Việt Nam đảm nhiệm các khâu cắt, ghép, đăng ten (CMT). Đôi khi các hãng nước ngoài cung cấp cả thiết bị. Phần lớn doanh nghiệp cũng chỉ làm công ăn lương vì giá trị gia tăng tạo ra quá thấp. Đây cũng là điều dễ hiểu vì ngành công nghiệp Dệt May của nước ta còn phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu từ nước ngoài.
Để đảm bảo sản xuất ổn định và tạo công ăn việc làm thường xuyên cho người lao động, nhất là từ sau khi gia nhập WTO, Dệt May xuất khẩu của nước ta vào Mỹ gặp khó khăn do tác động của cuộc khủng hoảng tài chính tại nước này vào cuối năm 2007, phần lớn các doanh nghiệp chấp nhận làm hàng theo đơn giá gia công vì đối tác có thể cung cấp nguyên phụ liệu đầy đủ và kịp thời. Còn sản xuất theo điều kiện FOB (mua bán, đứt đoạn) có thể đem lại lợi nhuận cao hơn nhưng các doanh nghiệp sẽ gặp trở ngại lớn trong việc nhập khẩu nguyên liệu. Nhờ việc làm hàng theo hình thức gia công này, Việt Nam không mất chi phí mua nguyên liệu mà còn duy trì sản xuất đều đặn. Do đó, trong khi các quốc gia xuất khẩu Dệt May trong năm 2008 đều tăng trưởng âm, thì ngành Dệt May Việt Nam vẫn đạt mức tăng trưởng xuất khẩu 17%.
Mặc dù vậy, trong thời gian tới, khả năng mở rộng thị phần sẽ gặp nhiều khó khăn vì ngành Dệt May Việt Nam chủ yếu là làm gia công, trong khi khách hàng Mỹ chỉ muốn các doanh nghiệp xuất theo giá FOB.
2.3. Thuận lợi và khó khăn
2.3.1. Thuận lợi
2.3.1.1. Chủ quan
Nhân lực
Sử dụng nhiều nhân công là một trong những đặc thù của ngành Dệt May. Do đó, chi phí nhân công là một trong những nhân tố ảnh hưởng lớn đến năng lực cạnh tranh của ngành này. So với những nước xuất khẩu cùng mặt hàng may mặc, nhìn chung, Việt Nam có lợi thế hơn vì sở hữu nguồn lao
động trẻ, dồi dào, tay nghề cao và có thể làm ra những sản phẩm phức tạp đòi hỏi sự tỉ mỉ khéo léo của người lao động. Ngoài ra, một lợi thế nữa là giá nhân công tại Việt Nam tương đối thấp, với mức lương trung bình 0,3 -0,6 USD/giờ nên sản phẩm may mặc của nước ta vào Mỹ có sức cạnh tranh lớn một phần nhờ có giá cạnh tranh hơn sản phẩm của các nước khác. Trong thời gian tới, các doanh nghiệp cần phải chú ý khai thác và duy trì lợi thế này để đẩy mạnh việc sản xuất xuất khẩu hàng Dệt May vào Mỹ, khẳng định vị thế của ngành Dệt May nước nhà trên thị trường lớn này.
Ngành truyền thống
Ngành Dệt May là một trong những ngành có lịch sử phát triển lâu đời ở nước ta nên những thuận lợi của ngành nghề truyền thống lâu đời này tiếp tục phát huy khi xuất khẩu sang thị trường Mỹ hậu WTO. Với kinh nghiệm lâu đời cùng với đôi bàn tay khéo léo của người lao động, các sản phẩm Dệt May của ta có giá trị xuất khẩu lớn và được ưa thích trên thị trường Mỹ về mẫu mã, chất lượng. Sự kết hợp giữa tính thủ công và tính hiện đại nhờ máy móc, thiết bị Dệt May đã làm tăng khả năng cạnh tranh của sản phẩm Dệt May nước ta trên thị trường Mỹ về cả số lượng và chất lượng. Có rất nhiều làng nghề dệt thủ công và may được duy trì và mở rộng sản xuất, phục vụ xuất khẩu đồng thời tạo công ăn việc làm cho nhiều lao động như làng lụa Vạn Phúc (Hà Tây), làng Mẹo (Thái Bình) và Triều Khúc (Hà Nội).
2.3.1.2. Khách quan
Mỹ bỏ việc áp dụng chế độ hạn ngạch đối với hàng Dệt May xuất khẩu của Việt Nam từ ngày 11/01/2007
Theo qui định của WTO, khi Việt Nam gia nhập tổ chức này thì các thành viên WTO, bao gồm Mỹ, sẽ bãi bỏ hạn ngạch đối với hàng Dệt May xuất khẩu của Việt Nam. Đây là bàn đạp thúc đẩy tăng số lượng xuất khẩu mặt hàng Dệt May sang thị trường lớn nhất thế giới này vì:
Thứ nhất, việc bãi bỏ hạn ngạch sẽ làm giảm chi phí do việc áp dụng hạn ngạch gây ra, từ đó, làm tăng sức cạnh tranh của sản phẩm. Chi phí do việc cấp hạn ngạch gây ra theo Hiệp định ATC chiếm tỷ trọng đáng kể trong chi phí xuất khẩu hàng Dệt May Việt Nam. Theo tính toán, chi phí này đối với hàng Dệt May sang Mỹ chiếm 6,9% đối với hàng dệt và 7,1% đối với hàng may mặc trên tổng chi phí. Tuy mức chi phí này thấp hơn so với mốt số đối thủ cạnh tranh trên thị trường Mỹ như Trung Quốc, Ấn Độ, Bangladesh nhưng gây ra mức chi phí tương đối đáng kể, làm hạn chế khả năng xuất khẩu hàng may mặc của ta sang Mỹ. Vì vậy, hàng Dệt May xuất khẩu sẽ có mức giá cạnh tranh hơn trên thị trường Mỹ khi giá xuất khẩu giảm do việc cấp hạn ngạch gây ra.
Bảng 2.4. Tỷ trọng chi phí do hạn ngạch gây ra trong tổng chi phí xuất khẩu
US/Canada (%) | EU (%) | |||
Dệt | May mặc | Dệt | May mặc | |
Bangladesh | 15,3 | 8,1 | 8,4 | 7,3 |
Trung Quốc | 20,0 | 33,0 | 12,0 | 15 |
Hồng Kông, Trung Quốc | 1,0 | 10,0 | 1,0 | 5,0 |
Hungary | 6,9 | 5,0 | 0 | 0 |
Ấn Độ | 9,8 | 34,2 | 12,0 | 15,2 |
Indonesia | 8,1 | 7,8 | 6,3 | 6,0 |
Philippin | 6,5 | 7,8 | 5,7 | 6,0 |
Ba Lan | 6,9 | 5,0 | 0 | 0 |
Sri Lanka | 15,3 | 8,3 | 5,5 | 6,6 |
Thái Lan | 8,3 | 13,2 | 6,4 | 7,8 |
Thổ Nhĩ Kỳ | 7,0 | 4,9 | 1,5 | 0 |
Việt Nam | 6,9 | 7,1 | 7,5 | 7,2 |
Các nước Trung Âu khác | 6,9 | 5,0 | 0 | 0 |
Có thể bạn quan tâm!
-
Kim Ngạch Xuất Khẩu Hàng Dệt May Của Việt Nam Qua Các Năm -
Sự Cần Thiết Phải Phát Triển Dệt May Xuất Khẩu Việt Nam Hậu Wto -
Thay Đổi Trong Đơn Vị Mua Sắm Hàng Dệt May Ở Mỹ -
Phát triển xuất nhập khẩu may của Việt Nam vào thị trường Mỹ hậu WTO - 8 -
Giải Pháp Phát Triển Dệt May Xuất Khẩu Của Việt Nam Vào Thị Trường Mỹ Hậu Wto -
Giải Pháp Phát Triển Dệt May Xuất Khẩu Của Việt Nam Vào Thị Trường Mỹ
Xem toàn bộ 107 trang tài liệu này.
(Nguồn: Hildegunn Kyvik Nordas (2004), The Global Textile and Clothing Industry post the Agreement on Textiles and Clothing, WTO – Cẩm nang hội nhập)
Thứ hai, không còn bị hạn chế về hạn ngạch, các doanh nghiệp có thể xuất khẩu theo khả năng, vừa có thể tăng doanh thu xuất khẩu, vừa tránh được tình trạng tiêu cực trong việc phân bổ hạn ngạch. Thời kỳ áp dụng hạn ngạch đã làm giảm khả năng xuất khẩu của các doanh nghiệp nước ta. Cụ thể: Sau khi Hiệp định Dệt May song phương được ký kết và có hiệu lực từ tháng 5/2003, mỗi năm Việt Nam chỉ xuất khẩu sang Mỹ tối đa 1,7 tỷ USD. Mỗi năm Mỹ nâng mức hạn ngạch nhập khẩu hàng dệt may Việt Nam lên 10% và 30 mặt hàng phải chịu hạn ngạch. Khi bãi bỏ việc áp dụng hạn ngạch này, các doanh nghiệp có năng lực sản xuất tốt, chất lượng hàng hóa tốt có thể xuất khẩu theo năng lực, không còn gặp khó khăn trong việc dồn đọng hàng do đã sử dụng hết hạn ngạch được phân bổ trong năm. Hiện nay, một số quốc gia xuất khẩu hàng Dệt May như các nước ở vùng Trung Mỹ, Mexico bị Mỹ cắt giảm hạn ngạch nên các đơn hang đang dồn về Việt Nam. Đây là cơ hội lớn để các doanh nghiệp mở rộng sản xuất phục vụ xuất khẩu và thâm nhập sâu hơn vào thị trường Mỹ. Ngoài ra, hạn ngạch bị bãi bỏ tạo điều kiện do doanh nghiệp có thể cạnh tranh bình đẳng hơn trong việc xuất khẩu Dệt May, không còn gặp trở ngại trong việc xin cấp hạn ngạch hay mua bán hạn ngạch giữa các doanh nghiệp. Từ đó, thúc đẩy sản xuất hiệu quả hơn do các doanh nghiệp có thể chủ động hơn trong việc quyết định số lượng hàng xuất khẩu.
Thu hút nguồn vốn đầu tư trong và ngoài nước
Cùng với những lợi thế so sánh về năng lực cạnh tranh của hàng Dệt May xuất khẩu và việc nước ta gia nhập WTO đã khiến cho Việt Nam trở thành điểm thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Là một trong những ngành xuất khẩu chủ lực và tiến tới là ngành công nghiệp mũi nhọn, trọng điểm trong xuất khẩu giai đoạn 2015 – 2020, ngành Dệt May rất cần có nguồn vốn đầu tư thích hợp để mở rộng phát triển nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra. Vì thế, Đảng và Nhà nước đã đề ra chính sách thích hợp về vốn đầu tư để đáp ứng nhu cầu sản xuất và xuất khẩu của ngành
Dệt May trong Qui hoạch Chiến lược phát triển ngành dệt may đến năm 2015, định hướng đến năm 2020.
Ước tính ngành Dệt May cần vốn đầu tư khoảng 1.100 tỷ đồng nhằm tăng tốc đầu tư các cơ sở mới nâng cao năng lực sản xuất và xuất khẩu. Trong đó, chú trọng phát triển vấn đề nguyên phụ liệu, đặc biệt là đầu tư sản xuất các sản phẩm hoá dầu như xơ, sợi, thuốc nhuộm…, xây dựng các vùng trồng bông, tăng số lượng và chất lượng chất bông xơ để cung cấp cho ngành dệt. Nguồn vốn đầu tư chủ yếu được huy động từ các thành phần kinh tế trong và ngoài nước thông qua các hình thức hợp tác kinh doanh, liên doanh liên kết, cổ phần hóa các doanh nghiệp, đầu tư vốn 100% của các nhà đầu tư nước ngoài.
Cùng với sự gia tăng đầu tư trong nước, ngành Dệt May Việt Nam đã thu hút mạnh các nhà đầu tư nước ngoài từ hơn 28 quốc gia và vùng lãnh thổ với hơn 534 dự án và tổng vốn đăng ký là 3,215 tỷ USD. Ngay trong năm đầu tiên Việt Nam thực hiện các cam kết WTO, hoạt động đầu tư nước ngoài vào ngành này đã có những chuyển động tích cực. Năm 2007, các doanh nghiệp FDI đã đăng ký đầu tư 55 dự án vào lĩnh vực nguyên liệu, may mặc với số vốn 383 triệu USD, đưa năng lực sản xuất tăng thêm khoảng 20%. Các dự án Dệt May lớn đã thu hút được sự quan tâm đầu tư từ phía các đối tác nước ngoài. Tập đoàn Pamatex Berhad (Malaysia) đã quyết định đầu tư hơn 100 triệu USD vào Khu kinh tế mở Chu Lai (Quảng Nam), Công ty Daewon (Hàn Quốc) đầu tư xây dựng một nhà máy may xuất khẩu trị giá 8 triệu USD tại Khu công nghiệp Hòa Khánh (Đà Nẵng). Một số dự án cũng đã đi vào hoạt động ngay từ đầu năm 2007. Tháng 3/ 2007, tại khu công nghiệp Thuận Yên, thành phố Tam Kỳ, công ty Intergarment Corporation Đài Loan khánh thành nhà máy may Sportteam với tổng vốn đầu tư 2 triệu USD, xây dựng trên diện tích 2,1 ha, gồm 22 chuyền may với trên 1200 lao động, chuyên sản xuất các sản phẩm hàng dệt kim và dệt thoi gồm áo quần thể thao các loại với năng lực sản xuất 20 triệu sản phẩm/năm. Sản phẩm được xuất trực tiếp sang thị trường các nước như Mỹ, EU và Canada.
Bảng 2.5. Đầu tư nước ngoài vào ngành Dệt May theo năm
Số dự án | Số vốn (USD) | Năm | Số dự án | Số vốn (USD) | |
1988 | 1 | 8.343.012 | 1999 | 19 | 54.481.952 |
1989 | 2 | 2.165.001 | 2000 | 43 | 197.120.553 |
1990 | 1 | 4.045.000 | 2001 | 72 | 428.757.810 |
1991 | 4 | 8.282.239 | 2002 | 158 | 342.317.165 |
1992 | 13 | 58.201.904 | 2003 | 110 | 620.629.887 |
1993 | 19 | 322.078.152 | 2004 | 88 | 378.236.212 |
1994 | 22 | 109.018.440 | 2005 | 121 | 543.034.321 |
1995 | 29 | 536.680.759 | 2006 | 130 | 697.511.667 |
1996 | 33 | 291.366.505 | 2007 | 160 | 1.214.090.259 |
1997 | 20 | 360.714.025 | 2008 | 55 | 382.626.994 |
1998 | 9 | 90.229.887 | Tổng số | 1109 | 6.649.931.744 |
(Nguồn: Số liệu thống kê – Hiệp hội Dệt May Việt Nam)
Vậy, nguồn vốn đầu tư mạnh mẽ kể từ thời điểm Việt Nam gia nhập WTO là một thuận lợi lớn làm tăng năng lực sản xuất và xuất khẩu để thúc đẩy hàng Dệt May xuất khẩu của ta vào Mỹ.
Được tính thuế nhập khẩu bình đẳng ở thị trường Mỹ
Khi trở thành thành viên của WTO, được Mỹ trao Qui chế thương mại bình thường vĩnh viễn, hàng Dệt May xuất khẩu của Việt Nam được tính thuế nhập khẩu bình đẳng. Đây là ưu đãi thuế quan có ảnh hưởng tích cực lớn đến kim ngạch xuất khẩu của hàng Dệt May nước ta. Trước khi được hưởng chế độ ưu đãi thuế quan này, thuế suất MFN đã khiến cho hàng Dệt May xuất khẩu Việt Nam thường có giá cao hơn so với các quốc gia xuất khẩu sản
phẩm cùng loại vào thị trường Mỹ như Trung Quốc và Ấn Độ, do đó đã phần nào làm giảm năng lực cạnh tranh sản phẩm Dệt May nước ta. Mức thuế suất hàng Dệt May vào Mỹ thể hiện qua bảng sau:
Bảng 2.6. Thuế suất hàng Dệt May vào Mỹ
Đơn vị: %
Thuế suất phổ thông | Thuế suất MFN | |
Sản phẩm dệt | 55,1 | 10,3 |
Sản phẩm may | 68,9 | 13,4 |
(Nguồn: Omiko Fukase and Will Martin – the effect of the S’s Grating MFN status to Vietnam – World Bank)
Từ sau thời điểm chính thức gia nhập WTO, các doanh nghiệp Dệt May xuất khẩu nước ta như được cởi bỏ gánh nặng về thuế nhập khẩu vào thị trường Mỹ dẫn đến kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng của các doanh nghiệp tăng mạnh.
2.3.2. Khó khăn
2.3.2.1. Chủ quan
Những tồn tại về nguyên liệu – công nghệ - nhân lực
Nhân lực thiếu và yếu kém
Dệt May xuất khẩu của nước ta vẫn phải đối mặt với những vấn đề còn tồn tại liên quan đến nhân lực chưa khắc phục được sau hơn 3 năm gia nhập WTO, đó là hiện tượng chuyển dịch lao động và đội ngũ nhân công có trình độ thấp.
Việc thiếu lao động cục bộ trong ngành diễn ra tại các thành phố lớn như Hà Nội, Hồ Chí Minh và một số khu công nghiệp. Tỷ lệ lao động biến động nhiều khi lên tới 20-25% làm ảnh hưởng tới kế hoạch sản xuất, buộc nhiều nhà máy phải tìm kiếm, đào tạo công nhân, quản lý, tăng lương và các chế độ đãi ngộ khác nhằm giữ người lao động, chuyển dịch sản xuất đi các địa phương để giải bài toán thiếu hụt lao động, dẫn tới tăng chi phí.
Ngoài ra, Việt Nam luôn ở trong tình trạng thiếu lao động quản lý và kỹ thuật16. Đây là một yếu thế của Việt Nam trên thị trường Mỹ so với các nước cạnh tranh khác như Trung Quốc, Hàn Quốc và Thái Lan vốn là những nước có chương trình quản lý và đầu tư vào nguồn nhân lực theo kịp với đầu tư vào máy móc, thiết bị và công nghệ.
Vấn đề tồn tại về nguồn nhân lực ảnh hưởng rất lớn để sự phát triển bền vững của Dệt May xuất khẩu nước ta. Vì thế, để trụ vững trên thị trường các thị trường xuất khẩu nói chung và thị trường Mỹ nói riêng, việc khắc phục vấn đề về nhân công là việc làm cấp thiết.
Công nghệ lạc hậu
Mặc dù đã được đầu tư cải tiến đổi mới công nghệ nhưng nhìn chung, công nghệ sản xuất của ngành Dệt May Việt Nam chưa thể đáp ứng được nhu cầu của thị trường Mỹ ngay từ trước và sau khi gia nhập WTO.
Trình độ công nghệ chưa cao, máy móc thiếu đồng bộ, thậm chí một số thiết bị đã lạc hậu, lỗi thời và không đảm bảo tiêu chuẩn khi sử dụng. Mỹ vốn là một thị trường khó tính với các tiêu chuẩn kiểm tra chất lượng sản phẩm khắt khe. Với trình độ tiên tiến của máy móc phục vụ cho sản xuất như vậy, Việt Nam khó có thể cạnh tranh với các đối thủ khác. Ví dụ, trong khi hầu hết các thị trường ở Châu Á có thể tiêu thụ dạng sợi chỉ số 40 thì Mỹ đòi hỏi sợi chỉ số phải từ 80 đến 120. Nước ta chủ yếu mới chỉ sản xuất được sợi chỉ số 5017. Ngoài ra, thị trường khó tính này còn đòi hỏi kỹ thuật cao mà hầu hết các công ty dệt trong nước khó đáp ứng. Ví dụ, người tiêu dùng Mỹ thường không mua các dạng in cotton thông thường mà đòi hỏi loại in bông ép với hoa văn nổi rõ ở mặt trái. Về kích cỡ, các thiết bị của ta hiện chỉ sản xuất
16 Nguyễn Hữu Khải, Đào Ngọc Tiến và Vũ Thị Hiền (2007), Chuyển dịch cơ cấu hàng xuất khẩu Việt Nam,
Nhà xuất bản Thống kê, tr.241.
17 Bộ Khoa học và Công nghệ (2005), Thị trường máy và thiết bị ngành dệt, http://www.techmartvietnam.vn/news/200410010774679682/200504159451094911/tmnews_view [truy cập ngày 13/04/2010]