Những Hạn Chế Trong Lập, Thẩm Định, Phê Duyệt Dự Án, Thiết Kế, Dự Toán

khi thi công phải sửa đổi làm kéo dài thời gian thực hiện dự án, tăng tổng mức đầu tư. Ví dụ dự án “Cải tạo nâng cấp Quốc lộ 14B đoạn Hòa Cầm - Hà Nha - Thạnh Mỹ, km 19+200 đến KM73+971” thay đổi một số giải pháp thiết kế cho phù hợp với thực tế thi công cụ thể gồm: Bổ sung tuyến chạy lũ nối giữa Quốc lộ 14B cũ lên Quốc lộ 14B mới, chỉnh tuyến, thay đổi cầu Đòi thành cống hộp 6 cửa, điều chỉnh thiết kế thoát nước dọc đoạn km19+200 - Km24+400; dự án “Khôi phục 10 cầu đường sắt Hà Nội – Thành phố Hồ Chí Minh” (vốn vay JBIC) tổng mức đầu tư tăng từ 254.519 tỷ (QĐ số 927/QĐ - BGTVT) lên 271.662 tỷ (QĐ số 176/QĐ - BGTVT) nguyên nhân phải bổ sung khối lượng chống xói và áp dụng công nghệ ray hàn dài nên phải chỉnh lại tuyến; Dự án “Quốc lộ 7 đoạn Khe Thơi - Nậm Cắn” (tỉnh Nghệ An) tổng mức đầu tư tăng từ 352.298 tỷ (QĐ 42/QĐ - GTVT - KHĐT ngày4/1/2002) lên 494.930 tỷ (QĐ2567/QĐ - BGTVT ngày 25/8/2004) lý do xử lý sụt trượt, mở rộng đường đoạn cửa khẩu quốc tế; Dự án “Nâng cấp cải tạo Quốc lộ 22B từ thị trấn Gò Dầu đến cửa khẩu Xa Mát” do phải điều chỉnh quy mô mặt cắt ngang đoạn Gò Dầu - Tây Ninh từ 2 làn xe lên 4 làn xe, điều chỉnh khổ cầu 9 cầu từ 12m lên 16,5 m, xây dựng mới cầu Trại Bí do kiểm định lại không đảm bảo tải trọng, tổng mức đầu tư tăng từ 297 tỷ (QĐ số688/QĐ - GTVT ngày13/3/2002) lên 404.726 tỷ (QĐ số 3217 QĐ – BGTVT ngày 27/10/2004); dự án “Quốc lộ 80 Mỹ Thuận - Vàm Cống” nguyên nhân do thay đổi tĩnh không thông thuyền phải điều chỉnh chiều dài cầu và sơ đồ nhịp, thay đổi một vị trí cống hộp thành cầu (3 nhịp 15m), thay đổi kết cấu áo đường từ móng sỏi đỏ sang cấp phối đá dăm dẫn đến bổ sung lớp vải địa kỹ thuật phân cách, mở rộng quy mô đoạn qua thị trấn Cái Tàu Hạ và Lai Vung tổng mức đầu tư tăng từ 352 tỷ lên 518 tỷ.

Đánh giá chung về vấn đề này, qua khảo sát ý kiến từ 165 cán bộ quản lý xây dựng và cán bộ nghiên cứu cho thấy kết quả như bảng 3.9 sau:

Bảng 3.9. Những hạn chế trong lập, thẩm định, phê duyệt dự án, thiết kế, dự toán ĐTXDCB

Chỉ tiêu

Số tuyệt đối

Tỷ lệ %

Tổng số ý kiến

Không đồng ý

Đồng ý

T ổng số

Không

Đồng ý

Đồng Ý

Các quy định pháp lý chưa cụ thể, các chế tài đối với các đơn vị tư vấn thực hiện giai đoạn này chưa cao.

164

136

100,00

16,97

82,42

Thủ tục lập, thẩm định, phê duyệt dự án, thiết kế, dự toán đầu tư xây dựng rườm rà.

165

140

100,00

15,15

84,85

Trong bước thiết kế kỹ thuật (Thiết kế bản vẽ thi công): Công tác khảo sát điều tra địa chất, thủy văn không chính xác.

165

116

100,00

29,70

70,30

Hiện tượng các Công ty tư vấn lớn ở các nơi khác trúng thầu nhưng thường giao cho các đơn vị thiếu năng lực thực hiện nên chất lượng tư vấn yếu.

165

136

100,00

17,58

82,42

Việc thuê và quản lý tư vấn nước ngoài cũng rất khó khăn

165

130

100,00

21,21

78,79

Nguồn: Tổng hợp khảo sát của tác giả

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 252 trang tài liệu này.

3.2.1.3. Trong khâu triển khai đấu thầu, thi công các dự án ĐTXDCB từ vốn ngân sách Nhà nước trong ngành GTVTVN

Thứ nhất, chất lượng đấu thầu các công trình giao thông còn thấp. Chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông phụ thuộc vào nhiều nhân tố khác nhau. Theo mô hình này, xuất phát từ nhu cầu xây dựng các công trình giao thông được thể hiện trong các dự án xây dựng giao thông, Chủ Đầu tư thuê các tổ chức tư vấn về đấu thầu hoặc tự thành lập tổ chuyên môn xét thầu được gọi là bên mời thầu, có nhiệm vụ tổ chức thực hiện các hoạt động đấu thầu. Do vậy chất lượng đấu thầu trước hết phụ thuộc vào chất lượng tổ chuyên gia xét thầu. Tổ chuyên gia xét thầu, căn cứ vào yêu cầu của công trình giao thông được xây dựng căn cứ vào kế hoạch đấu thầu đã được duyệt xây dựng hồ sơ mời thầu thể hiện ý đồ của Chủ Đầu tư, tiêu chuẩn và cách thức xét chọn nhà thầu có đủ năng lực và có chi phí thấp nhất mời vào ký hợp đồng xây dựng công trình. Trong trường hợp này, chất lượng Hồ sơ mời thầu được lập sẽ là một yêu cầu, một nhân tố cấu thành chất lượng hoạt động đấu thầu.

+ Chất lượng đấu thầu xây dựng các công trình giao thông ở Việt Nam thời gian qua còn thấp: Nhiều cuộc đấu thầu đã chưa thực hiện nghiêm túc quy chế đấu thầu; đảm bảo các yêu cầu minh bạch, công bằng, cạnh tranh và hiệu quả; đồng thời có không nhỏ các công trình, dự án Đầu tư, xây dựng các công trình giao thông ở Việt Nam, việc áp dụng quy chế đấu thầu còn mang nặng tính hình thức, do đó chất lượng đấu thầu còn thấp. Nhiều nhà thầu thắng thầu không phải họ hơn các nhà thầu khác về năng lực, kinh nghiệm, tiến độ... Họ chiến thắng là do thông đồng, móc ngoặc... với bên mời thầu. Đây là hiện tượng cần phải được phát hiện và đẩy lùi, vì thực chất nó làm lãng phí công sức của các nhà thầu khác và lãng phí tiền của của Nhà nước.

Theo kết quả điều tra tại một số BQLDA thuộc Bộ GTVT, đã xuất hiện hiện tượng thông thầu tại các DAXD đường GTNT sử dụng nguồn vốn tài trợ từ một số tổ chức tài chính quốc tế. Biểu hiện của hiện tượng thông thầu ở chỗ có một nhà thầu nào đó liên tục thắng cuộc, trong khi các nhà thầu thua cuộc không coi đó là một thất bại, và có khá nhiều bài thầu giống nhau tới 100%... chỉ có duy nhất một điểm khác biệt là tất cả các nhà thầu không trúng đều đồng loạt bỏ giá cao vượt trần còn nhà thầu dự kiến trúng sẽ bỏ sát tới giá trần.

+ Nhận thức, hiểu biết về Quy chế đấu thầu của những người làm công tác đấu thầu còn chưa đúng, chưa đầy đủ: Quy chế đấu thầu xây dựng giao thông không phức tạp nhưng do nhận thức không đầy đủ đã gây nên hậu quả không tốt đến chất lượng hoạt động đấu thầu xây dựng các công trình giao thông.

Việc xem xét đến tính hợp lệ của hồ sơ dự thầu, do nhận thức không đầy đủ đã dẫn đến việc huỷ một số hồ sơ dự thầu hợp lệ hoặc chấp nhận một số hồ sơ mặc dù các hồ sơ đó là không hợp lệ trong một số cuộc thầu. Hiện tượng đó đã gây nên tình trạng không công bằng giữa các nhà thầu, gây hiểu lầm cho các nhà thầu rằng có sự thông đồng móc ngoặc giữa nhà thầu và bên mời thầu, đồng thời cũng làm thất thoát tiền của và công sức trong việc thực hiện thủ tục mời thầu lại.

Việc xây dựng tiêu chuẩn đánh giá hồ sơ dự thầu không được chỉ dẫn cụ thể, thiếu đào tạo cơ bản đã dẫn đến việc lạm dụng để tạo điều kiện gạt bỏ các nhà thầu không mong muốn và tạo cơ hội thắng thầu cho các nhà thầu có chủ định. Hiện tượng này đã gây ra hậu quả không tốt trong nhiều cuộc thầu. Đối với các quy định về điều kiện tiên quyết đối với các nhà thầu được áp dụng một cách tuỳ tiện đã dẫn đến việc coi những điều kiện không cơ bản trở thành điều kiện tiên quyết để gạt nhà thầu, hoặc việc

chuyển điều kiện cơ bản thành điều kiện không tiên quyết đã tạo điều kiện cho các nhà thầu không đủ tiêu chuẩn lọt vào danh sách ngắn hoặc thậm chí trở thành người thắng thầu.

+ Trong các cuộc đấu thầu xây dựng các công trình giao thông đã có nhiều hiện tượng tiêu cực xẩy ra phổ biến: Những hiện tượng tiêu cực được báo chí, nhiều nhà nghiên cứu đã nhiều lần lên tiếng, đó là các hiện tượng: thông đồng trong đấu thầu; khép kín trong đấu thầu; phá giá; áp dụng mọi biện pháp để có được những thông tin có lợi từ chủ đấu tư. Các nhà thầu đã đưa ra chiến thuật dàn dựng ‘‘quân xanh quân đỏ’’ để thắng trong đấu thầu. Các nhà thầu tự dàn xếp với nhau theo cách nào đó để tạo tiền đề cho một nhà thầu xác định trúng thầu gói thầu này, nhà thầu khác trúng thầu gói thầu khác. Chiến lược này hoàn toàn phù hợp với hình thức đấu thầu hạn chế. Trong trường hợp đấu thầu rộng rãi, chiến lược dàn dựng quân xanh quân đỏ khó phát huy tác dụng thì các nhà thầu áp dụng hình thức vây thầu. Vây thầu sẽ là cách không cho những nhà thầu không thuộc khu vực hoặc nhóm nhà thầu nào đó tham dự hoặc tham dự sẽ không có cơ hội thắng thầu. Chính vì vậy, dàn dựng ‘‘quân xanh quân đỏ’’, vây thầu đã làm giảm tính cạnh tranh, công bằng bình đẳng trong đấu thầu.

Thứ hai, triển khai thực hiện thi công chậm. Nhà thầu thi công xây lắp là chủ thể có vai trò quan trọng và quyết định đến việc quản lý và đảm bảo chất lượng đầu tư xây dựng cơ bản.

Tuy nhiên, thời gian qua lại có không ít công trình thi công không đảm bảo chất lượng gây lún sụt, sập đổ, nhiều công trình thấm, dột, bong rộp, nứt, vỡ, xuống cấp rất nhanh. Khảo sát 163-164 cán bộ quản lý xây dựng và các nhà nghiên cứu về khâu triển khai, thực hiện các dự án ĐTXDCB kết quả cụ thể như bảng 3.10 sau.

Bảng 3.10. Những tồn tại trong khâu triển khai, thực hiện dự án hiện nay

Chỉ tiêu

Số tuyệt đối

Tỷ lệ %

Tổng

số ý kiến

Không đồng ý

Đồng ý

Tổng số

Không

Đồng ý

Đồng Ý

Tình trạng thất thoát vốn đầu tư XDCB từ Ngân sách Nhà nước lớn nhất xảy ra trong giai đoạn

triển khai, thực hiện dự án.

163

124

100%

23,64

75,15

Chất lượng khi công trình thi công xong vừa đưa vào sử dụng đã xảy ra hư hỏng nguyên nhân chính vẫn là do lỗi của nhà thầu không tuân

thủ đúng quy trình trong thi công.

164

126

100%

23,03

76,36

Khi triển khai thi công nhiều Nhà thầu huy động nhân lực, máy móc,

thiết bị không đúng hồ sơ dự thầu.

164

131

100%

79,39

Nhiều nhà thầu đấu thầu giá thấp để thắng thầu, dẫn đến yếu kém về chất lượng trong thi công, không đủ chi phí đảm bảo chất lượng

công trình.

163

137

100%

15,76

83,03

Công tác giải phóng mặt bằng chậm làm ảnh hưởng đến việc triển khai thực hiện dự án đảm bảo

chất lượng và đúng tiến độ.

164

158

100%

3,64

95,76

Nguồn: Tổng hợp khảo sát của tác giả

Có nhiều nhà thầu không thực hiện nghiêm những quy định hiện hành của Nhà nước là phải có hệ thống QLCL theo yêu cầu, tính chất quy mô công trình xây dựng, trong đó quy định rõ trách nhiệm của từng cá nhân, đồng thời

mọi công việc phải được nghiệm thu nội bộ trước khi mời giám sát nghiệm thu ký biên bản. Biểu hiện : Hiện tượng lún đẩy mố cầu: Do cầu nằm ở vị trí nền đất yếu nhưng nhà thầu đã thi công mố trước khi đắp nền đường đầu cầu, trái với quy trình thi công như: Dự án cầu Thanh Trì gặp rủi ro về công nghệ thi công phức tạp, trong khi TV giám sát yếu, năng lực NT cũng yếu, thi công cọc khoan nhồi không đúng quy trình quy phạm. ở dự án này, 50% cọc khoan nhồi có khuyết tật, kết quả Bộ GTVT tuyên bố NT phải đền bù, xử lý bằng cách dùng bơm áp lực cao bơm vữa vào chân các cọc bị hỏng, đồng thời khoan thêm một số cọc để bù vào các cọc bị hỏng, chi phí hết 30 tỷ đồng.

Hiện tượng lún sụt nền đường: Do việc thi công đắp nền đường không tuân thủ trình tự đắp nền; Đặc biệt là hỏng lớp mặt đường và độ bằng phẳng không đảm bảo: Do việc sử dụng vật liệu và thi công không tuân thủ Chỉ dẫn kỹ thuật đã được quy định. Sử dụng vật liệu làm móng đá cấp phối chưa đúng, chỉ số dẻo cao, thi công độ chặt chưa đảm bảo; Sử dụng máy san để thi công lớp móng trên (base) không đúng theo quy định (quy định phải sử dụng máy rải). Lớp bê tông nhựa: Sử dụng nhựa, cấp phối hạt chưa đúng; Thi công độ chặt chưa bảo đảm, nhiệt độ bê tông nhựa thấp; Việc kiểm tra các thành phần cấp phối chưa kỹ (ví dụ như thành phần bột đá thiếu trong hỗn hợp BTN); Đặc biệt là thảm BTN khi lớp nhựa thấm và dính bám chưa đủ thời gian; đồng thời ‘‘cố đấm ăn xôi’’ để rải thảm BTN khi trời mưa như Công ty CP Xây dựng CTGT 512 thảm nhựa đường (khoảng 10m) trên tuyến QL 1A đoạn qua xã Tịnh Phong, huyện Sơn Tịnh, Quãng ngãi trong khi trời đang mưa...(Nhiều dự án nhà thầu mới tưới nhựa đã cho thảm ngay, trong khi Quy trình quy định sau từ 24 đến 48 giờ).

Năng lực tài chính một số nhà thầu yếu kém nên việc thi công manh mún, kéo dài thời hạn hợp đồng. Nhiều nhà thầu cùng một lúc đấu thầu và nhận nhiều công trình đẫn đến công việc thi công dàn trải, phụ thuộc nhiều

vào việc tạm ứng và thanh toán của Chủ đầu tư. Một số nhà thầu, do năng lực tính toán yếu kém, hoặc do những nguyên nhân khác nhau đã hạ giá thầu một cách thiếu căn cứ để có công trình, trong quá trình thi công đã tìm cách “hạ chất lượng sản phẩm” để bù đắp.

Khi triển khai thi công nhiều Nhà thầu huy động nhân lực, máy móc, thiết bị không đúng hồ sơ dự thầu, một số Nhà thầu không đủ năng lực đã phải điều chuyển khối lượng, bổ sung Nhà thầu phụ vào thi công. Trình độ và năng lực các cán bộ kỹ thuật của Nhà thầu còn yếu kém, số lượng thiếu. Nhiều công nhân kỹ thuật phổ thông của Nhà thầu chưa được đào tạo bài bản, làm việc mang tính thời vụ nên trách nhiệm đối với công việc chưa cao như Dự án QL279 đoạn Tuần Giáo - Điện Biên.

Các nhà thầu chưa làm tốt công tác lập biện pháp tổ chức thi công công trình, đặc biệt đối với các công trình lớn, trọng điểm, nhiều công việc có khối lượng lớn, phức tạp, ứng dụng nhiều công nghệ mới, nếu làm tốt công việc này thì đã đảm bảo phần rất quan trọng nhưng thời gian qua công việc này chưa được các nhà thầu quan tâm đúng mức dẫn đến các sai phạm, sự cố công trình [71].

3.2.1.4. Trong khâu nghiệm thu, thẩm định chất lượng và bàn giao các dự án ĐTXDCB từ nguồn vốn NSNN trong ngành GTVT Việt Nam còn nhiều yếu kém

Nghiệm thu, thẩm định chất lượng các dự án ĐTXDCB từ nguồn vốn NSNN trong ngành GTVT có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả của sử dụng nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản các công trình GTVT. Khảo sát thực tế từ các cán bộ quản lý và cán bộ nghiên cứu về đầu tư xây dựng công trình giao thông cho thấy rõ tầm quan trọng của công tác này ở Việt nam.

Trên thực tế công tác nghiệm thu trong XDCB còn có nhiều bất cập trong thực tế hiện nay. Khảo sát 165 cán bộ quản lý xây dựng và các nhà