Tổ Chức Thực Hiện Hoạt Động Nghiên Cứu Khoa Học Của Học Sinh Trung Học C

- Dự kiến nguồn lực để đạt được các mục tiêu quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh.

Căn cứ vào số lượng chỉ tiêu dự kiến dành cho từng loại hình nghiên cứu khoa học của học sinh, cần dự kiến số lượng giáo viên tương ứng để hướng dẫn học sinh làm đề tài nghiên cứu khoa học, đồng thời dự kiến nguồn kính phí, các trang thiết bị kỹ thuật để hỗ trợ học sinh trong quá trình nghiên cứu.

- Dự kiến các biện pháp phối hợp giữa các lực lượng giáo dục trong nhà trường để quản lý tốt hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh.

Để thực hiện các nhiệm vụ kế hoạch năm học, nó cần được cụ thể hoá thành các kế hoạch theo kì tháng, tuần; kế hoạch một số hoạt động chính của hoạt động nghiên cứu khoa học và theo phạm vi trách nhiệm, mỗi đơn vị, mỗi cá nhân (kể cả hiệu trưởng) cần phải có kế hoạch của mình. Thực chất đây là sự cụ thể hoá, là sự phân công thực hiện các nhiệm vụ kế hoạch của nhà trường. Vì vậy thông thường ở nội dung này các nhà trường thường thực hiện những công việc sau:

- Khảo sát nhu cầu nghiên cứu khoa học của học sinh, làm cơ sở lập kế hoạch. Lấy ý kiến đóng góp của lãnh đạo trường, tổ trưởng chuyên môn cho bản dự thảo kế hoạch.

- Lấy ý kiến đóng góp của toàn thể cán bộ, giáo viên cho bản dự thảo kế hoạch, sau đó phổ biến kế hoạch nghiên cứu khoa học cho toàn thể học sinh, cán bộ, giáo viên nhà trường. Kế hoạch chung của nhà trường là căn cứ để tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch của bộ môn và hướng dẫn học sinh xây dựng kế hoạch cá nhân.

1.4.2.2. Tổ chức thực hiện hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh trung học c sở

Chức năng tổ chức là quá trình phân phối và sắp xếp nguồn nhân lực theo những cách thức nhất định để đảm bảo thực hiện tốt các mục tiêu đề ra.

Để thực hiện hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh THCS có hiệu quả, Hiệu trưởng nhà trường cần:

- Thành lập ban chỉ đạo hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh. Nhà trường sẽ căn cứ kế hoạch tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học để thành lập Ban chỉ đạo cấp trường gồm: Hiệu trưởng làm trưởng ban, Phó Hiệu trưởng phụ trách chuyên môn làm phó ban; thành viên gồm các Tổ trưởng chuyên môn, Tổng phụ trách Đội, giáo viên chủ nhiệm lớp, giáo viên bộ môn (tham gia hướng dẫn học sinh), đại biện Ban phụ huynh học sinh, các tổ chức đoàn thể và đại diện nhà tài trợ. Cần

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 135 trang tài liệu này.

phối hợp chặt chẽ giữa lực lượng này trong việc hướng dẫn, động viên học sinh lựa chọn và nghiên cứu các đề tài đạt hiệu quả.

- Phân công các thành viên phụ trách chỉ đạo thực hiện các lĩnh vực cụ thể hoạt động nghiên cứu khoa học như:

+ Trưởng ban: Chỉ đạo chung, tổ chức phân công nhiệm vụ cho các thành viên, chỉ đạo các hoạt động.

+ Phó ban thường trực: Phụ trách việc tuyên truyền phổ biến ý nghĩa, nội dung của Cuộc thi đến các thành viên hội đồng sư phạm. Lập kế hoạch triển khai, kiểm tra đôn đốc việc thực hiện kế hoạch. Kiểm tra việc chuẩn bị về cơ sở vật chất...

+ Các tổ trưởng tổ chuyên môn: Cùng với các giáo viên trong tổ phụ trách hướng dẫn trực tiếp các dự án liên quan đến môn học.

+ Tổ trưởng tổ Văn phòng: Thường trực công tác văn phòng, hồ sơ theo kế hoạch và sự phân công của Ban chỉ đạo và phối hợp với các bộ phận liên quan.

+ Tổng phụ trách và giáo viên Tin học: Phụ trách tuyên truyền nội dung, ý nghĩa,… của cuộc thi trong học sinh, hướng dẫn giúp học sinh cách nghiên cứu khoa học và tìm hiểu các tài liệu thông tin trên mạng, tham mưu với Phó ban thường trực đưa tin trên Website của trường. Lập kế hoạch triển khai cuộc thi ý tưởng đến học sinh, ghi chép hoạt động của Ban chỉ đạo, đôn đốc nhắc nhở học sinh thực hiện kế hoạch. Ban chỉ đạo thường xuyên kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện kế hoạch. Ban chỉ đạo tham mưu với nhà trường để vận động các tổ chức và cá nhân trong và ngoài nhà trường giúp đỡ về kỹ thuật, phương tiện, kinh phí và các điều kiện khác phục vụ cho cuộc thi.

- Xây dựng cơ chế phối hợp giữa các bộ phận liên quan để tổ chức, sắp xếp hoạt động hướng dẫn nghiên cứu khoa học cho học sinh hợp lý, tránh chồng chéo, đảm bảo mối quan hệ liên kết giữa các cá nhân, các thành viên, các bộ phận trong triển khai hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh.

- Chuẩn bị các nguồn lực trong triển khai hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh, đặc biệt là đội ngũ giáo viên hướng dẫn, nguồn lực tài chính, cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ cho hoạt động này.

- Hướng dẫn việc báo cáo kết quả và tiến trình triển khai thực hiện các nội dung đối với từng thời điểm theo kế hoạch đề ra để kịp thời điều chỉnh.

1.4.2.3. Chỉ đạo hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh trung học c sở

Công tác chỉ đạo là quá trình tác động ảnh hưởng tới hành vi, thái độ của những người khác nhằm đạt tới các mục tiêu với chất lượng cao. Chức năng chỉ đạo là chức năng thứ ba trong một quá trình quản lý nó có vai trò cùng với chức năng tổ chức để hiện thực hóa các mục tiêu. Chức năng chỉ đạo được xác định từ việc điều hành và hướng dẫn các hoạt động nhằm đạt được các mục tiêu có chất lượng và hiệu quả. Thực chất của chức năng chỉ đạo là quá trình lãnh đạo chuyên môn, trong đó người thủ trưởng (hoặc cơ quan làm chức năng chỉ đạo) tác động và ảnh hưởng của chủ thể quản lý với những người khác nhằm biến những yêu cầu chung của tổ chức, hệ thống giáo dục và nhà trường thành nhu cầu của cán bộ, giáo viên và học sinh, trên cơ sở đó mọi người tích cực, tự giác và mang hết khả năng để làm việc. Do vậy chức năng chỉ đạo là cơ sở để phát huy các động lực cho việc thực hiện các mục tiêu quản lý và góp phần tạo nên chất lượng và hiệu quả cao của các hoạt động.

Để thực hiện chỉ đạo triển khai có hiệu quả hoạt động nghiên cứu khoa học, Hiệu trưởng các nhà trường cần tiến hành các hoạt động như:

- Chỉ đạo giáo viên triển khai kế hoạch nghiên cứu khoa học tới học sinh toàn trường, học sinh lớp chủ nhiệm...

- Chỉ đạo giáo viên cho học sinh đăng kí theo lĩnh vực nghiên cứu, theo nhóm hoặc cá nhân.

- Chỉ đạo giáo viên hướng dẫn học sinh lập kế hoạch, xây dựng đề cương nghiên cứu.

- Chỉ đạo bồi dưỡng năng lực hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học cho đội ngũ giáo viên.

- Chỉ đạo bồi dưỡng năng lực, quy trình tiến hành đề tài nghiên cứu cho học sinh.

- Chỉ đạo việc lựa chọn các đề tài có tính khả thi tiếp tục đầu tư, triển khai nghiên cứu.

- Chỉ đạo tăng cường hỗ trợ cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ cho hoạt động nghiên cứu.

- Chỉ đạo phối hợp giữa các lực lượng giáo dục cùng tham gia hướng dẫn học sinh nghiên cứu.

Cùng với việc giao và hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ, cán bộ quản lý nói chung, Hiệu trưởng nói riêng còn phải thường xuyên đôn đốc thuộc cấp thực hiện nhiệm vụ bảo đảm tiến độ và chất lượng. Động viên kịp thời nhằm phát huy mọi khả năng của cán bộ, giáo viên và học sinh vào quá trình thực hiện mục tiêu của đề ra.

1.4.2.4. Kiểm tra hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh trung học c sở

Kiểm tra là một chức năng quan trọng của quản lý. Một mặt kiểm tra là để nhà quản lý phát hiện ra những sai sót và có biện pháp điều chỉnh, mặt khác thông qua kiểm tra, các hoạt động sẽ được thực hiện tốt hơn và giảm bớt sai sót có thể nảy sinh trong quá trình thực hiện.

Kiểm tra tạo ra căn cứ, bằng chứng cụ thể, rõ ràng phục vụ cho việc hoàn thành các quyết định trong quản lý. Kiểm tra góp phần đôn đốc việc thực hiện kế hoạch với hiệu quả cao.

Kiểm tra giúp cho việc đánh giá khen thưởng chính xác những cá nhân và tập thể có thành tích, đồng thời phát hiện được những lệch lạc để uốn nắn, sửa chữa kịp thời.

Kiểm tra giúp cho tổ chức theo sát và đối phó kịp thời với những thay đổi của môi trường. Kiểm tra tạo tiền đề cho quá trình hoàn thiện và đổi mới.

Do vây, để đánh giá được kết quả nghiên cứu khoa học thì cần có hoạt động kiểm tra trong quá trình tổ chức nghiên cứu khoa học. Hoạt động kiểm tra sẽ giúp cho các cấp quản lý giáo dục theo dõi, giám sát các thành quả hoạt động, từ đó sẽ có những hoạt động sửa chữa, uốn nắn nếu cần thiết.

- Đối với giáo viên :

Kiểm tra, đánh giá hoạt động hướng dẫn của giáo viên là một hoạt động được thực hiện thường xuyên trong quá trình hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học. Thông qua việc kiểm tra giúp nắm bắt được tình hình hướng dẫn và hoạt động nghiên cứu của học sinh để kịp thời đưa ra những đánh giá, điều chỉnh phù hợp, giải quyết những khó khăn có thể gặp phải trong qúa trình hướng dẫn học sinh nghiên cứu.

- Đối với học sinh:

Khi tiến hành kiểm tra, đánh giá hoạt động nghiên cứu khoa học cho học sinh, cần kiểm tra số lượng và đối tượng tham gia nghiên cứu khoa học. Kiểm tra tiến độ

thực hiện kế hoạch, nội dung, hình thức, điều kiện tổ chức và tính hiệu quả các hoạt động này. Sau đó, tiến hành đánh giá kết quả hoạt động nghiên cứu khoa học trên cơ sở đối chiếu với những mục tiêu đã đề ra, từ đó đề xuất những biện pháp phù hợp để cải thiện thực trạng nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh. Kiểm tra đánh giá hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh không thể thiếu các hoạt động sau đây của Hiệu trưởng nhà trường:

- Xây dựng tiêu chí kiểm tra, đánh giá hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh.

- Theo dõi, giám sát, đánh giá thường xuyên quá trình hướng dẫn của giáo viên và thực hiện đề tài của học sinh.

- Biểu dương, khen thưởng giáo viên tích cực, có kết quả tốt trong hoạt động hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học.

- Phê bình, nhắc nhở các giáo viên chưa tích cực trong quá trình thực hiện.

- Kiểm tra, đánh giá kết quả nghiên cứu khoa học thông qua đợt báo cáo, đánh giá trước Hội đồng chấm đề tài. Đây là một trong những kênh phản ánh thực trạng kết quả nghiên cứu khoa học. Dựa trên những kết quả này, các cấp quản lý sẽ biết được nghiên cứu khoa học của học sinh nào đã vận dụng tốt những kiến thức đã học vào trong thực tiễn. Từ đó, có những điều chỉnh, uốn nắn kịp thời nhằm làm cho hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh ngày càng có hiệu quả thiết thực hơn.

- Kiểm tra đánh giá các điều kiện cơ sở, vật chất phục vụ cho hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh. Cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động nghiên cứu khoa học có những đóng góp quan trọng vào chất lượng của hoạt động này. Việc kiểm tra, đánh giá các điều kiện cơ sở vật chất là cần thiết nhằm tạo những điều kiện thuận lợi nhất cho hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh diễn ra trơn tru và làm hài lòng những người tham gia vào hoạt động này. Để giúp cho hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh đạt được kết quả như mong muốn thì các điều kiện cần thiết phục vụ cho hoạt động này rất quan trọng.

- Phối hợp các lực lượng liên quan cùng tham gia kiểm tra, đánh giá.

- Đánh giá, rút kinh nghiệm sau mỗi lần tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh.

Để tiến hành kiểm tra cần phải có tiêu chuẩn, nội dung và phương pháp kiểm tra. Nhà quản lý phải thu thập thông tin từ các bộ phận, các thành viên trong tổ chức

để đánh giá, kịp thời phát hiện sai sót và điều chỉnh. Đồng thời tìm ra nguyên nhân của thành công và thất bại để rút ra bài học kinh nghiệm cho quá trình quản lý tiếp theo. Kiểm tra hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh được căn cứ vào mục đích, nội dung, tiến độ thực hiện (kết quả từng giai đoạn) để kiểm tra, đánh giá theo các tiêu chí và yêu cầu đặt ra. Kiểm tra được thực hiện bởi hội đồng khoa học, đối với đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường có sự tham gia của thành viên hội đồng khoa học trường. Các thông tin trong quá trình kiểm tra được sử dụng để ra quyết định điều chỉnh phù hợp nhằm đạt mục tiêu đề ra.

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh trung học cơ sở‌

1.5.1. Yếu tố chủ quan‌

a. Đặc điểm nhận thức của học sinh

Trong đặc điểm nhận thức của học sinh lứa tuổi THCS, nổi bật là khả năng chú ý, năng lực quan sát, tìm tòi cũng như sự phát triển các phẩm chất trí tuệ, thao tác tư duy, năng lực sáng tạo của các em. Đây là những điều kiện thuận lợi giúp cho học sinh thực hiện tốt hoạt động nghiên cứu khoa học.

Mặt khác, nếu trình độ nhận thức của các em chưa cao cũng sẽ ảnh hưởng đến việc lựa chọn đề tài nghiên cứu, vận dụng các phương pháp nghiên cứu phù hợp và các thao tác để xây dựng cơ sở lí luận cho nghiên cứu của mình. Do đó, giáo viên cũng như cha mẹ học sinh cần hiểu rõ những đặc điểm này để bồi dưỡng những năng lực nghiên cứu cho học sinh, kịp thời động viên các em khi gặp những khó khăn trong quá trình nghiên cứu.

Đối với cán bộ quản lý nhà trường cũng cần quan tâm đến đặc điểm nhận thức của học sinh để xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện cũng như chỉ đạo giáo viên hướng dẫn phù hợp với các lĩnh vực nghiên cứu khác nhau mà các em lựa chọn. Ngoài ra, khi tiến hành đánh giá kết quả nghiên cứu khoa học của học sinh, cán bộ quản lý nhà trường cũng căn cứ vào trình độ, năng lực nhận thức của các em để đảm bảo tính khách quan và khuyến khích học sinh, nhóm học sinh mạnh dạn làm nghiên cứu.

b. Kỹ năng nghiên cứu khoa học của học sinh

Nghiên cứu khoa học không chỉ giúp học sinh hiểu sâu hơn về các kiến thức đã học mà còn giúp các em tiếp cận được những tri thức mới, rèn luyện được nhiều

kỹ năng. Mặt khác, hoạt động nghiên cứu khoa học muốn thu hút được học sinh tham gia cần được tổ chức để các em cảm thấy như là một nhu cầu không thể thiếu khi tham gia học tập tại trường. Do đó, đối với lãnh đạo nhà trường khi xây dựng kế hoạch và tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học cho học sinh cần căn cứ trên nhu cầu thực tế của học sinh và mức độ kỹ năng nghiên cứu khoa học của học sinh. Chẳng hạn: khi tổ chức các cuộc thi tìm kiếm ý tưởng, hội thi khoa học thì việc xây dựng các yêu cầu, quy định hay tiêu chí đánh giá...phải phù hợp với học sinh. Về cấu trúc, cũng như mọi năng lực khác, năng lực nghiên cứu khoa học gồm 3 thành tố chủ yếu: Kiến thức, kỹ năng, thái độ. Về kiến thức, bao gồm kiến thức khoa học chuyên ngành và kiến thức về phương pháp nghiên cứu khoa học (nghiên cứu hàn lâm và cộng đồng). Về kỹ năng, ngoài kỹ năng xây dựng đề tài nghiên cứu, kỹ năng thiết kế nghiên cứu, thu thập dữ liệu còn có kỹ năng phân tích dữ liệu và sử dụng công cụ phân tích. Bên cạnh đó cần có kỹ năng phê phán, kỹ năng lập luận và kỹ năng viết báo cáo khoa học…

c. Năng lực hướng dẫn nghiên cứu khoa học của đội ngũ giáo viên

Trình độ và năng lực hướng dẫn nghiên cứu khoa học của đội ngũ giáo viên có ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh trong nhà trường. Hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh THCS trong nhà trường chỉ đạt hiệu quả khi đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên có phẩm chất chính trị tốt, thái độ làm việc đúng đắn, tâm huyết với nghề nghiệp, có trình độ và năng lực hướng dẫn nghiên cứu khoa học và tinh thần trách nhiệm cao trong công tác.

Mặt khác, học sinh sẽ khó đạt được kết quả cao trong hoạt động nghiên cứu nếu thiếu những người dẫn đường - đó chính là giáo viên hướng dẫn. Giáo viên là người có thể định hướng nghiên cứu đúng cho học sinh, theo dõi, hỗ trợ học sinh khi cần thiết, động viên các em cố gắng khi gặp những khó khăn trong quá trình thực hiện hoạt động nghiên cứu khoa học. Do đó, đội ngũ giáo viên, đặc biệt là giáo viên hướng dẫn khoa học cần có được hiểu biết phong phú về nhiều lĩnh vực, có kĩ năng nghiên cứu khoa học, có khả năng hỗ trợ học sinh...Nhưng ngược lại, nếu giáo viên với năng lực hướng dẫn nghiên cứu khoa học hạn chế sẽ rất khó đồng hành hay hướng dẫn học sinh của mình thực hiện có chất lượng các công trình nghiên cứu khoa học của các em.

d. Năng lực quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của đội ngũ cán bộ quản lý

Để thực hiện tốt hoạt động nghiên cứu khoa học cho học sinh, một yếu tố cần thiết có ảnh hưởng khá lớn là năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ quản lý. Nếu cán bộ quản lý có phẩm chất và năng lực chuyên môn tốt sẽ thực hiện có hiệu quả công tác quản lý xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo việc thực hiện cũng như kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh trong nhà trường. Nhưng ngược lại, nếu trình độ quản lý của cán bộ quản lý chưa cao, năng lực chuyên môn hạn chế thì rất khó chỉ đạo, điều hành hay kiểm tra, đánh giá được việc thực hiện của giáo viên cũng như của học sinh trong các hoạt động nghiên cứu khoa học.

1.5.2. Yếu tố khách quan‌

a. Quy chế dạy học và quy chế quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh trung học c sở

Quy chế dạy học và quy chế quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh THCS là cơ sở pháp lý để sắp xếp tổ chức, xây dựng cơ chế quản lý, điều hành nhân sự, xác định mục đích, nội dung, chương trình và kế hoạch quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh THCS.

Hiện nay những quy chế này được cụ thể trong các văn bản của các cấp quản lý như Bộ GD&ĐT, các sở ban ngành như: sở khoa học & công nghệ, sở GD&ĐT, các phòng giáo dục cấp huyện, cấp thành phố hoặc các văn bản quy định riêng của mỗi nhà trường. Do đó, các văn bản chỉ đạo hay văn bản thể hiện quy chế, quy định cần đảm bảo sự công khai, rõ ràng, kịp thời để triển khai tới giáo viên và học sinh. Và đây cũng là những căn cứ để lựa chọn, đánh giá các nghiên cứu có chất lượng và là tiêu chí để khen thưởng cho giáo viên và học sinh.

b. C sở vật chất phục vụ cho hoạt động nghiên cứu khoa học

Cơ sở vật chất cho hoạt động nghiên cứu khoa học là thư viện, Internet, môi trường nghiên cứu và kinh phí. Đây là những điều kiện không thể thiếu cho hoạt động nghiên cứu khoa học. Nếu cơ sở vật chất thiếu thốn, nghèo nàn thì rất khó thực hiện các hoạt động tìm kiếm nguồn tài liệu, thực hành, thử nghiệm các phương pháp nghiên cứu mới trong cũng như ngoài nhà trường. Do đó, mỗi nhà trường cần đầu tư có hiệu quả vào các trang thiết bị hiện đại, nâng cấp nhà xưởng, phòng thực hành, thí