Nhận Thức Chung Về Học Viên Và Những Đặc Điểm Cơ Bản Của Học Viên Đào

tiêu cực của môi trường xã hội, của nền kinh tế thị trường, đồng thời tạo ra được một môi trường giáo dục lành mạnh.

Hai là, quá trình giáo dục được tiến hành trong một trật tự quân sự nghiêm túc, trong mối quan hệ quân dân, được trực tiếp điều chỉnh bằng điều lệnh, điều lệ quân đội. Đây là điều kiện tiên quyết trong giáo dục của nhà trường SQQĐ, có tác động mạnh mẽ đến việc hình thành ở học viên ý thức kỷ luật, tính tổ chức và tinh thần đoàn kết cao. Đó là những yếu tố rất gần gũi với mục tiêu GDPL, tạo ra những khả năng lớn cho việc vận dụng, áp dụng những hình thức giáo dục mang tính tổng hợp, có hiệu quả giáo dục cao. Nhưng cũng do cơ chế trên, nhất là do nếp sống tập thể quân sự trong các nhà trường SQQĐ rất dễ gây cho học viên tư tưởng ỷ lại, dựa dẫm, thiếu tính chủ động, sáng tạo trong học tập, rèn luyện và thực hiện nhiệm vụ, chức trách được giao.

- Đặc thù về mục đích giáo dục pháp luật

Theo đường lối xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại của Đảng, hệ thống các nhà trường SQQĐ có chức năng đào tạo, bồi dưỡng học viên trở thành người sỹ quan chỉ huy có trình độ chuyên môn và kỹ thuật cao làm việc trong các ngành quân sự, đồng thời tiến hành nghiên cứu khoa học nghệ thuật, quân sự, khoa học - kỹ thuật quân sự và khoa học giáo dục. Mỗi trường SQQĐ được phân công đảm nhiệm đào tạo một, trường hợp đặc biệt có thể hai hoặc ba loại hình sỹ quan nhất định, với yêu cầu khác nhau của các chuyên ngành đào tạo. Học viên khi được công nhận tốt nghiệp các trường này sẽ được phong quân hàm thiếu úy hoặc trung úy và được bổ nhiệm chức vụ theo Luật Sỹ quan Quân đội nhân dân Việt Nam. Đó là những sỹ quan có phẩm chất chính trị, đạo đức, trí tuệ, lòng dũng cảm và ý trí vững vàng; thể lực, năng lực nghề nghiệp, trong đó phẩm chất chính trị, đạo đức giữ vị trí hàng đầu, là cơ sở đảm bảo cho năng lực trí tuệ. Trong phẩm chất chính trị, đạo đức của người sỹ quan có một yêu cầu không thể thiếu được là tính kỷ luật quân sự. Người sỹ quan quân đội phải là người

gắn bó cả cuộc đời mình với Quân đội, phục vụ Quân đội lâu dài, lấy binh nghiệp làm nghề nghiệp. Phẩm chất nghề nghiệp của người sỹ quan phải mang tính toàn diện, không chỉ là bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức nghề nghiệp trong sáng, tận tâm với công việc, quan tâm chăm sóc đối với bộ đội, mà còn phải sẵn sàng hy sinh phấn đấu cho lý tưởng của Đảng, sẵn sàng nhận và hoàn thành nhiệm vụ được giao, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật, điều lệnh Quân đội, có sự hiểu biết sâu sắc về khoa học quân sự, dám chịu trách nhiệm trước cấp trên về quyết định của mình, kể cả các quyết định liên quan đến sinh mạng của bộ đội, đến sự thành bại của trận đánh. Người sỹ quan quân đội còn phải có năng lực lãnh đạo, chỉ huy, tổ chức quản lý, giáo dục bộ đội, thực sự là người có uy tín trong đơn vị. Với mục tiêu đào tạo trên, hoạt động GDPL trong các nhà trường SQQĐ phải hướng tới việc hình thành các nhân cách, phẩm chất của một quân nhân cách mạng, một công dân mẫu mực biết sống và hành động theo Hiến pháp và pháp luật, với tinh thần tự giác và tính tổ chức kỷ luật cao, trở thành thói quen hàng ngày của mỗi quân nhân. Điều này đòi hỏi GDPL trong các nhà trường SQQĐ phải nhằm hình thành, làm sâu sắc và mở rộng cả những tri thức pháp luật, cả những tri thức về điều lệnh, điều lệ Quân đội; hình thành tình cảm, lòng tin đối với pháp luật, điều lệnh Quân đội. Điều quan trọng nhất ở đây là làm sao để học viên thấy rõ việc nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật, điều lệnh, điều lệ, chế độ qui định của Quân đội không chỉ là nghĩa vụ, trách nhiệm bắt buộc, mà quan trọng hơn là có được tri thức, niềm tin vào pháp luật, điều lệnh, thấy được giá trị của việc tôn trọng, thực hiện nghiêm chỉnh pháp luật, điều lệnh, từ đó tự giác tuân theo trong mọi điều kiện, mọi tình huống, cả trong thời bình, cả trong thời chiến, lúc khó khăn, gian khổ ác liệt, có thể hy sinh cả tính mạng mình.

Vì vậy, mục đích của GDPL trong các trường SQQĐ là nhằm chuyển những thông tin về pháp luật, điều lệnh, điều lệ quân đội cho tập thể học viên và từng học viên, xây dựng ý thức pháp luật cho họ, giúp họ hiểu và tự giác

hành động theo pháp luật, điều lệnh, điều lệ Quân đội. Quá trình giáo dục, bồi dưỡng nâng cao tri thức pháp luật, điều lệnh, điều lệ cho học viên cũng đồng thời là quá trình bồi dưỡng tình cảm, lòng tin đối với pháp luật, hình thành động cơ, thái độ, hành vi hợp pháp, ý thức trách nhiệm và thái độ đấu tranh không khoan nhượng với các hành vi vi phạm pháp luật, điều lệ, hình thành lối sống có tính kỷ luật, tự giác ở mỗi học viên, phù hợp với yêu cầu, đòi hỏi của hoạt động quân sự, của đời sống người quân nhân.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 136 trang tài liệu này.

- Đặc thù về nội dung giáo dục pháp luật

Mục tiêu đào tạo nói chung và mục đích GDPL nói riêng trong các trường SQQĐ quy định khách quan nội dung GDPL. Nội dung đó hiện nay được xác định gồm: những vấn đề cơ bản của lý luận chung về Nhà nước và pháp luật; các

văn bản quy pham pháp luật về lĩnh vực quốc phòng, an ninh và những nội dung

cơ bản của Hiến pháp, các luật tổ chức các cơ quan nhà nước, Luật Sỹ quan Quân đội nhân dân Việt Nam, Luật Nghĩa vụ quân sự, Luật Hình sự, Luật Tố tụng hình sự, Luật Dân sự, Luật Tố tụng dân sự, Luật Hôn nhân và gia đình, Luật Khiếu nại, Luâṭ Tố cáo và một số văn bản pháp luật về quản lý hành chính. Một đặc điểm nổi bật trong nội dung GDPL trong các trường SQQĐ là đặc biệt chú ý giáo dục cho học viên những tri thức pháp luật có liên quan đến lĩnh vực quốc phòng, như Luật Sỹ quan Quân đội nhân dân Việt Nam, Luật Nghĩa vụ quân sự; Hệ thống các điều lệnh, điều lệ, chế độ do Bộ Quốc phòng quy định; các nội quy, quy chế do các cơ quan chức năng, đơn vị ban hành theo thẩm quyền. Tất cả các nội dung trên phải được biên soạn, sắp xếp theo chương trình, nội dung thống nhất, đồng bộ, phù hợp với mục tiêu đào tạo sỹ quan quân đội. Ngoài ra, căn cứ vào tình hình cụ thể của đất nước, của Quân đội cần phải phổ biến, tuyên truyền những nội dung GDPL mang tính cập nhật cho học viên.

- Đặc thù về hình thức giáo dục pháp luật

Các hình thức GDPL trong các trường SQQĐ hiện rất đa dạng, phong phú, được quy định bởi tính chất đặc thù của hoạt động quân sự, từ mục đích

giáo dục cũng như từ đặc thù trong tổ chức quản lý học viên. Có thể phân chia các hình thức đó như sau:

- Các hình thức GDPL chung: Đây là hình thức trong đó chủ thể GDPL trên cơ sở nhiệm vụ, nội dung GDPL cụ thể của Quân đội và của nhà trường để tiến hành tổ chức, sắp xếp các hoạt động GDPL chung cho tập thể học viên, như dạy và học pháp luật, điều lệnh, điều lê ̣ quân đội; tổ chức các buổi diễn đàn trao đổi tập thể theo chuyên đề (như lối sống kỷ luật, nét đẹp quân nhân, …), tổ chức sinh hoạt tập thể (buổi chào cờ, sinh hoạt đơn vị, các buổi phê bình và tự phê bình,…).

Các hình thức trên thường xuyên diễn ra, tùy theo chuyên đề cụ thể mà chủ thể giáo dục có thể tổ chức cho các đối tượng khác nhau trong đơn vị, như cho học viên là đảng viên, đoàn viên, thanh niên hoặc theo năm thứ nhất, thứ hai… Trong các hình thức giáo dục chung thì giáo dục thông qua việc dạy và học pháp luật, điều lệnh, điều lệ Quân đội là hình thức chủ yếu được Bộ Giáo dục và đào tạo, Bộ Quốc phòng quy định cụ thể bằng các văn bản có giá trị pháp lý. Song, đó cũng là hình thức còn khá nhiều tồn tại.

- Các hình thức GDPL riêng: Đây là hình thức tổ chức các buổi gặp gỡ giữa chủ thể giáo dục với từng học viên để trao đổi , đối thoại về những nội dung pháp luật, điều lệnh, điều lê ̣ Quân đội, với mục đích giáo dục trực tiếp cho từng học viên cụ thể. Điều kiện tiến hành hình thức này là nội dung giáo dục mà chủ thể không thể giáo dục chung cho tập thể, hoặc nếu tiến hành thì sẽ đạt hiệu quả thấp.

Theo hình thức GDPL riêng, chủ thể giáo dục có thể gặp gỡ riêng học viên có thành tích trong chấp hành pháp luật, điều lệnh, điều lê ̣ quân đội để động viên khen thưởng kịp thời. Hình thức này đặc biệt có hiệu quả đối với những học viên yếu kém, vi phạm pháp luật, kỷ luật quân đội bởi có tác dụng ngay, trực tiếp uốn nắn, ngăn chặn những hành vi lệch lạc. Việc tổ chức các

buổi gặp gỡ GDPL riêng chính là sự vận dụng nguyên tắc “cá biệt hóa” giáo dục, với mục đích nhằm nâng cao nhận thức, bồi dưỡng tình cảm, hình thành thói quen sống và làm việc theo pháp luật, điều lêṇ h, điều lệ Quân đội của cá nhân từng đối tượng giáo dục.

Ngoài các hình thức trên, các trường SQQĐ còn thực hiện các hình thức GDPL khác, như giáo dục thông qua hình thức sinh hoạt văn hóa, nghệ thuật, qua báo chí, phương tiện thông tin đại chúng, qua các cuộc thi tìm hiểu pháp luật, điều lệnh, điều lê ̣ Quân đội, qua giao lưu tiếp xúc với các tổ chức, đoàn thể khác.

- Đặc thù về chủ thể giáo dục pháp luật trong các trường sĩ quan quân đội

Với tính chất đặc thù của mình, chủ thể của hoạt động GDPL trong các trường SQQĐ rất đa dạng, nhưng tựu chung có thể chia thành 3 nhóm sau:

Nhóm 1: Đội ngũ giáo viên, báo cáo viên: gồm những đồng chí có trình độ pháp luật cơ bản, chuyên sâu, có năng lực và khả năng sư phạm. Đây là lực lượng chính làm công tác giảng dạy pháp luật trong các nhà trường SQQĐ.

Nhóm 2: Đội ngũ báo cáo viên là cán bộ chính trị: chủ yếu là cán bộ tuyên huấn, chính ủy, chính trị viên các cấp, họ là những cán bộ làm công tác chính trị tư tưởng ở các cấp, trong đó có tuyên truyền phổ biến, GDPL. Tuy họ không có trình độ chuyên môn sâu về luật nhưng được Bộ Quốc phòng tập huấn hàng năm theo các chuyên đề phổ biến, GDPL nên có khả năng truyền đạt những nội dung phù hợp với đối tượng học viên

Nhóm 3: Đội ngũ tuyên truyền viên, gồm cả cán bộ chính trị, quân sự, hậu cần, kỹ thuật, cán bộ đoàn, hội viên của các tổ chức quần chúng…Nhóm này có ở tất cả các đơn vị, họ không phải là những người có trình độ chuyên môn về luật và không phải là những người chuyên làm công tác giáo dục nhưng họ là những cán bộ quản lý, chỉ huy và làm những công việc chuyên

môn. Trong quá trình thực hiện chức trách và nhiệm vụ của mình, họ có nghĩa vụ phải tìm hiểu pháp luật và tuyên truyền, GDPL cho học viên. Ưu điểm của nhóm này là những người rất gần gũi, cùng ăn, cùng ở, cùng sinh hoạt, học tập… nên rất hiểu học viên. Vì vậy, hoạt động giáo dục của họ rất hiệu quả, bằng các hình thức tuyên truyền trực tiếp hoặc thông qua giao lưu, hội thao, hội thi… Trên thực tế, hiệu quả GDPL của nhóm chủ thể này rất cao vì họ là lực lượng rất đông đảo trong Quân đội, lại rất gần gũi bộ đội, cùng ăn, cùng ở, cùng sinh hoạt, học tập, công tác với đối tượng giáo dục nên có thể tiến hành giáo dục bất cứ lúc nào, với nhiều hình thức phong phú, sinh động, sát với thực tiễn và nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, do có suy nghĩ cho rằng GDPL là một bộ phận của giáo dục chính trị tư tưởng, thuộc trách nhiệm của đội ngũ cán bộ chính trị, nhóm chủ thể này thường ỷ lại, đùn đẩy cho cán bộ chính trị, chưa xác định đúng GDPL cho cán bộ, chiến sĩ cấp dưới cũng là nhiệm vụ của tất cả các cán bộ, chỉ huy trong Quân đội, họ không tích cực tìm tòi, nghiên cứu tài liệu, rèn luyện phương pháp và chủ động tiến hành công tác phổ biến, GDPL, làm công tác dân vận để lồng ghép nội dung tuyên truyền, phổ biến pháp luật.

1.2. Nhận thức chung về học viên và những đặc điểm cơ bản của học viên đào tạo sĩ quan tại các trường sĩ quan quân đội ở Việt Nam hiện nay

1.2.1. Quan niêm về học viên các trường sĩ quan quân đội

Các trường SQQĐ là một bộ phận của hệ thống tổ chức Quân đội, đồng thời là một bộ phận trong hệ thống giáo dục đào tạo của đất nước. Đây là nơi trực tiếp đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ sĩ quan phân đội cho toàn quân.

Trong các nhà trường quân đội nói chung và ở các trường SQQĐ nói riêng, người học được gọi là học viên. Học viên ở các trường SQQĐ là học sinh, sinh viên, hạ sĩ quan, binh sĩ, quân nhân chuyên nghiệp đã trúng tuyển trong các kì thi đại học, thi tuyển sinh quân sự theo quy định của Bộ Giáo dục

và đào tạo , của Bộ Quốc phòng, (hoặc được cử tuyển) được đào tạo theo chương trình xác định với những chuyên ngành khác nhau. Sau khi tốt nghiệp, học viên đào tạo sĩ quan được phong quân hàm sĩ quan, điều động, bổ nhiệm chức vụ cán bộ ở các cơ quan, đơn vị theo yêu cầu nhiệm vụ.

1.2.2. Đặc điểm cơ bản của hoc quân đội ở Việt Nam hiện nay

viên đào tạo sĩ quan tại các trường sĩ quan

Học viên đào tao si ̃ quan ở các trường SQQĐ có các đặc điểm sau:

Một là, học viên đà o tao sỹ quan hầu hết có động cơ học tập, rèn luyện

đúng đắn và xu hướng nghề nghiệp rõ ràng, có khả năng nhận thức nhanh

Đây là đặc điểm nổi bật, là thuận lợi rất cơ bản trong quá trình giáo dục đào tạo tại các trường sĩ quan. Để được học tập, rèn luyện tại các trường SQQĐ, mọi học viên phải trải qua quá trình nỗ lực phấn đấu, được lựa chọn và trải qua sơ tuyển, thi tuyển nghiêm túc, chặt chẽ. Những thí sinh có đủ

điểm trúng tuyển, được gọi nhập học và được công nhận là học viên đào tao si

quan theo mô hình, mục tiêu đào tạo của từng trường đều nhận thức đầy đủ giá trị của sự phấn đấu của bản thân, từ đó xây dựng động cơ, thái độ trách nhiệm học tập, rèn luyện đúng đắn, xác định xu hướng nghề nghiệp rõ ràng, mong muốn được phục vụ lâu dài trong Quân đội.

Hơn nữa, kết quả, chất lượng học tập, rèn luyện của học viên đào tao si

quan ở các trường SQQĐ sẽ liên quan trực tiếp đến việc sắp xếp, bố trí sử dụng, cân nhắc đề bạt đội ngũ đó khi tốt nghiệp ra trường. Do vậy, mỗi học

viên đào tao si ̃ quan đều có động lực mạnh mẽ, trực tiếp thôi thúc họ học để

làm việc, trở thành cán bộ, được phục vụ lâu dài, để tiến bộ. Kết quả các năm tuyển sinh vào nhà trường SQQĐ gần đây cho thấy, tỷ lệ thí sinh dự thi so với chỉ tiêu được tuyển và điểm trúng tuyển có xu hướng ngày càng nâng lên .

Mặt khác, học viên đào tao si ̃ quan được sinh ra, lớn lên trong thời kỳ đất

nước đổi mới theo định hướng XHCN , mở cử a hội nhập kinh tế quốc tế, có 25

điều kiện thuận lợi để học tập, lĩnh hội tri thức, tiếp thu những kiến thức pháp luật ở trường học cũng như qua các kênh thông tin, truyền thông để tiếp cận những vấn đề mới. Khả năng nhận thức, ý thức tự lập, tự chủ cao hơn các thế hệ trước. Đó là điều kiện thuận lợi cho việc bồi dưỡng GDPL, nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo của các trường SQQĐ.

Hai là, học viên đà o tao sỹ quan đa phần đều ở độ tuổi đang trưởng

thành, xuất thân từ nhiều địa phương, vùng miền, giai tầng xã hội khác nhau

Đây là đặc điểm lớn chi phối đến quá trình GDPL cho học viên . Học

viên đào tao si ̃ quan từ nguồn học sinh phổ thông, quân nhân qua thi tuyển

sinh quân sự có tuổi đời trung bình khoảng từ 18 - 25, là lứa tuổi nhanh nhạy, ham hiểu biết, cầu tiến bộ, nhiệt tình, hăng hái công tác, thích cái mới. Đó là những thuận lợi rất cơ bản cho quá trình GDPL. Tuy nhiên do tuổi đời còn ít, lại chưa từng trải, nên hạn chế về kinh nghiệm, vốn sống; cách xem xét, đánh giá thường phiến diện, không mấy vững vàng về chính trị, khả năng chế ngự cảm xúc, ý chí pháp luật chưa vững chắc, tính kiên trì, sức chịu đựng trước áp lực của các tình huống phức tạp thiếu bền vững; hay nôn nóng, bột phát, thường hay lạc quan quá ngưỡng và cũng rất dễ chán nản, bi quan, suy sụp, … Đặc điểm này đặt ra những yêu cầu cao hơn trong giáo dục đào tạo, khó khăn

hơn trong GDPL. Hơn nữa, học viên đào tao si ̃ quan chủ yếu là con em nông

dân, xuất thân từ khắp các vùng miền của đất nước, chủ yếu là vùng nông thôn, đồng bằng. Họ bao gồm nhiều thành phần, dân tộc, giai tầng xã hội khác nhau. Những năm gần đây, số học viên xuất thân ở thành thị, vùng sâu, vùng xa, con em đồng bào dân tộc ít người có xu hướng ngày càng tăng . Chính vì xuất thân từ nhiều vùng miền, dân tộc, thành phần, giai tầng xã hội khác nhau và chịu ảnh hưởng của phong tục, tập quán, lối sống, thói quen cũ, do đó trong tư tưởng, nhận thức, tâm lý, tình cảm của họ in đậm dấu vết truyền thống, thói quen của mỗi dân tộc và vùng miền mà gia đình họ sinh sống, nên