Tỷ Lệ Lao Động Đã Qua Đào Tạo Nghề Trong Tổng Lao Động Có Việc Làm Giai

3.16 cụ thể sau đây:

Biểu đồ 3.16. Tỷ lệ lao động đã qua đào tạo nghề trong tổng lao động có việc làm giai đoạn 2010 - 2015

100%

80%

60%

73.2

77.42

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 219 trang tài liệu này.

40%

43.78

52.9

63.93

20%

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Tỉ lệ (%)

100%

Nguồn: Tổng hợp từ Văn kiện Đại hội Đảng bộ huyện lần X, nhiệm kì 2010 - 2015.

Biểu đồ trên cho thấy tỷ lệ lao động được đào tạo nghề tại Củ Chi tăng nhanh hơn từ năm 2011 đến 2015. Trong 5 năm, số lao động được đào tạo nghề đã tăng 34,22%, tức 1,78 lần.

3.5.2. Sự thay đổi trong lối sống của cư dân

Đô thị hóa là một quá trình biến đổi kinh tế - xã hội phức hợp, chứa đựng nhiều mâu thuẫn nội tại. Một nơi nào đã có hiện tượng đô thị hóa, thì xã hội, cảnh quan nơi ấy không thể nào trở lại được trạng thái trước đó. Nhiều mô hình và cơ chế mới xuất hiện, khác hẳn với những gì đã ngự trị trước đây. Con người bị cắt đứt với hành vi quen thuộc đã có, nên phải học cách suy nghĩ mới, hành động mới. Tốc độ đô thị hóa tăng lên hàng ngày, tăng nhanh đến mức có những vấn đề mới xuất hiện, rồi biến đổi về chất trước khi con người kịp nắm bắt được chúng. Nó đã làm biến đổi vùng ven, từ những vùng nông thôn mà tính đô thị có xuất phát điểm rất thấp, với hoạt động kinh tế chủ yếu là nông nghiệp, trở thành nơi có sự đầu tư mạnh với các khu công nghiệp, hạ tầng cơ sở được nâng cấp, chế độ sử dụng ruộng đất thay đổi, đất nông nghiệp biến thành đất đô thị, nền kinh tế cơ bản nông nghiệp dịch chuyển sang phi nông nghiệp, nhiều cơ hội việc làm xuất hiện, đồng thời là sự biến mất một số việc làm cơ bản của nông thôn. Một xã hội mới với những cơ chế mới, đòi hỏi con người phải thích nghi nhanh chóng, đòi hỏi các cơ quan hữu quan phải có định hướng và có

biện pháp giải quyết những vấn đề mới xuất hiện. Trong những chuyển dịch do đô thị hóa gây ra, việc biến đổi cơ cấu nghề nghiệp của người dân có liên quan là một trong những vấn đề đáng quan tâm hàng đầu vì những tác động trực tiếp của nó lên đời sống của những con người đang sống trong vùng đô thị hóa. Đô thị hóa đã và đang gây ra những xáo trộn trong đời sống của người dân, từ lối sống đến phong tục tập quán… Khu vực ngoại thành TP. Hồ Chí Minh nói chung, Củ Chi nói riêng đang từng ngày đối diện với những biến đổi, những xáo trộn như vậy. Có thể thấy rằng, kinh tế xã hội có nhiều biến đổi, đời sống vật chất được nâng lên nên tâm lý, lối sống của người dân có nhiều thay đổi. Sự chuyển biến về tâm lý, lối sống có tính kế thừa, sàng lọc với những biểu hiện khác nhau, đó chính là quá trình xây dựng và hình thành nếp sống mới trong cộng đồng dân cư. Lối sống cộng đồng là một đặc trưng của sản xuất nông nghiệp, lối sống này vẫn còn tồn tại và biểu hiện khá nổi bật trong giai đoạn hiện nay đã có nhiều thay đổi. Trong quá trình đô thị hóa, một số yếu tố truyền thống văn hóa của dân tộc vẫn được nhân dân Củ Chi phát huy như truyền thống hiếu học, uống nước nhớ nguồn, tình làng nghĩa xóm… chứng tỏ vẫn còn sự tồn tại của nhiều truyền thống tốt đẹp đó trong gia đình, xã hội. Khi điều kiện sống tốt hơn, người dân cũng tích cực tham gia các hoạt động xã hội và từ thiện như quỹ đóng góp vì người nghèo, quỹ cứu trợ xã hội, quỹ hiếu học, đền ơn đáp nghĩa…

Bên cạnh những chuyển biến mang tính tích cực, trong lối sống của người dân Củ Chi cũng xuất hiện những biểu hiện tiêu cực. Trước hết là tình trang gia tăng dân nhập cư làm ảnh hưởng đến nếp sống trước đây, tình trạng xả rác bừa bãi, ăn mặc thiếu lịch sự, vi phạm luật lệ giao thông… không còn là hiện tượng xa lạ. Sự bùng nổ dân số ở Củ Chi trong những năm gần đây đã hình thành những khu nhà thuê tạm bợ, sống trong đó có rất nhiều thành phần dân cư khác nhau, tạo nên lối sống xô bồ, phức tạp mà chính quyền không kiểm soát được. Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến các tệ nạn xã hội và làm mất an ninh trật tự trên địa bàn.

Nền kinh tế thị trường với sự cạnh tranh gay gắt cũng làm cho một bộ phận dân cư giàu lên nhanh chóng, nhưng cũng có một bộ phận dân cư trở thành tầng lớp nghèo của xã hội, từ đó xuất hiện đội ngũ lao động làm thuê tồn tại bên cạnh những người giàu có. Sự

phân hóa mức độ giàu - nghèo ngày càng rõ nét ở Củ Chi.

Trong sinh hoạt tôn giáo, tín ngưỡng, bên cạnh các yếu tố truyền thống cũng xuất hiện nhiều yếu tố tiêu cực. Đình chùa bị thương mại hóa nên không còn là nơi tôn nghiêm nữa mà thay vào đó là cảnh buôn bán tấp nập mỗi khi diễn ra lễ hội. Một số loại hình tín ngưỡng dân gian và văn hóa truyền thống có xu hướng mở rộng và trở thành những lễ hội dân gian. Đó là tín ngưỡng đình làng, tín ngưỡng tổ sư, nghề nghiệp, các ngày lễ tết trong năm. Những năm gần đây, các đình làng cùng hội đình đã được khôi phục, ban cúng tế được bầu ra, thu hút đông đảo mọi người đến dự… Trong bối cảnh đô thị hóa, sự chuyển đổi các mặt kinh tế, xã hội kéo theo sự chuyển đổi về đời sống tâm linh. Cư dân Củ Chi cũng đang đứng trước các nguy cơ chịu những tác động như vậy. Các loại hình tín ngưỡng dân gian gắn với các hoạt động sản xuất nông nghiệp có sự phai nhạt và có thể mất hẳn là do việc thu hẹp diện tích đất sản xuất nông nghiệp, một bộ phận người dân chuyển sang các hoạt động kinh tế phi nông nghiệp. Đó còn do sự tiến bộ của khoa học kỹ thuật, người dân không cần đến lễ cúng bái mà vẫn có thể mang đến cho sản xuất các điều kiện cần thiết.

Một số loại hình tín ngưỡng dân gian được mở rộng và trở thành mê tín dị đoan, sự mê tín vào may rủi, ngày tốt xấu, coi bói, lên đồng, có xu hướng phát triển và chi phối nhiều hoạt động của người dân. Sự phát triển của loại hình này xuất phát từ thực tế các hoạt động kinh tế thị trường người dân Củ Chi tham gia, gặp không ít rủi ro, bất trắc, chính vì vậy họ tin vào số mệnh, thời cơ.

Sự biến đổi của văn hóa trong quá trình đô thị hóa còn thể hiện qua nhà ở của người dân. Nhà ở thể hiện sự ứng xử của con người với môi trường tự nhiên. Đó là tổ ấm đối phó với nóng lạnh, nắng mưa gió bão - một yếu tố quan trọng nhất đảm bảo cho con người cuộc sống ổn định. Nhà ở còn là nơi thờ cúng tổ tiên, lưu giữ các truyền thống văn hóa, ký ức sống của nhiều thế hệ gắn bó đời mình với không gian ấy. Nhà ở truyền thống của dân cư trên địa bàn Củ Chi trước đây, đối với tầng lớp giàu có là nhà nhiều gian làm bằng gỗ quý, còn đối với người nghèo là nhà tranh vách lá hoặc vách đất giống nhiều vùng nông thôn khác ở Nam Bộ. Tuy nhiên, hiện nay chúng ta không còn thấy những ngôi nhà như thế, thay vào đó là những khu biệt thự của những gia đình vừa mới bán đất hoặc những người ở trung

tâm nội thành ra mua xây cất, hầu hết là nhà tường, khang trang. Ngôi nhà cổ nào còn lại nếu chưa bị giải tỏa, cải tạo thì xuống cấp nghiêm trọng (xem thêm Phụ lục 19). Điều này cho thấy, những giá trị văn hóa truyền thống đang mất dần đi trong quá trình phát triển của đô thị.

Bên cạnh sự thay đổi nhà ở, không gian xung quanh các ngôi nhà truyền thống cũng đang biến dạng, nhà phố lấn át và phá vỡ không gian thoáng rộng của nhà truyền thống. Nhiều ngôi nhà không còn cấu trúc trước sân sau vườn nữa. Sự biến đổi trong kiến trúc Củ Chi một phần là do người dân theo kiến trúc mới, hiện đại, một phần do đô thị hóa làm cho giá thành đất ngày càng tăng. Hơn nữa sự biến đổi trong cấu trúc gia đình cũng ảnh hưởng mạnh mẽ đến việc thay đổi kiến trúc nhà ở. Kiểu nhà truyền thống rộng rãi, ở nhiều người, nhiều thế hệ cùng chung sống với nhau được thay bằng những gian nhà nhỏ theo kiến trúc nhà phố với vật liệu xây dựng hiện đại phù hợp hơn với họ.

Sự biến đổi trong lối sống của người dân còn thể hiện qua cách ăn mặc. Trang phục phù hợp với kiểu dáng phong phú và ngày càng đa dạng hơn so với trước đã làm thay đổi cách ăn mặc truyền thống của người dân. Đặc biệt là giới trẻ thích nghi rất nhanh với các kiểu trang phục hiện đại.

Thay đổi trong bữa ăn hàng ngày của người dân cũng phản ánh sự biến đổi trong lối sống. Các món ăn, thức uống truyền thống địa phương như các loại rau đồng, mắm cá trắng, khô sặc, rượu nếp… đang biến mất thay vào đó là thức ăn pha chế sẵn. Quan niệm “mùa nào, thức ấy” trong bữa ăn dân gian truyền thống không còn như trước nữa. Người dân ở đây có thể tiếp cận các nguyên liệu nấu nướng một cách dễ dàng, không còn chú ý đến mùa và thời tiết khí hậu. Hơn nữa, môi trường đô thị hóa làm thay đổi rất lớn nguồn cung cấp thức ăn từ thiên nhiên. Đồng ruộng, đất, nước bị ô nhiễm và bị thu hẹp nên các loài cá, rắn, rùa, ếch, nhái, cũng bị tiêu diệt theo. Chính vì vậy, nguồn cung cấp thức ăn chính cho các bữa ăn của người dân giờ đây là các chợ và các siêu thị. Cũng như nhiều gia đình ở TP. Hồ Chí Minh hiện nay, các dụng cụ nấu ăn, nguyên liệu đốt trong gia đình ở Củ Chi cũng thay đổi nhiều. Ngoài trấu, mạt cưa, củi, bếp dầu, giờ đây nhà nào cũng nấu bếp gas. Dịch vụ cung ứng gas đến tận nhà mang lại nhiều tiện ích cho người dân.

Quá trình đô thị hóa tác động rất lớn đến kinh tế, đời sống xã hội của cư dân các vùng ven và Củ Chi cũng không nằm ngoài những quy luật đó. Đô thị hóa tác động mạnh đến cuộc sống của người dân, nhiều thành phần dân cư phải chuyển đổi việc làm như người nông dân, người thợ thủ công, người buôn bán nhỏ, người làm dịch vụ liên quan đến nông nghiệp. Người nông dân là thành phần chịu tác động mạnh mẽ nhất của sự chuyển dịch sử dụng đất, vì trong điều kiện mới họ hoàn toàn không thể làm nghề nông như cũ. Họ phải đương đầu với một sự chuyển đổi về nghề nghiệp mà chưa được chuẩn bị trước. Việc tìm được việc làm hay nghề mới tùy thuộc vào nhiều yếu tố như độ tuổi, giới, trình độ văn hóa, tâm lý, gia đình, chính quyền địa phương…, trong đó yếu tố tuổi tác là một trở ngại to lớn. Hầu hết những người trên 40 tuổi (đặc biệt là phụ nữ) hiếm có cơ may trở thành công nhân viên chức hoặc công nhân tại các khu công nghiệp. Nguy cơ trở thành người nghèo đô thị là rất cao ở lứa tuổi này. Trình độ học vấn là yếu tố quyết định giúp những người nông dân còn trẻ khả năng tìm việc làm. Các khảo sát khoa học cho thấy, trình độ học vấn của cư dân ở ngoại thành TP. Hồ Chí Minh vốn rất thấp. Những người làm dịch vụ liên quan đến nông nghiệp như mua bán, chế biến nông phẩm, sửa chữa nông cụ, sản xuất phân bón, thuốc trừ sâu… cũng bị thách thức không kém những người trực tiếp canh tác trên đồng ruộng.

Trước những tác động và những ảnh hưởng to lớn của quá trình đô thị hóa, Củ Chi đã tập trung đẩy mạnh các hoạt động trên lĩnh vực văn hóa - xã hội, từng bước phát triển tương xứng và đồng bộ với tốc độ đô thị hóa, với sự phát triển kinh tế. Đời sống văn hóa tinh thần cùng đời sống vật chất của nhân dân không ngừng được cải thiện và nâng cao, mạng lưới trường lớp đã phát triển rộng khắp trên các địa bàn dân cư. Tuy trong tổ chức và hoạt động còn một số hạn chế, tồn tại ở một vài lĩnh vực, nhưng nhìn chung hoạt động văn hóa-xã hội của huyện đã có những chuyển biến tích cực, đạt được những thành tựu quan trọng. Chủ trương “xã hội hóa” trong các hoạt động văn hóa - xã hội được thực hiện rộng rãi, thường xuyên trên các lĩnh vực và có hiệu quả cao. Nhất là trên các lĩnh vực giáo dục, y tế, thể dục - thể thao và phong trào văn hóa, phong trào xã hội. Sức mạnh của quần chúng, tiềm lực vật chất và tinh thần của nhân dân đã được huy động và đem lại những hiệu quả thiết thực, có ý nghĩa sâu rộng trên các mặt đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội; tạo nên những động lực mới; xuất hiện những nhân tố mới trong quá trình xây dựng đời sống

văn hóa lành mạnh, phát huy truyền thống văn hóa dân tộc.

Tiểu kết chương 3

Trong giai đoạn 2005 - 2015, tiến trình đô thị hóa của huyện Củ Chi đã diễn ra mạnh mẽ trên tất cả các phương diện: đẩy nhanh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng nền nông nghiệp đô thị, tạo ra sự dịch chuyển nhanh cơ cấu kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp, thương mại dịch vụ, đặc biệt là tỷ trọng ngành dịch vụ, kết hợp tăng trưởng kinh tế với tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho nhân dân, đảm bảo an sinh xã hội, xây dựng môi trường văn minh nông thôn. Đến năm 2015, qua gần 20 năm đô thị hóa, bộ mặt nông thôn Củ Chi đã có nhiều chuyển biến rõ nét. Các khu, cụm công nghiệp hoạt động ngày càng hiệu quả đã dẫn tới sự gia tăng số lượng lao động nhập cư vào huyện Củ Chi, làm thay đổi cơ cấu lao động, cơ cấu dân số của huyện. Quá trình đầu tư xây dựng mạnh mẽ về cơ sở hạ tầng như trường học, trung tâm văn hóa, hệ thống y tế, bệnh viện...; các khu dân cư đô thị, khu dân cư trung tâm thị trấn, thị tứ ra đời và phát triển như: Khu đô thị Tây Bắc Thành phố; Khu đô thị Củ Chi... đã tạo nên dáng dấp của một đô thị vệ tinh phía Tây Bắc của TP. Hồ Chí Minh.

Có thể nói, quá trình đô thị hóa đã tạo nên biến đổi toàn diện về cả phương diện kinh tế và xã hội ở Củ Chi, trong đó, những biến đổi về kinh tế đã tạo tiền đề mạnh mẽ đưa lại những thay đổi về xã hội và ngược lại, những biến chuyển xã hội đã tác động, tạo đà cho kinh tế Củ Chi tiếp tục phát triển.

Tuy nhiên, trong quá trình đô thị hóa, hàng loạt các vấn đề xã hội cấp thiết cũng đòi hỏi Củ Chi phải nỗ lực tập trung giải quyết. Đó là sự gia tăng của khoảng cách giàu - nghèo, trình độ dân trí còn hạn chế, y tế, văn hóa còn nhiều bất cập, vấn đề ô nhiễm môi trường và phát triển bền vững… Đó cũng là những khó khăn chung của nhiều địa phương như Củ Chi trong quá trình đô thị hóa.

Chương 4

MỘT SỐ NHẬN XÉT VỀ QUÁ TRÌNH ĐÔ THỊ HÓA Ở HUYỆN CỦ CHI

4.1. Quá trình đô thị hóa ở Củ Chi mang tính chất tự giác

Quá trình đô thị hóa ở Củ Chi tuân theo những quy luật chung của quá trình đô thị hóa, đó là sự tiếp diễn liên tục trên cơ sở kế thừa những cơ sở vật chất, kết cấu hạ tầng trước đó. Nhờ những yếu tố thuận lợi về địa lý cũng như lịch sử nên sau khi hòa bình lập lại, đất nước thống nhất, TP. Hồ Chí Minh, trong đó có Củ Chi được Đảng, chính quyền, nhân dân quan tâm bắt tay vào xây dựng kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội. Trong bối cảnh chung đó, quá trình đô thị hóa tự giác ở Củ Chi được thể hiện ở chỗ đã diễn ra theo kế hoạch, chủ trương, chính sách của Đảng, của chính quyền, theo quy hoạch của Thành phố, của huyện. Việc phát triển kinh tế gắn liền với đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ, kết hợp giải quyết việc làm và xóa đói giảm nghèo cho nhân dân.

Trên quy hoạch chung xây dựng TP. Hồ Chí Minh đến năm 2025, TP. Hồ Chí Minh là đô thị đặc biệt, một trung tâm lớn về kinh tế, văn hoá, khoa học công nghệ, có vị trí chính trị quan trọng của cả nước và sẽ trở thành trung tâm công nghiệp, dịch vụ đa lĩnh vực của khu vực Đông Nam Á. TP. Hồ Chí Minh sẽ được xây dựng để trở thành một thành phố văn minh, hiện đại với các đô thị vệ tinh xung quanh, trong đó có huyện Củ Chi. Với mục tiêu trên, quy hoạch phát triển đô thị Củ Chi được UBND TP. Hồ Chí Minh phê duyệt và có những điều chỉnh phù hợp. Đường lối phát triển Củ Chi theo hướng đô thị vệ tinh của TP. Hồ Chí Minh cũng được cụ thể hóa trong các văn kiện Đại hội Đảng bộ huyện Củ Chi qua các thời kì.

Chính nhờ chiến lược phát triển đó, được sự hỗ trợ của Thành phố, Củ Chi đã tiến hành đầu tư nâng cấp các tuyến đường trọng điểm, các khu quy hoạch công nghiệp, các cụm công nghiệp, đầu tư vào lĩnh vực kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục… Nhìn chung, quá trình đô thị hóa ở Củ Chi diễn ra nhanh chóng là do có sự đầu tư, quy hoạch có trọng điểm, đồng bộ. Bên cạnh các chính sách ưu đãi đầu tư của Nhà nước ngày càng nhiều và theo hướng tạo điều kiện tốt nhất cho hoạt động của doanh nghiệp, hạ tầng kỹ thuật trên địa bàn huyện

được nâng cấp đã tạo cơ sở hết sức quan trọng cho việc thu hút và triển khai đầu tư liên tục. Việc triển khai hàng loạt các dự án nhà ở và các dự án đầu tư vào cơ sở sản xuất kinh doanh là tiền đề cho việc thu hút dân cư, phát triển sản xuất - kinh doanh thương mại. Có thể nói, chủ trương, chính sách đô thị hóa của Thành phố và huyện là điều kiện thuận lợi nhất trong những nhân tố tác động đến quá trình đô thị hóa của huyện Củ Chi.

4.2. Quá trình đô thị hóa ở huyện Củ Chi diễn ra đồng bộ, toàn diện

Xét về không gian đô thị, quá trình đô thị hóa ở Củ Chi không có sự thay đổi về diện tích, địa giới hành chính so với các quận, huyện khác của Thành phố. Như vậy, ở Củ Chi cho đến năm 2015 không diễn ra quá trình mở rộng không gian đô thị. Trên một phương diện nào đó, sự ổn định này có ý nghĩa tích cực trong việc đề ra chủ trương phát triển của địa phương, đó là việc xác định thế mạnh của Củ Chi với vị trí là cửa ngõ từ hướng Tây Bắc để đi vào TP. Hồ Chí Minh; tiếp giáp với 3 tỉnh Tây Ninh, Long An, Bình Dương; có trục quốc lộ 22 chạy sang nước bạn Campuchia; là huyện có diện tích chiếm 1/5 diện tích của TP. Hồ Chí Minh.

Đối với huyện Củ Chi, đô thị hóa theo chiều rộng là sự mở rộng cảnh quan và các công trình đô thị. Củ Chi có tiềm năng về đất đai rất lớn, kênh rạch nhiều. Trong quá trình phát triển và đô thị hóa, chính quyền Củ Chi đã từng bước biến những vùng đất hoang vu, đất nghĩa địa, những vùng đất do quân đội giao chuyển đổi mục đích sử dụng thành những khu công nghiệp hiện đại, khu thương mại sầm uất, khu dân cư, nhà cao tầng, khuôn viên, công viên cây xanh, vườn hoa… Đồng thời, trong quá trình mở đường xây dựng hệ thống giao thông, xây dựng các công trình đô thị, nhân dân huyện Củ Chi đã tự nguyện hiến hàng trăm nghìn mét vuông đất để làm đường, tạo điều kiện thúc đẩy hoạt động thương mại và dịch vụ phát triển. Dấu hiệu đánh dấu bước chuyển mình của Củ Chi vào thời kì đô thị hóa là quá trình xây dựng, phát triển mạnh mẽ của các khu, cụm công nghiệp và hạ tầng đô thị.

Việc quy hoạch các khu công nghiệp trên địa bàn Củ Chi trên cơ sở phát huy thế mạnh về điều kiện tự nhiên của địa phương với các khu cụm công nghiệp được phân bố dọc theo Quốc lộ 22, Tỉnh lộ 15, Tỉnh lộ 8 như: KCN Tây Bắc Củ Chi, KCN Tân Phú Trung, KCN Tân Quy. Củ Chi là huyện đi đầu trong các huyện ngoại thành của Thành phố trong việc đầu tư hạ tầng đô thị, phục vụ đời sống của người dân. Việc xây dựng cơ sở hạ tầng gắn