Giải pháp thúc đẩy sự tham gia của các trung gian tài chính trên thị trường chứng khoán Việt Nam

khoán… Do lĩnh vực chứng khoỏn và TTCK cũng chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản pháp luật khác nhau, vị thế pháp lý của nghị định 144/2003/NĐ-CP thấp hơn các luật liên quan và môi trường pháp lý hiện hành cũng chưa đầy đủ nên những vấn đề bất cập, xung đột giữa các văn bản pháp luật liên quan đến TTCK là điều khó tránh khỏi. Để nâng cao được hiệu lực pháp lý của các văn bản pháp luật về chứng khoán và TTCK, giảm thiểu các mâu thuẫn, xung đột giữa các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan trong lĩnh vực này, thì việc ban hành Luật Chứng khoán trong giai đoạn này là thực sự cần thiết. Các văn bản pháp luật này cũng cần lưu ý việc chế định các tổ chức tài chính nước ngoài theo hướng Việt Nam chuẩn bị tham gia tổ chức thương mại thế giới (WTO) và chuẩn bị cho việc các tổ chức tài chính Việt Nam hội nhập vào hệ thống tài chính khu vực và toàn cầu.

Cơ chế thanh tra, giám sát các tổ chức tài chính Việt Nam cần được hoàn thiện, đồng thời, cần thiết lập và hoàn thiện cơ chế phòng chống sự sụp đổ của hệ thống tài chính như vấn đề trích lập quỹ dự phòng rủi ro, bảo hiểm. Việc sớm hoàn thiện các điều kiện pháp lý là điều kiện quan trọng trong việc thúc đẩy các trung gian tài chính tham gia vào thị trường.

1.3. Hoàn thiện chức năng và tăng cường phối kết hợp giữa các cơ quan quản lý Nhà Nước

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực trong cải cách hành chính, song hiệu quả trong hoạt động của các cơ quan quản lý Nhà Nước Việt Nam đang là vấn đề cần quan tâm, đặc biệt là sự phối kết hợp giữa các cơ quan quản lý Nhà Nước. Hoạt động của các trung gian tài chính nói chung và hoạt động trên thị trường chứng khoán nói riêng chịu sự quản lý của nhiều cơ quan quản lý Nhà Nước khác nhau, như Ngân hàng Nhà Nước Việt Nam, Uỷ ban Chứng khoán Nhà Nước, Bộ Tài chính.

Chính sự trì trệ và yếu kém trong phối kết hợp giữa các cơ quan quản lý Nhà Nước đã làm cho các trung gian tài chính bị động và lúng túng trong

việc triển khai các hoạt động. Việc cải cách hoạt động của các cơ quan quản lý Nhà Nước trong lĩnh vực tài chính phải nhằm mục đích tăng tính tự chủ của các tổ chức tài chính, để các tổ chức này thực sự là các tổ chức kinh doanh, cạnh tranh bình đẳng trên thị trường. Cần loại bỏ cách thức điều hành theo kiểu mệnh lệnh hành chính và chuyển sang điều hành thông qua sử dụng các công cụ điều tiết linh hoạt, phù hợp với cơ chế thị trường.

Như đã đề cập trước đây, hoạt động của các trung gian tài chính trên thị trường chứng khoán rất đa dạng và phức tạp, song có một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển và hiệu quả của thị trường. Với tính chất non trẻ của thị trường chứng khoán Việt Nam, các cơ quan quản lý Nhà Nước cũng như chính bản thân các trung gian tài chính chưa hiểu đầy đủ về hoạt động của các tổ chức này trên thị trường. Mặt khác, các trung gian tài chính lại chịu sự chỉ đạo của các cơ quan quản lý Nhà Nước khác nhau.

Việc thống nhất quan điểm chỉ đạo, phối hợp điều hành hoạt động của các trung gian tài chính của các cơ quan quản lý Nhà Nước là rất cần thiết và việc này chỉ có thể được thực hiện bởi Chính Phủ. Để tư vấn cho hoạt động điều hành của Chính Phủ và các cơ quan quản lý Nhà Nước, cần thành lập Ban nghiên cứu hoạt động của các trung gian tài chính trên thị trường chứng khoán, làm cơ sở cho hoạt động chỉ đạo, quản lý của các cơ quan quản lý Nhà Nước trong lĩnh vực tài chính nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng.

Ban này do Chính Phủ thành lập với các thành viên là đại diện Ngân hàng Nhà Nước, Uỷ ban Chứng khoán Nhà Nước, Bộ Tài chính, Các NHTM Nhà Nước, các nhà khoa học. Hoạt động của Ban Nghiên cứu sẽ góp phần tăng cường sự phối kết hợp giữa các cơ quan quản lý Nhà Nước trong lĩnh vực tài chính nói chung và thị trường chứng khoán nói riêng.

Bộ Tài chính cần nghiên cứu chính sách nhằm phát triển thị trường trái phiếu, tín phiếu Chính Phủ, đặc biệt là thị trường trái phiếu, đồng thời có chính sách khuyến khích các địa phương, quỹ hỗ trợ phát triển, các quỹ hỗ trợ

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 105 trang tài liệu này.

địa phương và các doanh nghiệp phát hành chứng khoán để tăng cường huy động vốn.

Mặt khác, cần nghiên cứu hoàn thiện chính sách cổ phần hoá và cải cách DNNN gắn liền với việc phát triển thị trường chứng khoán. Cần nghiên cứu các cơ chế khuyến khích phát triển thị trường phù hợp như cơ chế khuyến khích qua chính sách thuế và các loại phí. Các cơ chế này sẽ tác động như là đòn bẩy kính thích các doanh nghiệp và các nhà đầu tư tham gia trên thị trường chứng khoán.

Ngân hàng Nhà Nước cần nghiên cứu và ban hành quy chế cho phép các ngân hàng thương mại cổ phần được niêm yết trên thị trường chứng khoán cũng như tăng cường phát hành trái phiếu, cổ phiếu của các tổ chức tín dụng. Đồng thời, cần có các chính sách thúc đẩy, tăng cường hoạt động của các tổ chức tín dụng trên thị trường chứng khoán như các hoạt động quản lý danh mục đầu tư, hoạt động tư vấn, lưu ký chứng khoán, hoạt động đại lý, bảo lãnh phát hành chứng khoán và các hoạt động khác.

Uỷ ban Chứng khoán Nhà Nước, Trung tâm giao dịch chứng khoán, Trung tâm nghiên cứu khoa học và bồi dưỡng nghiệp vụ chứng khoán, Hiệp hội ngân hàng, Hiệp hội kinh doanh chứng khoán cần phối hợp với các cơ sở đào tạo, phát triển chương trình đào tạo để nâng cao kiến thức của công chúng đầu tư. Cần xây dựng chương trình phát triển thông tin nhằm cung cấp rộng rãi cho các doanh nghiệp và nhà đầu tư.

2. Các giải pháp vi mô

Các giải pháp vi mô hướng vào việc tăng năng lực hoạt động của các trung gian tài chính trên thị trường tài chính nói chung và trên thị trường chứng khoán nói riêng. Để có thể tăng năng lực hoạt động của các trung gian tài chính, cần thực hiện các giải pháp sau:

2.1. Tăng cường tiềm lực tài chính của các trung gian tài chính

Một trong những tồn tại cơ bản của các trung gian tài chính Việt Nam là quy mô vốn chủ sở hữu quá thấp. Đặc biệt là đối với các ngân hàng thương mại thì vốn còn bị phân tán ở các chi nhánh trải khắp các tỉnh, huyện và liên xã.

Việc điều hoà vốn giữa các chi nhánh không phải lúc nào cũng thông suốt, dẫn tới tình trạng ứ đọng vốn bất hợp lý, hiệu quả sử dụng vốn không cao. Thậm chí, một số trung gian tài chính có vốn chủ sở hữu quá thấp, chỉ có vài tỷ đồng. Điều này hạn chế rất nhiều các trung gian tài chính tham gia các hoạt động đầu tư và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Vấn đề cấp bách hiện nay là phải tăng vốn chủ sở hữu cho các trung gian tài chính Việt Nam. Để thực hiện điều đó, cần thực hiện các giải pháp sau:

- Đối với các NHTM Nhà Nước, Chính Phủ cần kiên quyết thực hiện chủ trương tăng vốn chủ sở hữu của các NHTM Nhà Nước thông qua nguồn tái cấp vốn, đảm bảo tỷ lệ vốn chủ sở hữu trong các ngân hàng này khoảng 8%, tương đương các NHTM trong khu vực.

Cần nghiên cứu giải pháp cổ phần hoá một bộ phận NHTM Nhà Nước, hoặc hình thành các công ty cổ phần thuộc các ngân hàng để huy động vốn và nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức này. Để hướng vào việc nâng cao năng lực hoạt động trong xu thế hội nhập, các NHTM Nhà Nước cần thu hút các tổ chức tài chính quốc tế, các NHTM nước ngoài tham gia liên doanh để tăng vốn hoạt động và thực hiện chuyển giao công nghệ.

- Đối với các NHTM cổ phần, tiếp tục thực hiện chủ trương chấn chỉnh các ngân hàng cổ phần, thực hiện quy định của Ngân hàng Nhà Nước về vốn pháp định đối với ngân hàng cổ phần đô thị và nông thôn. Đối với các ngân hàng hoạt động không có hiệu quả, hoặc không có kế hoạch khả thi trong việc nâng vốn điều lệ, cần kiên quyết cho giải thể, phá sản hoặc bán lại cho các ngân hàng khác.

Có chính sách yêu cầu các NHTM cổ phần phát hành cổ phiếu ra công chúng để tăng cường huy động vốn. Thực hiện sáp nhập các NHTM cổ phần

để có thể giảm về số lượng các ngân hàng và tăng trưởng về quy mô, khuyến khích các NHTM Nhà Nước, các tổng công ty Nhà Nước tham gia góp vốn vào các ngân hàng cổ phần.

- Đối với các công ty bảo hiểm Nhà Nước, do bảo hiểm là một lĩnh vực kinh doanh hấp dẫn và đang được công chúng đầu tư quan tâm, cần nghiên cứu cổ phần hoá các công ty bảo hiểm Nhà Nước để huy động vốn rộng rãi trong công chúng.

- Đối với các quỹ hỗ trợ phát triển, Bộ Tài chính cần nhanh chóng nghiên cứu cho phép các quỹ hỗ trợ phát triển phát hành trái phiếu ra công chúng để tăng cường huy động vốn.

Tỷ trọng vốn chủ sở hữu so với tổng tài sản của các trung gian tài chính thường không lớn, song lại có một vị trí đặc biệt quan trọng trong việc đảm bảo mức độ an toàn, khẳng định mức độ tin cậy của các tổ chức này đối với công chúng đầu tư. Có thể nói, vốn chủ sở hữu quyết định tiềm lực tài chính của các trung gian tài chính.

Đối với các trung gian tài chính Việt Nam, một mặt cần quan tâm tăng cường thu hút vốn để tăng vốn chủ sở hữu, mặt khác, cần quan tâm tới vấn đề quản trị điều hành để tăng hiệu quả sử dụng vốn nói chung và tăng vốn khả dụng để đầu tư nói riêng. Cần có biện pháp xử lý dứt điểm nợ tồn đọng, nợ xấu của các NHTM, thành lập công ty mua bán nợ và chứng khoán hoá các khoản nợ của hệ thống ngân hàng. Trong hoạt động tăng vốn chủ sở hữu, cần triệt để xoá bỏ tư tưởng ỷ lại, trông chờ vào Nhà Nước mà phải đặc biệt lưu tâm đến việc huy động vốn qua thị trường chứng khoán.

Để xử lý tình trạng nợ xấu, nợ quá hạn của các ngân hàng thương mại, cần phân loại nợ xấu, nợ quá hạn, từ đó có các biện pháp xử lý thích hợp đối với từng loại. Thực hiện xóa nợ, dãn nợ, khoanh nợ, cơ cấu lại nợ hoặc thay đổi hợp đồng tín dụng đối với các khoản nợ quá hạn do các nguyên nhân

khách quan ngoài khả năng kiểm soát. Cần có giải pháp đẩy nhanh việc phát mại tài sản cầm cố, thế chấp để thu hồi nợ cho ngân hàng.

2.2. Phát triển các nghiệp vụ mới trên thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán hình thành và phát triển tạo một lĩnh vực kinh doanh mới cho các trung gian tài chính. Đây là cơ hội để các trung gian cung cấp các dịch vụ mới, đáp ứng ngày càng tốt hơn cho các nhu cầu của khách hàng. Một trong những nguyên tắc cơ bản trong việc phát triển các dịch vụ mới là, những nhu cầu của khách hàng phát sinh mà pháp luật không cấm, tổ chức trung gian có thể thực hiện được thì phải thực hiện ngay cho khách hàng của mình.

Các trung gian tài chính Việt Nam cần năng động hơn trong việc nghiên cứu và triển khai thực hiện các nghiệp vụ mới. Trong thời gian trước mắt, các trung gian tài chính cần triển khai và phát triển các nghiệp vụ đại lý, bảo lãnh phát hành chứng khoán, kinh doanh chứng khoán, cho vay chứng khoán, cho vay để mua chứng khoán, quản lý quỹ đầu tư, quản lý danh mục đầu tư, bảo quản chứng khoán, tư vấn đầu tư chứng khoán.

Đặc biệt với các ngân hàng thương mại, cần phát triển các hoạt động vốn là thế mạnh của các ngân hàng như thanh toán và lưu ký chứng khoán, hoạt động của ngân hàng giám sát, của người đại diện người sở hữu trái phiếu, cho vay, bảo quản chứng khoán tư vấn và quản lý danh mục đầu tư.

Các ngân hàng thương mại cần nghiên cứu việc niêm yết và phát hành chứng khoán ra công chúng để huy động vốn, đồng thời nghiên cứu phát triển hoạt động đại lý, bảo lãnh phát hành chứng khoán. Mặt khác, với các ngân hàng thương mại đã thành lập công ty chứng khoán, cần nghiên cứu hoàn thiện cơ cấu tổ chức, từ đó phát triển hoạt động tư vấn, môi giới chứng khoán cho các khách hàng thông qua toàn hệ thống.

2.3. Nâng cao năng lực cạnh tranh, năng lực hoạt động của các trung gian tài chính trên thị trường chứng khoán

Việt Nam đang trong qua trình hội nhập kinh tế quốc tế, việc nâng cao năng lực cạnh tranh, năng lực hoạt động của các trung gian tài chính có một ý nghĩa quan trọng. Để có thể thực hiện được điều này, các trung gian tài chính Việt Nam cần thực hiện một số biện pháp sau:

Thứ nhất, cần thay đổi phong cách phục vụ của các trung gian tài chính. Kinh nghiệm của nhiều nước cho thấy, chi phí của việc thay đổi phong cách phục vụ thường không cao, song thường phải rất kiên trì và tốn khá nhiều thời gian.

Đặc biệt là đối với hệ thống tài chính Việt Nam, do ảnh hưởng nặng nề của thói quen trong cơ chế tập trung, quan liêu, bao cấp nên việc thay đổi phong cách phục vụ càng không dễ. Điều này trước hết phải xuất phát từ nhận thức chưa đúng của các nhà quản lý về vai trò, mục đích của việc thay đổi phong cách phục vụ, từ đó chưa có các chính sách và biện pháp thích hợp trong hành động.

Cần phải có những thay đổi về tác phong giao tiếp, tác phong làm việc của từng cán bộ, nhân viên, bố trí chỗ làm việc khoa học, từ đó tạo niềm tin từ phía khách hàng. Sự tận tâm, chu đáo của các cán bộ, nhân viên chỉ có được khi các trung gian tài chính có chính sách đào tạo và đào tạo lại cán bộ phù hợp từ đó nâng cao chất lượng cán bộ, mặt khác, có chính sách sử dụng lao động hợp lý cùng với các cơ chế khuyến khích thoả đáng.

Thứ hai, những cải cách về tổ chức sẽ góp phần nâng cao năng lực hoạt động của các trung gian tài chính. Hiện nay, ở nhiều tổ chức trung gian tài chính chưa có bộ phận chuyên về hoạt động đầu tư (các NHTM, công ty bảo hiểm). Hoạt động này thường được giao cho phòng nguồn vốn phụ trách. Điều này là không hợp lý, từ đó dẫn đến danh mục đầu tư của các trung gian tài chính thường được lựa chọn tuỳ tiện, thiếu khoa học, rủi ro lớn. Tương tự

như vậy, nhiệm vụ tư vấn đầu tư, quản lý chứng khoán, quản lý danh mục đầu tư chứng khoán v.v... chưa xác định rõ trách nhiệm quản lý thuộc về phòng ban nào, do đó thiếu một sự đầu tư phát triển có hệ thống các hoạt động này.

Các trung gian tài chính cần nhanh chóng thành lập phòng kinh doanh chứng khoán với chức năng nghiên cứu, đề xuất và thực hiện các nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán. Điều này sẽ làm tăng tính chuyên nghiệp của các hoạt động kinh doanh chứng khoán tại các trung gian tài chính.

Thứ ba, cần nâng cao năng lực quản lý điều hành của các trung gian tài chính. Hệ thống quản lý điều hành phải đảm bảo tăng tính chủ động, sáng tạo của mỗi cán bộ, nhân viên, mỗi bộ phận chức năng, mặt khác, cần tạo cơ chế giám sát chặt chẽ cũng như cơ chế phối kết hợp giữa các đơn vị chức năng của các trung gian tài chính, từ đó nâng cao hiệu quả của các hoạt động.

Thứ tư, hiện đại hoá và quốc tế hoá công nghệ của các trung gian tài chính như công nghệ thanh toán, công nghệ thông tin và xử lý thông tin.

Thứ năm, cần tạo điều kiện để các trung gian tài chính thực sự là các đơn vị tự chủ trong kinh doanh.

2.4. Đa dạng hoá các tổ chức tài chính nhằm tạo ra sự cạnh tranh lành mạnh trên thị trường tài chính quốc gia

Mục tiêu của giải pháp là phát triển hệ thống các NHTM theo hướng các ngân hàng đa năng đồng thời phát triển đa dạng các loại hình trung gian tài chính như: các Công ty tài chính đa ngành và chuyên ngành; Công ty thuê mua chuyên ngành và đa ngành; quỹ đầu tư; công ty quản lý quỹ; Công ty Bảo hiểm chuyên ngành và đa ngành; Công ty chứng khoán; v.v...

Để thực hiện giải pháp này, Chính Phủ cần nghiên cứu, thiết lập các dự án đầu tư thành lập các doanh nghiệp trung gian tài chính, thiết kế và triển khai chương trình tiếp thị đầu tư, từ đó có chính sách vận động các doanh nghiệp và công chúng đầu tư tham gia góp vốn dưới hình thức cổ phần.