Thẩm Định Dự Án Đầu Tư Tại Ngân Hàng Thương Mại

CHƯƠNG 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ VAY VỐN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

1.1. THẨM ĐỊNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

1.1.1. Khái niệm thẩm định dự án đầu tư

Thẩm định DAĐT tại NHTM là quá trình thẩm định DAĐT do khách hàng lập và nộp cho ngân hàng khi làm thủ tục vay vốn, dựa trên quản điểm của ngân hàng. Nhiệm vụ của nhân viên tín dụng khi TĐDA là phát hiện những điểm sai sót, những điểm đáng nghi ngờ hay những điểm chưa rõ ràng của dự án và cùng với khách hàng thảo luận, làm sáng tỏ thêm nhằm đánh giá chính xác và trung thực được thực chất của dự án. Để có sự phối hợp tốt với khách hàng, nhân viên tín dụng cần nắm vững quy trình lập và thẩm định DAĐT của khách hàng. Thẩm định dự án tạo cơ sở vững chắc cho hoạt động đầu tư có hiệu quả. Nếu xem xét DAĐT theo quá trình từ chuẩn bị đầu tư, thực hiện đầu tư, vận hành khai thác dự án khi đó công tác thẩm định DAĐT sẽ được tiến hành với nhiều công việc từ thẩm định DAĐT để ra các quyết định đầu tư, theo nội dung chi tiết xem xét một cách toàn diện trên các nội dung của dự án từ pháp lý; thị trường, kỹ thuật công nghệ; tổ chức quản lý; thẩm định tài chính dự án: thẩm định tổng mức vốn đầu tư, khả năng huy động vốn, tỷ suất “r” thẩm định dòng tiền, thẩm định chỉ tiêu hiệu quả tài chính, thẩm định rủi ro.

Theo luật Đầu tư và văn bản hướng dẫn thi hành của Việt Nam (2005): là có rất nhiều quan điểm khác nhau về thẩm định tùy theo mục tiêu đầu tư tính chất của dự án, chủ thể có quyền thẩm định, tùy theo luật đầu tư và chính sách đầu tư của nước đó [27].

Theo mục tiêu đầu tư, “Thẩm định dự án đầu tư” được hiểu là quá trình một cơ quan chức năng (nhà nước hoặc tư nhân) xem xét một dự án có đạt được các mục tiêu kinh tế và xã hội đã đề ra và đạt được những mục tiêu đó một cách có hiệu quả hay không? Theo Ngân hàng thế giới (WB) thì công tác thẩm định DAĐT nhằm giúp đưa dự án đi theo đúng hướng, tạo nền móng

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 233 trang tài liệu này.

cho việc thực hiện DAĐT có hiệu quả [40].

Theo Luật đầu tư của Nhà nước, “Thẩm định dự án” có nghĩa là việc đánh giá về mặt phù hợp, kết quả, hiệu quả, tác động và bền vững của dự án trước ghi dự án vào kế hoạch đầu tư của Nhà nước [47]

Theo tính chất đầu tư, “Thẩm định dự án đầu tư” là quá trình một cơ quan chức năng (Nhà nước hoặc tư nhân) thẩm tra, xem xét một cách khách quan, khoa học và toàn diện về mặt pháp lý, các nội dung cơ bản ảnh hưởng đến hiệu quả, tính khả thi, tính hiện thực của dự án, để quyết định đầu tư hoặc cấp giấy phép về đầu tư hay quy định về đầu tư, đứng trên góc độ tổng quát, tác giả cho rằng “Thẩm định dự án đầu tư vay vốn của Ngân hàng thương mại là việc Ngân hàng tổ chức kiểm tra, đánh giá, xem xét lại dự án đầu tư trình vay vốn, một cách khách quan, khoa học và toàn diện trên các nội dung cơ bản ảnh hưởng trực tiếp tới tính khả thi của một dự án đầu tư có hiệu quả trong tương lai và có định hướng phát triển, để ra quyết định cho vay vốn”.

1.1.2. Mục đích, bản chất và vai trò của thẩm định dự án đầu tư

1.1.2.1. Mục đích của thẩm định dự án đầu tư

Mục đích của thẩm định DAĐT của ngân hàng là đánh giá một cách chính xác và trung thực khả năng trả nợ của khách hàng để làm căn cứ quyết định cho vay. Thẩm định DAĐT là một trong những khâu rất quan trọng trong toàn bộ quy trình dự án vay vốn. Với phương châm nhằm mục đích bảo đảm khả năng thu hồi vốn của ngân hàng, thì thẩm định dự án là một biện pháp để đạt được mục đích đó. Tầm quan trọng của nó thể hiện ở những điểm sau:

- Giúp đánh giá được mức độ tin cậy của phương án sản xuất hoặc DAĐT mà khách hàng đã lập và nộp cho ngân hàng khi làm thủ tục vay vốn

- Thẩm định và đánh giá được mức độ rủi ro của dự án khi quyết định cho vay

- Giúp cho cán bộ tín dụng và lãnh đạo ngân hàng có thể mạnh dạn quyết định cho vay và giảm được xác suất hai loại sai lầm trong quyết định cho vay: (1) cho vay một dự án tồi và (2) từ chối cho vay một dự án tốt

1.1.2.2. Bản chất của thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng thương mại

Hoạt động thẩm định DAĐT (kết quả của nó là báo cáo thẩm định) là hoạt động rất quan trọng, nó là bộ phận không thể tách rời trong tổng thể hoạt động tín dụng trung và dài hạn của Ngân hàng. Về mặt nghiệp vụ, hoạt động này giúp cho Ngân hàng có thể đưa ra những đánh giá về tính hợp lý, tính hiệu quả và tính khả thi của dự án theo quy định của ngân hàng.

Thực chất, của công tác thẩm định DAĐT là quá trình kiểm tra đánh giá toàn diện nội dung của dự án trên cơ sở các tiêu chuẩn, quyết định, của NHNN. Những kết luận về tính khả thi của DAĐT sau khi được thẩm định sẽ là cơ sở để các nhà đầu tư đưa ra quyết định đầu tư. Việc thẩm định các DAĐT là rất cần thiết, một mặt đối với chủ đầu tư, nó khẳng định lại ý tưởng đầu tư ban đầu là hiện thực hay không ? Trên cơ sở đó đưa ra quyết định đầu tư, mặt khác, đây cũng là công cụ để chủ đầu tư tiến hành huy động vốn cũng như để trình lên các cấp có thẩm quyền để thông qua dự án, cho phép DAĐT hoạt động. Như vậy, việc thẩm định DAĐT là cần thiết cho chủ đầu tư, cho Ngân hàng và các tổ chức tín dụng khác...

Công tác thẩm định sẽ đi sâu phân tích, làm rõ các khía cạnh, các chi tiết của dự án, giúp cho việc lựa chọn, phân tích tốt nhất, mang lại hiệu quả cao nhất hay thậm chí có thể đưa đến việc loại bỏ tất cả các phương án và đưa ra các phương án khả thi hơn.

Chủ đầu tư muốn khẳng định quyết định đầu tư của mình là đúng đắn, các tổ chức tài chính tiền tệ muốn tài trợ hay cho vay vốn đối với dự án, để ngăn chặn sự đổ bể lãng phí vốn đầu tư, thì phải thẩm tra lại tính hiệu quả, tính khả thi và tính hiện thực của dự án. Với tư cách là nhà tài trợ hoặc là nhà cung cấp vốn cho dự án, điều mà Ngân hàng quan tâm nhất là sự an toàn vốn. Ngân hàng sẽ chỉ đầu tư khi biết chắc dự án có hiệu quả, có khả năng hoàn trả (gốc và lãi) đúng thời hạn. Vì vậy, công tác thẩm định DAĐT đối với Ngân hàng là không thể thiếu. Mặt khác, công tác thẩm định DAĐT là cơ sở để Ngân hàng xác định tương đối chính xác số tiền cho vay, thời gian cho vay.

Như vậy, công tác thẩm định DAĐT giúp cho Ngân hàng ra quyết định có nên tài trợ vốn hoặc cho dự án vay vốn hay không ? Nếu có thì theo phương thức như thế nào?.

Thẩm định DAĐT đảm bảo cho hoạt động kinh doanh vốn của Ngân hàng an toàn và có hiệu quả, hạn chế được rủi ro đến mức thấp mà vẫn thu được lợi nhuận. Năng lực thẩm định của các cán bộ tín dụng được coi là một trong những yếu tố quyết định nhất đến hiệu quả kinh doanh của các Ngân hàng. Vì nếu cán bộ người trách nhiệm việc thẩm định có năng lực chuyên môn nghề nghiệp sâu, rộng sẽ giúp việc thẩm định DAĐT vay vốn của Ngân hàng có chất lượng cao, có tính chuyên môn, chính xác khi ra quyết định cho vay.

1.1.2.3. Vai trò của thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng thương mại

Thẩm định DAĐT trong công tác hoạt động của Ngân hàng chính là một trong những biện pháp cơ bản nhằm phòng ngừa rủi ro trong quá trình cho vay vốn đầu tư tại Ngân hàng. Như vậy trên góc độ người tài trợ, Ngân hàng, tổ chức tài chính đánh giá dự án chủ yếu trên phương diện khả thi, hiệu quả tài chính và xem xét khả năng thu nợ của Ngân hàng. Với các nhà đầu tư TĐDA được xem xét và đánh giá trên góc độ có khả năng huy động vốn và hoạt động kinh doanh có lợi nhuận. Vì vậy việc thẩm định DAĐT đứng trên gọc độ nào cũng không thể thiếu được.

Thực tế người TĐDA sẽ tiến hành kiểm tra phân tích đánh giá từng phần và toàn bộ các mặt, các vấn đề có trong bản nghiên cứu tiền khả thi và nghiên cứu khả thi (thường chỉ với bản nghiên cứu khả thi, hay còn gọi là luận chứng kinh tế kỹ thuật) trong mối quan hệ mật thiết với doanh nghiệp chủ dự án và các giả thiết về môi trường trong đó dự án sẽ hoạt động.

Để có thể giảm thiểu đến mức thập nhất những khoản nợ tồn đọng và đưa ra quyết định phù hợp, thẩm định là một trong những khâu quan trọng trong việc ra quyết định cho vay giúp ngân hàng phòng ngừa được rủi ro đối với các khoản nợ.

Trong quan hệ tín dụng, vấn đề cơ bản mà Ngân hàng phải quan tâm để

đưa ra quyết định cho vay hoặc tài trợ vốn cho DAĐT đều phải tiến hành thẩm định DAĐT là căn cứ giúp đưa ra các quyết định tín dụng đúng đắn như:

Thứ nhất, thẩm định DAĐT giúp Ngân hàng lượng định chính xác các tham số cơ bản liên quan đến quá trình vận hành những DAĐT cụ thể: Quy mô, cơ cấu vốn đầu tư, dòng tiền đầu vào, đầu ra, thời hạn thu hồi vốn, hiệu quả đầu tư, rủi ro ...

Thứ hai, thẩm định DAĐT giúp Ngân hàng nâng cao chất lượng tín dụng và hoạt động kinh doanh tốt việc cho vay theo dự án nói chung (lựa chọn được dự án tốt, từ chối dự án tồi).

Thứ ba, thẩm định DAĐT giúp cho Ngân hàng phân loại được các dự án do khách hàng mang tới, tìm được các dự án phù hợp với định hướng đầu tư của Ngân hàng trong tương lai. Vì DAĐT là việc dự kiến về hành động bỏ vốn trong tương lai, nên nó luôn bao gồm những yếu tố bất trắc, nguy cơ rủi ro bên cạnh các kết quả có thể thu được. Do đó, mối quan tâm cơ bản trong thẩm định DAĐT là phải: Xác định được phương án phù hợp nhất trong tất cả các phương án có thể trong điều kiện bất trắc chiếm ưu thế. Phải xác định được các biến số quan trọng và các chiến lược có thể có nhằm quản lý và kiểm tra rủi ro; và đặc biệt là phải xác định được các luồng tài chính cần thiết trong khi đầu tư, vận hành thử và hoạt động, xác định được các nguồn vốn rẻ nhất cho thời gian cần thiết và sử dụng theo cách hiệu quả nhất.

Thứ tư, thẩm định DAĐT của Ngân hàng góp phần quan trọng vào việc hỗ trợ các cơ quan quản lý hoạt động đầu tư, hỗ trợ khách hàng trong việc xây dựng và thực hiện DAĐT. Đặc trưng của hoạt động đầu tư là phải bỏ vốn nhiều, thời gian dài và không thu được kết quả ngay lập tức. Vì thuộc nhu cầu về từng loại sản phẩm nhất định thường biến động mạnh, chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố như: Thị hiếu, tâm lý tiêu dùng, sự xuất hiện hoặc biến mất của các sản phẩm tương tự... Do đó, hoạt động đầu tư trung dài hạn thường có mức độ mạo hiểm lớn hơn so với đầu tư vào các lĩnh vực khác (ngắn hạn). Thẩm định hiệu quả DAĐT trung dài hạn ngoài vai trò nêu trên, còn có vai trò hạn chế đến mức tối đa cho phép độ mạo hiểm của quá trình đầu tư. Từ đó,

Ngân hàng có quyết định đầu tư hay không? Đầu tư từng giai đoạn thế nào (bao nhiêu)? Và hiệu quả tài chính của từng thời điểm khi dự án bắt đầu đi vào khai thác? Tuổi dự án? Điểm hoà vốn? Thời gian cần thiết cho dự án?...

Thẩm định DAĐT có tầm quan trọng như vậy, nên việc thẩm định DA ĐT tại Ngân hàng là rất cần thiết để có thể thực hiện hoạt động tín dụng có hiệu quả cao, giữ vững bền và nâng cao uy tín của Ngân hàng đối với khách hàng trong và ngoài nước, đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển của Ngân hàng trong điều kiện cạnh tranh của cơ chế thị trường với sự có mặt của nhiều Ngân hàng, tổ chức tài chính có nội dung hoạt động tương tự.

1.1.3. Yêu cầu và nhiệm vụ đặt ra đối với công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng thương mại

1.1.3.1. Yêu cầu đối với công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng thương mại

Thẩm định DAĐT được tiến hành đối với tất cả các dự án thuộc mọi nguồn vốn. Tuỳ theo quy mô và hình thức. Khi dự án đó muốn vay vốn tại ngân hàng. Tuy nhiên yêu cầu của công tác thẩm định đối với các dự án này cũng khác nhau nhưng phải đảm bảo tính khách quan: Khi xem xét một dự án phải xuất phát từ nhu cầu của thị trường, làm tốt công tác dự báo, nhìn nhận nội dung một cách bao quát toàn diện, độc lập. Dự án phải được xem xét trên phương diện lợi ích, có khả năng trả nợ cho ngân hàng. Đội ngũ tổ chức thực hiện phải nhận thức rõ được vai trò của công tác TĐDA, phải có trình độ chuyên môn về ngành nghề lĩnh vực của dự án được thẩm định, bên cạnh đó cán bộ thẩm định cũng phải cập nhật nắm bắt được các quy định của ngân hàng; công tác thẩm định phải đảm bảo thời gian và chi phí tối ưu nhất. Để đảm bảo việc TĐDA có hiệu quả cao và an toàn, người trách nhiệm công tác thẩm định cần phải đảm bảo các yêu cầu sau:

- Nắm vững chiến lược phát triển của ngân hàng, của ngành, của địa phương, và các quy chế, luật pháp về quản lý kinh tế, quản lý đầu tư và xây dựng hiện hành của nhà nước có liên quan đến dự án.

- Hiểu biết về bối cảnh, điều kiện và đặc điểm cụ thể của dự án, tình

hình và trình độ kinh tế chung của địa phương, đất nước và thế giới. Nắm vững tình hình sản xuất - kinh doanh, các số liệu tài chính của doanh nghiệp, các quan hệ tài chính - kinh tế tín dụng của doanh nghiệp (hoặc của chủ đầu tư khác), với ngân hàng và ngân sách nhà nước.

- Biết khai thác số liệu trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp (hoặc của chủ đầu tư), các thông tin về giá cả, thị trường để phân tích hoạt động chung của doanh nghiệp (hoặc của chủ đầu tư), từ đó có thêm căn cứ vững chắc để quyết định đầu tư hoặc cho phép đầu tư.

- Biết xác định và kiểm tra được các chỉ tiêu kinh tế - kỹ thuật quan trọng của dự án, đồng thời thường xuyên thu thập, đúc kết, xây dựng các chỉ tiêu định mức kinh tế - kỹ thuật tổng hợp trong và ngoài nước để phục vụ cho việc thẩm định.

- Đánh giá khách quan, khoa học và toàn diện nội dung dự án, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các chủ quan chuyên môn, các chuyên gia trong và ngoài ngành có liên quan ở trong và ngoài nước.

- Thẩm định kịp thời, tham gia ý kiến ngay từ khi nhận được hồ sơ.

- Thường xuyên hoàn thiện quy trình thẩm định, phối hợp và phát huy được trí tuệ tập thể.

1.1.3.2. Nhiệm vụ đặt ra đối với công tác thẩm định dự án đầu tư vay vốn tại Ngân hàng thương mại

Khi TĐDA là phát hiện những điểm sai sót, những điểm đáng nghi ngờ hay những điểm chưa rõ ràng của dự án và cùng với khách hàng thảo luận, làm sáng tỏ thêm nhằm đánh giá chính xác và trung thực được thực chất của dự án. Để có sự phối hợp tốt với khách hàng, người thẩm định cần nắm vững quy trình lập và phân tích DAĐT của khách hàng.

Nhiệm vụ đặt ra đối với công tác TĐDA là nhằm phục vụ cho việc ra quyết định cho vay. Do vậy, để giúp cho cán bộ thẩm định và lãnh đạo Ngân hàng có thể mạnh dạn và tránh sai lầm trong quyết định cho vay, TĐDA cần đạt được các mục tiêu sau:

+ Có quyết định chủ trương bỏ vốn đúng đắn, có cơ sở đảm bảo hiệu

quả vay vốn.

+ Phát hiện và bổ sung thêm các biện pháp đảm bảo tính khả thi cao cho việc triển khai thực hiện dự án, hạn chế và giảm bớt các yếu tố rủi ro.

+ Tạo ra căn cứ để kiểm tra việc sử dụng vốn đúng mục đích, đúng đối tượng đã cam kết trong hợp đồng

+ Có cơ sở tương đối vũng chắc để xác định hiệu quả của DAĐT cũng như khả năng hoàn vốn hoặc khả năng trả nợ của DAĐT.

Bên cạnh đó, thẩm định DAĐT giúp Ngân hàng xác định được sự lợi hại của DAĐT khi đi vào hoạt động trên các khía cạnh: Công nghệ, vốn, ô nhiễm môi trường và các lợi ích kinh tế-xã hội khác. Nhưng mục đích của việc TĐDA đầu tư vay vốn. Bảo đảm thực hiện các quy định của pháp luật về DAĐT của ngân hàng.

1.1.4. Sự cần thiết phải tiến hành thẩm định dự án đầu tư vay vốn

1.1.4.1. Sự cần thiết phải tiến hành thẩm định dự án đầu tư vay vốn xét về phía nhà đầu tư (người xin vay vốn)

Thông thường, khi xảy ra quyết định đầu tư một dự án, chủ đầu tư phải cân nhắc giữa nhiều sự lựa chọn khác nhau, nghĩa là nhiều dự án khác nhau trong cùng một giai đoạn. Mặt khác, tuy nắm vững những vấn đề, những chi tiết kỹ thuật... của dự án nhưng đôi khi khả năng thu thập nắm bắt những thông tin mới của doanh nghiệp bị hạn chế, nhất là đối với xu thế kinh tế, chính trị, xã hội mới. Điều đó làm giảm tính chính xác trong phán đoán của họ. Công tác thẩm định DAĐT sẽ đi sâu vào làm rõ các vấn đề này, giúp doanh nghiệp lựa chọn phương án tốt nhất mang lại hiệu quả cao nhất hoặc đưa ra những ý kiến xác đáng gợi ý cho chủ đầu tư để dự án có tính khả thi cao hơn.

Một dự án dù có được chuẩn bị kỹ càng đến mấy cũng vẫn mang tính chủ quan của người soạn thảo, bời vì người soạn thảo thường đứng trên góc độ hẹp để nhìn nhận vấn đề. Để đảm bảo tính khách quan cần phải thẩm định, việc thẩm định thực hiện độc lập với quá trình soạn thảo để cho phép chủ đầu tư nhìn nhận lại dự án của mình một cách khách quan hơn, từ đó thấy được