Hoàn thiện các quy định về quyền dân sự trong Hiến pháp Việt Nam hiện hành

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

KHOA LUẬT

NGUYỄN TRƯỜNG THANH

HOµN THIÖN C¸C QUY §ÞNH VÒ QUYÒN D¢N Sù

TRONG HIÕN PH¸p viÖt nam HIÖN HµNH

Chuyên ngành: Pháp luật về quyền con người

Mã số: Chương trình đạo tạo thí điểm

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS. TS. HÀ THỊ MAI HIÊN

HÀ NỘI - 2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội.

Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

NGƯỜI CAM ĐOAN

Nguyễn Trường Thanh

Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục

Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt Danh mục các bảng

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA CÁC QUY ĐỊNH

VỀ CÁC QUYỀN DÂN SỰ THEO HIẾN PHÁP VIỆT NAM 6

1.1. Lý luận chung về quyền con người và bảo vệ quyền con người về dân sự bằng hiến pháp6

1.1.1. Nhận thức chung về quyền con người 6

1.1.2. Quyền dân sự trong phân loại về quyền con người 11

1.2. Quyền con người về dân sự theo Hiến pháp Việt Nam qua

các giai đoạn phát triển 16

1.3. Bối cảnh ban hành và các nhân tố tác động đến nội dung Hiến pháp 2013 về quyền con người 20

Kết luận chương 1 28

Chương 2: NỘI DUNG CÁC QUYỀN CON NGƯỜI VỀ DÂN SỰ THEO QUY ĐỊNH CỦA HIẾN PHÁP VIỆT NAM HIỆN HÀNH 29

2.1. Cách tiếp cận và sự thể hiện các quyền dân sự trong Hiến pháp 29

2.2. Nội dung các quyền dân sự được quy định trong Hiến pháp 2013 và sự tương thích với luật pháp quốc tế 32

2.2.1. Quyền sống 32

2.2.2. Quyền tự do và an ninh cá nhân 37

2.2.3. Quyền không bị phân biệt đối xử, được thừa nhận và bình đẳng trước pháp luật 46

2.2.4. Quyền không bị bắt làm nô lệ, nô dịch hay bị cưỡng bức lao động 49

2.2.5. Quyền tự do đi lại và lựa chọn nơi ở 51

2.2.6. Quyền tự do tư tưởng, tín ngưỡng, tôn giáo 59

2.2.7. Quyền kết hôn, lập gia đình và bình đẳng trong hôn nhân 64

2.3. Cơ chế đảm bảo thực thi 71

Kết luận chương 2 83

Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH VỀ CÁC QUYỀN DÂN SỰ THEO HIẾN PHÁP VIỆT NAM HIỆN HÀNH 84

3.1. Kiến nghị hoàn thiện các quy định về quyền dân sự đối với

hệ thống pháp luật Việt Nam 85

3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả việc thực hiện đảm bảo quyền

dân sự tại Việt Nam 89

KẾT LUẬN 96

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 98

CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Tên đầy đủ
BLDS	Bộ luật Dân sự
BLHS	Bộ luật Hình sự
BLTTHS	Bộ luật Tố tụng hình sự
CAT	Công ước chống tra tấn và các hình thức trừng phạt và đối xử tàn bạo, vô nhân đạo hay hạ nhục khác, 1984 (Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment)
CEDAW	Công ước về xóa bỏ tất cả các hình thức phân biệt đối xử chống lại phụ nữ (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women)
CHXHCN	Cộng hòa xã hội chủ nghĩa
HĐND	Hội Đồng nhân dân
HRC	Uỷ ban Nhân quyền
MTTQ	Mặt trận tổ quốc
OPCAT	Nghị định thư không bắt buộc của Công ước chống tra tấn
OHCHR	Văn phòng Cao ủy Liên hợp quốc về nhân quyền (Office of the High Commissioner for Human Rights)
ICCPR	Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị (International Covenant on Civil and Political Rights)
ICESCR	Công ước quốc tế về các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights)
ICPPED	Công ước quốc tế về bảo vệ tất cả mọi người khỏi bị đưa đi mất tích, 2006 (International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance)
ICRPD	Công ước về quyền của những người khuyết tật, 2006 (Convention on the Rights of Persons with Disabilities)
TAND	Tòa án nhân dân
TANDTC	Tòa án nhân dân tối cao
UPR	Cơ chế đánh giá nhân quyền định kỳ toàn thể (Universal Periodic Review)
UDHR	Tuyên ngôn thế giới về quyền con người, 1948 (Universal Declaration of Human Rights)
UNDP	Chương trình phát triển Liên hợp quốc (United Nations Development Programme)
UNHCR	Văn phòng Cao uỷ Liên hợp quốc về người tỵ nạn (Office of the United Nations High Commissioner for Refugees)
VKSND	Viện kiểm sát nhân dân
VKSNDTC	Viện kiểm sát nhân dân tối cao

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 115 trang tài liệu này.

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Số hiệu

Tên bảng	Trang
Bảng 1.1:	Một số sự kiện đánh dấu sự phát triển của tư tưởng về quyền con người của nhân loại từ trước đến nay	9
Bảng 1.2:	Một số các cách phân loại quyền con người	12
Bảng 1.3:	Tổng hợp khái quát các quyền và tự do dân sự được ghi nhận trong UDHR, ICCPR một số công ước về quyền con người	14

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Quyền con người là một giá trị phổ biến và thiêng liêng đối với mọi người, mọi quốc gia, dân tộc. Tuy nhiên, cho đến nay, nhận thức về quyền con người nói chung vẫn chưa đầy đủ. Xuất phát từ những điều kiện, đặc điểm về văn hóa và văn minh trong mỗi giai đoạn phát triển, mỗi dân tộc, quốc gia có những đặc thù nhất định trong việc ghi nhận, bảo đảm và bảo vệ quyền con người trong hệ thống pháp luật của mình.

Trải qua hơn 1000 năm Bắc thuộc và hơn 100 năm chịu ách đô hộ của thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, phải gánh chịu những hy sinh to lớn để giành độc lập dân tộc và tự do của Tổ quốc, bị tước đi hầu hết các quyền cơ bản vốn có của một con người như quyền được sống, được tự do, được hạnh phúc, hơn ai hết, dân tộc Việt Nam rất hiểu và trân trọng các giá trị thiêng liêng của quyền con người. Do vậy, ngay từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo toàn dân, toàn quân ta tiến hành cuộc Cách mạng Tháng Tám thành công, giành chính quyền về tay nhân dân, thành lập ra nhà nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa ngày 02/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã long trọng công bố trước toàn thế giới bản Tuyên ngôn độc lập, lần đầu tiên khẳng định tôn trọng các quyền công dân và quyền con người trên đất nước Việt Nam: “Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được, trong những quyền ấy có quyền được sống, quyền được tự do và mưu cầu hạnh phúc” [18]. Ngay sau khi giành được chính quyền, Việt Nam đã nhanh chóng tổ chức tổng tuyển cử bầu Quốc hội, xây dựng và ban hành Hiến pháp (1946), trong đó các quyền tự do cơ bản của công dân - bộ phận quan trọng nhất của quyền con người đã được trân trọng ghi nhận. Tiếp đó, sự ra đời của các bản Hiến pháp 1959, 1980. Đặc biệt, năm 1982, Nhà nước ta gia nhập hai công ước quốc tế cơ bản về quyền con người

là: Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị năm 1966 (ICCPR) và Công ước quốc tế về các quyền kinh tế, xã hội và văn hóa, năm 1966 (ICESCR) nhằm thể hiện với nhân dân và thế giới sự tôn trọng, bảo đảm quyền công dân, quyền con người là bản chất của chế độ xã hội XHCN, sau đó là Hiến pháp 1992, Hiến pháp 1992 (sửa đổi bổ sung năm 2001) và hiện hành là Hiến pháp năm 2013 đã ngày càng hoàn thiện hơn các quy định về các quyền cơ bản của công dân nhằm hướng tới quyền con người ngày càng được đảm bảo một cách tốt nhất.

Việc ra đời Hiến pháp 2013 đánh dấu một bước hoàn thiện mới về quyền con người trong pháp luật Việt Nam, thể hiện sự tiến bộ vượt bậc về nhận thức và tư duy đối với lĩnh vực quyền con người, quyền công dân. Tuy nhiên, nhằm đảm bảo tính thống nhất giữa Hiến pháp hiện hành với các văn bản luật dưới nó trở thành vấn đề cấp thiết hơn bao giờ hết, bởi Hiến pháp bản thân nó là một đạo luật gốc, khi Hiến pháp thay đổi thì các văn bản luật đảm bảo cơ chế thực thi cho Hiến pháp cũng cần phải thay đổi theo, xuất phát từ thực tế đó tác giả chọn đề tài: "Hoàn thiện các quy định về quyền dân sự trong Hiến pháp Việt Nam hiện hành" để nghiên cứu luận văn thạc sĩ.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1 Mục tiêu tổng quát: Đề xuất những luận cứ khoa học cho việc hoàn thiện các quy định Hiến pháp hiện hành về các quyền dân sự.

2.2 Mục tiêu cụ thể: Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra là:

- Làm rõ những vấn đề lý luận chung về các quyền dân sự trong luật nhân quyền quốc tế và Hiến pháp, pháp luật Việt Nam;

- Nghiên cứu, phân tích những qui định Hiến pháp hiện hành về các quyền dân sự trong tương quan với những giá trị phổ biến của quyền con người theo Luật Nhân quyền quốc tế và định hướng phát triển của Nhà nước