Quan Hệ Cung Cầu, Giá Cả Và Cạnh Tranh Trên Thị Trường Du Lịch

+ Căn cứ vào đặc điểm địa lý của điểm du lịch có các loại thị trường: Du lịch miền biển, du lịch núi, du lịch đô thị, du lịch thôn quê...

+ Căn cứ vào phương tiện giao thông có các loại hình: Du lịch đi bộ, du lịch xe đạp, du lịch ô tô, du lịch tàu hoả, du lịch tàu thuỷ, du lịch máy bay...

Mỗi loại thị trường đều có vai trò độc lập tương đối, đồng thời chúng có mối quan hệ chặt chẽ, phụ thuộc nhau, bổ sung cho nhau. Việc hình hành, phát triển, biến động hoặc triệt tiêu một loại thị trường sẽ gây tác động đến một loại thị trường khác. Do đó, khi phát triển một loại thị trường bao giờ cũng phải chú ý đến sự tác động của nó tới các thị trường khác. Dưới tác động của cuộc cách mạng khoa học công nghệ, cầu về sản phẩm du lịch tăng lên, đồng thời làm cho mối quan hệ giữa các thị trường du lịch trở nên phức tạp và đa dạng. Trong từng loại và giữa các loại thị trường du lịch xuất hiện xu hướng vừa cạnh tranh, vừa hợp tác. Xu thế hợp tác và cạnh tranh đã dẫn đến quá trình quốc tế hoá trên thị trường du lịch, hình thành thị trường du lịch chung thu hút và phục vụ khách đến khu vực mình. Phân tích các loại thị trường du lịch và mối quan hệ giữa chúng nhằm làm căn cứ để định ra các hướng chiến lược và mở rộng từng loại thị trường và tổng thể thị trường du lịch, biến ngành du lich của một địa phương, một quốc gia thành một ngành kinh tế để tăng trưởng tổng sản phẩm quốc dân. Trên mỗi địa bàn, thị trường du lịch có tính độc lập tương đối, đồng thời có mối quan hệ chặt chẽ, phụ thuộc nhau, bổ sung cho nhau. Sự thay đổi một thị trường nào đó sẽ gây tác động tới những thị trường khác.

1.1.2.2. Đặc trưng của thị trường du lịch

Thị trường du lịch là một bộ phận của thị trường hàng hoá nói chung, song nó có một số đặc điểm riêng. Tính độc lập tương đối của thị trường du lịch được thể hiện ở một số đặc trưng cơ bản sau.

- Thị trường du lịch gắn liền với khách du lịch. Khách du lịch là tất cả những công dân rời khỏi nơi ở thường xuyên của họ đến một nơi khác với mục đích không phải là kiếm tiền hoặc học tập, làm việc lâu dài. Mỗi loại khách du lịch có sự khác biệt lớn về mục đích và nhu cầu du lịch. Sự gắn kết chặt chẽ khách du lịch với thị trường du lịch là cơ sở cho sự phân loại thị trường du lịch dựa trên tiêu chí chủ yếu

là khách du lịch. Vai trò tương đối đặc biệt của khách du lịch trên thị trường là đặc điểm riêng có của thị trường du lịch. Khách du lịch là khách hàng cuối cùng tiêu dùng trực tiếp sản phẩm du lịch. Khách du lịch có vai trò quyết định tới tính chất và phạm vi của thị trường, là nhân vật trọng tâm làm nảy sinh các hoạt động và các mối quan hệ để trên cơ sở đó thoả mãn mục đích của các chủ thể tham gia vào các hoạt động và các mối quan hệ đó trên thị trường.

- Trên thị trường du lịch về cơ bản không có sự dịch chuyển khối lượng hàng hoá. Để thực hiện việc trao đổi, mua bán sản phẩm du lịch thì người tiêu dùng phải di chuyển đến với sản phẩm du lịch. Đây là điểm khác biệt cơ bản giữa tiêu dùng hàng hoá du lịch và tiêu dùng hàng hoá khác trên thị trường. Để thực hiện tiêu dùng sản phẩm, người mua hàng được đưa đến nơi sản xuất và tiêu dùng tại chỗ. Đây chính là lý do không thể so sánh giá của sản phẩm du lịch này với giá của sản phẩm du lịch khác một cách tuỳ tiện.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 121 trang tài liệu này.

- Thị trường du lịch mang tính thời vụ rõ nét. Điều đó thể hiện ở chỗ cung hoặc cầu xuất hiện trong một thời gian nhất định của một năm. Thời gian và cường độ thời vụ du lịch không phải luôn cố định mà chúng biến đổi dưới tác động của nhiều yếu tố. Độ dài thời gian và cường độ của mùa vụ du lịch không bằng nhau đối với từng sản phẩm sản phẩm du lịch. Tính thời vụ của thị trường du lịch do các yếu tố khách quan cũng như chủ quan quyết định và vấn đề khó tìm ra lời giải chung cho mọi vùng cũng như hoạt động của thị trường du lịch với thị trường khác. Đặc điểm này của thị trường du lịch thể hiện rất rõ đối với các nước có ngành du lịch phát triển đi sau.

- Thị trường du lịch hình thành ở cả nơi khách đến và nơi xuất phát của du khách.. Quan hệ thị trường nảy sinh giữa người mua và người bán bắt đầu ngay từ khi khách quyết định mua hàng đến khi khách trở về nơi cư trú. Trong quá trình hoạt động kinh doanh, các doanh nghiệp đã tìm đến nơi ở của du khách để quảng cáo. Giới thiệu những thông tin về sản phẩm, về giá cả, thời gian, không gian, địa điểm, phương tiện phục vụ chuyến du lịch, giúp khách du lịch hiểu rõ các điều kiện tham gia du lịch, từ đó họ có thể lựa chọn, trả giá cho một chuyến đi (tour) du lịch ngay từ nơi xuất phát. Nơi

đến du lịch là các điểm du lịch đã được tổ chức những dịch vụ, hàng hoá để sẵn sàng bán cho khách du lịch.

- Đối tượng trao đổi chủ yếu trên thị trường du lịch là dịch vụ, hàng hoá chiếm tỷ trọng nhỏ. Đặc điểm này do đặc điểm của sản phẩm du lịch chủ yếu dưới dạng dịch vụ quy định. Trên thị trường du lịch, các yếu tố đầu vào và đầu ra kết hợp, tác động với nhau rất năng động, gắn bó với nhau chặt chẽ. Nói một cách khác, trên cơ sở tài nguyên du lịch, các chủ thể kinh doanh du lịch sản xuất ra những sản phẩm vật thể hoặc phi vật thể đáp ứng nhu cầu của khách du lịch. Chất lượng của các sản phẩm du lịch được xác định dựa vào sự chênh lệch giữa kỳ vọng và mức độ cảm nhận về chất lượng khách du lịch. Điều này mang tính chủ quan, phụ thuộc vào nhu cầu, thị hiếu, mức độ thoả mãn của du khách đến đâu. Các dịch vụ vận tải, lưu trú, giải trí,... là những đối tượng được mua bán nhiều nhất trên thị trường du lịch. Hàng hoá lưu niệm là đối tượng đặc biệt và chủ yếu được thực hiện trên thị trường du lịch.

- Cung, cầu trên thị trường du lịch có sự tách biệt cả về không gian và thời gian. Cung du lịch là những điểm đã xác định, tồn tại với thời gian cả năm, còn cầu du lịch do con người quyết định lại có mặt ở khắp nơi và chỉ xuất hiện khi con người có đủ điều kiện về thời gian và khả năng thanh toán. Đối với khách sử dụng các tour du lịch chọn gói, dịch vụ cơ bản và sản phẩm lớn dịch vụ bổ sung đã được khách quyết định mua từ trước khi hành trình bắt đầu tại thị trường gửi khách. Các dịnh vụ này được cung ứng dần trong suốt hành trình, từ nơi xuẫt phát đến địa điểm du lịch và ngược lại.

Quan hệ thị trường giữa người mua và người bán kéo dài hơn so với trao đổi hàng hoá thông thường. Khi thực hiện chuyến du lịch, quá trình này người mua được phục vụ từ khi bắt đầu đi du lịch cho đến khi kết thúc chuyến đi. Lúc này hàng hoá và dịch vụ du lịch mới thực hiện được giá trị. Đây là một đặc thù khác hẳn so với thị trường hàng hoá khác. Trên thị trường hàng hoá chung, quan hệ thị trường sẽ chấm dứt khi khách mua trả tiền, nhận hàng, nếu có kéo dài cũng chỉ thêm thời gian bảo hành.

Những nét đặc trưng trên tác động trực tiếp đến cơ chế hoạt động trên thị trường du lịch, chúng tác động mạnh đến hiệu quả kinh doanh du lịch.

1.1.3. Các yếu tố cơ bản của thị trường du lịch

Thị trường du lịch được hình thành từ nhiều yếu tố. Những yếu tố cơ bản nhất là cung du lịch, cầu du lịch, giá cả sản phẩm du lịch, cạnh tranh và quản lý nhà nước đối với thị trường du lịch.

1.1.3.1. Cung trên thị trường du lịch

Trên thị trường du lịch, cung xuất hiện trong mối quan hệ hàng hoá và tiền tệ về du lịch. Đây là sự đáp ứng mọi nhu cầu về hàng hoá và dịch vụ du lịch cho thị trường. Đó là khả năng cung ứng mọi hàng hoá, dịch vụ khác nhau nhằm đáp ứng nhu cầu của du khách ở các mức giá khác nhau tại các thời kỳ và địa điểm khác nhau.

Cung du lịch là toàn bộ các hàng hoá, dịch vụ du lịch được người bán đưa ra thị trường nhằm thoả mãn nhu cầu có khả năng thanh toán của khách du lịch trong một thời gian nhất định.

Cung du lịch là đại lượng có thực được xác định về số lượng và chất lượng. Số lượng của cung du lịch trên thị trường du lịch được xác định bởi các yếu tố tài nguyên du lịch, khả năng cơ sở vật chất kỹ thuật chuyên ngành và kết cấu hạ tầng để tạo ra dịch vụ, hàng hoá. Cung du lịch chỉ bao gồm số lượng hàng hoá mà người bán có khả năng và sẵn sàng bán ở những mức giá chấp nhận trong một thời gian và không gian nhất định trên thị trường. Trong du lịch, tỷ trọng sản phẩm du lịch tiêu dùng không qua thị trường so với cung du lịch nói chung rất nhỏ. Chất lượng của cung du lịch là toàn bộ các mối quan hệ phức tạp giữa người mua và người bán, thông qua giá cả dịch vụ, hàng hoá trên thị trường du lịch. Nó còn phụ thuộc vào quyền lợi người bán, tỷ trọng chiếm lĩnh thị trường, các động lực kinh tế như lãi suất, lợi nhuận, tỷ giá...

Phần lớn những đặc điểm của cung du lịch trên thị trường du lịch đều bắt nguồn từ những đặc điểm của cầu du lịch và thể hiện ở những mặt sau:

Cung chủ yếu không ở dạng hiện vật mà thông qua các dịch vụ. Mặc dù cung du lịch là đại lượng được xác định nhưng chúng phần lớn không tồn tại ở dạng hiện

vật, không thể đem trưng bày một cách trực tiếp như hiện vật cụ thể, chỉ thông qua thông tin mới biết khả năng cung cấp sản phẩm du lịch trên thị trường. Tính không hiện hữu này làm cho cung du lịch là cung gián tiếp, gắn với các doanh nghiệp sản xuất ra chúng và thông qua các thông tin về chúng.

Cung chủ yếu không có tính mềm dẻo cao. Phần lớn các bộ phận trong cung du lịch thường cố định về vị trí và sức chứa. Cung du lịch rất khó thay đổi tương ứng với những biến động của thị trường du lịch. Nguyên nhân chủ yếu là do sản xuất và tiêu dùng du lịch diễn ra đồng thời tại điểm du lịch nên khi có biến đổi về số cầu, không thể nhập sản phẩm du lịch từ nơi khác về hay điều chỉnh công suất để đáp ứng tính thời vụ rất cao của cầu. Mặt khác, dịch vụ du lịch không thể tồn kho hay dự trữ khi cầu du lịch giảm, giá thấp để đến khi có điều kiện thuận lợi hơn đem bán. Trong quá trình tạo ra sản phẩm du lịch trên thị trường, tỷ trọng vốn cố định cao hơn vốn lưu động. Để tạo cung, các doanh nghiệp kinh doanh cần phải tạo ra lượng vốn đầu tư lớn, vì vậy tỷ trọng vốn đầu tư cơ bản trong giá thành của sản phẩm du lịch thường cao hơn so với các ngành khác, làm cho cung du lịch khó thay đổi khi có sự biến động của cầu và giá cả trên thị trường du lịch.

Tính độc lập trong hoạt động và sự phụ thuộc lẫn nhau tạo thành sản phẩm chung của các thành phần trong cung du lịch. Phần lớn các doanh nghiệp, tổ chức cung cấp hàng hoá du lịch hoạt động tương đối độc lập với nhau. Tuy nhiên, do nhu cầu du lịch là nhu cầu tổng hợp, nên sản phẩm du lịch là nhu cầu tổng hợp của tất cả các hàng hoá dịch vụ du lịch mà du khách đã đã tiêu dùng trong chuyến đi của mình. Do đó, nếu một dịch vụ nào đó yếu kém sẽ ảnh hưởng chung đến toàn bộ sản phẩm du lịch. Xu hướng liên kết của các nhà cung cấp hàng hoá, dịch vụ du lịch và vai trò của các công ty lữ hành sẽ khắc phục sự yếu kém này của cung du lịch. Sự phối hợp chặt chẽ giữa các khâu sẽ tạo thành một chương trình du lịch hoàn chỉnh.

Cung du lịch hạn chế về số lượng và thường được tổ chức một cách thống nhất trên thị trường. Lượng cung sản phẩm du lịch chủ yếu trên thị trường từ nguồn tài nguyên du lịch là đại lượng hữu hạn do điều kiện tự nhiên và sản phẩm lịch sử quy định nên chúng không thể dễ dàng để sản xuất và tái sản xuất ra được tại một

địa điểm hoặc một doanh nghiệp. Đầu tư kinh doanh du lịch đòi hỏi khối lượng vốn lớn nên thường số lượng các doanh nghiệp kinh doanh hạn chế trong một thời điểm nhất định. Trong quá trình hoạt động kinh doanh, để đạt được hiệu quả cao, các doanh nghiệp cần có những thông tin về nhau, cần có sự phối hợp giữa các doanh nghiệp kinh doanh du lịch, vì vậy mà cung trên thị trường du lịch thường được tổ chức một cách thống nhất.

Cung trên thị trường du lịch có tính chuyên môn hoá cao. Cung du lịch bao gồm những dịch vụ và hàng hoá rất khác nhau như dịch vụ vận chuyển, lưu trú, ăn uống, vui chơi giải trí... Mỗi loại dịch vụ lại có chuyên môn hoá cao. Mỗi loại này lại có những cơ sở vật chất chuyên ngành, công nghệ và đội ngũ lao động có chuyên môn khác nhau đáp ứng, do đó không dễ dàng tái sản xuất như các hàng hoá dịch vụ thông thường. Tính chuyên môn hoá của của cung hàng hoá du lịch rất phong phú, đa dạng tạo điều kiện cho du khách du lịch có thể lựa chọn các điểm du lịch khác nhau và cơ hội để thực hiện sản phẩm trên thị trường du lịch càng lớn. Do vậy, tính chuyên môn hoá của cung được coi là yếu tố để mở rộng thị trường.

1.1.3.2. Cầu trên thị trường du lịch

Để thực hiện được nhu cầu du lịch, con người phải có điều kiện vật chất để biến nhu cầu đó thành nhu cầu có khả năng thanh toán tức là cầu du lịch. Cầu du lịch được thoả mãn trong điều kiện của nền kinh tế hàng hoá, là mắt xích trung gian đặc biệt giữa nhu cầu du lịch và tiêu dùng sản phẩm du lịch.

Cầu du lịch là bộ phận nhu cầu xã hội có khả năng thanh toán về dịch vụ hàng hoá, đảm bảo sự đi lại, lưu trú tạm thời của du khách ngoài nơi ở thường xuyên của họ nhằm mục đích du lịch. Đây là tổng số lượng sản phẩm du lịch mà du khách có khả năng và sẵn sàng mua với các mức giá khác nhau trong một khoảng thời gian nhất định.

Cầu du lịch là bộ phận chủ yếu có tính quyết định trên thị trường du lịch. Xét cấu thành từ sản phẩm thì cầu du lịch gồm hai nhóm là cầu về dịch vụ du lịch và cầu về hàng hoá vật chất tiêu dùng trong thời gian đi du lịch. Hệ thống nhu cầu của khách du lịch rất phong phú. Cầu về dịch vụ chính (dịch vụ cơ bản thiết yếu) gồm

cầu về du lịch vận chuyển và đảm bảo sự lưu trú, ăn uống. Cầu về dịch vụ đặc trưng là cầu về những dịch vụ cảm thụ, thưởng thức những giá trị vô hình mà vì chúng, du khách sẵn sàng chi trả cho chuyến du lịch. Chúng thường là nguyên nhân và mục đích chuyến đi. Cầu về hàng hoá, dịch vụ bổ sung phục vụ các yêu cầu rất đa dạng phát sinh trong chuyến đi của du khách như các dịch vụ thông tin liên lạc, chăm sóc sức khoẻ, vui chơi giải trí, mua hàng lưu niệm… Phần lớn cầu về dịch vụ bổ sung tại các thời du lịch cần được đáp ứng trong thời gian ngắn. Việc phân loại cầu chỉ mang tính chất tương đối, tỷ trọng giữa các hàng hoá, dịch vụ trên phụ thuộc vào động cơ du lịch, vào mức sống của du khách, vào sở thích về kiểu loại, chất lượng và sự chênh lệch về giá cả của các loại hàng hoá này so với nơi ở của họ và đặc điểm tâm lý xã hội của khách.

Đặc điểm của cầu du lịch xuất phát từ đặc thù của sản phẩm du lịch trên thị trường, thể hiện ở những điểm sau:

Cầu du lịch rất phức tạp và đa dạng, nhưng chủ yếu là cầu dịch vụ. Trong quá trình du lịch, nhu cầu của du khách thường không tách bạch mà đan xen nhau trong suốt chuyến đi, nhu cầu lưu trú gắn liền với cầu thưởng thức thiên nhiên, nhu cầu về ăn uống hoà quện với cầu văn hoá... tạo nên tính phức tạp và phong phú của cầu trên thị trường du lịch. Khách du lịch vốn rất đa dạng, họ khác nhau về trình độ văn hoá, lứa tuổi, thu nhập, tính cách, động cơ du lịch... Những khác biệt đó tạo nên tính phong phú, đa dạng của nhu cầu du lịch. Các nhà kinh doanh du lịch đều tìm mọi cách để đáp ứng mọi nhu cầu của khách du lịch (nếu không bị pháp luật cấm)

Tính tổng hợp của cầu. Cầu du lịch có thể khái quát là tổng hợp tất cả nhu cầu hàng ngày cộng thêm nhu cầu phát sinh nhằm thoả mãn động cơ đi du lịch. Tính chất tổng hợp này của cầu đòi hỏi sự phối hợp có hiệu quả sản phẩm của các nhà cung cấp hàng hoá và dịch vụ du lịch vốn tồn tại tương đối độc lập.

Cầu du lịch có tính linh hoạt cao (tính dễ bị tổn thương của cầu). Trên thị trường du lịch luôn thay đổi cầu về dịch vụ và cầu về hàng hoá, luôn bị ảnh hưởng bởi các yếu tố chủ quan và khách quan. Trong cầu du lịch, cầu về một loại dịch vụ hàng hoá du lịch cũng có thể được thay đổi bởi cầu về một loại hàng hoá dịch vụ

khác như thay đổi phương tiện đi lại, điều kiện và thời gian lưu trú... Nguyên nhân cơ bản làm cho cầu trên thị trường du lịch có tính linh hoạt cao là do cầu về du lịch không phải là nhu cầu thiết yếu của con người (trừ du lịch chữa bệnh) nên dễ thay đổi, chuyển hướng. Mặt khác, khách mua sản phẩm du lịch từ khi còn ở nơi cư trú, khi chưa nhìn thấy sản phẩm nên chưa ấn định được cụ thể những gì họ sẽ mua, việc thay đổi các chương trình du lịch là hầu như không có hạn chế.

Cầu du lịch mang tính chu kỳ. Cầu về du lịch mang tính chu kỳ bởi lẽ cầu về du lịch được quy định bởi mối quan hệ với thời gian rỗi của con người, trước hết là các kỳ nghỉ phép hàng năm và khả năng thu nhập, tích luỹ tài chính cũng như thói quen và tâm lý đi du lịch của họ. Thời gian rỗi, đặc biệt là các kỳ nghỉ thường mang tính định kỳ hành chính do luật quy định hoặc do tổ chức, nơi người chuẩn bị đi du lịch làm việc. Khả năng thu nhập và tích luỹ tài chính của người đi du lịch chịu sự chi phối của yếu tố đầu vào của ngân sách gia đình, tình hình phân chia ngân sách gia đình cho tích luỹ và tiêu dùng. Thói quen và tâm lý đi du lịch được hình thành do truyền thống như lễ hội và thời tiết, khí hậu hoặc do hiện tượng tâm lý.

Cầu du lịch phân tán rộng khắp và cách xa nguồn cung về không gian. Trong du lịch, cầu có ở mọi nơi, không phân biệt địa phương, lãnh thổ. Nơi đâu có dân cư hoặc các nhóm dân cư có khả năng thanh toán, thì ở đó sẽ có cầu du lịch. Trong khi đó, cung lại ở vị trí được xác định từ trước, thường nằm cách xa cầu. Khoảng cách này một mặt làm tăng chi phí đi lại của khách du lịch nhưng mặt khác cũng tạo ra sức hút, lôi cuốn mạnh mẽ hơn. Điều này gây khó khăn cho sự gặp gỡ của cung và cầu, đồng thời càng làm tăng tính mềm dẻo, linh hoạt của cầu, đòi hỏi cầu phải mang tính chủ động hoàn toàn.

Tính thời vụ của cầu. Cầu du lịch thay đổi rất lớn theo các mùa trong năm. Các nhà cung cấp dịch vụ du lịch thường chịu sức ép lớn khi hoạt động hết công suất vào thời vụ du lịch, trong khi đó ngoài thời vụ du lịch chỉ đạt công suất khoảng 30%. Do vậy, đối với các nhà cung cấp tại các điểm du lịch đều phải áp dụng các biện pháp khuyến mại nhằm kéo dài thời vụ du lịch.

1.1.3.3. Quan hệ cung cầu, giá cả và cạnh tranh trên thị trường du lịch