Thường Xuyên Đổi Mới Nội Dung, Hình Thức, Phương Pháp Giáo Dục Đạo Đức

giáo dục thì cần phát huy trách nhiệm của mình trong công tác giảng dạy. Đó là, không ngừng nâng cao trình độ lý luận chính trị và quân sự, nền tảng kiến thức vững chắc mới có thể truyền đạt nội dung giáo dục hiệu quả. Thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các cơ quan và đơn vị quản lý học viên trong Nhà trường để nắm bắt tình hình học tập, rèn luyện của học viên, từ đó có phương pháp đổi mới nội dung, hình thức trong quá trình GDĐĐQN. Gương mẫu, mẫu mực trong cuộc sống, trong giảng dạy là yêu cầu cơ bản của một người giáo viên, lối sống trong sạch, lành mạnh, giản dị, phẩm chất đạo đức tốt sẽ là những chuẩn mực đạo đức cho học viên noi theo.

Đối với đội ngũ cán bộ quản lý học viên: Thực hiện tốt nhiệm vụ GDĐĐQN cũng là một mặt trong công tác đảng, công tác chính trị ở đơn vị nói riêng và GDĐT trong Nhà trường nói chung. Do đó, người cán bộ quản lý học viên phải nhất quán trong thực hiện nhiệm vụ của cơ quan quan, đơn vị. Tích cực học tập, rèn luyện nâng cao nhận thức, bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sạch, lối sống lành mạnh, là cơ sở để người học viên học tập và noi theo. Phát huy vai trò là “người thầy thứ hai” trong Nhà trường, đội ngũ cán bộ quán lý học viên cần sâu sát, kịp thời nắm bắt đời sống tâm tư, tình cảm của học viên, từ đó sẽ có những biện pháp giáo dục uốn nắn những biểu hiện nhận thức, hành vi lệch lạc của học viên, kịp thời động viên các học viên luôn phấn đấu học tốt, rèn nghiêm, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.

2.3.2. Thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục đạo đức quân nhân cho học viên

Mục tiêu của GDĐĐQN là nhằm hướng đến xây dựng, phát triển toàn diện con người Việt Nam cả về đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm mỹ, nghề nghiệp; trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực công dân, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN. Đối với Trường SQLQ2, nơi đào tạo đội ngũ cán bộ, những người kế tục sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc tương lai, mục tiêu đó còn có những đòi hỏi cao hơn, đó là hướng đến đào tạo những con người có

bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa và nhân dân, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Điều đó đặt ra những yêu cầu mới, cao hơn về chất lượng GDĐT nói chung và GDĐĐQN cho học viên nói riêng ở Trường SQLQ2. Đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp GDĐĐQN cho học viên là một đòi hỏi tất yếu của quá trình giáo dục, giải pháp quan trọng để thực hiện các mục tiêu trên. Theo đó, để thực hiện tốt giải pháp này cần tập trung vào một số vấn đề cơ bản bản sau:

Một là, đổi mới nội dung giáo dục. Việc đổi mới nội dung không đồng nghĩa với việc phủ nhận, hoặc loại bỏ hoàn toàn những nội dung đã xác định trước đây mà trên cơ sở kế thừa và phát huy những nội dung có giá trị, đồng thời bổ sung, phát triển, cụ thể hóa các nội dung mới cho phù hợp với thực tiễn cách mạng và yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, thực tiễn thực hiện nhiệm vụ chính trị trung tâm của Nhà trường.

Do đó, yêu cầu đặt ra trong quá trình đổi mới nội dung GDĐĐQN cho học viên ở Nhà trường là phải hướng đến góp phần làm chuyển biến trong thực tiễn kết quả học tập, rèn luyện, chấp hành kỷ luật quân đội, pháp luật Nhà nước, các qui định của đơn vị.

Muốn vậy, trên cơ sở nội dung quy định trong chương trình của Bộ GDĐT, quy định của Bộ Quốc phòng. Nhà trường căn cứ vào điều kiện tình hình, nhiệm vụ cụ thể của từng giai đoạn đào tạo của khóa học, năm học, đối tượng học viên mà xây dựng, điều chỉnh, bổ sung nội dung cụ thể cho phù hợp, vừa bảo đảm sự toàn diện vừa có trọng tâm, trọng điểm. Vừa đảm bảo trang bị những tri thức tổng hợp về khoa học xã hội và nhân văn, vừa tạo điều kiện cho học viên có khả năng độc lập, sáng tạo trong nhận thức, trong hành động thực tiễn phù hợp với yêu cầu phẩm chất đạo đức, lối sống của người cán bộ, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu của quá trình đào tạo và đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội trong giai đoạn cách mạng mới.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

Từ yêu cầu đó, trong giai đoạn hiện nay đổi mới nội dung GDĐĐQN cho học viên cần:

Chú trọng tập trung vào giáo dục nâng cao nhận thức sâu sắc, bản chất cách mạng và khoa học những nguyên lý, quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin. Nhận thức được những tư tưởng, nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin là những chuẩn mực đạo đức cách mạng cơ bản định hướng cho quá trình giáo dục và tự giáo dục của mọi quân nhân, là cơ sở phương pháp luận chủ yếu quyết định sự hình thành và phát triển thế giới quan cộng sản, lý tưởng cách mạng và đạo đức cách mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh viết “có học tập lý luận Mác - Lênin mới củng cố được đạo đức cách mạng, giữ vững lập trường, nâng cao sự hiểu biết và trình độ chính trị, mới làm được tốt công tác Đảng giao phó cho mình” [43, tr.343]. Nên cần giáo dục cho quân nhân thấy được sự ra đời của đạo đức mới - đạo đức cộng sản là một tất yếu khách quan, là nấc thang cao nhất của quá trình phát triển đạo đức nhân loại, là nền đạo đức văn minh trong lịch sử, điều kiện quan trọng để xây dựng xã hội mới.

Giáo dục nội dung tư tưởng, tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Học tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, chỉ 05-CT-TW của Bộ Chính trị đã chỉ rõ: “Đẩy mạnh việc học tập và là theo tư tưởng đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là một nội dung quan trọng trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; góp phần xây Đảng trong sạch, vững mạnh về tư tưởng, chính trị, đạo đức … Đẩy lùi suy thoái về chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên” [2]. Thực hiện nhiệm vụ GDĐĐQN cho học viên Trường SQLQ2 chủ thể giáo dục cần tập trung giáo dục cho mọi học viên nhận thức được: Mục đích, ý nghĩa, nội dung, nhiệm vụ học tập và làm theo tư tưởng, tấm gương đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Trọng tâm là học tập tinh thần vượt khó khăn, gian khổ, suốt đời hy sinh, phụng sự cho tổ quốc, cho nhân dân, đây chính là cơ sở bồi đắp lý tưởng cách mạng, bản lĩnh chính trị, trách nhiệm và nghĩa vụ đạo đức cho mỗi quân nhân. Đó là phong cách làm việc khoa học, tỉ mỉ, dân chủ, lối sống thanh cao, trong sạch, nói đi đôi với làm, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; phong cách đổi mới, sáng tạo, không chấp nhận đường mòn, lối cũ, không cố chấp, bảo thủ, đổi mới, dám nghĩ, dám làm… Đây chính là những nội dung quan trọng góp phần tạo nên những chuẩn mực đạo đức của người quân nhân.

Giáo dục những nguyên tắc, quan điểm, chỉ thị, quy định của Đảng trong xây dựng chuẩn mực đạo đức quân nhân. Giáo dục nhận thức sâu sắc và thực hiện nghiêm túc những tiêu chuẩn đạo đức, lối sống mà Đảng ta đã xác định trong các văn kiện, chỉ thị, nghị quyết như: Nghị quyết số 14 - NQ/TW “về cải cách giáo dục với tư tưởng”, xem giáo dục là bộ phận quan trọng của cuộc cách mạng tư tưởng, Chỉ thị số 34 về “tăng cường công tác chính trị, tư tưởng, củng cố tổ chức Đảng, đoàn thể quần chúng và công tác đảng viên trong các trường học”, Chỉ thị số 42 – CT/TW, ngày 24/3/2015 của Ban Bí thư “về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống, văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015 – 2030”, Nghị quyết Trung ương 4 - khóa XII (30/10/2016) “về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”, Quy định số 08-QĐ/TW của Bộ Chính trị về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, Quy định số 205-QĐ/TW của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền.

Cần hướng vào xây dựng, phát triển những phẩm chất nổi bật của giá trị ĐĐQN trong nội dung giáo dục.

Ngoài việc nhận thức sâu sắc bản chất cách mạng, khoa học nền tảng tư tưởng của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các quan điểm của Đảng về đạo đức mới. Điểm trọng tâm trong đổi mới giáo dục đạo đức quân nhân cho học viên Trường SQLQ2 là luôn cũng cố và phát triển các giá trị đạo đức quân nhân cơ bản như: Trung với Đảng, trung với nước, hiếu với dân, yêu nước XHCN, dũng cảm, sáng tạo, chịu đựng gian khổ, đoàn kết, kỷ luật, dân chủ, tập thể, tinh thần quốc tế trong sáng. Đặc biệt, trong tình hình hiện nay, một số cán bộ, đảng viên thoái hóa biến chất, rơi vào chủ nghĩa cá nhân, thực dụng, các thế lực thù địch luôn thực hiện âm mưu “phi chính trị hóa” quân đội, tìm mọi cách để phá bỏ công cụ bạo lực của Đảng và làm cho vai trò lãnh đạo của Đảng suy yếu, thì nội dung giáo dục cần hướng vào: Cung cấp những thông tin chính thống, kịp thời về tình hình thế giới và trong nước, định hướng chính trị cho học viên; vạch rõ bản chất, âm

mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch để trang bị nhận thức đầy đủ cho học viên, giúp họ có niềm tin vững chắc, sức mạnh tinh thần trong phòng và chống các tiêu cực đó.

Đổi mới nội dung giáo dục cũng đồng thời với việc tăng cường giáo dục những giá trị đạo đức truyền tốt đẹp của dân tộc, của ngành quân đội và của Nhà trường cho học viên. Đó là những giá trị cao đẹp được hình thành, hun đúc qua thực tiễn, sống, chiến đấu, lao động, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của các thế hệ dân tộc Việt Nam. Hiểu biết sâu sắc những giá trị đó sẽ cũng cố niềm tin, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, sự trân trọng, biết ơn những thế hệ cha anh đã trãi qua. Truyền thống đó khi được giáo dục tốt sẽ thấm sâu vào từng cá nhân mỗi quân nhân và như vậy sẽ tạo nên động lực tinh thần to lớn, chuyển hóa thành sức mạnh vật chất bảo đảm cho mọi quân nhân thực hiện tốt các nhiệm vụ.

Hai là, đổi mới hình thức giáo dục. Bất kì một nội dung nào cũng có những hình thức giáo dục tương ứng. Do đó, đi đôi với đổi mới nội dung, hình thức biểu đạt nội dung cũng phải linh hoạt phù hợp, phải biết sử dụng những hình thức phù hợp với từng đối tượng, con người, đơn vị cụ thể. Kết hợp lồng ghép các hình thức giáo dục để lôi cuốn học viên cùng tham gia giáo dục, tránh được sự cứng nhắc, khô khan khi truyền tải nội dung gây cho học viên tâm lý nhàm chán.

Đối với Trường SQLQ2 hiện nay đã sử dụng rất nhiều hình thức để GDĐĐQN cho học viên. Song để kết hợp linh hoạt giữa các hình thức tương xứng với nội dung, ngoài hình thức tổ chức học tập theo chính khóa, đó là các buổi học tập theo chương trình GDĐT, học tập chính trị, chuyên đề, quán triệt các nghị quyết… là con đường tiện lợi và hiệu quả trong việc bồi dưỡng tình cảm, niềm tin, ý chí cũng như khả năng nhạy bén trong tư duy ứng xử, xử lý các vấn đề nãy sinh trong cuộc sống, học tập và rèn luyện của học viên. Bên cạnh đó, cần kết hợp thực hiện theo các hình thức khác như: Thông qua việc tổ chức các đợt sinh hoạt học tập ở đơn vị; thông qua tổ chức các buổi diễn tập, thực tập, dã ngoại, dân vận giao lưu với đơn vị bạn và với nhân dân, qua các bài tập tình huống trên thao trường, bãi tập; thông qua các ngày sinh hoạt chính trị văn hóa tinh thần, sinh hoạt dân chủ, ngày

pháp luật; thông qua thực tiễn thực hiện chức trách, nhiệm vụ của người học viên; thông qua việc đọc báo, xem ti vi trên các phương tiện truyền thông, mạng Internet… Không nên dừng lại ở những buổi lên lớp chính trị, hoặc thuyết trình một cách bài bản, cứng nhắc, mà cần gắn giữa lên lớp với thường xuyên tiến hành các buổi trao đổi, tọa đàm, đối thoại, thi tìm hiểu cho học viên theo định kỳ và trong mỗi cuộc vận động. Kết hợp những hình thức đó, không những nội dung được truyền tải phong phú, mà còn tránh được sự nhàm chán cho người học.

Bên cạnh đó, cần xác định hình thức cụ thể cho từng nội dung giáo dục, có thể một nội dung nhưng sử dụng các hình thức khác nhau cho cùng một đối tượng hay các đối tượng khác nhau. Nhưng hình thức cũng phải chủ ý đến trọng tâm, trọng điểm nội dung nào nên áp dụng hình thức nào cho phù hợp? Chẳng hạn, giảng giải nội dung chuyên đề, nghị quyết có thể sử dụng hình thức học tập chính trị tập trung, các buổi sinh hoạt ngày chính trị văn hóa tinh thần, thông báo thời sự, hay học chuyên đề về học tập tư tưởng tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh có thể áp dụng cho rất nhiều các hình thức. Do đó, đổi mới hình thức là yêu cầu các chủ thể giáo dục phải nâng cao nhận thức, trách nhiệm của mình, phải căn cứ vào từng nhiệm vụ, nội dung, từng đối tượng cụ thể mà sử dụng các hình thức GDĐĐQN linh hoạt, đảm bảo sự hứng thú, tinh thần sáng tạo cho học viên, không nên gò vào một khuôn mẫu nhất định, xơ cứng, rập khuôn, máy móc.

Ba là, đổi mới phương pháp giáo dục: Theo các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác: “Đổi mới phương pháp giáo dục đạo đức cho quân nhân không phải là thay đổi phương pháp truyền thụ, mà dựa trên cơ sở những phương pháp cơ bản trong giáo dục chính trị của quân đội ta đó là: phương pháp giảng bài và phương pháp nghiên cứu” [65, tr.148]. Đổi mới phương pháp giáo dục, cũng không nằm ngoài phương pháp giảng bài và phương pháp nghiên cứu như các nhà kinh điển đã chỉ ra. Tuy nhiên, việc giảng bài và nghiên cứu như thế nào lại phụ thuộc vào nhiệm vụ của từng trường và năng lực của từng chủ thể giáo dục.

Quá trình đổi mới phương pháp GDĐĐQN cho học viên ở Trường SQLQ2 không chỉ đơn thuần là việc truyền tải thông tin, nội dung giáo dục mà quan trọng

hơn là phải chuyển hoá thành quá trình tự giáo dục của mỗi học viên, giúp họ tự tìm ra biện pháp tu dưỡng, rèn mình nghiêm túc, tức là theo hướng phát triển tiếp cận năng lực người học.

Do vậy, đổi mới GDĐĐQN trước hết, cần thực hiện cải tiến các phương pháp giáo dục truyền thống. Cải tiến phương pháp giáo dục truyền thống cũng đồng nghĩa là tránh được phương pháp giảng giải kinh viện, độc thoại gây nhàm chán. Để thực hiện tốt, đòi hỏi chủ thể phải nắm chắc, hiểu sâu nội dung, biết rộng các kiến thức liên ngành và thực hiện tốt các kỷ thuật sư phạm bổ trợ như: đặt và giải quyết câu hỏi, phân tích luận giải vấn đề, vận dụng thực tiễn sinh động... Thứ hai, kết hợp đa dạng các phương pháp giáo dục đạo đức quân nhân cho học viên, ngoài các phương pháp truyền thống, để tăng thêm tính sinh động hướng quân nhân đến nhận thức toàn diện vấn đề, đòi hỏi phải kết hợp đa dạng các phương pháp trong giáo dục như: thuyết trình, đi cùng với nêu gương, trực quan, đối thoại... Thứ ba, đổi mới phương pháp GDĐĐQN phải chuyển dần sang hướng tiếp cận năng lực người học theo hướng hiện đại như các nền giáo dục khác, nghĩa là từ chỗ quan tâm học viên học được cái gì đến chỗ học viên vận dụng được cái gì qua việc học, điều này rất quan trọng đối với họ sau khi ra trường. Phương pháp này cũng đặt ra yêu cầu đối với chủ thể GDĐĐQN là phải nêu cao tính đảng, tính khoa học, tính thực tiễn và tính giáo dục, thông qua từng bài giảng mà hướng quân nhân hình thành thế giới quan, cũng cố niềm tin, trau dồi phẩm chất quân nhân. Thứ tư, đổi mới phương pháp nghiên cứu cũng là một nhiệm vụ mang lại hiệu quả GDĐĐQN cho học viên. Đòi hỏi, không những chủ thể giáo dục mà cả đối tượng giáo dục là người học cũng phải hướng đến, đó là phải luôn hình thành phương pháp thói quen tự giáo dục, tự học, tự rèn, tự nghiên cứu khoa học. Nghiên cứu không chỉ giúp giáo viên, cán bộ, học viên mở mang kiến thức, nâng cao trình độ mọi mặt mà còn là động lực thúc đẩy lòng say mê nghề nghiệp, giúp cho họ làm chủ được tri thức trên cơ sở độc lập suy nghĩ, sáng tạo; xây dựng và củng cố niềm tin trên cơ sở khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, tin tưởng vào

chủ nghĩa xã hội; biết vận dụng tri thức vào thực tiễn cuộc sống, chủ động trước mọi vấn đề đặt ra trong thực tiễn.

Như vậy, đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp có vai trò quyết định đến chất lượng hiệu quả GDĐĐQN cho học viên, là nhiệm vụ và giải pháp chung cho cả quá trình GDĐT của Nhà trường. Trong báo cáo số 1706/BC-TSQ về tổng kết thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo trong quân đội giai đoạn 2011-2020, trong phần phương hướng đã xác định: “Tiếp tục rà soát, đổi mới, điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện chương trình, nội dung sát với mục tiêu, yêu cầu đào tạo và thực tiễn quân đội, phù hợp với sự phát triển của nghệ thuật quân sự, vũ khí trang bị, khoa học công nghệ, khoa học xã hội và nhân văn. Chương trình, nội dung đào tạo phải phù hợp với từng đối tượng, từng chuyên ngành…” [17].

2.3.3. Phát huy năng lực tự giáo dục, rèn luyện đạo đức quân nhân của mỗi học viên

Tích cực, chủ động tự giáo dục, rèn luyện là yếu tố giữ vai trò quan trọng, có ý nghĩa quyết định trực tiếp trong công tác GDĐĐQN cho học viên trong trường SQLQ2. Hoạt động GDĐĐQN chỉ được phát huy và đạt hiệu quả thực sự khi nó được người học viên tiếp nhận một cách tích cực, tự giác, chuyển hóa những yêu cầu khách quan của xã hội, tập thể thành yêu cầu đối với bản thân, trở thành tình cảm, động cơ bên trong ở mỗi cá nhân và thôi thúc mỗi cá nhân hoàn thành tốt các nhiệm vụ. Trong các tư tưởng của chủ nghĩa Mác cũng đã nhiều lần đề cập đến vấn đề: “Mỗi người phải tự mình rèn luyện nâng cao các phẩm chất của người cộng sản, kiên định, vững vàng, tự chủ, xây dựng cho mình thế giới quan khoa học, tôi luyện ý chí và tính cách của người cách mạng” [65, tr.170]. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng đã khẳng định: “Đạo đức cách mạng không phải từ trên trời sa xuống, nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển, mà cũng cố, cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong” [38, tr.293]. Kết quả của quá trình tự giáo dục, tự rèn luyện ĐĐQN phụ thuộc vào việc mỗi học viên đạt được bằng mục đích, bằng con đường nào, phương pháp nào trong tự giáo dục, tự rèn luyện.