Hoạt Động Trải Nghiệm Của Học Sinh Trung Học Phổ Thông

và kỹ năng. Nó vượt ra ngoài việc học trên lớp và đảm bảo việc có mức độ lưu trữ cao, qua đó cung cấp lợi ích vượt trội hơn một chương trình học truyền thống. Kết quả đạt được là của cá nhân, tạo cơ sở nền tảng cho việc học và trải nghiệm của người học trong tương lai và mang lại sự nhận tức vượt trội.

Thứ bảy: Đánh giá hiệu quả của chương trình đào tạo về lợi ích cho người học và tổ chức là yếu tố quan trọng của bất kỳ chương trình học tập nào. Hầu hết các đánh giá là dữ liệu có định hướng và các công cụ truyền thống sử dụng bài kiểm tra để đo lường hiệu quả. Khi nói đến các chương trình học tập thông qua hoạt động trải nghiệm, rất khó thu thập dữ liệu có thể đánh giá được. Khi kết hợp với mô phỏng và trò chơi, các sản phẩm đào tạo trải nghiệm trở thành một siêu dữ liệu, có thể được sử dụng để cung cấp kết quả đánh giá một cách chính xác qua học tập nhận thức, kỹ năng ảnh hưởng và kết quả khách quan. Các công cụ phân tích trong các mô phỏng này ghi lại, phân tích và cung cấp báo cáo chi tiết về tương tác của người tham gia trong suốt quá trình mô phỏng. Cung cấp một kết quả chính xác.

Thứ tám: Để việc học được cá nhân hóa, mọi chương trình đều phải trải qua một tiến trình gồm các giai đoạn sau: Đánh giá, dạy học và các chiến thuật dạy học, lựa chọn chương trình giảng dạy. Phương pháp học thực nghiệm có hiệu quả cao trong việc đáp ứng các yêu cầu này để cá nhân hóa việc học. Đó là một sự khởi đầu triệt để từ các phương pháp học tập truyền thống và học hỏi ngoài lớp học. Những người tham gia có lộ trình học tập riêng. Bằng cách kết hợp công nghệ và mô phỏng với việc học tập thực nghiệm, các tổ chức đang khiến khái niệm này có sẵn mọi lúc, mọi nơi, trên nhiều thiết bị. Điều này đã dẫn đến các khái niệm về lớp học lấy học sinh làm trung tâm, nơi mà việc học tập hướng đến học sinh chứ không phải ai khác. Cho phép cá nhân hóa việc học.

Theo tác giả Đinh Thị Kim Thoa, “Hoạt động trải nghiệm là hoạt động GD, được tổ chức theo phương pháp trải nghiệm và sáng tạo nhằm góp phần phát triển toàn diện nhân cách HS. Nội dung và cách thức tổ chức tạo điều kiện cho từng HS được tham gia trực tiếp và làm chủ thể của hoạt động. Qua hoạt động trải nghiệm, HS phát huy khả năng sáng tạo để thích ứng và tạo ra cái mới, giá trị cho cá nhân và cộng đồng” [46]..

Như vậy, Hoạt động trải nghiệm là hoạt động có động cơ,có mục đích bằng những hoạt động cụ thể nhằm huy động và tích lũy những hiểu biết, những kinh nghiệm sống để làm chủ năng lực của bản thân và chủ động giải quyết các vấn đề nảy sinh trong thực tiễn.

Qua trải nghiệm thực tiễn, người học có được kiến thức, kĩ năng, tình cảm và ý chí nhất định. Sự sáng tạo sẽ có được khi phải giải quyết các nhiệm vụ thực tiễn phải vận dụng kiến thức, kĩ năng đã có để giải quyết vấn đề, ứng dụng trong tình huống mới, không theo chuẩn đã có, hoặc nhận biết được vấn đề trong các tình huống tương tự, độc lập nhận ra chức năng mới của đối tượng, tìm kiếm và phân tích được các yếu tố của đối tượng trong các mối tương quan của nó, hay độc lập tìm kiếm ra giải pháp thay thế và kết hợp được các phương pháp đã biết để đưa ra hướng giải quyết mới cho một vấn đề.

1.2.3. Hoạt động trải nghiệm của học sinh trung học phổ thông

Hoạt động trải nghiệm tạo cơ hội cho học sinh THPT huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học và lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn từ đời sống gia đình, nhà trường và xã hội. Với học sinh THPT các em đã chủ động tham gia vào tất cả các khâu của quá trình hoạt động: Từ thiết kế hoạt động đến chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả hoạt động; Trải nghiệm, bày tỏ quan điểm, ý tưởng sáng tạo, lựa chọn ý tưởng cho hoạt động; Thể hiện và tự khẳng định bản thân, đánh giá và tự đánh giá kết quả hoạt động của bản thân, của nhóm và của các bạn... dưới sự hướng dẫn, tổ chức của nhà giáo dục, qua đó hình thành và phát triển những phẩm chất chủ yếu và năng lực cốt lõi được tuyên bố trong chương trình tổng thể và các năng lực đặc thù của hoạt động trải nghiệm. Chương trình hoạt động trải nghiệm mang tính linh hoạt, mềm dẻo. Các cơ sở giáo dục có thể căn cứ vào bốn nội dung hoạt động chính là hoạt động phát triển cá nhân, hoạt động lao động, hoạt động xã hội và phục vụ cộng đồng, hoạt động giáo dục hướng nghiệp để thiết kế thành các chủ đề hoạt động phù hợp với nhu cầu, đặc điểm học sinh, điều kiện của nhà trường, địa phương.

Hoạt động trải nghiệm thực hiện mục tiêu hình thành các phẩm chất, thói quen, kĩ năng sống cho người học,... thông qua việc tham gia sinh hoạt tập thể, câu lạc bộ, dự án học tập, hoạt động lao động, hoạt động xã hội và phục vụ cộng đồng,... Bằng hoạt động trải nghiệm của bản thân, mỗi học sinh vừa tham gia vừa thiết kế và tổ chức các hoạt động cho chính mình, qua đó tự khám phá, điều chỉnh bản thân, điều chỉnh cách tổ chức hoạt động để sống và làm việc hiệu quả. Ở giai đoạn này, mỗi học sinh bước đầu xác định được sở trường và hình thành một số phẩm chất, năng lực của người lao động và người công dân có trách nhiệm. Hoạt động trải nghiệm được thực hiện qua các bước sau.

Bước 1 - Trải nghiệm

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 150 trang tài liệu này.

Học sinh làm, thực hiện một hoạt động tuân theo các hướng dẫn cơ bản về an toàn và phương pháp thực hiện, tổ chức hoặc quy định về thời gian, học sinh làm trước khi được chỉ dẫn cụ thể về cách làm.

Bước 2 - Chia sẻ

Học sinh chia sẻ lại các kết quả đã đạt được, các chú ý và những điều quan sát, cảm nhận được trong phần hoạt động đã thực hiện của mình. Học sinh học cách diễn đạt và mô tả lại rõ ràng nhất các kết quả của trải nghiệm và mối tương quan của chúng.

Bước 3 - Phân tích

Học sinh cùng thảo luận, nhìn lại cả quá trình trải nghiệm, phân tích và phản ánh lại những vấn đề cơ bản, hay những vấn đề còn vướng mắc. Học sinh sẽ liên hệ trải nghiệm với chủ đề của hoạt động và các kỹ năng sống học được.

Bước 4 - Tổng quát

Liên hệ những kết quả và điều học được từ trải nghiệm với các ví dụ trong cuộc sống thực tế. Bước này thúc đẩy học sinh suy nghĩ về việc có thể áp dụng những điều học được vào các tình huống khác nhau trong cuộc sống.

Bước 5 - Áp dụng

Học sinh sử dụng những kỹ năng đã có cùng những hiểu biết mới vào cuộc sống thực tế của mình. Học sinh trực tiếp áp dụng những điều học được vào tình huống tương tự hoặc các tình huống khác - thực hành.

Để hoạt động trải nghiệm thành công đòi hỏi sự chuẩn bị chu đáo và chi tiết từ người dạy, cần nhiều thời gian hơn để thực hiện với học sinh. Tuy nhiên, hoạt động trải nghiệm mang lại nhiều giá trị tích cực, khắc phục được hạn chế của cách dạy truyền thống: khiến người học sử dụng tổng hợp các giác quan (nghe, nhìn, chạm, ngửi...) có thể tăng khả năng lưu giữ những điều đã học được lâu hơn. Các cách thức dạy và học đa dạng có thể tối đa hóa khả năng sáng tạo, tính năng động và thích ứng của người học. Người học sẽ được trải qua quá trình khám phá kiến thức và tìm giải pháp từ đó giúp phát triển năng lực cá nhân và tăng cường sự tự tin. Việc học trở nên thú vị hơn với người học và việc dạy trở nên thú vị hơn với người dạy. Khi học sinh được chủ động tham gia tích cực vào quá trình học, các em sẽ có hứng thú và chú ý hơn đến những điều học được và ít gặp vấn đề về tuân thủ kỷ luật. Học sinh có thể học các kỹ năng sống mà được sử dụng lặp đi lặp lại qua các bài tập, hoạt động, từ đó tăng cường khả năng ứng dụng các kỹ năng đó vào thực tế.

Như vậy, Hoạt động trải nghiệm của học sinh THPT là hoạt động được thiết kế và tổ chức theo xu hướng giáo dục hiện đại, tích hợp các chuỗi nội dung có chủ đề nhất định nhằm giúp học sinh hình thành và phát triển các giá trị của bản thân để hoàn thiện nhân cách một cách toàn diện.

1.2.4. Quản lý hoạt động trải nghiệm của học sinh bán trú ở các trường THPT

Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi. Thông qua đó, chuyển hoá những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai.

Quản lý hoạt động trải nghiệm của học sinh bán trú ở các nhà trường THPT gắn liền với việc điều hành quá trình giáo dục đào tạo học sinh đạt tới những mục tiêu chung mà nhà trường và xã hội đặt ra.

- Quản lý hoạt động trải nghiệm được gắn liền với quyền quản lý trong việc điều hành, điều chỉnh các hoạt động giáo dục, thông qua việc xây dựng, ban hành và chấp hành các văn bản như luật, điều lệ và các qui định, qui chế chuyên môn sư phạm.

- Sản phẩm của hoạt động trải nghiệm có tính đặc thù là hình thành và phát triển những kỹ năng, kinh nghiệm của đời sống thực tiễn, nên quản lý hoạt động trải nghiệm phải chú ý tới tính đặc thù của hoạt động, luôn linh hoạt, khoa học và sáng tạo, đổi mới trong phương pháp thực hiện mới đạt hiệu quả cao.

- Quản lý hoạt động trải nghiệm gắn liền với phát triển quan điểm giáo dục hiện đại, cập nhật những xu thế mới, tôn trọng và nắm bắt đúng tâm lý của người dạy và người học

- Quản lý hoạt động trải nghiệm là hoạt động mang tính thực tế cao, tránh dập khuân, máy móc, suy nghĩ chủ quan, một chiều.

Quản lý hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường THPT là quá trình xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra, đánh giá quá trình hoạt động trải nghiệm của học sinh thông qua việc huy động nguồn lực thực hiện đồng bộ mục tiêu, nội

dung chương trình hoạt động, hình thức tổ chức hoạt động, hoạt động của giáo viên và học sinh. Nhằm hình thành quan điểm, thái độ và hành vi phù hợp với chuẩn mực đạo đức,kỹ năng sống, lý tưởng sống,hoàn thiện về nhân cách cho học sinh THPT.

1.3. Một số vấn đề lí luận về hoạt động trải nghiệm của học sinh bán trú trường THPT

1.3.1. Đặc điểm của học sinh bán trú THPT

Học sinh bán trú trường THPT đa phần là con em đồng bào dân tộc thiểu số. Các em cũng mang những đặc điểm về sự phát triển tâm sinh lý lứa tuổi nói chung, tuy nhiên, đồng bào dân tộc thiểu số, đa phần đều sinh sống ở những vùng có điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội còn nhiều khó khăn. Các em còn chịu ảnh hưởng nhiều của phong tục tập quán địa phương, vì thế bên cạnh những đặc điểm chung, các em có những điểm khác biệt.

Học sinh THPT còn gọi là tuổi thanh niên, là giai đoạn phát triển bắt đầu từ lúc dậy thì và kết thúc khi bước vào tuổi người lớn.

Do đa số HS là người dân tộc, tính cách của các em chịu ảnh hưởng của phong tục tập quán, truyền thống, gắn với hoàn cảnh gia đình và điều kiện tự nhiên nơi HS sinh sống nên trong tâm lí học sinh bán trú trường phổ thông suy nghĩ có phần đơn giản, trầm tính, một số em chưa cởi mở trong giao tiếp; các em trở thành một thành viên góp phần lao động sản xuất trong gia đình khi bước vào độ tuổi từ 9 – 17 và đã lập gia đình ở độ tuổi 18 – 20. Vì vậy, đối với học sinh bán trú trường THPT, các em chưa quan tâm đến việc học tập hay nhu cầu học tập còn thấp. Tình trạng các em đủ tuổi đi học nhưng không được đi học hoặc bỏ học diễn ra thường xuyên do nhiều nguyên nhân như khoảng cách từ nhà đến trường quá xa, gia đình kinh tế rất khó khăn, cha mẹ không quan tâm đến việc học… ; tỷ lệ HS theo học hết cấp hoặc thi vào các trường nghề, cao đẳng, đại học rất ít.

Học sinh dân tộc bán trú THPT có tình cảm chân thực, mộc mạc, yêu ghét rõ ràng, biểu hiện tình cảm thường thầm kín ít bộc lộ ra bên ngoài. Các em sống vốn gắn bó với gia đình bản làng và người thân. Coi trọng tình cảm và giải quyết các vấn đề bằng tình cảm. Về lối sống của các em còn hồn nhiên, giản dị, chất phác, thật thà. Có lòng tự trọng cao, có trách nhiệm với công việc nhưng còn có tính bảo thủ và tự ti, HS gặp khó khăn khi phải thích nghi với hoàn cảnh mới và môi trường thay đổi. HS rất thích tập và diễn văn nghệ, nhất là những điệu múa của dân tộc các em.

Các trường THPT có học sinh bán trú được thành lập ở mỗi tỉnh là môi trường giúp các em học tập tốt, bảo vệ bản sắc văn hóa của các dân tộc. Mỗi trường trung bình có đến hơn 10 dân tộc với sự đa dạng về bản sắc văn hóa. HS được sự quan tâm về chính sách của Đảng và Nhà nước, sự chỉ đạo của các cấp chính quyền địa phương trong việc đào tạo, giáo dục HS người dân tộc thiểu số góp phần quan trọng vào cơ cấu cán bộ nguồn cho địa phương. HS bán trú trường THPT giữ vị trí quan trọng trong nguồn nhân lực của xã hội, góp phần vào sự phát triển kinh tế, xã hội của địa phương và đất nước.

1.3.2. Ý nghĩa vai trò hoạt động trải nghiệm đối với sự phát triển nhân cách của học sinh bán trú THPT

Hoạt động trải nghiệm cho học sinh tạo ra môi trường và cơ hội huy đông tổng hợp kiến thức và những kỹ năng để trải nghiệm trong mọi lĩnh vực. Từ các nghiên cứu người ta nhận ra rằng sau những hoạt động trải nghiệm giúp nhân cách của học sinh THPT thay đổi một cách tích cực và có hiệu quả hơn so với việc chỉ cung cấp thông tin, nâng cao nhận thức văn hóa, có khả năng nhận thức và tự ý thức về bản thân. Thông qua trải nghiệm tự học sinh đã rút ra những bài học, kinh nghiệm sống. Đây là cách truyền đạt các thông điệp có hiệu quả hơn so với việc đưa ra lý thuyết đơn thuần. Vì tính hiệu quả nằm ngay ở chính hành động của học sinh trong các chương trình trải nghiệm. Qua đó học sinh bộc lộ thái độ kiên định của mình trước nhiều cám dỗ từ các tệ nạn xã hội, đồng thời con người cũng có hiểu biết hơn trong việc quan hệ tình dục sớm, sử dụng rượu bia, thuốc lá, tránh xa ma túy và các tệ nạn xã hội khác, mà lứa tuổi này đang phải đối mặt. Từ đó, hình thành và củng cố vững chắc lập trường sống, lý tưởng sống và quan điểm sống lành mạnh. Những phẩm chất trung thực, dũng cảm, tự tin…được hình thành từ chính nhu cầu tự thân của mỗi học sinh.

Ở lứa tuổi THPT các hoạt động trải nghiệm được chính các em chủ động thực hiện từ khâu thiết kế chương trình, lập kế hoạch, thực hiện chính yếu dựa trên các cách thức liên quan đa chiều. Nguyên tắc “mưa dầm thấm lâu” vì thế, khi tham gia học sinh thường có tâm trạng khá thoái mái, cởi mở, phấn chấn, không cưỡng ép, nhồi nhét, dễ tiếp thu. Qua đó hình thành cho học sinh những phẩm chất kiên trì, chủ động, sáng tạo và dám thể hiện bản thân, dám có chính kiến bảo vệ quan điểm mình đã lựa chọn, tinh thần tập thể, kỹ năng làm việc nhóm…

Thông qua các hoạt động trải nghiệm giúp học sinh có khả năng cân bằng thái độ, cảm xúc của bản thân, kiểm soát hành vi và cảm xúc của bản thân tốt hơn. Khả năng kiểm soát cơn nóng giận, bốc đồng của bản thân sẽ tốt hơn. Đồng thời, khả năng giải quyết các xung đột với những người xung quanh cũng được cải thiện theo chiều hướng tích cực các em biết lắng nghe, thấu hiểu cảm xúc của những người xung quanh. Biết nhìn vấn đề có tính hai mặt, biết lường trước khả năng tốt xấu của mỗi sự việc để từ đó lựa chọn cho mình giải pháp hành động hiệu quả nhất.

Thế hệ trẻ thường xuyên chịu các tác động từ môi trường sống xung quanh. Đây cũng là thời đoạn bồi bổ nhân cách, thói quen, ước mơ của mỗi con người. Các em luôn phải chiến đấu với giới hạn vượt qua chính mình, những khó khăn thử thách trong cuộc sống. Nếu thiếu kỹ năng sống, học sinh dễ bị lôi kéo vào các tệ nạn, bạo lực, các hành vi tiêu cực, lối sống không lành mạnh, ích kỷ, dễ bị dụ dỗ, hoặc phát triển sai lệch về nhân cách. Thông qua các hoạt động trải nghiệm, giúp các em có khả năng đối phó tích cực trước các tình huống trong cuộc sống, xây dựng các mối quan hệ vững bền trong gia đình và ngoài xã hội, có lối sống lành mạnh, hài hòa, tích cực, chủ động. Hình thành những phẩm chất nhân cách cần thiết cho bản thân một cách bền vững. Xác định được mục đích, lý tưởng sống, có quyết tâm đi đến cùng, vượt qua mọi gian khó để chiếm lĩnh tri thức, cơ hội và gặt hái được thành công.

1.3.3. Mục tiêu hoạt động trải nghiệm của học sinh bán trú ở các trường THPT

Hoạt động trải nghiệm giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực thích ứng với cuộc sống, năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động, năng lực định hướng nghề nghiệp thông qua các chủ đề hoạt động gắn với những nội dung cụ thể về bản thân, quê hương, đất nước, con người. Hoạt động trải nghiệm giúp học sinh có cơ hội khám phá bản thân và thế giới xung quanh, phát triển đời sống tâm hồn phong phú, biết rung cảm trước cái đẹp của thiên nhiên và tình người, có quan niệm sống và ứng xử nhân văn. Bồi dưỡng cho học sinh tình yêu đối với quê hương, đất nước, ý thức về cội nguồn và bản sắc của dân tộc để góp phần giữ gìn, phát triển các giá trị tốt đẹp của con người Việt Nam.

Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trung học phổ thông giúp mỗi cá nhân khẳng định được giá trị riêng, phù hợp với chuẩn mực đạo đức chung. Giúp học sinh thể hiện tình yêu đất nước, con người, trách nhiệm công dân,... bằng việc làm, hành động cụ thể, thiết thực và bằng các hoạt động cống hiến xã hội, phục vụ cộng đồng. Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trung học phổ thông giúp học sinh tiếp tục

hoàn thiện những phẩm chất và năng lực chung của chương trình giáo dục. Đó cũng chính là những phẩm chất và năng lực cơ bản của người lao động tương lai và người công dân toàn cầu. Học sinh định hướng được nghề nghiệp dựa trên hiểu biết về nghề, nhu cầu thị trường lao động, sự phù hợp của nghề được lựa chọn với năng lực và hứng thú của cá nhân. Xây dựng được kế hoạch đường đời. Có khả năng thích ứng với những đổi thay trong bối cảnh toàn cầu hoá và cách mạng công nghiệp mới

Thông qua Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp học sinh đạt được các yêu cầu sau:

Thứ nhất: Biết rung cảm với cảnh quan, di tích, truyền thống; thể hiện sự trân trọng, tự hào và tham gia bảo vệ, phát huy truyền, các giá trị văn hóa tại địa phương, đất nước bằng những hoạt động phù hợp;

Thứ hai: Nhận diện được giá trị của bản thân và những người xung quanh; quan tâm chăm sóc sức khoẻ thể chất và tinh thần cho bản thân và cộng đồng; có hành vi văn hoá trong ứng xử với bản thân và mọi người;

Thứ ba: Thể hiện trách nhiệm trong học tập, rèn luyện của bản thân, bạn bè và công việc chung; trách nhiệm với gia đình, trách nhiệm với cộng đồng và môi trường.

Thứ tư: Trung thực với bản thân, người khác và trong công việc; Thứ năm: Chăm chỉ, tự giác trong học tập, lao động và rèn luyện.

1.3.4. Nội dung hoạt động trải nghiệm của học sinh bán trú ở các trường THPT

Nội dung hoạt động trải nghiệm phải được dựa trên cơ sở năng lực và tâm lý học sinh, những điều kiện vật chất của nhà trường và đặc thù của địa phương. Ở lứa tuổi THPT nhưng khác với những học sinh khác, các em ở bán trú và xa gia đình. Nhà trường và thầy cô vừa có chức năng giáo dục tri thức vừa thay chức năng gia đình để giáo dục các em trở thành con người hoàn thiện. Hoạt động trải nghiệm có những nội dung cơ bản như sau:

Một là: Hoạt động tìm hiểu, khám phá bản thân

- Phát triển và thay đổi bản thân, hình thành được các phẩm chất và năng lực cốt lõi.

- Hình thành được tư duy độc lập và khả năng thích ứng.

- Thể hiện được lí tưởng sống của bản thân, ý chí quyết tâm thực hiện ước mơ.

- Đánh giá được hiệu quả của các hoạt động phát triển cá nhân.

- Rèn luyện nền nếp, thói quen; tính tuân thủ, trách nhiệm, ý chí vượt khó

- Có tính tuân thủ, sự hợp tác trong các hoạt động lao động.

Hai là: Hoạt động phát triển kĩ năng giao tiếp và hợp tác trong lao động, học tập và cuộc sống