Phương pháp thống kê nghiên cứu tình hình giáo dục - đào tạo ở các trường sỹ quan quân đội minh họa qua số liệu của một số trường

- Mối liên hệ giữa đầu tư cho GD-ĐT với các chỉ tiêu phát triển cả số lượng và chất lượng.

Trong thực tế sự phát triển GD-ĐT ở các trường SQQĐ còn có nhiều chỉ tiêu có liên quan và có thể ảnh hưởng lớn đến việc phát triển GD-ĐT như sự tăng trưởng của nền kinh tế, tỷ lệ chi ngân sách quốc phòng hàng năm của Chính phủ, đường lối xây dựng và phát triển lực lượng vũ trang nhân dân, tương quan giữa các lực lượng trên thế giới... Bởi vì các yếu tố trên thay đổi sẽ tác động trực tiếp đến sự thay đổi đường lối quân sự và vấn đề GD-ĐT ở các nhà trường quân đội cũng thay đổi theo. Tuy nhiên tuỳ mục đích nghiên cứu, khả năng nghiên cứu và nguồn tài liệu có thể chọn nghiên cứu một vài mối quan hệ điển hình trong GD-ĐT.

Qua nghiên cứu phương pháp hồi quy tương quan và công tác GD-ĐT ở các trường SQQĐ xin trình bày việc vận dụng phương pháp này vào việc phân tích mối liên hệ giữa thời gian học tập với kết quả học tập của HV như sau:

* Chọn các chỉ tiêu đưa vào phương trình hồi quy:

- Chỉ tiêu kết quả (biến phụ thuộc):

Trong GD-ĐT ở các trường SQQĐ chỉ tiêu kết quả thường được chọn là:

+ Kết quả học tập và rèn luyện tổng hợp của HV.

+ Kết quả học tập theo từng hình thức huấn luyện của HV.

+ Kết quả giảng dạy và nghiên cứu khoa học của GV.

+ Kết quả công tác sau khi ra trường.

- Chỉ tiêu nguyên nhân (biến độc lập):

Trong GD-ĐT ở các trường SQQĐ chỉ tiêu nguyên nhân thường là:

+ Chất lượng đầu vào của HV.

+ Tỷ trọng các hình thức huấn luyện.

+ Chất lượng đội ngũ GV (học vị, qua thực tế chức trách…).

…

* Chọn phương trình hồi quy

Tuỳ theo nghiên cứu để ta có thể tìm một phương trình hồi quy cho phù hợp. Trong nghiên cứu hồi quy thường có hai dạng hàm hồi quy là hàm tuyến tính và hàm phi tuyến.

Phương trình tuyến tính có dạng:



Y = a0 + a1x1 (2.10)

Phương trình Parabol có dạng:



= a + a x + a x2 (2.11)

Y 0 1 2

* Xác định phương trình hồi quy và đánh giá trình độ chặt chẽ của mối quan hệ

Sau khi chọn dạng phương trình hồi quy, dựa vào tài liệu đã có, các tham số của phương trình hồi quy được xác định bằng cách sử dụng phần mềm SPSS để tính các tham số phương trình và hệ số tương quan.

Đối với các mối quan hệ khác chúng ta đều có thể áp dụng cách phân tích hồi quy tương quan như trên nhưng cần phải lưu ý các vấn đề: nguồn số liệu có đến đâu và sự chính xác của nó; giữa các nhân tố có mối liên hệ với nhau không và tính chất của mối quan hệ đó, có như vậy thì phương pháp phân tích hồi quy tương quan mới có ý nghĩa.

2.2.2.2. Phương pháp dãy số thời gian

Dãy số thời gian là dãy các trị số của CTTK được sắp xếp theo thứ tự thời gian [24, 321]. Mỗi dãy số thời gian gồm 2 thành phần:

- Thời gian: có thể là ngày, tuần, tháng, quý, năm. Trong phân tích thống kê GD-ĐT thời gian thường sử dụng là: tháng, học kỳ, năm học hoặc có thể 5; 10 năm tuỳ theo yêu cầu mục đích của việc nghiên cứu.

- Chỉ tiêu về hiện tượng nghiên cứu có thể là bất kỳ chỉ tiêu nào trong HTCT phân tích GD-ĐT. Trong đó trị số của chỉ tiêu nghiên cứu được gọi là

mức độ của dãy số và có thể là số tuyệt đối như số lượng GV, HV, số kinh phí huấn luyện...; có thể là số tương đối như tỷ lệ của một bộ phận nào đó trong tổng số GV, HV; hoặc cũng có thể là số bình quân như thời gian huấn luyện bình quân một GV, kinh phí huấn luyện bình quân một HV.

Vận dụng phương pháp dãy số thời gian trong nghiên cứu thống kê tình hình GD-ĐT cho phép phân tích theo những nội dung chủ yếu sau:

- Phương pháp dãy số thời gian được dùng để phản ánh biến động quy mô GD-ĐT, kết quả các hoạt động trong GD-ĐT trong một thời kỳ dài (giai đoạn) hoặc tại các thời điểm xác định trong thời kỳ nghiên cứu; mô tả và lượng hoá mức độ biến động của các chỉ tiêu theo thời gian, đánh giá tổng quan kết quả GD-ĐT trong thời kỳ nghiên cứu và cho phép so sánh các chỉ tiêu kết quả với các tiêu chuẩn đánh giá kết quả theo thời gian và không gian. Phương pháp dãy số thời gian được sử dụng phân tích đối với các chỉ tiêu kết quả tổng hợp và chỉ tiêu kết quả bộ phận.

- Xác định xu hướng và quy luật biến động của công tác GD-ĐT, làm rõ các yếu tố thành phần ảnh hưởng đến biến động kết quả GD-ĐT như biến động xu hướng, chu kỳ của các chỉ tiêu kết quả.

- Phân tích dãy số thời gian là cơ sở để dự đoán quy mô GD-ĐT ở các trường SQQĐ cho phù hợp với nhu cầu cán bộ, tránh việc đào tạo thừa hoặc thiếu cán bộ.

* Các chỉ tiêu phân tích đặc điểm biến động của công tác GD-ĐT ở các trường SQQĐ theo thời gian.

Trong thống kê GD-ĐT, các chỉ tiêu thường được dùng để nghiên cứu quy mô và đánh giá tình hình phát triển của công tác GD-ĐT theo thời gian gồm:

- Mức độ trung bình theo thời gian: chỉ tiêu này phản ánh mức độ đại diện cho các mức độ tuyệt đối của chỉ tiêu nào đó qua thời gian.

Đối với dãy số thời kỳ, mức độ trung bình qua thời gian được tính bằng

công thức:

y y1

y2

... y n

 Σy i

(2.12)

Trong đó: yi (i = 1, 2,..., n) là các mức độ của chỉ tiêu tại các thời kỳ.

Ví dụ: Từ số liệu tổng thời gian thực hành huấn luyện của các tháng trong học kỳ, năm học có thể tính thời gian huấn luyện bình quân một tháng của học kỳ hoặc năm học.

Đối với dãy số thời điểm có khoảng cách thời gian bằng nhau, mức độ bình quân qua thời gian được tính bằng công thức:

y 1 y2 ... y n 1 y n

y 2 2

n 1

(2.13)

Trong đó: yi (i = 1, 2,..., n) là các mức độ chỉ tiêu tại các thời điểm.

Công thức này có thể áp dụng tính số GV bình quân, kinh phí huấn luyện bình quân...

- Lượng tăng (giảm) tuyệt đối:

Chỉ tiêu này sử dụng phổ biến khi nghiên cứu sự biến động tuyệt đối của các chỉ tiêu GD-ĐT như số lượng GV, HV, kết quả học tập của HV và kết quả công tác của GV... Tuỳ theo mục đích nghiên cứu mà có các chỉ tiêu cụ thể sau:

+ Lượng tăng giảm tuyệt đối liên hoàn (i): phản ánh mức độ tăng (giảm) kết quả công tác GD-ĐT hai thời kỳ liền nhau, ví dụ số lượng GV giữa hai thời kỳ 2004 và 2005.

i = yi  yi - 1 (2.14)

Trong đó:

yi là mức độ kỳ nghiên cứu

yi - 1 là mức độ kỳ trước liền kề

+ Lượng tăng giảm tuyệt đối định gốc (i): phản ánh mức độ tăng (giảm) kết quả công tác GD-ĐT của thời kỳ nghiên cứu và thời kỳ được chọn làm

gốc cố định.

i = yi  y1 (2.15)

Với y1 là mức độ đầu tiên của dãy số.

Giữa lượng tăng giảm tuyệt đối liên hoàn và lượng tăng giảm tuyệt đối định gốc có mối liên hệ sau:

∆ δi

i 2

(2.16)

+ Lượng tăng giảm tuyệt đối bình quân (  ): phản ánh mức độ biến động bình quân của từng kỳ chỉ tiêu nghiên cứu trong cả giai đoạn nhất định.

δi ∆

y y

δ i 2

n 1

n

n 1

n 1

n 1

(2.17)

Chú ý: Chỉ tiêu này nên sử dụng khi dãy số có cùng xu hướng và phải kết hợp với lượng tăng giảm tuyệt đối liên hoàn (i).

- Tốc độ phát triển:

Tốc độ phát triển là số tương đối động thái phản ánh tốc độ và xu hướng phát triển của các chỉ tiêu GD-ĐT theo thời gian.

+ Tốc độ phát triển liên hoàn (ti): phản ánh sự phát triển của một chỉ tiêu

giữa hai thời gian liền nhau: ti =

y i

y i 1

(2.18)

+ Tốc độ phát triển định gốc (Ti): phản ánh sự phát triển của một chỉ tiêu

trong thời gian dài với một thời điểm được chọn làm cố định: Ti = yi

(2.19)

+ Tốc độ phát triển bình quân ( t ): phản ánh tốc độ phát triển bình quân

của một chỉ tiêu trong suốt thời gian nghiên cứu:

- Tốc độ tăng (giảm):

t n1 t i

(2.20)

Chỉ tiêu này phản ánh qua thời gian, hiện tượng đã tăng (hoặc giảm) bao

nhiêu lần hoặc bao nhiêu %.

+ Tốc độ tăng liên hoàn (ai): là tỷ số giữa lượng tăng tuyệt đối với mức

độ kỳ gốc liên hoàn: ai

yi  yi1  t  1 Yi1

(2.21)

+ Tốc độ tăng định gốc (Ai): là tỷ số giữa lượng tăng tuyệt đối định gốc

với mức độ kỳ gốc cố định:

A  yi  y1

 Ti  1

(2.22)

+ Tốc độ tăng bình quân ( a ): là số tương đối phản ánh nhịp điệu tăng đại

diện của chỉ tiêu trong một thời kỳ nhất định: a

tính bằng %.

t 1

hoặc

a  t  100

khi t

- Giá trị tuyệt đối 1% của tốc độ tăng (hoặc giảm) liên hoàn (gi).

Chỉ tiêu này phản ánh cứ 1% tăng (hoặc giảm) của tốc độ tăng (hoặc giảm) liên hoàn thì tương ứng với một quy mô cụ thể là bao nhiêu.

g δi δi

y i 1

(2.23)

a1 (%)δi .100

y i 1

100

Chú ý: Chỉ tiêu này không tính đối với tốc độ tăng (hoặc giảm) định gốc.

Trong quản lý GD-ĐT ở các trường SQQĐ yi thường là các chỉ tiêu: các dãy lượng biến về số lượng HV, GV; các dãy lượng biến về chất lượng GV, kết quả học tập rèn luyện của HV…

* Sử dụng dãy số thời gian để biểu hiện xu hướng phát triển cơ bản của GD-ĐT trong quân đội.

Dãy số thời gian trong thống kê GD-ĐT thông thường là các dãy số biểu hiện các mức độ của các mặt bằng thời gian ít nhất là học kỳ. Vì vậy để biểu hiện xu hướng phát triển cơ bản của tình hình GD-ĐT chúng ta không sử dụng phương pháp mở rộng khoảng cách thời gian mà chỉ sử dụng 2 phương pháp là số trung bình trượt và hồi quy.

- Phương pháp số bình quân trượt.

Số bình quân trượt (di động) là số bình quân cộng của một nhóm nhất định các mức độ của dãy số được tính bằng các lần lượt loại dần các mức độ đầu, đồng thời thêm vào các mức độ sau, sao cho số lượng các mức độ tham gia tính bình quân không thay đổi.

Ví dụ: Có dãy số thời gian về chỉ tiêu nào đó như số lượng GV, HV, trình độ học vấn... của 10 năm là y1, y2, ... y10.