Pháp luật Việt Nam về tổ chức và quản lý công ty cổ phần

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Xuất phát từ thực tế khách quan do đòi hỏi của sự hình thành và phát triển của nền kinh tế thị trường. Do đó,việc hình thành các công ty cổ phần (CTCP) và vấn đề cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) là tất yếu đối với quá trình phát triển mạnh của nền kinh tế thị trường. Hình thức CTCP đã xuất hiện vào những năm cuối thế kỷ XVI và đầu thế kỷ XVII, mà trước tiên là ở nước Anh sau đó là nước Pháp. Trải qua quá trình phát triển của nền kinh tế, nhất là trong giai đoạn mà cuộc Cách mạng công nghiệp diễn ra thì CTCP phát triển rất mạnh mẽ. Đến những năm đầu thế kỷ XX thì CTCP đã trở thành hình thức kinh doanh rất phổ biến trong điều kiện kinh tế thị trường hội nhập và phát triển, các loại hình doanh nghiệp, công ty ngày càng đa dạng.

Tuy nhiên, ở Việt Nam, việc tổ chức và quản lý CTCP còn là một vấn đề khá mới mẻ nếu so với hàng trăm năm phát triển của nó ở các nước Châu Âu. Là nước đi sau, mặc dù có lợi thế lớn trong việc học tập kinh nghiệm của các nước đi trước nhưng việc tổ chức quản lý CTCP ở nước ta vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập, chưa thể bứt ra khỏi những ảnh hưởng nặng nề của cơ chế kế hoạch hóa tập trung trước đây. Chẳng hạn như những khó khăn, bất cập xuất phát từ việc ban lãnh đạo công ty can thiệp vào quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của cổ đông, một số cổ đông lớn (chủ yếu là cổ đông nhà nước) nắm giữ quyển khống chế công ty, xâm hại vảo quyền lợi của đa số cổ đông thiểu số; Ban Kiểm soát mang tính hình thức, không phát huy được chức năng giám sát, …. Có thể nói, những thực trạng nêu trên đã ảnh hưởng rất lớn tới sự lành mạnh hóa việc quản lý CTCP ở nước ta trong thời gian qua. Do đó, đòi hỏi phải có sự quan tâm, nghiên cứu thấu đảo việc quản lý CTCP về mặt lý luận cũng như thực tiễn đồng thời đưa ra các biện pháp về mặt pháp lý để giải quyết những thực trạng đó.

Cho đến nay khung pháp Luật về vấn đề tổ chức và quản lý công ty nói chung và công ty cổ phần nói riêng đã từng bước được đẩy mạnh và hoàn thiện. Luật doanh nghiệp 2020 đã có nhiều đổi mới về vấn đề tổ chức và quản lý CTCP nhưng vẫn còn nhiều vấn đề cần hoàn thiện, nhiều bất cập từ Luật doanh nghiệp 2014 vẫn chưa được

sửa đổi, bổ sung triệt để, đặc biệt cần đồng bộ Luật doanh nghiệp 2020 với các văn bản luật chuyên ngành, văn bản dưới luật để tạo thành một hệ thống thống nhất. Do đó, việc tiếp tục nghiên cứu nhằm hoàn thiện vấn đề pháp lý liên quan đến tổ chức và quản lý CTCP trong giai đoạn này là việc làm cần thiết. Vì vậy, tác giả chọn vấn đề: Pháp luật Việt Nam về tổ chức và quản lý công ty cổ phầnlàm đề tài luận văn thạc sĩ của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

2.1. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài

Tổ chức và quản lý CTCP không những là vấn đề thực tế cần quan tâm của các chủ thể thực hành trong công ty, mà còn trở thành để tài của các nhà nghiên cứu, cả ở góc độ kinh tế cũng như góc độ pháp lý. Trên thế giới, những lý thuyết pháp lý về Tổ chức và quản lý CTCP hiện đại đã xuất hiện từ những năm 30 của thế kỷ trước được đánh dấu bằng các công trình nghiên cứu mang tính kinh điển của Berler và Means. Hiện có khá nhiều công trình nghiên cứu đã được công bố liên quan đến hoạt động tổ chức và quản lý, trong đó tiêu biểu là các các công trình nghiên cứu sau:

Dan Cimpoeru, The Management of the Joint Stock Companies Manager Journal, Faculty of Business and Administration, University of Bucharest, 2013. Tác giả đã chỉ vai trò quan trọng trong tổ chức của một công ty là các quản trị viên có trách nhiệm trong lĩnh vực quản lý nội bộ và đại diện trong các mối quan hệ với bên thứ ba.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 92 trang tài liệu này.

Công trình nghiên cứu của tác giả Mir Kalia và Midend 2018, Về thực trạng áp dụng Luật thương mại của Thổ Nhĩ Kỳ . Tác giả đã chỉ ra các quyền và nghĩa vụ của hội đồng quản trị trong CTCP tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế trong việc đảm bảo quyền lợi của cổ đông.

Angephut, Mento The creation of joint stock companies MSc diss., University of Economics and Business, 2017. Tác giả đã nói tới sự ra đời của các công ty cổ phần và chỉ ra được tầm quan trọng trong công tác tổ chức và quản lý CTCP theo pháp luật Thụy Điển.

Hisdent J. Caton, Organization and management of joint stock companies in the context of integration University of Economics American, 2017. Tác giả đã nễu ra

được việc cần thay đổi trong bộ máy tổ chức và quản lý CTCP theo bối cảnh hội nhập toàn cầu hóa từ đó đề ra một số biện pháp nâng cao trách nhiệm và quyền hạn của Hội đồng cổ đông.

Elizabeth, Business Law and the Legal Environment, Standard Edition 9th Edition, 2018.Tác giả đã chỉ ra được mối quan hệ trong sự phát triển kinh doanh sẽ phải ràng buộc bởi môi trường pháp lý. Bởi lẽ pháp luật sẽ là chế tài công bằng nhất trong hoạt động của công ty.

2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước

Ở Việt Nam hiện nay, đã có nhiều nghiên cứu, báo cáo khoa học về CTCP, trong đó có những nghiên cứu chuyên sâu về khía cạnh kinh tế cũng như khía cạnh pháp lý, chẳng hạn như:

Sách của TS. Nguyễn Thị Dung và tập thể giảng viên bộ môn luật thương mại Đại Học Luật Hà Nội,Chuyên khảo Luật kinh, NXB Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội năm 2020; Cuốn sách này tập trung phân tích các khía cạnh pháp luật về doanh nghiệp đặc biệt nhấn mạnh về công tác tổ chức và quản lý công ty cổ phần trong cuộc cách mạng CNH, HĐH đất nước.

Sách của PGS.TS. Nguyễn Thị Minh Huệ - TS. Lê Thị Hương Lan Công ty cổ phần và thị trường chứng khoán, NXB Đại học kinh tế quốc dân, Hà Nội năm 2019; Cuốn sách này đã chỉ ra được mối quan hệ mật thiét của công ty cổ phần và thị trường chứng khoán nhờ vào bộ máy tổ chức lãnh đạo của công ty cổ phần.

Sách của TS. Nguyễn Thị Ngọc Luật doanh nghiệp bảo vệ cổ đông pháp luật và thực tiễn, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội năm 2017; Cuốn sách này tập trung phân tích làm rõ thực trạng pháp luật về quyền của cổ đông, cách thức và biện pháp bảo vệ cổ đông CTCP trên cơ sở có so sánh với pháp luật của một số nước trên thế giới, từ đó đưa ra kiến nghị sửa đổi, bổ sung LDN năm 2005 nhằm tăng cường bảo vệ cổ đông CTCP.

Luận án tiến sỹ Luật học của tác giả Ngô Minh QuýNghiên cứu so sánh quản lý công ty cổ phần theo pháp luật CHXHCN Việt Nam và CHND Trung Hoa, Luận án tiến sỹ Luật học, Đại học Quốc Gia Hà Nội, năm 2014; Luận án đã chỉ ra được mô sự khác nhau trong công tác tổ chức và quản lý công ty cổ phần của Việt Nam so với

Trung Hoa. Từ đó đưa ra một số giải pháp kiến nghị hoàn thiện pháp luật Việt Nam về tổ chức và quản lý công ty cổ phần.

Bài viết của tác giả Nguyễn Thị Lan Hương Một số so sánh về CTCP theo LCT Nhật Bản và LDN Việt Nam, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, số 25/2019; Bài viết đã nêu ra được sự khác biệt trong tổ chức và quản lý CTCP của Nhật Bản và Việt Nam từ đó cho thấy được những mặt tồn tại trong công tác tổ chức và quản lý CTCP. Từ đó, đưa ra một số giải pháp hoàn thiện trong quá trình tổ chức và quản lý CTCP theo luật doanh nghiệp 2014.

Bài báo cáo của TS. Bùi Xuân Hải Một số vấn đề về mô hình tổ chức và quản lý công ty trên thế giới và Việt Nam, Hội thảo khoa học: Pháp luật về quản trị công ty

- Những vấn đề lý luận và thực tiễn, 2011; Bài báo cáo đã chỉ ra được các mô hình tổ chức và quản lý trên thế giới để từ đó rút ra bài học cho CTCP tại Việt Nam trong công tác tổ chức và quản lý.

Bài viết của TS. Phạm Văn Tuyết So sánh cấu trúc quản trị công ty điển hình trên thế giới, Tạp chí Khoa học pháp lý số 6/2006; Bài viết đã chỉ ra được cấu trúc quản trị công ty điển hình trên thế giới và mô hình quản trị công ty tại Việt Nam.

Bài viết của Phan Huy Hồng Tạo thuận lợi hơn cho việc thực hiện quyền cổ đông trong Luật Liên minh châu Âu và luật Đức - Kinh nghiệm cho Việt Nam, Tạp chí khoa học pháp lý, tháng 3/2010; Bài viết đã chỉ ra được tầm quan trọng của cỏ đông trong việc tổ chức và quản lý CTCP từ đó hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam trong bối cảnh hiện nay.

Những công trình này đã có những đóng góp to lớn về mặt khoa học, tuy nhiên chỉ tập trung vào phân tích các vấn đề có tính nguyên tắc về CTCP như thủ tục thành lập, cơ cấu tổ chức quản lý, quyền và nghĩa vụ của cổ đông. Theo đó vấn đề quản trị nội bộ CTCP đã được đề cập ở mức độ ít nhiều nhưng chỉ dừng lại ở mức độ khái quát. Chính vì vậy, luận văn sẽ đi sâu nghiên cứu phân tích các vấn để có liên quan đến việc quản trị nội bộ trong CTCP theo quy định của Luật Doanh nghiệp Việt Nam hiện nay, làm rõ mối quan hệ và sự tác động ảnh hưởng lẫn nhau của các bộ phận cấu thành công ty cổ phần, trong đó để cập đến quyền và nghĩa vụ cổ đông, việc đối xử

công bằng với cổ đông, minh bạch hoá thông tin trong công ty, quản lý điều hành và cơ chế giám sát trong công ty.

2.3. Khoảng trống nghiên cứu

Tiếp thu kinh nghiệm pháp luật công ty của các nước phát triển trên thế giới, trong thời gian qua, Việt Nam đã có những bước tiến đáng kể trong nhận thức và thực tiễn thi hành pháp luật, nếu so sánh với những quy định về CTCP nói chung và vấn để tổ chức và quản lý CTCP nói riêng thì pháp luật của nước ta đã có cách tiếp cận và phát triển khá bài bản đã giải quyết được những yêu cầu đặt ra trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Tuy nhiên, cũng với sự phát triển của nền kinh tế - xã hội đất nước và nhu cầu mở rộng hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng cao, pháp luật về tổ chức và quản lý CTCP đang bộc lộ nhiều vấn đề chưa hoàn thiện. Nhiều vụ việc tranh chấp nội bộ, nhiều hành vi lợi dụng vai trò, ảnh hưởng của người quản lý để trục lợi, làm thiệt hại đến lợi ích của cổ đông vẫn xảy ra thường xuyên mà nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ những bất cập và thiếu sót của pháp luật về quản lý CTCP. Luật doanh nghiệp 2020 đã có nhiều đổi mới về vấn đề tổ chức và quản lý CTCP nhưng vẫn còn nhiều vấn đề cần hoàn thiện, nhiều bất cập từ LDN 2014 vẫn chưa được sửa đổi, bổ sung triệt để, đặc biệt hiện tại chưa có một công trình nào nghiên cứu nào về tổ chức và quản lý CTCP theo Luật doanh nghiệp 2020 đây là một khoảng trống nghiên cứu lớn.

3. Đối tượng nghiên cứu

Luận văn sẽ tập trung nghiên cứu các quy định của pháp luật về tổ chức và quản lý của CTCP. Đồng thời, tác giả đi vào nghiên cứu thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về tổ chức và quản lý của CTCP theo Luật doanh nghiệp 2020 để làm cơ sở phân tích những tồn tại, hạn chế và từ đó đưa ra một số giải pháp góp phần hoàn thiện, nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về CTCP.

4. Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi không gian: Nghiên cứu quy định của pháp luật về CTCP trong phạm vi lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và so sánh với pháp luật về CTCP ở các nước Anh, Nhật Bản và Đức.

- Phạm vi thời gian: Tác giả sẽ chủ yếu tập trung nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật về CTCP từ năm 2018 - 2021.

- Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu pháp luật về CTCP, thực tiễn áp dụng và đề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện, nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về CTCP

5. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm rõ những vấn đề lý luận về tổ chức và quản lý công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp 2020; Qua đó phân tích, đánh giá thực trạng việc áp dụng các quy định pháp luật về tổ chức và quản lý CTCP theo LDN 2020 và đề xuất các phương hướng, giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về tổ chức và quản lý CTCP ở Việt Nam trong thời gian tới.

6. Nhiệm vụ nghiên cứu

Với mục đích nghiên cứu như trên, Luận văn có các nhiệm vụ cụ thể là:

- Nghiên cứu, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức và quản lý CTCP

- Nghiên cứu so sánh với các chuẩn mực, thông lệ tốt trên thế giới về khung pháp lý trong việc quản lý CTCP

- Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về tổ chức và quản lý CTCP theo LDN 2020;

- Đề xuất các phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao hiệu quả tổ chức và quản lý CTCP theo LDN 2020 ở Việt Nam hiện nay.

7. Phương pháp nghiên cứu

Để thực hiện đề tài, luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu khoa học, cụ thể:

Phương pháp phân tích được sử dụng nhằm đánh giá các vấn đề lý luận, các quy định của pháp luật cũng như thực tiễn thực thi pháp luật về CTCP. Các yêu cầu của việc hoàn thiện quy định của pháp luật cũng như những đề xuất sửa đổi, bổ sung một số quy định của pháp luật về CTCP theo mục đích và nhiệm vụ mà đề tài đã đặt ra.

Phương pháp tổng hợp được sử dụng để đánh giá, tổng kết những vấn đề đã phân tích, chứng minh từ đó rút ra những kết luận, kiến nghị, giải pháp nhằm đạt được mục tiêu của đề tài.

Phương pháp kết hợp lý luận với thực tiễn, phương pháp lô gíc để nghiên cứu từng vấn đề trong mối quan hệ chặt chẽ giữa lý luận với thực tiễn, giữa quan điểm, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước với thực tiễn áp dụng pháp luật đối với loại hình CTCP.

Phương pháp so sánh luật học được sử dụng trong quá trình phân tích những luận điểm khoa học của đề tài, từ đó rút ra những bài học kinh nghiệm, những kiến nghị phù hợp với thực tiễn Việt Nam hiện nay.

Phương pháp thống kê được áp dụng trong quá trình đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về CTCP. Thông qua các số liệu thực tế về hành vi để thấy được những hạn chế, vướng mắc trong việc thực thi các quy định của pháp luật về CTCP.

Phương pháp quy nạp và phương pháp diễn dịch: Đề tài đi từ những vấn đề chung đến những vấn để riêng, từ những hiện tượng riêng lẻ đến những cái chung.

8. Kết cấu Luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của Luận văn gồm 03 chương, cụ thể như sau:

Chương 1: Những vấn đề lý luận chung về tổ chức và quản lý CTCP

Chương 2: Thực trạng pháp luật Việt Nam về tổ chức và quản lý CTCP

Chương 3: Giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam về tổ chức và quản lý CTCP

9. Tóm tắt kết quả nghiên cứu

Luận văn Luận văn là công trình khoa học nghiên cứu những vấn đề pháp lý về tổ chức và quản lý CTCP mô hình theo LDN 2020. Ở phương diện lý luận và thực tiễn, Luận văn có những đóng góp cụ thể như sau:

- Nghiên cứu và luận giải trên cơ sở lý luận khái niệm và các vấn đề khác có liên quan đến tổ chức và quản lý CTCP theo LDN 2020;

- Phân tích, đánh giá, bình luận thực trạng các quy định pháp luật về tổ chức và quản lý CTCP theo LDN 2020, chỉ ra những điểm mới, tiến bộ và những điểm còn tồn tại, bất cập của các quy định pháp luật đó.

- Đưa ra định hướng và một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật mà cụ thể luật LDN 2020 và các văn bản có liên quan về tổ chức và quản lý CTCP

Luận văn cũng có thể có giá trị tham khảo, là tài liệu cho việc học tập, nghiên cứu pháp luật về tổ chức và quản lý công ty.