Phương Pháp Gdmt Thông Qua Hoạt Động Trải Nghiệm

phổ thông. Ban giám hiệu nhà trường và hiệu trưởng là những người đầu tiên có trách nhiệm trực tiếp chỉ đạo hoạt động này. Đội ngũ GV là lực lượng nòng cốt triển khai thực hiện các mục tiêu, nội dung, phương pháp…GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm ở trường phổ thông là hình thành giá trị đạo đức mới về môi trường cho học sinh. Việc BVMT, giữ gìn tài nguyên thiên nhiên phải thể hiện trong ý thức và hành động của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh nhà trường.

Thứ sáu: Đảm bảo sự phối hợp liên ngành, đa cấp trong GDMT.

Để GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm đạt được hiệu quả cần có sự hợp tác liên ngành giữa Bộ GD&ĐT, các bộ ngành liên quan, tổ chức kinh tế - xã hội, các cấp chính quyền địa phương và cộng đồng dân cư.

1.3.4.2. Phương pháp GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm

Phương pháp GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm là cách thức, con đường nhanh nhất để đạt được mục tiêu giáo dục môi trường trong nhà trường phổ thông. Hội nghị về GDMT ở Tbilisi (1977) đã khẳng định: Giáo dục môi trường đạt hiệu quả tốt nhất là phải thông qua hoạt động trải nghiệm của người học. Do đó phương pháp giảng dạy cũng như giáo dục phải huy động đến mức tối đa sự tham gia đóng góp của học sinh vào thực tiễn bảo vệ môi trường. Dựa trên tinh thần đó, trong tài liệu về GDMT trong trường phổ thông của UNESCO đã đưa ra một hệ thống các phương pháp sau: (Sơ đồ 1.3) [23].

Giải quyết vấn đề

Dự án Thực địa


Điều tra khám phá	Thí nghiệm, nghiên cứu tổng quan	Thảo luận	Trò chơi đóng vai

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 119 trang tài liệu này.

Sơ đồ 1.3: Các phương pháp giáo dục môi trường

(Nguồn: UNESCO)

* Phương pháp giải quyết vấn đề trong GDMT:

Giải quyết vấn đề trong GDMT là phương pháp yêu cầu học sinh phải tìm tòi, suy nghĩ, luyện tập, xây dựng và tiến hành giải pháp đối với vấn đề môi trường, các kỹ năng giải quyết vấn đề được thực hiện chủ yếu qua trải nghiệm. Hệ phương pháp giải quyết vấn đề có các phương pháp sau:

+ Phương pháp khám phá, tìm tòi, điều tra: Đây là phương pháp dễ kích thích hứng thú và sự ham hiểu biết của học sinh trong học tập. Giáo viên là người hướng dẫn, chỉ đạo, gợi ý để học sinh tự khám phá, điều tra. Sau khi vấn đề được xác định, học sinh tìm các biện pháp giải quyết.

+ Phương pháp thực nghiệm và nghiên cứu tổng quan:

- Thực nghiệm được sử dụng trong GDMT nhằm minh hoạ những kiến thức đã học hoặc tìm lời giải đáp cho một vấn đề đặt ra. Thực nghiệm thường được tiến hành cùng với phương pháp thảo luận để tìm lời giải đáp đúng nhất.

- Nghiên cứu tổng quan: là cách tập hợp thông tin về một vấn đề môi trường nào đó được tiến hành bằng hình thức phỏng vấn. Phương pháp này dùng để tìm hiểu quan điểm của những người được hỏi đối với các vấn đề môi trường, qua đó xác định phương hướng đề xuất các dự án về môi trường.

+ Phương pháp thảo luận: Vừa là hình thức, vừa là phương pháp trong hệ phương pháp giải quyết vấn đề. Mục đích của thảo luận là luyện tập cho học sinh phân tích một vấn đề, khuyến khích các thành viên trong lớp bày tỏ ý kiến, quan điểm khác nhau và trong những trường hợp nhất định nó có mục đích giáo dục thái độ cho học sinh. Cuộc thảo luận cũng có mục đích là đề ra kế hoạch hành động trên cơ sở các ý kiến đã trình bày. Phương pháp này có thể sử dụng hình thức trò chơi câu hỏi về một vấn đề ghi sẵn trong phiếu rồi trình bày thảo luận.

+ Trò chơi đóng vai: Đây là hình thức biểu lộ quan điểm, tình cảm của người chơi. Dựa vào tình thế của cuộc sống, tuỳ theo vấn đề lựa chọn để dựng thành một câu chuyện, vở kịch. Giáo viên phân công hoặc học sinh tự nhận vai

trong vở kịch, số còn lại quan sát diễn biến. Sau đó cả lớp thảo luận, trao đổi làm sáng tỏ các ý kiến và giải pháp của những người đóng vai.

* Phương pháp dự án trong GDMT: Phương pháp này yêu cầu cá nhân và nhóm học sinh thử thiết lập và thực hiện một dự án nào đó về cải thiện môi trường như:

Cải tạo đất, cải tạo điều kiện vệ sinh trường lớp, địa phương… Phương pháp này kích thích tính sáng tạo của học sinh.

Mục đích của “Dự án” là mang lại sự thay đổi trong môi trường nhà trường và địa phương. Cũng như các phương pháp trên, phương pháp này đòi hỏi học sinh phải mạnh dạn phát biểu ý kiến một cách có lý.

* Phương pháp trải nghiệm thực địa: Phương pháp trải nghiệm thực địa là phương pháp học tập ngoài lớp, nó giúp cho HS quan sát các mối quan hệ trong môi trường tự nhiên và quan hệ giữa hoạt động của con người và môi trường thực địa. Vì vậy trải nghiệm thực địa cũng được coi là phương pháp có tác dụng lớn trong việc GDMT cho HS.

Nói chung các phương pháp GDMT nói trên có nhiều ưu điểm, ưu điểm nổi bật của chúng là khuyến khích sự phát triển năng lực nhận thức các vấn đề về môi trường ở học sinh và vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống. Tuy nhiên, việc vận dụng các phương pháp trên như thế nào thì phải tuỳ thuộc vào trình độ nhận thức của học sinh, vào điều kiện cụ thể của nhà trường bao gồm: năng lực của giáo viên, học sinh; phương tiện và thiết bị dạy học; thời gian tổ chức dạy học…

1.3.5. Hình thức tổ chức GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm

Thực tế giáo dục nói chung và giáo dục môi trường nói riêng chỉ đạt hiệu quả cao nhất khi học sinh được trải nghiệm kiến thức mình đã học trong nhà trường. Do vậy việc GDMT trong nhà trường phổ thông nói chung thường được tiến hành theo các hình thức tổ chức sau đây: Hình thức thực nghiệm trên lớp, ngoài lớp và các hoạt động trải nghiệm:

- Hình thức thực nghiệm trên lớp thường được tiến hành qua các tiết học.

Đây là hình thức chủ yếu để học sinh lĩnh hội được một cách tương đối đầy đủ và có hệ thống những kiến thức cơ bản về môi trường và bảo vệ môi trường. Ở nước ta, chưa có bộ môn riêng mà GDMT được tiến hành thông qua sự lồng ghép, tích hợp các nội dung về GDMT trong một số tiết học của các môn học như: Sinh vật, địa lý, hoá học, công nghệ, giáo dục công dân, văn,... Ở hình thức này, các vấn đề môi trường được lựa chọn lồng ghép vào nội dung chương trình môn học ở chỗ thích hợp mà không ảnh hưởng lớn đến lôgíc môn học. Các vấn đề này được đưa vào chương trình và sách giáo khoa theo các mức độ khác nhau: có thể chiếm một chương hay 1 bài toàn vẹn hoặc có thể chiếm 1 mục, một đoạn hay một vài câu trong 1 bài học.

- Thuộc về các hình thức tổ chức ngoài lớp có các tiết ngoài lớp, các buổi hội thảo, các cuộc tham quan, điều tra và tìm hiểu môi trường địa phương có ghi trong chương trình và kế hoạch dạy học.

- Riêng các hoạt động trải nghiệm về môi trường thì có nhiều hình thức phong phú như: tổ chức các câu lạc bộ hoặc nhóm ngoại khoá về môi trường, tổ chức các buổi dạ hội, triển lãm về chủ đề môi trường như: trình bày các mẫu vật tự nhiên của địa phương, trưng bày các tranh ảnh, biểu đồ, sơ đồ, các bài viết và sáng tác của học sinh về môi trường, tổ chức các buổi cắm trại, các buổi giao lưu văn nghệ, thi tìm hiểu về môi trường và bảo vệ môi trường...

Tất cả các hình thức nói trên đều có vị trí và chức năng nhất định trong quá trình giáo dục môi trường cho học sinh, chúng có quan hệ mật thiết với nhau, tác động qua lại lẫn nhau nhưng không thay thế được nhau. Người giáo viên cần căn cứ vào mục đích, nhiệm vụ giáo dục để tác động đến học sinh bằng những hình thức giáo dục khác nhau để đạt hiệu quả cao trong công tác GDMT.

1.4. Quản lý GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm ở trường THCS

Tổ chức hoạt động giáo dục dục trong đó có GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm là hoạt động quan trọng, cần thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo

dục chung của nhà trường. Để có thể quản lý tốt hoạt động này thì hiệu trưởng phải thực hiện tốt các công việc sau:

1.4.1. Lập kế hoạch quản lý GDMT thông qua hoạt động TN

Lập kế hoạch là một chức năng cơ bản của quản lý, trong đó phải xác định những vấn đề như nhận định và phân tích tình hình, bối cảnh; dự báo các khả năng; lựa chọn và xác định các mục tiêu, mục đích và hoạch định con đường, cách thức biện pháp để đạt được mục tiêu, mục đích của quá trình. Trong mỗi kế hoạch thường bao gồm các nội dung như xác định hình thành mục tiêu, xác định và đảm bảo về các điều kiện, nguồn lực của tổ chức để đạt được mục tiêu và cuối cùng là quyết định xem hoạt động nào là cần thiết để đạt được mục tiêu đặt ra. Vì vậy, khi xây dựng kế hoạch quản lý GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh, người Hiệu trưởng cần dựa trên những cơ sở sau:

- Thứ nhất là: Phân tích thực trạng hoạt động GDMT thông qua hoạt động đã trải nghiệm trong năm học. Thực trạng này thể hiện rõ trong bảng tổng kết năm học. Qua đó thấy được ưu và nhược điểm của công tác này, những vấn đề gì còn tồn tại, từ đó xếp ưu tiên từng vấn đề cần giải quyết.

- Thứ hai là: Phân tích kế hoạch chung của ngành, trường, từ đó xây dựng kế hoạch GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm. Kế hoạch này là kế hoạch cụ thể về một mặt giáo dục quan trọng của nhà trường, trong đó thể hiện sự thống nhất GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm với các mặt giáo dục khác phù hợp với điều kiện cụ thể của nhà trường.

- Thứ ba là: Tìm hiểu đặc điểm kinh tế, văn hoá, xã hội của địa phương. Vì quá trình GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm thống nhất biện chứng với quá trình hoạt động của xã hội, với môi trường sống của địa phương.

- Thứ tư là: Tìm hiểu các đặc điểm môi trường tự nhiên của nước ta, của địa phương nơi trường đóng hiện nay và đặc điểm môi trường trên thế giới để xây dựng nội dung GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh.

- Thứ năm là: Xác định điều kiện giáo dục như: cơ sở vật chất, tài chính, quỹ thời gian, sự phối hợp với các lực lượng giáo dục trong trường và ngoài trường để thực hiện GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm đạt hiệu quả.

Những yêu cầu khi xây dựng kế hoạch GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm:

- Kế hoạch phải thể hiện được tính khoa học, kế thừa, toàn diện, cụ thể và trọng tâm trong từng thời điểm, phù hợp với nội dung từng môn học.

- Kế hoạch phải phát huy những mặt mạnh, khắc phục những mặt yếu kém, củng cố ưu điểm, vạch ra được chiều hướng phát triển trong việc hình thành hành vi, thói quen bảo vệ môi trường ở học sinh.

- Kế hoạch phản ảnh được mối quan hệ giữa mục đích, mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, thời gian, hình thức tổ chức, biện pháp, kiểm tra, đánh giá.

- Kế hoạch thể hiện được sự phân cấp quản lý của Hiệu trưởng, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ và cụ thể, chi tiết.

- Kế hoạch phối hợp các lực lượng tham gia: CBGV, học sinh trong trường có thể mời thêm các chuyên gia, cha mẹ học sinh, địa phương, các tổ chức có liên quan.

1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm

Tổ chức thực hiện việc GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh THCS có liên quan mật thiết đến việc tổ chức hoạt động học tập văn hoá trong nhà trường.

Quá trình tổ chức thực hiện kế hoạch gồm:

- Giải thích mục tiêu, yêu cầu, của kế hoạch GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm. Thảo luận biện pháp thực hiện kế hoạch.

- Sắp xếp bố trí nhân sự, phân công trách nhiệm quản lý, huy động cơ sở vật chất, kinh tế. Khi sắp xếp bố trí nhân sự, Hiệu trưởng phải biết được phẩm chất

và năng lực của từng người, mặt mạnh, mặt yếu, nếu cần có thể phân công theo từng “ê kíp” để công việc được tiến hành một cách thuận lợi và có hiệu quả.

- Định rõ tiến trình, tiến độ thực hiện. Thời gian bắt đầu, thời hạn kết thúc. Trong việc tổ chức thực hiện, Hiệu trưởng cần tạo điều kiện cho người tham gia phát huy tinh thần tự giác, tích cực, phối hợp cùng nhau hoàn thành tốt nhiệm vụ.

- Bồi dưỡng năng lực tổ chức GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm cho giáo viên nếu thấy cần thiết, huy động và phân phối các nguồn lực để tiến hành tổ chức thực hiện GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh. Việc huy động các nguồn tài chính để tổ chức GDMT cho học sinh bằng nhiều nguồn tài chính khác nhau như: nguồn tài chính từ ngân sách nhà nước, nguồn tài chính từ cha mẹ học sinh đóng góp, nguồn tài chính từ các tổ chức ngoài trường tài trợ từ cá nhân và tổ chức ngoài trường,...

- Phối hợp các lực lượng trong và ngoài trường để thực hiện GDMT Hoạt động GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm cho học sinh có thể

diễn ra trong nhà trường và ngoài nhà trường, các lực lượng giáo dục có ảnh hưởng tới hoạt động đó là: các đoàn thể, tổ chức xã hội trong nhà trường và ngoài nhà trường, phụ huynh, GV, CBQL và HS.

Đối với học sinh THCS, lứa tuổi năng động, cơ thể bắt đầu phát triển… nên việc lĩnh hội kiến thức, kỹ năng đối với HS cần chuyển tải những kiến thức, kỹ năng đúng, đủ, được phát triển một cách "nhẹ nhàng, tự nhiên, hiệu quả", tránh nặng nề, gây cho HS những áp lực tinh thần, phản tác dụng giáo dục.

Việc giáo dục học sinh không chỉ có nhà trường và gia đình mà phải có sự kết hợp chặt chẽ giữa 3 môi trường giáo dục: gia đình, nhà trường và xã hội. Các lực lượng tham gia phối hợp bao gồm: Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Đội TNTP Hồ Chí Minh, GVCN, GVBM, nhân viên, Hội cha mẹ HS, các tổ chức xã hội: Đoàn phường, xã, Công an, Phụ nữ, các đơn vị kết nghĩa... Mỗi lực lượng giáo dục đều có thế mạnh riêng, vì vậy quản lý tốt việc phối hợp các lực

lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường để tổ chức tốt GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm chính là thực hiện XHH giáo dục, tạo môi trường giáo dục tốt nhất cho HS.

1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm

Chỉ đạo thực hiện kế hoạch GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm trong nhà trường phổ thông là chỉ huy, ra lệnh cho các bộ phận trong nhà trường thực hiện những nhiệm vụ để bảo đảm việc GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm diễn ra đúng hướng, đúng kế hoạch, tập hợp và phối hợp các lực lượng giáo dục sao cho đạt hiệu quả.

Việc chỉ đạo GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm sẽ đạt hiệu quả cao nếu trong quá trình chỉ đạo Hiệu trưởng biết kết hợp giữa sử dụng uy quyền và thuyết phục, động viên khích lệ, tôn trọng, tạo điều kiện cho người dưới quyền được phát huy năng lực và tính sáng tạo của họ.

Cụ thể việc chỉ đạo thực hiện GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm trong trường THCS được tiến hành như sau:

- Chỉ đạo giáo viên xây dựng chương trình, kế hoạch GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm.

- Chỉ đạo giáo viên đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm.

- Chỉ đạo thực hiện có hiệu quả nội dung, chương trình GDMT.

- Chỉ đạo việc tăng cường cơ sở vật chất, tài chính phục vụ cho GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm.

- Chỉ đạo giáo viên nhận xét đánh giá kết quả hoạt động GDMT thông qua trải nghiệm.

Tóm lại, chỉ đạo GDMT thông qua hoạt động trải nghiệm không chỉ sau khi lập kế hoạch có tổ chức thì mới có chỉ đạo, mà là quá trình đan xen. Nó thấm vào và ảnh hưởng quyết định đến các chức năng quản lý, điều hòa, điều chỉnh các hoạt động GDMT thông qua trải nghiệm của nhà trường trong quá trình quản lý.