Về Các Đối Tượng Chịu Tác Động Trực Tiếp Của Cstt

nhau thể hiện trên các diễn đàn, trong phối hợp chính sách, biện pháp tổ chức thực hiện và giải quyết các vấn đề có liên quan đến hoạt động ngân hàng – tiền tệ…. Từ thực tế đó, làm cho chính sách phải thực hiện đa mục tiêu, tạo nên sức ép của dư luận lên điều hành CSTT, đến thực thi chính sách tín dụng ngân hàng thương mại và chính sách tín dụng ưu đãi, đến quan hệ tín dụng trong nền kinh tế thị trường,…trong giai đoạn đầu của quá trình chuyển đổi, thường có sự can thiệp sâu của các ngành, các cấp vào hoạt động ngân hàng, tư tưởng kéo dài cơ chế bao cấp, vốn tín dụng ngân hàng và lãi suất của NHTM.

1.3.2.7. Về các đối tượng chịu tác động trực tiếp của CSTT

Hầu hết các chủ thể trong nền kinh tế đều chịu sự tác động của CSTT. Song, doanh nghiệp và hộ kinh doanh là đối tượng khách hàng đông đảo, thường xuyên có các quan hệ gửi tiền, vay vốn, sử dụng các dịch vụ ngân hàng,… dó đó, có mối quan hệ mật thiết đến CSTT, chịu tác động rõ rệt nhất và chịu tác động nhiều nhất.

Trong giai đoạn đầu, các DNNN vẫn phổ biến trong nền kinh tế, doanh nghiệp ngoài quốc doanh bắt đầu phát triển. Dần dần theo tiến tình thời gian, việc cổ phần hóa DNNN được triển khai. Sau đó rút kinh nghiệm việc cổ phần hóa thời gian qua, để từ đó, đẩy nhanh tiến trình cổ phần hóa DNNN. Mạnh dạn cổ phần hóa một bộ phận hóa các DN lớn, làm ăn có hiệu quả, không phải là các ngành kinh tế chiến lược mà nhà nước không cần nắm giữ.

Các doanh nghiệp tư nhân, công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài được thành lập ngày càng nhiều và càng có vị trí quan trọng trong nền kinh tế.

Tương tự, các hộ sản xuất kinh doanh cũng không ngừng phát triển về số lượng, quy mô, cách thức cạnh tranh và làm quen dần với cơ chế thị trường.

Quá trình chuyển biến nói trên tác động trực tiếp đến sự chuyển đổi điều hành chính sách sách tiền tệ thực hiện các mục tiêu đặt ra trong mỗi thời kỳ.

1.3.2.8. Tâm lý sử dụng tiền mặt của người dân và tình trạng đô la hoá

Nhìn chung, người dân có thu nhập chưa cao như các nước có nền kinh tế thị trường, tâm lý sử dụng tiền mặt vẫn còn phổ biến, dịch vụ thanh toán qua ngân hàng

chưa phát triển và người dân vẫn chưa quen với các sản phẩm thanh toán không dùng tiền mặt, giá trị nội tệ chưa ổn định, lạm phát còn cao, người dân vẫn sử dụng và cất trữ một phần tài sản bằng ngoại tệ. Tình trạng đô la hóa cao, vàng vẫn được người dân sử dụng để cất trữ tài sản và thanh toán. Tình hình đó làm hạn chế và khó khăn trong điều hành CSTT hiệu quả. Theo quá trình chuyển đổi của nền kinh tế và phát triển của dịch vụ ngân hàng, thu nhập của người dân ngày càng cải thiện, tình trạng đô la hoá giảm, tình trạng sử dụng vàng trong cất trữ và thanh toán cũng sẽ bị thu hẹp. Theo đó, việc chuyển đổi trong quá trình điều hành CSTT thực hiện mục tiêu kiểm soát cũng dần dần đạt hiệu quả cao hơn, theo thông lệ của nền kinh tế thị trường.

1.3.2.9. Hệ thống các Tổ chức tín dụng, nơi chuyển tải CSTT

Hệ thống ngân hàng, các TCTD là những công cụ sắc bén trong việc thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô mà đặc biệt trực tiếp là CSTT (CSTT), cũng như việc thể hiện tính chất đồng bộ thực hiện có hiệu quả các chính sách kinh tế vĩ mô. Đồng thời thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ kinh doanh của một doanh nghiệp trong lĩnh vực kinh doanh tiền tệ trong nền kinh tế thị trường, nhanh chóng vươn lên phù hợp với xu hướng chung và nâng cao khả năng cạnh tranh trong nước cũng như trong khu vực và cộng đồng thế giới.

Trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế, đổi mới CSTT, cải cách hệ thống ngân hàng theo hướng kinh tế thị trường được xem là khâu đột phá, là nhân tố then chốt nên luôn luôn phải như là những tác động chính, đi trước, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ ngân hàng, bao gồm cả huy động, cho vay, đầu tư và các dịch vụ. Nhưng không đi quá xa, tạo khoảng cách lớn so với mặt bằng chung của cả nền kinh tế. Bởi vì sự đi quá xa của các vấn đề đó tạo sự không hiệu quả trong đầu tư, không phù hợp với sự chấp nhận chung của các đối tượng khách hàng khác nhau.

Một đặc điểm quan trọng của nền kinh tế chuyển đổi đó là hội nhập với khu vực cũng như quốc tế. Hệ thống TCTD bao gồm các NHTM và Tổ chức trung gian tài chính khác là nơi chuyển tải CSTT đến nền kinh tế. Mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của các TCTD trong thời kỳ bao cấp được chuyển dần sang mô hình của nền kinh tế thị trường và hoạt động theo cơ chế thị trường. Hệ

thống TCTD của thời kỳ bao cấp được cơ cấu lại, tập trung là cổ phần hoá, chuyển đổi hoạt động. Các TCTD ngoài quốc doanh và có vốn nước ngoài ra đời ngày càng nhiều và ngày càng phát triển về mọi mặt. Cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các TCTD và môi trường cạnh tranh thực sự, bình đẳng giữa các TCTD cũng ra đời và ngày càng hoàn thiện. Theo tiến trình thời gian, cần phải có chương trình để củng cố, chấn chỉnh về mặt tổ chức, mạng lưới và rà soát, sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, nhân viên, hoàn thiện cơ chế hoạt động,.... Đồng thời có chính sách cụ thể về cấp giấy phép mở chi nhánh ngân hàng nước ngoài, ngân hàng liên doanh. Tiến hành phân tích đánh giá chất lượng hoạt động của các NHTMCP, tiến hành củng cố và sắp xếp lại các NHTMCP hoạt động yếu kém, nâng cao năng lực cạnh tranh hội nhập kinh tế quốc tế và mở cửa thị trường dịch vụ tài chính.

Bên cạnh đó, cần phải không ngừng tăng cường công tác thanh tra kiểm soát của NHTW và kiểm soát nội bộ của bản thân tổ chức tín dụng để phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm quy chế chế độ trong hoạt động ngân hàng. Nâng cao trình độ xây dựng chính sách, trình độ thanh tra, quản lý nhà nước về tiền tệ và hoạt động ngân hàng... Tuyển chọn từ cán bộ đã kinh qua thực tiễn của các NHTM. Không ngừng nâng cao chất lượng kiểm soát nội bộ của các TCTD; Thanh tra và giám sát hoạt động của các TCTD, của thị trường tài chính; sử dụng có hiệu quả kiểm toán quốc tế, kiểm toán độc lập, kiểm toán nhà nước trong việc làm minh bạch hoạt động của các TCTD.

Xác định vị trí đặc thù của ngân hàng và sự cần thiết phải tiếp tục đổi mới các mặt hoạt động ngân hàng, đó là trọng tâm, là mạch máu của nền kinh tế, phản ảnh bản chất hoạt động của nền kinh tế, từ đó, tạo tiền đề cho chuyển đổi điều hành CSTT hiệu quả thông qua hoạt động của các TCTD lành mạnh, an toàn hoạt động theo cơ chế thị trường. Yêu cầu cấp bách cần tiếp tục đổi mới hoạt động ngân hàng, đó là khâu đột phá của nền kinh tế, thúc đẩy và lôi kéo sự đổi mới của các ngành kinh tế khác.

Quan điểm phát triển hệ thống ngân hàng và TCTD, đó là đổi mới toàn diện và mạnh mẽ từ cán bộ, công nghệ, đến cơ chế chính sách và các công cụ điều hành.

Định hướng và chủ trương tiếp tục phát triển hệ thống ngân hàng và các TCTD là hiện đại hóa công nghệ, nhanh chóng hội nhập với khu vực và quốc tế. Các TCTD cần nâng cao năng lực quản trị điều hành và duy trì và đảm bảo uy tín đối với các ngân hàng đại lý, hợp tác, liên doanh đồng thời đa dạng hóa các quan hệ hợp tác đào tạo cán bộ có trình độ quốc tế. Những nội dung đó đảm bảo cho thực hịện tốt CSTT trong mỗi giai đoạn của quá trình chuyển đổi.

1.4. Kinh nghiệm của Ngân hàng Trung ương một số nước trên thế giới trong điều hành CSTT nhằm kiểm soát lạm phát

1.4.1. Ngân hàng Trung ương Ba Lan [ 6] [ 7] [ 20]

Ngân hàng Trung ương Ba Lan (NBP) hiện nay là một thành một thành viên của hệ thống NHTW châu Âu (ESCB - gồm Ngân hàng Trung ương Châu Âu - ECB và các NHTW của các quốc gia khu vực đồng Euro), hệ các công cụ CSTT của NBP được điều chỉnh cho phù hợp và thống nhất với ESCB.

Trong điều hành CSTT thực hiện mục tiêu kiểm soát lạm phát, hiện nay NBP đang áp dụng các hình thức TCV như: Chiết khấu GTCG, tín dụng Lombard (thời hạn qua đêm) và TCV thông thường (thời hạn dài hơn). Để phục vụ cho việc TCV đáp ứng sự thiếu hụt tạm thời về vốn trong thanh toán bù trừ của các ngân hàng, NBP đã thiết lập hệ thống thông tin ngắn hạn (10 ngày) nhằm theo dõi trạng thái thanh khoản của các ngân hàng. NBP đã phát hành các tín phiếu NBP kỳ hạn 1 tháng để hấp thụ vốn dư thừa của các ngân hàng. NBP đặt ra lãi suất TCV phạt đối với các khoản thấu chi trên tài khoản thanh toán của các ngân hàng. Các nhu cầu vay TCV khác của các ngân hàng được đáp ứng dưới hình thức tái chiết khấu tín phiếu và cho vay có bảo đảm (tín dụng Lombard).

Hình thức tín dụng Lombard của NBP đóng vai trò là phương tiện tín dụng thường xuyên. Tài sản đảm bảo là các chứng khoán chính phủ. Các ngân hàng đều được tiếp cận tới công cụ này. Lãi suất Lombard được xem là lãi suất trần trên thị trường tiền tệ và lãi suất tiền gửi là lãi suất sàn.

Trong trường hợp xảy ra thiếu hụt thanh khoản của các ngân hàng, NBP sẽ thực hiện TCV với thời hạn dài hơn, như 7 ngày, 14 ngày.

1.4.2. Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBC) [ 6] [ 7] [ 20] [ 10]

Ngân hàng nhân dân Trung Quốc (PBC) được giao nhiệm vụ điều hành CSTT theo mục tiêu đã định. Tại Trung Quốc, CSTT được sử dụng ba công cụ quan trọng nhất là lãi suất, tỷ giá và dự trữ bắt buộc. Mục tiêu ưu tiên của chính lãi suất là tăng cường sự hoàn thiện về thể chế của thị trường tài chính tiền tệ và từ đó tạo điều kiện cho cơ chế chuyền dẫn CSTT. Hiện nay, Trung Quốc đang thực hiện cơ chế trần lãi suất tiền gửi và sàn lãi suất cho vay để tránh tình trạng cạnh tranh không lành mạnh giữa các ngân hàng và tổ chức tài chính. Các mức lãi suất trần tiền gửi và sàn cho vay chuẩn được điều chỉnh linh hoạt để đạt được sự cân bằng trong và ngoài nước: (i) Lạm phát là một yếu tố để cân nhắc điều chỉnh chính sách lãi suất để đảm bảo được chính sách lãi suất dương, từ đó, loại bỏ được những yếu tố bóp méo thị trường tiêu dùng và thị trường sản xuất do lãi suất thực âm (Lãi suất âm khiến cho các tổ chức kinh tế tăng cường vay tiền mua hàng để kiếm lợi nhuận, từ đó dẫn tới khan hiếm hàng hoá làm tăng giá trong khi các nguồn vốn được sử dụng cho mua hàng hoá chứ không phải là đầu tư cho sản xuất dẫn tới nền kinh tế không hiệu quả); (ii) Việc xác định lãi suất cũng cũng xem xét mối quan hệ giữa lợi tức giữa việc gửi tiền bằng đồng nhân dân tệ với lãi suất tiền gửi bằng ngoại tệ để đảm bảo cân đối trong và ngoài nước.

Đối với Trung Quốc, việc xây dựng hệ thống lãi suất NHTW, cải thiện cơ chế hoạt động của chính sách lãi suất và tăng cường định hướng lãi suất thị trường của lãi suất NHTW là điều kiện tiên quyết đối với NHTW trong việc thực thi có hiệu quả chính sách điều hành lãi suất trong quá trình cải cách lãi suất. Cải cách lãi suất ở Trung Quốc được thực hiện trên cơ sở thị trường, lãi suất được tự do hóa từng bước thông qua việc tự do hóa (i) lãi suất trên thị trường liên ngân hàng; (ii) lãi suất thị trường trái phiếu; (iii) lãi suất huy động và cho vay của các TCTD đối với nền kinh tế.

(i) Tự do hóa lãi suất trên thị trường liên ngân hàng:

Từ tháng 1/1996, lãi suất thị trường liên ngân hàng được tự do hóa: tất cả các hoạt động cho vay liên ngân hàng được tổ chức thông qua một hệ thống mạng liên

ngân hàng thống nhất, lãi suất thị trường liên ngân hàng được tự do hóa, mức lãi suất do các bên tự quyết định theo quan hệ cung cầu vốn trên thị trường.

(ii) Tự do hóa lãi suất của các trái phiếu: PBC cho rằng thị trường trái phiếu là một bộ phận quan trọng của thị trường tài chính và việc tự do hóa lãi suất thị trường trái phiếu đã tạo thành một bước tiến quan trọng trong cải cách toàn diện lãi suất theo thị trường.

(iii) Tự do hóa lãi suất cho vay và lãi suất huy động:

Trong quá trình tự do hóa lãi suất cho vay và huy động được thực hiện theo nguyên tắc: tự do hóa lãi suất ngoại tệ trước, sau đó mới tự do hóa lãi suất đồng bản tệ; tự do hóa lãi suất cho vay trước tự do hóa lãi suất huy động.

a. Tự do hóa lãi suất ngoại tệ: Hiện cả lãi suất cho vay và lãi suất tiền gửi ngoại tệ đã được tự do hóa hoàn toàn:

+ Đối với lãi suất cho vay: Từ 21/9/2000, lãi suất cho vay bằng ngoại tệ được tự do hóa hoàn toàn, các tổ chức tài chính tự quyết định lãi suất cho vay trên cơ sở lãi suất thị trường quốc tế, chi phí vốn và rủi ro.

+ Đối với lãi suất tiền gửi: Tự do hóa lãi suất của các khoản tiền gửi dài hạn trước, sau đó mới tự do hóa các khoản tiền gửi có giá trị nhỏ và ngắn hạn. Hiện tại, lãi suất tiền gửi ngoại tệ đã được tự do hóa hoàn toàn.

b. Tự do hóa lãi suất đồng nội tệ: Hiện tại, PBC đang quản lý sàn lãi suất cho vay và trần lãi suất tiền gửi.

+ Đối với lãi suất cho vay: Trước đây, PBC công bố mức lãi suất cho vay chuẩn và biên độ giao dịch nhất định. Các NHTM được quyền thay đổi các mức lãi suất cho vay trong phạm vi của khung lãi suất chuẩn cộng biên độ giao dịch này. Biên độ (+) sẽ tạo mức lãi suất trần và biên độ (-) sẽ tạo lãi suất sàn. Tùy vào từng giai đoạn của nền kinh tế, từng đối tượng khách hàng và mục tiêu CSTT mà PBC thay đổi hoặc lãi suất cho vay chuẩn hoặc thay đổi biên độ và biên độ giao động trần cũng được nới lỏng dần nhằm từng bước thực hiện tự do hóa lãi suất (biên độ thay đổi từ +10% đến +200%).

+ Đối với lãi suất huy động: Trong giai đoạn đầu tiên của quá trình cải cách kinh tế ở Trung Quốc, các NHTM hoạt động yếu thường ấn định lãi suất

huy động ở mức cao để thu hút vốn, điều này dẫn đến có dịch chuyển lớn vốn huy động và khó khăn trong việc quản lý lãi suất. Do đó, từ năm 1990, PBC thực hiện mức trần lãi suất huy động, tự do hóa từng bước lãi suất huy động.

Trong năm 2011, PBC đã tăng các mức lãi suất tiền gửi và cho vay chuẩn 2 lần và là lần thứ 4 kể từ năm 2010. Hiện nay, lãi suất cho vay chuẩn để xác định lãi suất cho vay sàn kỳ hạn 1 năm là 6,31%/năm4. Lãi suất tiền gửi chuẩn để xác định lãi suất tiền gửi trần kỳ hạn 1 năm là 3,25%/năm5. Kèm theo đó, PBC cũng điều chỉnh các mức lãi suất tiền gửi và cho vay chuẩn đối với từng kỳ hạn cụ thể như sau:

Bảng 1.1: Lãi suất tiền gửi và cho vay chuẩn theo từng kỳ hạn của Trung Quốc

Đơn vị: %/năm

Chỉ tiêu

Ngày 9/2/2011	Ngày 6/4/2011
I. Lãi suất tiền gửi chuẩn
1. Lãi suất không kỳ hạn 2. Lãi suất có kỳ hạn - 3 tháng - 6 tháng -1 năm - 3 năm -5 năm	0,40	0,50
	2,60	2,85
	2,80	3,05
	3,00	3,25
	4,50	4,75
	5,00	5,25
II. Lãi suất cho vay chuẩn
- 6 tháng	5,60	5,85
- 1 năm	6,06	6,31
- 1 đến 3 năm	6,10	6,35
- 3 đến 5 năm	6,45	6,70
- Trên 5 năm	6,60	6,85