Nghiên cứu tác động của quản trị công ty tới chất lượng thông tin kế toán của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

KẾT LUẬN

Chất lượng thông tin kế toán là một vấn đề quan trọng, thu hút sự quan tâm của người sử dụng báo cáo tài chính nói chung và đối với các nhà nghiên cứu nói riêng, đặc biệt là sau sự sụp đổ của hàng loạt công ty lớn trên thế giới vào đầu thế kỷ 21 bắt nguồn từ gian lận trên báo cáo tài chính. Tại Việt Nam, CLTT kế toán được coi là vấn đề đáng lo ngại khi hàng loạt công ty niêm yết thường xuyên phải điều chỉnh báo cáo, cho thấy các báo cáo được công bố trước đó thiếu tin cậy. Trong bối cảnh đó, QTCT được coi là giải pháp hiệu quả khắc phục vấn đề về nâng cao CLTT kế toán.

Dựa trên tổng hợp các nghiên cứu trong và ngoài nước, Luận án đã hệ thống hóa khung lý thuyết về CLTT kế toán, QTCT và tác động của yếu tố quản trị công ty tới CLTT kế toán. Trên cơ sở đó, Luận án đã xây dựng mô hình nghiên cứu về tác động của QTCT tới CLTT kế toán. Mô hình nghiên cứu là mô hình hồi quy, với biến phụ thuộc CLTT kế toán được đo lường thông qua quản trị lợi nhuận và sai sót trên báo cáo tài chính, trong đó quản trị lợi nhuận được ước lượng trên mức dồn tích bất thường được đề xuất bởi Jones (1991), Dechow và cộng sự (1995), Kothari và cộng sự (2005), còn sai sót trên báo cáo tài chính được xác định dựa trên chênh lệch lợi nhuận trước, sau kiểm toán và ý kiến kiểm toán. Biến độc lập bao gồm ba biến chính là cấu trúc sở hữu, đặc điểm Hội đồng quản trị, đặc điểm của BKS, cụ thể bao gồm sở hữu Nhà nước, sở hữu cổ đông tổ chức, sở hữu Ban giám đốc, quy mô, tính độc lập của HĐQT, tính kiêm nhiệm hai chức danh chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc, các đặc điểm về thâm niên, chuyên môn kế toán tài chính, giới tính của thành viên HĐQT, đặc điểm quy mô, thâm niên, chuyên môn kế toán tài chính, giới tính của thành viên BKS.

Sử dụng dữ liệu là công ty phi tài chính niêm yết trên hai Sở giao dịch chứng khoán Hồ Chí Minh và Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội trong 12 năm từ 2009- 2020, Luận án tiến hành mô tả về thực trạng TTKT của các công ty niêm yết. Kết quả nghiên cứu cho thấy tình trạng các công ty niêm yết thường xuyên cung cấp báo có CLTT kế toán thiếu trung thực, không đáp ứng được yêu cầu của người sử dụng thông tin, thể hiện rõ nhất ở việc có tới 76,3% công ty niêm yết có hiện tượng điều chỉnh báo cáo sau kiểm toán, trong đó có nhiều công ty có sai sót điều chỉnh ở ngưỡng trọng

yếu. Từ kết quả hồi quy mô hình nghiên cứu, Luận án đã cung cấp bằng chứng thực nghiệm về ảnh hưởng tích cực của sở hữu Nhà nước, sở hữu cổ đông tổ chức, sở hữu của nhà quản trị, quy mô, tính độc lập, thâm niên, giới tính và chuyên môn kế toán tài chính của HĐQT, thâm niên của thành viên BKS lên chất lượng TTKT. Cụ thể, các công ty có sở hữu Nhà nước, sở hữu tổ chức và sở hữu BGĐ càng cao sẽ cung cấp TTKT có chất lượng tốt. Trên khía cạnh đặc điểm HĐQT, các công ty có quy mô HĐQT lớn, càng độc lập, thành viên HĐQT càng có thâm niên, chuyên môn kế toán tài chính và tỷ lệ thành viên nữ cao thì chất lượng giám sát càng tốt, qua đó hạn chế hành vi điều chỉnh lợi nhuận từ BGĐ. Trên khía cạnh đặc điểm BKS, thành viên BKS càng có thâm niên thì CLTT kế toán của công ty càng cao. Kết quả nghiên cứu là cơ sở để Luận án đề xuất các giải pháp với doanh nghiệp nhằm hoàn thiện hệ thống QTCT và các khuyến nghị với cơ quan Nhà nước về chính sách, từ đó nâng cao CLTT kế toán của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

Tuy nhiên, Luận án vẫn còn một số hạn chế nhất định. Về phương pháp đo lường CLTT kế toán, Luận án mới dừng ở việc đo lường theo đặc điểm trình bày trung thực trên khía cạnh quản trị lợi nhuận và sai sót BCTC. Trong hướng nghiên cứu tiếp theo, tác giả có thể mở rộng sang một số đặc điểm khác như tính thích hợp, dễ hiểu, có thể so sánh, kiểm chứng, hoặc kịp thời. Trên khía cạnh về QTCT, Luận án chưa xử lý một cách chi tiết dữ liệu về sở hữu, về đặc điểm của HĐQT và BKS. Hướng nghiên cứu tiếp theo có thể thực hiện đó là cụ thể hóa thông tin về sở hữu của nhà đầu tư tổ chức thành sở hữu của nhà đầu tư tổ chức chuyên nghiệp (như quỹ đầu tư), sở hữu nhà đầu tư nước ngoài, qua đó tìm hiểu tác động tỷ lệ sở hữu của các tổ chức này đến chất lượng BCTC. Trên góc độ về đặc điểm của HĐQT và BKS, tác giả có thể mở rộng khái niệm về tính độc lập của thành viên HĐQT không chỉ bao gồm thành viên không điều hành mà còn không có quan hệ nhân thân với Ban điều hành, kết hợp với việc đi chi tiết vào đặc điểm của các thành viên độc lập như thâm niên, giới tính, chuyên môn nhằm tìm hiểu sâu hơn về ảnh hưởng của QTCT lên CLTT kế toán. Ngoài ra, ở hướng nghiên cứu tiếp theo, tác giả có thể kiểm định tác động của QTCT tới CLTT kế toán của các công ty niêm yết theo một số ngành để xem xét sự khác biệt của mối quan hệ này trong từng ngành.