BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
ĐỖ THỊ MỸ HIỀN
HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG ĐÔNG DƯƠNG TẠI VIỆT NAM TỪ NĂM 1875 ĐẾN NĂM 1945
LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ
NGHỆ AN - 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
ĐỖ THỊ MỸ HIỀN
HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG ĐÔNG DƯƠNG TẠI VIỆT NAM TỪ NĂM 1875 ĐẾN NĂM 1945
Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam Mã số: 62.22.03.13
LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS NGUYỄN TRỌNG VĂN PGS.TS NGUYỄN QUANG HỒNG
NGHỆ AN - 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác.
Tác giả |
Đỗ Thị Mỹ Hiền |
Có thể bạn quan tâm!
-
Hoạt động của Ngân hàng Đông Dương tại Việt Nam từ năm 1875 đến năm 1945 - 2 -
Các Tài Liệu Nghiên Cứu Về Chức Năng Và Hoạt Động Chủ Yếu Của Ngân Hàng -
Các Công Trình Nghiên Cứu Của Các Tác Giả Người Việt Nam
Xem toàn bộ 231 trang tài liệu này.
MỤC LỤC
Trang
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN i
MỤC LỤC ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT iv
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU v
DANH MỤC PHỤ LỤC vi
MỞ ĐẦU 1
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 8
1.1. Các công trình nghiên cứu về sự ra đời của Ngân hàng Đông Dương
và các chi nhánh của nó tại Việt Nam 8
1.1.1. Tác giả người nước ngoài 8
1.1.2. Tác giả người Việt Nam 10
1.2. Các tài liệu nghiên cứu về chức năng và hoạt động chủ yếu của ngân hàng 11
1.2.1. Các công trình nghiên cứu của các tác giả người nước ngoài 11
1.2.2. Các công trình nghiên cứu của các tác giả người Việt Nam 18
1.3. Các công trình nghiên cứu về tác động của Ngân hàng Đông Dương
đối với kinh tế, xã hội Việt Nam thời thuộc Pháp 22
1.4. Nhận xét về vấn đề nghiên cứu và nhiệm vụ khoa học đặt ra cho luận án 26
CHƯƠNG 2 SỰ RA ĐỜI VÀ HOẠT ĐỘNG PHÁT HÀNH TIỀN CỦA
NGÂN HÀNG ĐÔNG DƯƠNG 31
2.1. Sự ra đời của Ngân hàng Đông Dương và các chi nhánh của nó ở Việt Nam 31
2.1.1. Ngân hàng Đông Dương và chi nhánh ở Nam Kỳ 31
2.1.2. Chi nhánh ở Bắc Kỳ 35
2.1.3. Chi nhánh ở Trung Kỳ 36
2.2. Ngân hàng Đông Dương với chức năng là Ngân hàng Phát hành tiền 38
2.2.1. Đồng tiền Đông Dương 39
2.2.2. Các loại tiền của các nước lưu hành ở Việt Nam 46
2.2.3. Hoạt động lưu thông tiền tệ 49
CHƯƠNG 3 HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG ĐÔNG DƯƠNG VỚI CHỨC NĂNG LÀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VÀ ĐẦU TƯ TÀI
CHÍNH 56
3.1. Hoạt động của ngân hàng thương mại 56
3.1.1. Tín dụng 56
3.1.2. Hối đoái 74
3.1.3. Quản lý buôn bán vàng, kim loại quý và cầm cố 78
3.2. Hoạt động đầu tư tài chính 80
3.2.1. Đầu tư vào nông nghiệp 82
3.2.2. Đầu tư vào công nghiệp 89
3.2.3. Đầu tư phát triển giao thông vận tải 95
CHƯƠNG 4 TÁC ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG ĐÔNG DƯƠNG ĐỐI VỚI
KINH TẾ - XÃ HỘI VIỆT NAM 101
4.1. Tác động của Ngân hàng Đông Dương đến nền kinh tế Việt Nam 101
4.1.1. Tác động tiêu cực 101
4.1.2. Tác động tích cực 124
4.2. Tác động của Ngân hàng Đông Dương đối với xã hội Việt Nam 127
4.2.1. Tác động tiêu cực 127
4.2.2. Tác động tích cực 142
KẾT LUẬN 145
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN
QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 150
TÀI LIỆU THAM KHẢO 151
PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt | Nguyên nghĩa | |
1. | CIC | Ngân hàng Tín dụng Kỹ nghệ và Thương mại (Pháp) |
2. | CPA | Caisse provincial de crédit agricole populaire (Nông phố Ngân hàng) |
3. | CPNV | Phông Tòa đại biểu Chính phủ Nam Việt |
4. | DFI | Phông Sở Tài chính Đông Dương |
5. | F | Đồng franc Pháp |
6. | GOUGAL | Phông Toàn quyền Đông Dương |
7. | GOUCOCH | Phông Thống đốc Nam Kỳ |
8. | NXB | Nhà xuất bản |
9. | NSĐP | Ngân sách địa phương |
10. | OICAM | Đông Dương Nông tín tương tế cục |
11. | RST | Phông Phủ Thống sứ Bắc Kỳ |
12. | S | Phông Sách tiếng Pháp |
13. | SFCT | Phông Công ty than Bắc Kỳ |
14. | SICAM | Société Indigène de Crédit Agricole Mutuel (Hội Nông tín tương tế bản xứ) |
15. | SL | Phông Các cơ quan địa phương |
16. | TC | Phông Tạp chí |
17. | TTLTQG | Trung tâm lưu trữ Quốc gia |
18. | $ | Đồng Đông Dương |
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Trang
Bảng
Bảng 2.1. Quy định về việc sản xuất đồng bạc Đông Dương theo các mệnh giá .. 41 Bảng 3.1. Kết quả hoạt động cho vay của Ngân hàng Đông Dương giai đoạn 1878 - 1885 65
Bảng 3.2. Kết quả hoạt động cho vay của Ngân hàng Đông Dương giai đoạn 1886 - 1896 66
Bảng 3.3. Cơ cấu vốn của các SICAM giai đoạn 1923-1930 68
Bảng 3.4. Hoạt động của các SICAM và quỹ trung ương giai đoạn 1939 - 1943 .. 69 Bảng 3.5. Thống kê về hoạt động cho vay theo mùa ở các tỉnh Bắc Kỳ 71
Bảng 3.6. Cơ cấu vốn của các CPA giai đoạn 1928 - 1938 72
Bảng 3.7. Tình hình vốn hoạt động của các CPA giai đoạn 1939-1944 73
Bảng 3.8. Bản chất các hoạt động của ngân hàng thực hiện giai đoạn 1914 - 1921 74
Bảng 3.9. Tỷ lệ chuyển đổi giữa đồng bạc Đông Dương với đồng franc Pháp 75
Bảng 3.10. Hoạt động hối đoái của ngân hàng từ năm 1914-1921 77
Bảng 3.11. Tỷ lệ chuyển đổi giữa đồng bạc Đông Dương với một số đồng tiền thông dụng 78
Bảng 3.12. Sự tiến triển của việc tham gia tài chính của Ngân hàng Đông Dương trong các công việc kinh doanh ở Đông Dương và hải ngoại 81
Bảng 3.13. Địa vị của Việt Nam trong việc xuất cảng thóc gạo 86
Bảng 3.14. Diện tích cao su trồng ở Việt Nam từ 1897 đến 1945 88
Bảng 3.15. Tình hình khai thác than ở Đông Dương giai đoạn 1899-1945 91
Bảng 3.16. Nguồn vốn của công ty than Hòn Gai từ 1888-1939 92
Bảng 3.17. Lợi nhuận của hãng Phông-ten 94
Bảng 4.1. Tình hình lưu hành giấy bạc Đông Dương 102
Bảng 4.2. Sự tiến triển của chỉ số lưu hành bạc giấy ở Đông Dương từ năm 1913 đến năm 1939 105
Bảng 4.3. Các chi phí và số tiền lãi do độc quyền phát hành của Ngân hàng Đông Dương từ năm 1933 đến 1943 107
Bảng 4.4. Thống kê giá cao su qua các năm 116
Bảng 4.5. Số tiền thưởng cho mỗi kí lô cao su xuất khẩu 117
Bảng 4.6. Kết quả kinh đoanh đường sắt giữa Chính phủ Pháp và Công ty hỏa xa Vân Nam 123
Bảng 4.7. Thu ngân sách Nam Kỳ từ thuốc phiện giai đoạn 1882-1885 139
Biểu
Biểu đồ 4.1. Về tình hình lưu thông tiền tệ trong từng giai đoạn từ 1913-1939.. 106
DANH MỤC PHỤ LỤC
Trang
A. CÁC BẢNG BIỂU 1
Bảng 1: Lợi nhuận của Ngân hàng Đông Dương (1875-1939) 1
Bảng 2. Bảng trọng tải thực khối lượng hàng hóa thương mại vận chuyển từ năm 1918-1926 3
Bảng 3: Số rượu bán được từ năm 1935-1939 4
Bảng 4: Số thuốc phiện bán được từ năm 1936-1939 4
B. MỘT SỐ BẢN ĐỒ VÀ LƯỢC ĐỒ VỀ HOẠT ĐỘNG CỦA ĐÔNG DƯƠNG THỜI PHÁP 5
Bản đồ 1: Mạng lưới của Ngân hàng Đông Dương 5
Bản đồ 2: Về Tuyến đường sắt Đông Dương 6
Biểu đồ 3: Doanh thu tính theo km của tuyến đường sắt 7
Biểu đồ 4: Chi phí tính theo km của tuyến đường sắt 8
Biểu đồ 5: Lợi nhuận của tuyến đường sắt 9
Biểu đồ 6: Gạo xuất khẩu từ Sài Gòn qua Singapore từ năm 1900 - 1936 10
C. MỘT SỐ TRANH ẢNH VỀ NGÂN HÀNG ĐÔNG DƯƠNG TẠI PHÁP VÀ VIỆT NAM 11
Ảnh 1: Trụ sở chính Ngân hàng Đông Dương tại Paris (Pháp) 11
Ảnh 2: Chi nhánh Ngân hàng ở Sài Gòn năm 1875. Một ngôi nhà lát gạch rất đẹp, không có tầng, kích thước trung bình. Một ngôi nhà rất phù hợp với một doanh nghiệp triển vọng, nhưng đang cần phải chứng minh khả năng của mình 11
Ảnh 3: Một góc trụ sở Ngân hàng Đông Dương - Chi nhánh Sài Gòn 12
Ảnh 4: Một góc trụ sở Ngân hàng Đông Dương - Chi nhánh Hải Phòng 12
Ảnh 5: Trụ sở Ngân hàng Đông Dương - Chi nhánh Hà Nội 13
Ảnh 6: Chi nhánh ngân hàng Hà Nội năm 1901. Những vị trí giao dịch tiền mặt nằm ngay chính giữa đại sảnh. Tỷ giá hối đoái được dán áp phích rất rõ ràng và minh bạch 13
Ảnh 7: Các nhà tư sản mại bản của chi nhánh Hải Phòng đang đếm tiền 14
D. MỘT SỐ LOẠI TIỀN ĐÔNG DƯƠNG (BANQUE DE L'INDOCHINE) 15
I. TIỀN GIẤY 15
II. TIỀN ĐỒNG 19
E. TIỀN NGÂN HÀNG ĐÔNG DƯƠNG PHÁT HÀNH 24
KỲ I (PHÁT HÀNH NĂM 1876 - 1892) 24
KỲ II (PHÁT HÀNH NĂM 1893 - 1896) 25
KỲ III (PHÁT HÀNH NĂM 1898 - 1903) 26
KỲ IV (PHÁT HÀNH NĂM 1903 - 1907) 26
KỲ V (PHÁT HÀNH NĂM 1909 - 1925) 27
KỲ VI (PHÁT HÀNH NĂM 1919 - 1920) 30
F. CÁC NGHỊ ĐỊNH, ĐƠN XIN VAY, TRẢ TIỀN 31
G. SƠ ĐỒ TỔ CHỨC CỦA NGÂN HÀNG ĐÔNG DƯƠNG ĐẾN NĂM 1930.. 52 H. NGÂN HÀNG ĐÔNG DƯƠNG SAU NĂM 1975 53