơ cấu kinh tế ngành nghề thay đổi, quá trình giao lưu tiếp xúc với các giá trị văn hóa mới nhiều hơn, đời sống bà con được nâng cao nên trong thực hành tín ngưỡng cộng đồng cư dân nơi đây đã có những biến đổi nhất định như: ở đối tượng thờ tự bên cạnh việc khôi phục lại một số thực hành tín ngưỡng bị gián đoạn do những tác động từ các yếu tố khách quan mang lại; thêm đối tượng thờ tự vào không gian thiêng còn có sự mai một một số đối tượng thờ tự trong cộng đồng; Thay đổi trong việc đến các cơ sở thờ tự không nhiều như trước đây bởi một bộ phận dân cư đã chuyển đổi nghề nghiệp; Lễ vật thờ cúng cũng theo xu hướng đơn giản tiện dụng và cầu kỳ, chú trọng; Trong tổ chức và thực hành nghi lễ trong lễ hội cổ truyền, một số bước tiến hành được điều chỉnh và giảm bớt các tiêu chí cho phù hợp với tình hình hiện tại (chọn người khiêng kiệu, quy trình tổ chức các nghi lễ...). Đây là sự thay đổi để thích ứng của những chủ thể sáng tạo và thụ hưởng văn hóa tín ngưỡng, thể hiện các chức năng của văn hóa tín ngưỡng góp phần đáp ứng nhu cầu tâm linh của một bộ phận con người trong bối cảnh đời sống xã hội hiện nay, góp phần bảo tồn và tái sản sinh các giá trị văn hóa của cộng đồng. Đồng thời, nó thể hiện sự cố kết của cộng đồng, ổn định và điều hòa các mối quan hệ xã hội trong cộng đồng dân cư.

4. Từ việc khảo sát, nghiên cứu diên mạo tín ngưỡng của cộng đồng cư dân xa đảo Nghi Sơn cũng như hiện trạng tín ngưỡng trước sự tác động của quá trình CNH-HĐH đất nước, cụ thể là từ KKT Nghi Sơn và việc xã được nằm trong quy hoạch của KKT. Luận án đã chỉ ra hai xu hướng biến đổi tín

ngưỡng của cộng đồng cư dân xã đảo Nghi Sơn: gia tăng các hoạt động tín ngưỡng, đơn giản hóa và mai một một số thực hành tín ngưỡng trong cộng đồng. Với hai xu hướng biến đổi trên, rõ ràng có thể đánh giá cao vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần cộng đồng của tín ngưỡng ở địa phương; vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị của tín ngưỡng trong bối cảnh hiện nay là cần thiết vì giá trị của tín ngưỡng vẫn thực sự đang phát huy giá trị trong đời sống cộng đồng cư dân xã đảo Nghi Sơn ở cả phương diện thực tiễn và lý thuyết./.